Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 listopada 2017 roku w S.

sprawy z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N.

przeciwko J. P. i H. P. (1)

przy udziale interwenienta ubocznego Gminy N.

o eksmisję

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w Goleniowie z dnia 12 grudnia 2016 roku, sygn. akt I C 1584/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  nakazuje pozwanym J. P. i H. P. (1), aby opróżnili lokal mieszkalny nr (...) położony przy ulicy 15 lutego 11a w N. i wydali go powódce Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N. w stanie wolnym od osób i rzeczy w terminie do 31 października 2018 roku;

b.  ustala, że pozwanym nie przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego;

c.  odstępuje od obciążania pozwanych kosztami procesu;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  odstępuje od obciążania pozwanych kosztami postępowania apelacyjnego.

SSO Sławomir Krajewski SSO Małgorzata Czerwińska SSO Tomasz Sobieraj

Sygn. akt II Ca 142/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy w Goleniowie oddalił powództwo o eksmisję H. P. (1) i J. P..

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Postanowieniem z dnia 20 października 2015 roku Sąd Rejonowy w Goleniowie przysądził spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego przy ulicy 15 lutego 11a ( (...)) na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w N.. Postanowienie jest prawomocne.

Pozwani w dalszym ciągu zamieszkują w ww. lokalu.

Wyrokiem z dnia 19 września 2016 roku Sąd Rejonowy w Goleniowie I C 594/16 oddalił powództwo pozwanych przeciwko Gminie G. o ustalenie prawa do lokalu socjalnego. Wyrok jest prawomocny.

Decyzją z dnia 25 października 2016 roku zaliczono pozwanego do stopnia niepełnosprawności lekkiego. Pozwani są zarejestrowani jako osoby bezrobotne.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za bezzasadne. Wskazał, iż nie jest sporne, że pozwani nadal zamieszkują w lokalu, choć nie posiadają do tego prawa. Podkreślił, iż obecnie, po przysądzeniu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, właścicielem spornego lokalu jest powódka. Pozwany nie przysługuje prawo do zamieszkiwania w nim. Jako podstawę prawną sąd I instancji wskazał art 222 § 1 k.c. przyjmując, jednakże że nie sposób uwzględnić powództwa. Podkreślił, iż zgodnie z art. 172 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest prawem zbywalnym, przechodzi na spadkobierców i podlega egzekucji. Jest ono ograniczonym prawem rzeczowym. Przepis art. 1713 stanowi, że do egzekucji ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu stosuje się odpowiednio przepisy o egzekucji z nieruchomości. Wskazał, że zgodnie z art. 999 § 1 i 2 k.p.c. prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest tytułem wykonawczym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności. Przepis art. 791 stosuje się odpowiednio. Od chwili uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności na rzecz nabywcy należą do niego pożytki z nieruchomości. Powtarzające się daniny publiczne przypadające z nieruchomości od dnia prawomocności postanowienia o przysądzeniu własności ponosi nabywca. Świadczenia publicznoprawne niepowtarzające się nabywca ponosi tylko wtedy, gdy ich płatność przypada w dniu uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności lub po tym dniu.

Sąd Rejonowy podkreślił, iż przed 3 maja 2012 roku przepis ten przewidywał jedynie dodatkowo koniczność uzyskania klauzuli wykonalności. Zauważył, że jak wskazał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 22 lipca 2015 roku I ACa 233/15 również w stanie prawnym obowiązującym przed wejściem w życie zmiany przepisu art. 999 k.p.c. wprowadzonej ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381), tj. przed 3 maja 2012 r., możliwe było przeprowadzenie eksmisji na podstawie prawomocnego postanowienia sądu o przysądzeniu własności nieruchomości po nadaniu temu postanowieniu stosownej klauzuli wykonalności. Zauważyć trzeba, że w związku z tym, że egzekucja została wszczęta przed 3 maja 2012 rokiem, a co za tym idzie postanowieniu z dnia 20.10.2015 nadano klauzulę wykonalności, i doręczono tytuł wykonawczy wierzycielowi, Spółdzielnia ma także tytuł wykonawczy do prowadzenia postępowania egzekucyjnego mającego na celu opróżnienie lokalu.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła strona powodowa zaskarżając go w całości powyższemu wyrokowi zarzucając naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na treść orzeczenia to jest:

I. art. 999 § 1 k.p.c. w brzmieniu sprzed 3 maja 2012 roku, poprzez jego błędną wykładnię i niezastosowanie skutkujące błędnym przyjęciem, iż postanowienie o przysądzeniu własności w świetle stanu prawnego sprzed 3 maja 2012 roku, stanowiło również tytuł wykonawczy do opróżnienia lokalu;

II. art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego skutkujące błędnym ustaleniem, iż powództwo o eksmisję podlega oddaleniu.

Apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa o eksmisję w całości i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu; zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego wg norm przepisanych ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu Rejonowego w Goleniowie I Wydział Cywilny z dnia 12 grudnia 2016 r., sygn. akt I C 1584/16 SO w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez sąd I instancji.

W uzasadnieniu apelująca podkreśliła, iż nie zgadza się z wyrokiem Sądu Rejonowego,. Podkreśliła, iż postanowieniem z dnia 20 października 2015r. sygn. akt I Co 443/14 Sąd Rejonowy w Goleniowie przysądził spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu powódce oraz nakazał pozwanym wydać je w stanie wolnym od osób i rzeczy. Na powyższe postanowienie zażalenie wnieśli pozwani, postanowieniem z dnia 25 marca 2016 roku sygn. akt II Cz 33/16 Sąd Okręgowy w Szczecinie uchylił ww. postanowienie w części dotyczącej nakazania wydania lokalu powódce w stanie wolnym od osób i rzecz uzasadniając, iż w stanie prawnym na podstawie którego rozstrzygano sprawę samo postanowienie o przysądzeniu własności jest tytułem egzekucyjnym jedynie do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości, nie zaś do wydania nieruchomości w stanie wolnym od osób i rzeczy. Wówczas postanowienie takie uprawniło jedynie do wprowadzenia w posiadanie nieruchomości. Apelująca wskazała, iż zgodnie z postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 25 marca 2016 roku powódka dysponuje w chwili obecnej tytułem wykonawczym do wprowadzenia w posiadanie nieruchomości położonej w N. przy ul. 15 lutego 1 la16, nie dysponuje jednak tytułem wykonawczym do przeprowadzenia opróżnienia lokalu z osób i rzeczy. Powódka wszczęła przeciwko dłużnikom postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sadzie Rejonowym w Goleniowie T. S. pod sygn. akt KM 750/16 w celu opróżnienia z osób i rzeczy przysługującego jej lokalu mieszkalnego jednak postępowanie to zostało umorzone w związku z ww. postanowieniem Sądu Okręgowego. Wobec powyższego powódka, zgodnie ze stanem prawnym, na mocy którego rozpatrywana była jej sprawa, postępując zgodnie z instrukcjami Sądu Okręgowego odrębnie wystąpiła z pozwem o eksmisję celem uzyskania orzeczenia na podstawie którego mogłaby przeprowadzić postępowanie w celu opróżnienia lokalu z osób i rzeczy. Sąd I instancji orzekając o oddaleniu powództwa nie zastosował jednak przepisu art. 999 § 1 k.p.c. w jego brzmieniu sprzed 3 maja 2012 roku co czyni niemożliwym opróżnienie z osób i rzeczy lokalu stanowiącego jej własności, a tym samym czyni niemożliwym realizację przysługujących jej praw. Apelująca podkreśliła, iż obecnie więc powódka znajduje się w sytuacji patowej - nie może bowiem prowadzić eksmisji z lokalu, z uwagi na uchylenie klauzuli wykonalności przez Sąd Okręgowy i nie może również doprowadzić do eksmisji z lokalu na podstawie wyroku eksmisyjnego z uwagi na stanowisko Sądu Rejonowego, który nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego przedstawionym w opisanej wyżej sprawie. Pozwani w dalszym ciągu bezumownie zajmują zaś lokal, czyniąc to na szkodę powódki. Z ostrożności procesowej apelująca wskazała, że w sprawie nie zachodzą żadne przesłanki, które mogłyby przemawiać za oddaleniem powództwa. Interwenient uboczny po stronie powódki, Gmina N., wstępując do sprawy wskazał, iż pozwanym nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego, co zostało stwierdzone wyrokiem (Sądu Rejonowego w Goleniowie z dnia 19 września 2016 r., sygn. akt I C 594/16) oddalającym powództwo H. P. (1) i J. P. o ustalenie istnienia prawa do lokalu socjalnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego prowadzącą do oddalenia powództwa o eksmisję było ustalenie i przyjęcie, iż w realiach niniejszej sprawy samo postanowienie o przysądzeniu należącego do dłużników spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położnego w N., przy ulicy 15 –tego Lutego 11a, będącego przedmiotem licytacji egzekucyjnej w postępowaniu prowadzonym przez Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowy w Goleniowie przeciwko J. P. i H. P. (1), stanowi tytuł do opróżniania i wydania lokalu przez dłużników. Sąd Rejonowy powołał się na treść art. 999 k.p.c. Otóż zgodnie jego treścią, w brzmieniu obowiązującym aktualnie prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest tytułem wykonawczym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności ( § 1). Niemniej jednak w realiach niniejszej sprawy baczyć należy, iż treść rzeczonego artykułu w przywołanym brzmieniu jest wynikiem zmiany przepisów. Z uwagi na datę wszczęcia egzekucji przeciwko dłużnikom, a pozwanym w niniejszej sprawie, decydująca jest treść przepisu sprzed dnia 3 maja 2012 r. Z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw obejmującej treść art. 999 k.p.c. - wynika bowiem, iż przepisy niniejszej ustawy stosuje się do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w życie (…). Skoro zatem postępowanie egzekucyjne wszczęto przeciwko J. i H. P. (1) w sierpniu 2009 r., a więc co oczywiste przed wejściem w życie noweli z 16 września 2011 r., to w sprawie zastosowanie znajdzie art. 999 k.p.c. w brzmieniu sprzed 03 maja 2012 r. a to: prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest także tytułem egzekucyjnym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości (§ 1 ). W postanowieniu z dnia 25 marca 2016 r. wydanym w zakresie możliwości zastosowania art. 999 k.p.c. w sprawie dot. obowiązku H. i J. P. opróżnienia i wydania nieruchomości Sąd Okręgowy w Szczecinie wyjaśnił z odwołaniem do stanowiska doktryny prawa (vide: Andrzej Adamczuk, Komentarz do art. 999 Kodeksu postępowania cywilnego, Lex el., 2015.09.01) że w postępowaniach egzekucyjnych wszczętych do dnia 3 maja 2012 roku, postanowienie o przysądzeniu własności jest tytułem egzekucyjnym przeciwko dłużnikowi do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości z mocy samej ustawy, a co więcej zamieszczenie w regulaminie urzędowania sądów powszechnych obowiązku określania w treści takiego postanowienia obowiązku wydania przez dłużnika nieruchomości nabywcy budzi wątpliwości odnośnie zgodności z Konstytucją RP uregulowania takiej kwestii w regulaminie urzędowania sądów powszechnych. Wyjaśnił, iż zarówno obowiązujące w chwili wydania zaskarżonego postanowienia rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 czerwca 2015 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych – w § 184, jak i obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 2015 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych – w § 202, przewidują orzeczenie w postanowieniu o przysądzeniu własności obowiązku dłużnika wydania nieruchomości nabywcy. Postanowienia te są jednakże sprzeczne z ustawą – ww. art. 999 § 1 k.p.c. w brzmieniu sprzed 03 maja 2011 r. i jako takie, nie mogły znaleźć w sprawie zastosowania. Tutejszy Sąd Okręgowy z całą rozciągłością podziela wskazany pogląd i konsekwentnie odnosi go do stanu rzeczy i przedmiotu żądania w sprawie.

