Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2017 r.

Sąd Rejonowy w Olsztynie, Wydział I Cywilny,

w składzie:

Przewodniczący: SSR Piotr Żywicki

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Małgorzata Karwacka

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2017r. w Olsztynie,

na rozprawie,

sprawy z powództwa R. K.,

przeciwko Ł. B. (1),

o zapłatę,

I  oddala powództwo;

II  zasądza od powoda R. K. na rzecz pozwanej Ł. B. (1) kwotę 1.800 zł (tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

/-/ SSR Piotr Żywicki

Sygn. akt I C 597/17

UZASADNIENIE

Powód R. K. wniósł o zasądzenie od pozwanej kwoty 5.954 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu swojego roszczenia wskazał, że dochodzona pozwem kwota wynika z weksla, przedstawionego pozwanej do zapłaty.

Pozwana Ł. B. (2) wnosząc o oddalenie powództwa podniosła, że powód opiera swoje roszczenie jedynie na wekslu własnym in blanco, wypełnionym przez niego samego. Zarzuciła brak istnienia stosunku podstawowego między stornami i wskazała, że powód nie przedstawił jakiegokolwiek dowodu na istnienie takiego stosunku. Przyznała, że zawarła z podmiotem trzecim tj. (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. umowę pożyczki kwoty 2.500 zł , która spłaciła w kwocie łącznej 3.072 zł. Zakwestionowała fakt zawarcia przez powoda jakiejkolwiek umowy poręczenia jej zobowiązania względem pożyczkodawcy jak i zawarcia przez nią samą jakiekolwiek umowy z powodem, której przedmiotem byłyby kwoty udzielonej jej przez pożyczkodawcę. D. wskazała, że powód nie wykazał aby spłacił jej zobowiązanie względem pożyczkodawcy a tym samym nabył wierzytelność w stosunku do niej (k. 22-24, k. 84).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 9 listopada 2015r. (...) sp. z o.o. w B. zawarł z pozwaną umowę pożyczki nr (...). Zgodnie z umową pożyczkodawca udzielił pozwanej pożyczki w kwocie 2.500 zł. Pozwana miała zwrócić kwotę pożyczki brutto w sumie w wysokości 8.860 zł (wraz z opłatami, kosztami i prowizjami) w 24 ratach po 369,17 zł każda. Zapłata ostatniej raty miała nastąpić w dniu 9 listopada 2017r. (§ 1 umowy). Pozwana spłaciła z tytułu tej pożyczki kwotę 3.072 zł.

(bezsporne, por. potwierdzenia wpłat – k. 27-30)

Pozwana wręczyła powodowi R. K. (nie będącemu pożyczkodawcą) weksel własny in blanco, który powód miał prawo wypełnić w bliżej niesprecyzowanych okolicznościach. Powód wypełnił weksel na kwotę 5.954 złe płatną w dniu 26 października 2016r.

(dowód: weksel k. 4 - oryginał w kasie).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu, jako bezzasadne.

Powód wywodził swoje roszczenie z weksla in blanco, który wypełnił, jak twierdził, zgodnie z obrachunkiem wynikającym ze stosunku podstawowego. Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w sprawie było, czy pomimo braku uchybień weksla pod kątem formalnym, mógł on być samoistnym źródłem zobowiązania.

W ocenie Sądu na powyższe należało udzielić odpowiedzi przeczącej.

Wobec powyższego należy zacząć od ogólnego zdefiniowania charakteru weksla. Wśród jego cech jako jedną z kluczowych należy wskazać abstrakcyjność. Polega ona na oderwaniu weksla od stosunku podstawowego, co oznacza, że brak, nieważność lub wadliwość stosunku kauzalnego nie ma wpływu na ważność zobowiązania wekslowego. (tak m.in. A. Szpunar Komentarz do prawa wekslowego Wyd. Prawn. 1994 k. 15; T. Borkowski Prawo wekslowe w praktyce k. 15). Przejawem abstrakcyjności weksla jest niedopuszczalność badania istnienia, ważności i wadliwości stosunku podstawowego ( art. 17 prawa wekslowego), przy czym niedopuszczalność ta nie zależy od woli pozwanego.

Powyższe jest generalną zasadą, od której przepisy prawa wekslowego przewidują jednak wyjątki. Abstrakcyjność weksla doznaje bowiem osłabienia w przypadku weksla niezupełnego w chwili wystawienia (weksla in blanco), wystawionego w celu zabezpieczenia zobowiązania ze stosunku podstawowego. Osłabienie abstrakcyjności weksla in blanco wyraża się w możliwości analizowania stanów faktycznych wynikających ze stosunku podstawowego, w szczególności tego, czy odpowiedzialność dłużnika w ramach stosunku wekslowego odpowiada rozmiarowi jego odpowiedzialności ze stosunku podstawowego.

