Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Ewa Kaniok (spr.)

Sędziowie: SA Bogdan Świerczakowski

SO (del.) Zuzanna Adamczyk

Protokolant: sekr. sądowy Anna Łachacz

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w B.

przeciwko Szpitalowi (...) z w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 19 lutego 2016 r., sygn. akt IV C 1188/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie czwartym w ten sposób, że zasądza od Szpitala (...) z w W. na rzecz (...) sp. z o.o. w B. kwotę (...) (dziesięć tysięcy czterysta czterdzieści pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  umarza postępowanie apelacyjne w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punktach drugim i trzecim;

III.  zasądza od Szpitala (...) z w W. na rzecz (...) sp. z o.o. w B. kwotę 2190 (dwa tysiące sto dziewięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Zuzanna Adamczyk Ewa Kaniok Bogdan Świerczakowski

Sygn. akt: V ACa 988/17

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. w B. wniosła o zasądzenie od Szpitala (...) kwoty 258.162,64 złotych z ustawowymi odsetkami od wniesienia pozwu to jest od dnia 17 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty i kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazała, iż dochodzona kwota stanowi zapłatę za dostarczone produkty lecznicze i wyroby medyczne. Na w/w kwotę składa się: 255.910,22 złotych tytułem należności głównej i 2.252,42 złote tytułem skapitalizowanych odsetek za opóźnienie.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie pozwany wniósł o rozłożenie należności na raty oraz nieobciążanie go kosztami procesu.

Powód podtrzymał żądanie pozwu.

Wyrokiem z dnia 19 lutego 2016 roku Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie pierwszym zasądził od Szpitala (...) w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. w B.: w podpunkcie a) 255.910,22 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 17 kwietnia 2015 roku do 19 lutego 2016 roku, w podpunkcie b) 2.252,42 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 17 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty. W punkcie drugim należność zasądzoną w pkt 1 a) rozłożył na osiem rat – siedem rat po 31.988,77 złotych, ostatnia rata w wysokości 31.988,83 złotych, płatnych miesięcznie do 10 dnia każdego miesiąca, poczynając od miesiąca następującego po miesiącu, w którym uprawomocni się niniejszy wyrok, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat, przy czym wraz z ostatnią ratą płatne będą odsetki zasądzone w pkt 1 a). W punkcie trzecim oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w punkcie czwartym nie obciążył pozwanego kosztami procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że strony zawarły następujące umowy sprzedaży artykułów medycznych i wyrobów leczniczych:

1. 12.11.2012 r. nr (...); 2. 20.11.2012 r. nr (...); 3. 21.02.2013 r. (...)/ (...); 4. 12.03.2013 r. nr (...); 5. 6.05.2013 r. nr (...); 6. 17.10.2013 r. nr (...); 7. 22.10.2013 r. nr (...); 8. 20.11.2013 r. nr (...); 9. 28.11.2013 r.(...)/ (...); 10. 31.12.2013 r. nr (...); 11. 27.01.2014 r. nr (...); 12. 30.01.2014 r. nr (...); 13. 1.04.2014 r. nr (...); 14. 27.05.2014 r. nr (...); 15. 23.06.2014 r. nr (...)/ (...); 16. 23.06.2014 r. nr (...); 17. 27.08.2014 r. nr (...); 18. 8.09.2014 r. nr (...); 19. 4.11.2014 r. nr (...); 20. 25.11.2014 r. nr (...); 21. 1.12.2014 r. nr (...); 22. 29.01.2015 r. nr (...).

Powód wystawił łącznie 195 faktur wraz z trzema fakturami korygującymi na kwotę 255.910,22 złotych należności głównej. Powód wzywał pozwanego pismem z 31 marca 2015 r. do zapłaty. Pozwany powyższych należności nie zapłacił.

Podstawą roszczenia jest art. 535 k.c.

Co do zasady, żądanie pozwu zostało uwzględnione, tak co do należności głównej, jak i skapitalizowanych odsetek.

Sąd Okręgowy uwzględnił wniosek o rozłożenie należności na raty na podstawie art. 320 k.p.c. i nie obciążył pozwanego - mimo przegrania sprawy - kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c.