A zatem nie sposób zgodzić się z poglądem Sądu Rejonowego, iż to właśnie postanowienie o przysądzeniu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu bez względu na datę wszczęcia egzekucji stanowi tytuł wykonawczy do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienie znajdujący się na tej nieruchomości pomieszczeń.

W okolicznościach sprawy tytułem takim będzie ewentualnie wyrok eksmisyjny. Sąd Okręgowy również jako sąd merytoryczny zobligowany był zatem do oceny czy żądanie pozwu uzasadnia jego wydanie. Nie ulega wątpliwości, iż powódka Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w N. na mocy wyżej już wspominanego postanowienia o przysądzeniu legitymuje się spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu zajmowanego przez dłużników. Nie ulega również wątpliwości, iż postanowienie to aktualizowało obowiązek pozwanych do wydania lokalu właścicielowi. Nadto, iż pozwani od czasu przysądzenia prawa, nie posiadają żadnego tytułu do zajmowania, korzystania z własności powódki.

Zgodnie zatem z treścią art. 222 § 1 k.c . właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

W tym stanie rzeczy w ocenie Sądu Okręgowego żądanie pozwu jest w całości uzasadnione, co determinowało na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmianę zaskarżonego wyroku i nakazanie pozwanym wydania w stanie wolnym od osób i rzeczy zajmowanego lokalu.

