Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA Andrzej Kot (spr.)

Sędziowie: SSA Cezariusz Baćkowski

SSA Stanisław Rączkowski

SSA Witold Franckiewicz

SSA Grzegorz Kapera

Protokolant: Beata Sienica

przy udziale prokuratora Prokuratury Okręgowej del. do Prokuratury Krajowej we Wrocławiu Łukasza Kudyka

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2017 r.

sprawy M. K. (1)

oskarżonego z art. 148 § 1 kk w związku z art. 91 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Legnicy

z dnia 2 czerwca 2017 r. sygn. akt III K 60/16

I.  zaskarżony wyrok wobec oskarżonego M. K. (1) utrzymuje w mocy;

II.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. B. 600 zł tytułem kosztów nieopłaconej obrony z urzędu oskarżonego w postępowaniu odwoławczym oraz 138 zł tytułem zwrotu podatku VAT;

III.  zwalnia oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

UZASADNIENIE

M. K. (1) został oskarżony o to, że :

I.  w dniu 01 lutego 2015 roku w mieszkaniu przy ulicy (...) w L. działając ze szczególnym okrucieństwem, w bezpośrednim zamiarze pozbawienia życia F. K. zadał mu z dużą siłą, co najmniej dwanaście uderzeń młotkiem, w tym siedem uderzeń w okolicę głowy, jedno w okolicę nosa oraz jedno w okolicę szyi powodując u pokrzywdzonego obrażenia w postaci: siedmiu ran tłuczonych głowy wraz z rozerwaniem lewego mięśnia skroniowego, złamania kości sklepienia i podstawy czaszki głównie po stronie lewej, pourazowego obrzęku mózgu, rozerwania opony twardej i tkanki lewej półkuli mózgu, rany tłuczonej grzbietu nosa, rany tłuczonej szyi z masywnym podbiegnięciem krwawym, złamania lewego górnego rogu chrząstki tarczowej i lewego rogu kości gnykowej, odgcięciowego złamania kręgosłupa szyjnego, które to obrażenia skutkowały zgonem F. K.,

tj. o czyn z art. 148 § 2 pkt 1 kk

II.  w dniu 01 lutego 2015 roku w mieszkaniu przy ulicy (...) w L. działając ze szczególnym okrucieństwem w bezpośrednim zamiarze pozbawienia życia H. K. zdał jej z dużą siłą, co najmniej sześć uderzeń młotkiem w okolicę czołowej i ciemieniowej głowy powodując u pokrzywdzonej obrażenia w postaci: sześciu ran tłuczonych głowy z regularnymi włamaniami kości czaszki oraz wielodłamowymi złamaniami kości sklepienia i podstawy czaszki oraz twarzoczaszki, pęknięcia opon mózgu i przednich biegunów płatów czołowych ze stłuczeniem tkanki mózgowej, które to obrażenia skutkowały zgonem H. K.,

tj. o czyn z art. 148 § 2 pkt 1 kk

III.  w dniu 27 sierpnia 2015 roku w mieszkaniu przy ulicy (...) w L. działając ze szczególnym okrucieństwem w bezpośrednim zamiarze pozbawienia życia E. Z. (1) zadał jej z dużą siłą, łącznie, co najmniej trzydzieści jeden uderzeń młotkiem i nożem w tym: czternaście uderzeń młotkiem w głowę powodując u pokrzywdzonej obrażenia w postaci: zniekształcenia głowy, rozerwania mięśni skroniowych, wielodłamowych złamań kości czaszki w okolicy czołowo – skroniowo – ciemieniowej, rozerwania i stłuczenia prawej półkuli mózgu, cztery uderzenia młotkiem w okolice twarzy powodując obrażenia w postaci: ran tłuczonych ze złamaniem kości jarzmowej, oczodołu prawego, oraz zadał pokrzywdzonej nie mniej niż 6 ciosów nożem powodując: jedną ranę kłutą prawej powieki górnej i przyśrodkowego kąta prawego oka, jedną ranę kłutą prawej okolicy skroniowej z przekłuciem tkanek miękkich twarzy, ściany gardła i prawego brzegu języka, jedną głęboką i rozległą ranę ciętą szyi z przecięciem mięśnia szerokiego szyi, mięśni mostkowo – gnykowych, całkowitym przecięciem tchawicy i niemal całkowitym przełyku, oraz szerokim rozcięciem prawej żyły szyjnej z powierzchownym nacięciem wyrostka porzecznego kręgu szyjnego C6, jedną ranę kłutą prawej okolicy podżuchwowej, dwie rany kłute klatki piersiowej z przebiciem tkanek miękkich klatki piersiowej, tętnicy międzyżebrowej, kilkukrotnym przebiciem worka osierdziowego, lewej komory serca, oraz aorty zstępującej, które to obrażenia skutkowały zgonem E. Z. (1),