Zgodnie z art. 320 k.p.c., w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć zasądzone świadczenie na raty. Sąd miał na uwadze, iż pozwany nie jest podmiotem gospodarczym, który może podejmować decyzje gospodarcze z uwzględnieniem zasady swobody gospodarczej, ponieważ w myśl art. 55 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej (t. jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 217) może finansować swoją działalność tylko ze źródeł określonych w tym przepisie. Zgodnie z art. 15 tej ustawy, pozwany jako podmiot leczniczy nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, która potrzebuje natychmiastowego świadczenia ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia. Oznacza to, iż nie może racjonalizować swoich działań tak jak to czyni podmiot gospodarczy, który może rezygnować z pewnych rodzajów działań, jeśli są one nieekonomiczne, to znaczy, nie tylko nie przynoszą zysku, ale także zakładają stratę. Podmiot leczniczy w takim wypadku mimo braku środków musi podjąć działalność i biorąc pod uwagę, iż pozwany finansuje prowadzoną działalność leczniczą ze środków publicznych udzielanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach tak zwanych kontraktów oraz, że przyznane środki są niewystarczające na realizację zadań w danym roku, powodując w rzeczywistości kredytowanie przez szpital tej działalności, nie sposób uznać, że pozwany nie zasługiwał na zastosowanie wobec niego instytucji z art. 320 k.p.c. Z dołączonych do sprzeciwu od nakazu zapłaty dokumentów w postaci rachunków zysków i strat oraz bilansu znajdujących się na karcie 340 i 341 wynika, że istnieje pewnego rodzaju zagrożenie dla działalności szpitala, ponieważ wskazuje na to wysoki poziom zobowiązań i rezerw na zobowiązania, w tym zobowiązania krótkoterminowe, oraz strata finansowa w porównaniu z poprzednim okresem rozliczeniowym. Sytuacja szpitala ma charakter permanentny, ale jest spowodowana tym, że szpital ma tylko pewne określone źródła finansowania swojej działalności leczniczej i niezależnie od tego, nie są mu przekazywane w sposób terminowy i w wystarczającej wysokości środki w ramach kontraktu przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Sąd I instancji rozłożył należność główną wskazaną pozwie, a zasądzoną w pkt 1 a) wyroku na osiem miesięcznych rat, ustalając obowiązek zapłaty odsetek od każdej raty uiszczonej po terminie. Wyrok w tym zakresie ma charakter kształtujący na nowo stosunek prawny między stronami, zatem zasadnym było jednocześnie zasądzenie kwoty należności głównej (pkt 1 a) wyroku) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do daty wydania wyroku oraz oddalenie powództwa w pozostałym zakresie - to jest co do odsetek za opóźnienie od tej kwoty za okres przypadający po dacie wydania wyroku. Jednocześnie co do skapitalizowanych odsetek za opóźnienie, których powód domagał się w pozwie (pkt 1 b) wyroku) powództwo zostało uwzględnione z całości - bez rozkładania tej należności na raty. Sąd miał na uwadze, iż takie ukształtowanie stosunku między stronami z jednej strony zapewni pozwanemu możliwość uiszczenia zaległych kwot w rozsądnym terminie, z drugiej strony - pozwoli powodowi uzyskać zapłatę w terminie 8 miesięcy.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając go w części to jest punkt 2, 3 i 4, zarzucając naruszenie:

1.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wskazania i ustalenia w pisemnym uzasadnieniu wyroku jakichkolwiek rzekomo występujących w niniejszej sprawie konkretnych szczególnych okoliczności, które w ocenie Sądu przemawiały za rozłożeniem zasądzonej należności na raty na podstawie art. 320 k.p.c. czy zastosowaniem art. 102 k.p.c.;

2.  art. 316 § 1 k.p.c. poprzez ustalenie przez Sąd Okręgowy sytuacji finansowej pozwanego na podstawie bilansu sporządzonego na dzień 31.12.2014 r., oraz rachunku zysków i strat pozwanego sporządzonego za okres 01.01.2014 r. - 31.12.2014 r., a więc na podstawie dokumentów dotyczących okresu o ponad rok wcześniejszego niż data wydania zaskarżonego wyroku;

3.  art. 227 k.p.c. poprzez brak rozpoznania wniosków dowodowych powoda zgłoszonych w jego piśmie procesowym z dnia 15.01.2016 r. o dopuszczenie dowodu z „Informacji o największych dłużnikach firmy (...) sp. z o.o.” z dnia 13.01.2016 r., oraz zaświadczenia z dnia 17.08.2015 r. wystawionego przez (...) Bank (...), które to dokumenty mają znaczenie dla oceny, czy interes wierzyciela nie przemawia przeciwko rozłożeniu świadczenia na raty;