Sąd Okręgowy jednocześnie odroczył obowiązek opróżnienia i wydania lokalu na okres jednego roku tj. do 31 października 2018 r. Zgodnie z art. 320 k.p.c. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia - wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia.

Sąd Rejonowy uznał, iż odnośnie pozwanych zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, podyktowany ich trudną sytuacją majątkową i zdrowotną. Sąd Okręgowy baczył przede wszystkim iż w odniesieniu do pozwanych czas ten nie stanowi wyłącznie samego odroczenia w czasie eksmisji ale daje realną szansę dla pozwanych na zabezpieczenie swoich potrzeb mieszkaniowych. Powyższe jawi się jako realne. Pozwani bowiem są współwłaścicielami innych jeszcze nieruchomości. J. P. jest współwłaścicielem nieruchomości położonej w W., zaś pozwana H. P. (2) posiada udział w nieruchomości obejmującej dom jednorodzinny położony w J.. W tym stanie rzeczy zdaniem Sądu Okręgowego okres jednego roku pozwoli im bądź na sprzedaż udziału, bądź na takie faktyczne zagospodarowanie swojego prawa, które po opróżnieniu lokalu powódki, zapewni im dach nad głową. W tym czasie mogą również podjąć rozmowy z powódką bądź innym podmiotem, celem nawiązania prawa obligacyjnego w postaci umowy najmu lokalu.

Sąd Okręgowy pomimo postulatów pozwanych nie znalazł podstaw aby przyznać im uprawnienie do lokalu socjalnego. Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego z dnia 21 czerwca 2001 r. (Dz.U. Nr 71, poz. 733) tj. z dnia 8 września 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1610) w szczególności art. 14 ust. 1. W wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. 2. Jeżeli w wyroku orzeczono o uprawnieniu, o którym mowa w ust. 1, dwóch lub więcej osób, gmina jest obowiązana zapewnić im co najmniej jeden lokal socjalny. 3. Sąd, badając z urzędu, czy zachodzą przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną. 4. Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec:

1) kobiety w ciąży,

2) małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 1998 r. poz. 414, z późn. zm.4))5) lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą,

3) obłożnie chorych,

4) emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,

5) osoby posiadającej status bezrobotnego,

6) osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały

- chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany.

Decyzja Sądu Okręgowego w zakresie braku uprawnienia do lokalu socjalnego, podyktowana była wyżej wskazanymi już względami związanymi z tym, iż pozwani posiadają prawo współwłasności do innej nieruchomości, w tym o funkcji mieszkalnej, w której mogą zabezpieczyć samodzielnie swoje potrzeby mieszkaniowe, bez potrzeby nakładania obowiązku na Gminę N.. Sąd Okręgowy oczywiście zauważa trudną sytuację majątkową skarżących, jak również ich zły stan zdrowia, skutkujący chociażby orzeczeniem o umiarkowanym stopu niepełnosprawności J. P.. Nie mniej jednak nie może to być okoliczność wystarczająca do nałożenia na Gminę obowiązku zapewnienia lokalu socjalnego, w sytuacji, gdy jego wykonanie co do pozwanych wiązałoby się z koniecznością odmowy innych uprawnionym, którzy nie mają, tak jak pozwani możliwości zamieszkania w innej przysługującej im - nawet w niewielkim udziale – nieruchomości.

Tak argumentując Sąd Okręgowy na mocy art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 ppkt b. wyroku.

Zarówno w zakresie orzekania o kosztach postępowania przed sądem pierwszej instancji, jak i przed sądem apelacyjnym tutejszy sąd, pomimo, iż pozwani przegrali proces w przeważającej części – zrezygnował od zastosowania ogólnych reguł rozliczania kosztów procesu wynikających z art. 98 k.p.c. Z uwagi na sytuację materialną pozwanych jak i zły stan ich zdrowia Sąd Okręgowy odstąpił od obciążania ich kosztami procesu, po myśli art. 102 k.p.c. Przepis art. 102 k.p.c. stanowiący wyjątek od przewidzianej w art. 98 § 1 k.p.c. zasady odpowiedzialności strony za wynik procesu, umożliwia Sądowi w wypadkach szczególnie uzasadnionych, zasądzenie od strony przegrywającej tylko części kosztów albo nie obciążenie jej kosztami w ogóle. Zdaniem Sądu Okręgowego całokształt okoliczności sprawy przemawiał właśnie za takim rozstrzygnięciem. Orzeczenie zawarto w pkt 1 ppkt c. oraz pkt 3 wyroku.

SSO Sławomir Krajewski SSO Małgorzata Czerwińska SSO Tomasz Sobieraj