tj. o czyn z art. 148 § 2 pkt 1 kk

IV.  w dniu 27 sierpnia 2015 roku w mieszkaniu przy ulicy (...) w L. działając ze szczególnym okrucieństwem w bezpośrednim zamiarze pozbawienia życia M. Z. zadał mu z dużą siłą łącznie co najmniej piętnaście uderzeń młotkiem i nożem w tym: trzy uderzenia młotkiem w głowę powodując u pokrzywdzonego obrażenia w postaci: ran tłuczonych powłok miękkich czaszki z włamaniem kości czołowej, złamania kości sklepienia czaszki łączące się z wielodłamowym złamaniem dołu przedniego czaszki, rozerwanie opon mózgu i tkanki mózgowej, załamanie kości nosa oraz zadał nie mniej niż dziewięć ciosów nożem powodując: jedną ranę kłutą powieki górnej oka lewego z przekłuciem tkanek miękkich okołogałkowych, jedną ranę kłutą policzka lewego z przekłuciem tkanek miękkich, dwie rany kłute w okolicy podoczodołowej prawej z przekłuciem przedniej ściany zatoki szczękowej, jedną rozległą i głęboką ranę ciętą szyi z przecięciem mięśni szyi, tchawicy, 1 ranę kłutą szyi i 1 ranę ciętą szyi po stronie lewej, 1 ranę kłutą przedniej ściany klatki piersiowej z przekłuciem worka osierdziowego i przedniej ściany prawej komory serca, 1 ranę kłutą pogranicza klatki piersiowej i nadbrzusza z przekłuciem części worka osierdziowego, przepony, lewego płata wątroby z przekłuciem ściany żołądka, 2 symetryczne rany cięto – kłute przyśrodkowych powierzchni obu ud z przecięciem i przekłuciem mięśni, które to obrażenia skutkowały zgonem M. Z.,

tj. o czyn z art. 148 § 2 pkt 1 kk

Sąd Okręgowy w Legnicy wyrokiem z dnia 2 czerwca 2017 r., sygn.. akt: III K 60/16:

I.  oskarżonego M. K. (1) uznał za winnego popełnienia zarzucanych mu w pkt I i II aktu oskarżenia czynów z tą zmianą, że z opisu obu tych czynów wyeliminował zapis „ze szczególnym okrucieństwem” i przyjął, że działanie oskarżonego w obu przypadkach wyczerpało znamiona zbrodni z art. 148§1 kk popełnionych w ciągu przestępstw z art. 91§1 kk i za czyny te na podstawie art. 148§1 kk w zw. z art. 91§1 kk wymierzył mu karę dożywotniego pozbawienia wolności;

II.  oskarżonego M. K. (1) uznał za winnego popełnienia zarzucanych mu w pkt III i IV aktu oskarżenia czynów z tą zmianą, że z opisu obu tych czynów wyeliminował zapis „ze szczególnym okrucieństwem” i przyjąl, że działanie oskarżonego w obu przypadkach wyczerpało znamiona zbrodni z art. 148§1 kk popełnionych w ciągu przestępstw z art. 91§1 kk i za czyny te na podstawie art. 148§1 kk w zw. z art. 91§1 kk wymierzył mu karę dożywotniego pozbawienia wolności;

III.  na podstawie art. 91§2 kk w zw. z art. 88 kk orzekł wobec oskarżonego M. K. (1) karę łączną dożywotniego pozbawienia wolności;