Taki też weksel został wystawiony w niniejszej sprawie, co wynika z niekwestionowanych twierdzeń zawartych w odpowiedzi na pozew, których wiarygodność poparta jest dodatkowo twierdzeniami zawartymi w piśmie pełnomocnika powoda, a dotyczącymi kwoty wypisanej na wekslu jako niespłaconej należności z umowy zawartej przez powódkę z osobą trzecią. Zważywszy na fakt, że wystawienie weksla i podpisanie umowy pożyczki z osobą trzecią nastąpiło w tym samym dniu, tj. w dniu 9 listopada 2015r. (por. k. 4 i k. 25), wpisanie w tym samym dniu na wekslu kwoty 5954 zł jako kwoty odpowiadającej wysokością aktualnemu zadłużeniu pozwanej jawi się jako całkowicie niemożliwe. Innymi słowy istniejąca na wekslu kwota świadczy o tym, że weksel ten musiał zostać wypełniony w terminie późniejszym niż jego wystawienie i wręczenie powodowi. A tym samym że stanowił wesel własny niezupełny w chwili jego wystawienia (tzw. weksel in blanco – art. 103 w zw. z art. 10 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936r. Prawo wekslowe (t.j. Dz.U. 2010, poz. 116).

Okoliczność ta rodzi także uzasadnione wątpliwości co do istnienia rozbieżności między treścią samego weksla, twierdzeniami powoda a istnieniem stosunku podstawowego, którego zabezpieczeniem miał być weksel.

Z twierdzeń powoda wynika, że pozwana zawierała z powodem umowę (o bliżej nieokreślonej treści), co zdaniem powoda miało być bezsporne w niniejszej sprawie – por. k. 79. Wskazać w tym miejscu należy, że pozwana powołując się na fakt wręczenia powodowi weksla niezupełnego przedłożyła posiadany przez siebie wydruk zawierający treść deklaracji wekslowej oraz treść umowy nazwanej „umową poręczenia” (nieopatrzonych podpisem żadnej ze stron), kwestionując jednakże fakt ich zawarcia w takim brzmieniu.

Jednakże nawet w wypadku przyjęcia, że umowy takiej treści zostałyby przez strony zawarte, to pozwany miałby prawo wypełnić weksel w przypadku powstania roszczeń wobec pozwanej z tytułu „umowy poręczenia” (por. k. 32). Z umowy zaś tej wynika (§1 ust. 2 umowy na k. 31), że jej przedmiotem jest zobowiązanie się powoda względem pozwanej do uregulowania kwoty głównej pożyczki zaciągniętej przez nią u pożyczkodawcy (tj. (...) sp. z o.o.). Rozwiązanie przewidziane przez strony umowy a dotyczące „ przejścia należności z tytułu całkowitej kwoty do spłaty z umowy pożyczki” na powoda w przypadku „ niespłacenia należności z umowy pożyczki” nie może rodzić skutków prawnych bez uprzedniej spłaty tej należności przez powoda na rzecz pożyczkodawcy. Do zmiany wierzyciela potrzebne było bowiem albo porozumienie wierzyciela z nabywcą wierzytelności (a nie dłużnika z jej nabywcą) – art. 509 §1 kc; albo też spłata wierzyciela przez osobę trzecią działającą w celu wstąpienia w prawa wierzyciela za zgodą dłużnika wyrażoną na piśmie pod rygorem nieważności – art. 518 §1 ust. 3 kc.

Żadna z niniejszej sytuacji nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Powód nie przedłożył ani umowy cesji z wierzycielem ani tez nie wykazał spłaty należności pozwanej i nie przedłożył jej zgody na to udzielonej na piśmie.

Skoro zatem pomiędzy powodem a pozwaną nie istniał stosunek podstawowy, którego treść weksel miał zabezpieczać to niecelowym było rozstrzyganie ważności i zgodności z prawem niektórych z postanowień zawartej przez pozwaną umowy pożyczki.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Okręgowego w Olsztynie w przypadku weksla niezupełnego, który wypełniony zostaje samodzielnie przez wierzyciela bez udziału dłużnika (wystawcy weksla), zasada abstrakcyjności jest ograniczona, zaś Sąd ma prawo badać stosunek podstawowy (por. wyrok w sprawie IX Ca 471/17 SO w Olsztynie). Pełnomocnik powoda miał możliwość ustosunkowania się do treści odpowiedzi na pozew oraz podniesionych tam zarzutów i z prawa tego skorzystał (por. pismo k. 79-80). Miał tez możliwość składania stosownych wniosków dowodowych, które co do zasady można składać aż do zamknięcia rozprawy. Z możliwości tej nie skorzystał powodując się jedynie na fakt „prawidłowego” wypełnienia weksla, pomimo faktu, że właśnie owa „prawidłowość” wypełnienia weksla była głównym z zarzutów pozwanej.

Ponieważ w niniejszej sprawie pozwana zobowiązana wekslowo może odpowiadać tylko w takich granicach, w jakich istnieje wierzytelność ze stosunku podstawowego ( por. wyrok SN z dnia 26 stycznia 2001 r. II CKN 25/00 OSNC 2001/7-8/117), zaś brak istnienia takiej wierzytelności ze stosunku podstawowego został skutecznie wykazany przez pozwaną (wyżej opisany brak umowy cesji, brak spłaty wierzytelności przez powoda i zgody pozwanej na piśmie) powództwo należało oddalić.

O kosztach orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Pozwana poniosła jedynie koszty wynagrodzenia pełnomocnika (1.800 zł), które podlegały zasądzeniu w całości.

SSR Piotr Żywicki