4.  art. 320 k.p.c. poprzez:

a)  jego niezasadne zastosowanie, podczas gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że nie zachodzi żaden szczególnie uzasadniony wypadek przemawiający za takim rozstrzygnięciem;

b)  brak rozważenia przy podejmowaniu decyzji w kwestii rozłożenia świadczenia na raty uzasadnionego interesu powoda jako wierzyciela, a w szczególności wysokości zadłużenia wobec powoda publicznych zakładów opieki zdrowotnej, która to wysokość wskazana została w przedłożonej przez powoda „Informacji o największych dłużnikach firmy (...) sp. z o.o.” z dnia 13.01.2016 r., oraz wynikającej z tego zadłużenia konieczności zaciągnięcia przez powoda kredytu na rachunku bieżącym na finasowanie bieżącej działalności i zwiększenia jego limitu do 15 000 000,00 zł, co potwierdza zaświadczenie z dnia 17.08.2015 r. wystawione przez (...) Bank (...);

c)  brak ustalenia przez Sąd Okręgowy, czy w okresie, na jaki rozłożył on zasądzoną należność na raty, sytuacja pozwanego ulegnie poprawie, która pozwalałaby pozwanemu na terminowe spełnienie świadczenia;

5.  art. 102 k.p.c. poprzez jego niezasadne zastosowanie i odstąpienie od obciążenia pozwanego obowiązkiem zwrotu na rzecz powoda kosztów procesu, pomimo iż materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że w niniejszej sprawie występuje szczególnie uzasadniony przypadek pozwalający na takie rozstrzygnięcie.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części, tj. w ten sposób, że: w pkt 2 wyroku uchyla się zawarte w tym punkcie rozstrzygnięcie o rozłożeniu należności głównej na raty, w pkt 3 wyroku zasądza się od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 255 910,22 zł za okres od dnia 20.02.2016 r. do dnia zapłaty, w pkt 4 wyroku zasądza się od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10 445,00 zł tytułem kosztów postępowania za I instancję, w tym kwotę 7 217,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Nadto skarżący wniósł o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w kwocie 1 800,00 zł.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji, oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

na rozprawie apelacyjnej w dniu 19.12.2017r. powód cofnął apelację w zakresie punktów 2 i 3 wyroku z uwagi na uiszczenie przez pozwanego całej należności, poparł apelację w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu za I instancję.

Wobec częściowego cofnięcia apelacji postępowanie apelacyjne dotyczące rozstrzygnięcia zawartego w punktach 2 i 3 wyroku zostało umorzone na podstawie art. 391 par. 2 k.p.c.

W pozostałej części tj. odnośnie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 4 zaskarżonego wyroku apelacja jest uzasadniona. Trafny jest zarzut naruszenia przez sąd I instancji art. 102 k.p.c. Rację ma apelujący, że nie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony umożliwiający nieobciążanie pozwanego kosztami procesu.

Wytoczenie powództwa o zapłatę było uzasadnione. Pozwany wprawdzie nie kwestionował należności co do wysokości jednak pomimo upływu terminu płatności należności tej nie uregulował a po wydaniu przez sąd I instancji nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wniósł sprzeciw, w którym domagał się rozłożenia należności na raty, co uzasadniało skorzystanie przez powoda z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.

Wprawdzie sąd I instancji uwzględnił sprzeciw i rozłożył dochodzoną kwotę na raty, jednak rozstrzygnięcie to zapadło z oczywistą obrazą art. 320 k.p.c. Pozwany nie może przerzucać kosztów swojej działalności na dostawców produktów leczniczych i wyrobów medycznych. Ustanowiona w art. 320 k.p.c. norma ma charakter wyjątkowy i może być zastosowana jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach z uwzględnieniem interesów obu stron kontraktu.