IV.  na podstawie art. 63§1 kk na poczet orzeczonej kary łącznej dożywotniego pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres zatrzymania i tymczasowego aresztowania, to jest czas od 27 sierpnia 2015r. do 02 czerwca 2017r.;

V.  na podstawie art. 77§2 kk wyznaczył oskarżonemu M. K. (1) surowsze ograniczenia do skorzystania przez niego z warunkowego przedterminowego zwolnienia i orzekł, że oskarżony może ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu nie mniej niż 35 (trzydzieści pięć) lat z orzeczonej kary łącznej dożywotniego pozbawienia wolności;

VI.  na podstawie art. 46§1 kk orzekł od oskarżonego na rzecz oskarżycieli posiłkowych: M. K. (2), W. K., A. K. i G. Z. – na rzecz każdej z wymienionych osób zadośćuczynienie w kwocie po 100.000 (sto tysięcy) złotych;

VII.  na podstawie §17 ust. 1 pkt 2 i §17 ust. 2 pkt 5 w zw. z §20 i §4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18.10.2016r. poz. 1714 w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, przyznał od Skarbu Państwa Kancelarii Adwokackiej adw. K. P. za udzieloną oskarżonemu obronę z urzędu wynagrodzenie w kwocie 2.880,00 zł plus 662,40 zł z tytułu podatku vat.

VIII.  na podstawie art. 624§1 kpk zwolnił oskarżonego M. K. (1) od ponoszenia kosztów sądowych i opłaty zaliczając je na rachunek Skarbu Państwa.

Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, zaskarżając wyrok co do pkt I, II, III i V, zarzucając:

1.  odnośnie punktu I i II zaskarżonego orzeczenia:

- rażącą niewspółmierność kary, polegającą na orzeczeniu wobec oskarżonego kary dożywotniego pozbawienia wolności, podczas gdy z okoliczności sprawy wynika, że orzeczona kara jest nieadekwatna do winy oskarżonego oraz stopnia społecznej szkodliwości czynu, a także zachodzi wyraźna dysproporcja między kara orzeczoną przez Sąd pierwszej instancji a karą, jaką należałoby wymierzyć w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw sądowego wymiaru kary;

ewentualnie- w razie gdyby Sad odwoławczy uznał wskazany wyżej zarzut za bezzasadny, zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

2.  odnośnie punktu III i V zaskarżonego orzeczenia:

- obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 77 § 2 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 85 § 1 k.k. poprzez wyznaczenie oskarżonemu surowszego ograniczenia do skorzystania przez niego z warunkowego przedterminowego zwolnienia i orzeczeniu, że oskarżony może ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu nie mniej niż 35 lat z orzeczonej kary łącznej dożywotniego pozbawienia wolności, podczas gdy Sąd I instancji nie zastosował instytucji przewidzianej w art. 77 § 2 k.k. w stosunku do żadnej z kar jednostkowych orzeczonych w punkcie I i II skarżonego wyroku, a zatem nie ma możliwości wyznaczenia oskarżonemu surowszego ograniczenia do skorzystania przez niego z warunkowego przedterminowego zwolnienia w stosunku do orzeczonej kary łącznej;

ewentualnie – w razie gdyby Sąd odwoławczy uznał wskazany wyżej zarzut za bezzasadny, zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

- rażącą niewspółmierność kary poprzez uznanie, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek określony w art. 77 § 2 k.k. i w związku z tym należy oskarżonemu wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez niego z warunkowego przedterminowego zwolnienia, podczas gdy oskarżony ma w chwili obecnej 40 lat, orzeczona wobec niego kara jest najbardziej dolegliwą z kar przewidzianych w polskim systemie prawa karnego, a ograniczenie do skorzystania przez oskarżonego z instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia do 35 lat skutkuje tym, że orzeczona kara ma w zasadzie charakter całkowicie eliminacyjny i niezgodna jest z zasadami humanitaryzmu i poszanowania godności człowieka.

Podnosząc powyższe zarzuty, apelujący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej kary:

a.  w pkt I – poprzez orzeczenie kary 25 lat pozbawienia wolności;

b.  w pkt II – poprzez orzeczenie kary 25 lat pozbawienia wolności;

c.  w pkt III – poprzez orzeczenie kary łącznej 25 lat pozbawienia wolności;

ewentualnie:

1.  z ostrożności procesowej, w przypadku uznania zarzutu rażącej niewspółmierności kary w odniesieniu do kar wymierzonych w punkcie I i II skarżonego wyroku za bezzasadny – wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wyeliminowanie z petitum pkt V skarżonego orzeczenia, a tym samym przyjęcie, że nie ma podstaw do zastosowania instytucji z art. 77 § 2 k.k., gdyż została jedynie zastosowana przy wymierzeniu kary łącznej, a nie została zastosowana w odniesieniu do żadnej z kar jednostkowych;

ewentualnie:

2.  z ostrożności procesowej, w przypadku uznania zarzutu obrazy przepisów prawa materialnego za bezzasadny – wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wyeliminowanie z petitum pkt V skarżonego orzeczenia, a tym samym przyjęcie, że nie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek o którym stanowi art. 77 k.k. i nie ma podstaw do tego, aby wobec oskarżonego wyznaczać surowsze ograniczenia do skorzystania z instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się bezzasadna, stąd też zawarty w niej wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Rażąca niewspółmierność kary, o jakiej mowa w art. 438 pkt 4 k.p.k., zachodzić może tylko wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można było przyjąć, iż zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez sąd pierwszej instancji a karą, jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art. 53 k.k. oraz zasad ukształtowanych przez orzecznictwo Sądu Najwyższego (por. III KR 254/73, OSNPG 1974, nr 3-4, poz. 51 i aprobatę tego stanowiska: M. Cieślak, Z. Doda, Przegląd orzecznictwa, Pal. 1975, nr 3, s. 64; wyrok SN z 13.02.2003, WK 1/03, OSNKW 2003/323). Na gruncie cytowanego przepisu nie chodzi o każdą ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary, ale o różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać można byłoby – również w potocznym znaczeniu tego słowa –„rażąco” niewspółmierną, to jest niewspółmierną w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować. Argumenty podniesione w apelacji nie dają podstaw do uznania kary wymierzonej oskarżonemu za rażąco niewspółmierną.

Zgodzić się należy z obrońcą, że w literaturze zwraca się uwagę na wyjątkowość kary dożywotniego pozbawienia wolności, pomimo tego, że nie ma ona charakteru normatywnego w sensie wyraźnej ustawowej deklaracji (tak m.in. L. Wilk, Kara dożywotniego pozbawienia wolności, s. 21–22; J. Lachowski , Zasady wymierzania kar, s. 25–26). Wyjątkowość omawianej kary wynikać ma z samej surowości tej kary i jej eliminacyjnego charakteru. Za wyjątkowym jej charakterem przemawiać może dodatkowo ograniczony katalog przestępstw zagrożonych dożywotnim pozbawieniem wolności. Wskazuje na to także umieszczenie kary dożywotniego pozbawienia wolności na ostatnim miejscu w ustawowym katalogu kar zawartym w art. 32 KK. Wreszcie przemawia za tym zastępczy charakter dożywotniego pozbawienia wolności w stosunku do kary śmierci, której ustawodawca wyraźnie przyznawał status wyjątkowy (zob. L. Wilk, Kara dożywotniego pozbawienia wolności, s. 21 i n.; K. Mielczarek, Wybrane zagadnienia, s. 101).Kara dożywotniego pozbawienia wolności występuje obecnie wyłącznie w sankcjach złożonych alternatywnych, obok kary pozbawienia wolności oraz 25 lat pozbawienia wolności. Omawiana kara grozi za najpoważniejsze zbrodnie. Kara dożywotniego pozbawienia wolności to kara wybitnie odwetowa o charakterze eliminacyjnym (zabezpieczającym), ukierunkowana na funkcje społeczno-prewencyjne oraz izolacyjne. Wprowadzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności jako substytutu kary śmierci potwierdza, że jej zasadniczym celem ma być zabezpieczenie społeczeństwa przed niebezpiecznymi sprawcami najpoważniejszych przestępstw. Takim zaś sprawcą jest oskarżony.