Sąd Okręgowy rozkładając należność na raty zupełnie pominął interes powoda, który prowadzi działalność gospodarczą na zasadzie rachunku ekonomicznego. Opóźnienia szpitali w regulowaniu swoich zobowiązań wpływają na sytuację finansową powoda i na opłacalność tego typu transakcji, które stanowią podstawę działalności powoda, pociągając za sobą konieczność zaciągania kredytów na finansowanie bieżącej działalności. Fakt, że kontrahent pozwanego, którym jest Narodowy Fundusz Zdrowia przekazuje mu środki na realizację świadczeń zdrowotnych nieterminowo i w niewystarczającej wysokości, wbrew stanowisku sądu I instancji nie przemawia za rozłożeniem dochodzonej należności na raty. Jeżeli sytuacja, na którą powołuje się pozwany szpital rzeczywiście ma miejsce, to pozwany ma określone roszczenia w stosunku do NFZ i powinien dochodzić ich w odpowiednim ku temu trybie. Zaniechanie dochodzenia swoich praw w stosunku do jednego z kontrahentów (NFZ) nie uprawnia pozwanego do żądania rozłożenia należności innego kontrahenta na raty a sądu do obciążania tego innego kontrahenta pozwanego ( (...) spółka z o.o.) finansowymi skutkami takiego zaniechania. Umów należy dotrzymywać. Zawierając kontrakt na dostawę produktów leczniczych i wyrobów medycznych pozwany powinien zabezpieczyć odpowiednie środki na ten cel. Nie wykazano aby wystąpiła sytuacja nadzwyczajna uniemożliwiająca pozwanemu właściwe oszacowanie potrzeb związanych ze świadczonymi usługami medycznymi, oraz aby środków finansowych na pokrycie tych potrzeb nie można było wynegocjować na etapie zawierania umowy z NFZ. Pokrywanie kosztów świadczeń zdrowotnych należy do Skarbu Państwa i przerzucanie tego ciężaru na inne podmioty nie znajduje uzasadnienia prawnego ani moralnego. Pozwany permanentnie opóźnia się z realizacją swoich obowiązków płatniczych, co oznacza, iż prowadzi niewłaściwą dystrybucję przyznawanych mu środków.

Z uwagi na powyższe, Sąd Apelacyjny w oparciu o art. 38 6 par. 1 k.p.c. zmienił rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję zawarte w punkcie 4 zaskarżonego wyroku i zastosował zasadę odpowiedzialności za wynik sporu określoną w art. 98 par. 1 i 3 k.p.c. Na koszty należne powodowi, który winien być traktowany jako strona wygrywająca spór ( ostatecznie pozwany uiścił całą należność wraz z odsetkami przed uprawomocnieniem się wyroku sądu I instancji), składają się: opłata od pełnomocnictwa -17 zł., wynagrodzenie pełnomocnika – 7200 zł. i opłata od pozwu – 3.228 zł., razem 10.445 zł.

O kosztach procesu za II instancję Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z wynikiem sporu w oparciu o art. 98 par. 1 i 3 k.p.c. Na koszty te składają się: wynagrodzenie pełnomocnika- 1800 zł. i opłata od apelacji 390 zł., razem 2190 zł.

W sprawie brak jest podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. Pozwany nie wykazał istnienia okoliczności szczególnych, pozwalających na nieobciążanie go kosztami procesu za II instancję. Jak wynika z załączonych dokumentów za 2014r. pozwany obraca bardzo wysokimi kwotami i jest w stanie w terminie płacić za dostarczane mu materiały i środki medyczne. Działalność pozwanego nie może być finansowana kosztem powoda. Jest ona finansowana z dochodów Skarbu Państwa pochodzących między innymi z opodatkowania podmiotów takich jak powodowa spółka. Odstąpienie od zasądzenia na rzecz strony powodowej kosztów procesu oznaczałoby w istocie akceptację dla obciążenia przedsiębiorcy skutkami polityki zdrowotnej Państwa i przerzucenie na powoda kosztów finansowania świadczeń zdrowotnych. W postępowaniu apelacyjnym pozwany nie złożył żadnych dokumentów pozwalających na ocenę jego aktualnej sytuacji finansowej. Dokumentem takim nie jest zestawienie wydatków pozwanego. Nie wykazał więc, że jego aktualna sytuacja finansowa jest na tyle zła, iż uzasadnia zastosowanie art. 102 k.p.c. Co istotne pozwany liczył się z możliwością przegrania sporu o czym świadczy fakt, iż zapłacił dochodzoną kwotę zanim doszło do rozpoznania apelacji.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł na wstępie.

Bogdan Świerczakowski Ewa Kaniok Zuzanna Adamczyk