Na aprobatę zasługuje pogląd, że kara dożywotniego pozbawienia wolności może być karą adekwatną tylko w stosunku do sprawców, których czyny charakteryzują się wyjątkowością na tle innych przestępstw tego samego typu. Ustalenie, że stopień winy i stopień społecznej szkodliwości danej zbrodni są bardzo wysokie, jest przesłanką konieczną, ale nie wystarczającą, dla wymierzenia kary dożywotniego pozbawienia wolności. Nawet bowiem najwyższy stopień społecznej szkodliwości i stopień winy nie uprawnia do orzeczenia tej kary, jeżeli wzgląd na wszystkie okoliczności wpływające na wymiar kary wskazuje, że kara łagodniejszego rodzaju zaspokoi potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, a także osiągnie cele wychowawcze i zapobiegawcze w stosunku do sprawcy ( K. Buchała, Niektóre problemy, s. 45; J. Majewski, w: Zoll, Kodeks karny, t. 1, 2012, s. 567; zob. także wyr. SA w Katowicach z 25.1.2006 r., II AKa 436/05, KZS 2006, Nr 7–8, poz. 113; wyr. SA w Katowicach z 25.10.2007 r., II AKa 239/07, Prok. i Pr. – wkł. 2008, Nr 6, poz. 26; wyr. SA w Łodzi, z 10.9.2013 r., II AKa 126/13, Legalis).

W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd Okręgowy należycie wykazał dlaczego konieczna jest trwała izolacja sprawcy. Przez wzgląd na charakter sprawcy i jego szczególne aspołeczne właściwości trafnie przyjął, że żadna inna kara nie uchroni przed nim społeczeństwa. Sąd Apelacyjny nie ma wątpliwości, że istnieje negatywna prognoza co do możliwości resocjalizowania oskarżonego i tylko kara dożywotniego pozbawienia wolności zdolna jest zabezpieczyć społeczeństwo przed ewentualną przyszłą agresją sprawcy. Czyny, których się dopuścił świadczą wystarczająco o tym, że oskarżony zalicza się do sprawców najbardziej zdemoralizowanych, co do których osiągnięcie celów wychowawczych kary jest co najmniej problematyczne. Czyny są tego rodzaju, że brak jest okoliczności łagodzących lub są one pomijalne, a przy tym występują liczne i ważne okoliczności obciążające, prawidłowo dostrzeżone przez Sąd I instancji i po drugie – okoliczności dotyczące sprawcy przemawiają za tym, że jest on tak zdemoralizowany, że konieczne jest jego trwałe odizolowanie od społeczeństwa, albowiem nie rokuje on w ogóle nadziei na poprawę.

Wbrew twierdzeniom apelacji, Sąd Okręgowy uwzględnił przy wymiarze kar wszystkie okoliczności wiążące się z poszczególnymi ustawowymi dyrektywami i wskaźnikami jej wymiaru, w sposób skrupulatny je rozważył i prawidłowo ocenił, nadając im odpowiednie znaczenie i wykazał w sposób przekonywający dlaczego wobec oskarżonego M. K. (1) należało orzec najsurowszą i najbardziej dotkliwą przewidzianą w polskim systemie prawnym karę.

Przeciwko oskarżonemu przemawiają zarówno przesłanki przedmiotowe wynikające z okoliczności sprawy, drastyczności działania, jak i podmiotowe – uwzględniające zarówno motywację jego zachowania, określające też jego osobowość i właściwości.

Podstawowym elementem, jaki w myśl art. 53 k.k. sąd powinien brać pod uwagę przy wymiarze kary, jest stopień winy sprawcy (wyrok SA w Lublinie z dnia 17 listopada 1999 r., II AKa 183/99, OSA 2000, z. 4, poz. 25; wyrok SA w Krakowie z dnia 24 kwietnia 2002 r., II AKa 68/02, KZS 2002, z. 5, poz. 45; wyrok SA w Krakowie z dnia 30 czerwca 2011 r., II AKa 107/11, KZS 2011, z. 9, poz. 42). Na stopień winy wpływają wszelkie te okoliczności, które decydować będą o zakresie swobody sprawcy w wyborze i realizacji zachowania zgodnego z prawem. Chodzi tu w szczególności o:

- możliwość rozpoznania faktycznego i społecznego znaczenia czynu, warunkowaną poziomem rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego sprawcy, stanem wiedzy, doświadczenia, zdolnościami odbioru bodźców i informacji oraz ich analizy (K.Buchała (w:) K. Buchała, A. Zoll, Kodeks..., teza 13-16, s. 387-389);

- możliwość podjęcia decyzji zgodnego z prawem zachowania, co warunkowane jest normalną sytuacją motywacyjną, zdolnością przeciwstawiania się szczególnym naciskom motywacyjnym, umiejętnością dokonywania wyboru spośród wielu możliwych sposobów zachowań, odpornością na nacisk bodźców zewnętrznych (sytuacyjnych), poziomem przyswojenia reguł moralnych;

- możliwość faktycznego sterowania swoim postępowaniem w wykonaniu podjętej decyzji.

W świetle prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego oskarżony miał zachowaną zdolność do rozpoznania znaczenia czynów i pokierowania swoim postępowaniem. Stwierdzone u niego zaburzenia osobowości nie ograniczyły jego poczytalności. Brak jest podstaw do uwzględniania przy ocenie stopnia winy nieprawidłowych cech osobowości sprawcy, o ile towarzyszy temu ustalenie pełnej poczytalności sprawcy (por. wyrok SN z 17 czerwca 1977 r., IV KR 90/77, OSNPG 1978, z. 2, poz. 22; wyrok SA w Gdańsku z 29 marca 2001 r., II AKa 82/01, Prok. i Pr. 2001, z. 12, poz. 26). M. K. (1) posiada osobowość psychopatyczną, charakteryzuje go egocentryzm, silne skoncentrowanie na sobie, brak empatii, skłonność do instrumentalnego traktowania innych osób, płytkość uczuć, deficyt lęku, impulsywność, słaba kontrola zachowań oraz brak wyrzutów sumienia i potrzeba stymulacji. Ze względu na brak empatii M. K. (1) reaguje obojętnie na zadawane przez siebie ból i cierpienie. Nie towarzyszy temu pobudzenie emocjonalne - agresja oskarżonego ma zimny, chłodny charakter. Impulsywność M. K. (1) nie oznacza braku kontroli nad swoim zachowaniem, ale oznacza kierowanie się doraźną motywacją: robienia czegoś, na co ma się ochotę bez uwzględniania potrzeb i emocji innych ludzi. Powtórzyć wypada, że oskarżony działał w warunkach pełnego rozeznania co do czynów, których się dopuścił. Co więcej, sprawność intelektualna M. K. (1) mieści się w obszarze normy. Funkcje umysłowe rozwinięte są u niego harmonijnie na poziomie przeciętnym lub powyżej przeciętnego ( vide opinia sądowo- psychiatryczno-psychologiczna k. 4786-4829).

Na niekorzyść oskarżonego jednoznacznie przemawiają sposób i okoliczności popełnienia czynów zabronionych. Oskarżony działał bez skrupułów, w sposób bezwzględny i brutalny, zadając przemoc osobom bezbronnym, atakując niespodziewanie. W swoim działaniu wyzuty był z jakichkolwiek emocji. Pokrzywdzeni nie uczynili mu jakiejkolwiek krzywdy.

Skarżący błędnie podnosi, że oba zachowania skazanego były spowodowane „impulsem” i charakteryzowały się zamiarem nagłym. Zabójstw F. K. i H. K. oskarżony dokonał z pełną premedytacją (w pełni świadomie podjął decyzję o pozbawieniu życia tych osób, przygotował się do popełnienia tych przestępstw, po wykonaniu zabójstw skutecznie pozbył się odzieży, w którą był ubrany w czasie czynów i narzędzia, którym pozbawił życia pokrzywdzonych). Z poczynionych w sprawie i niekwestionowanych ustaleń faktycznych wynika, że oskarżony trzykrotnie chodził z miejsca swojego zamieszkania do miejsca zamieszkania pokrzywdzonych, dopasowywał klucze do drzwi mieszkania, wybierał najbardziej nadające się do pozbawienia życia człowieka narzędzie – metalowy młotek. Co więcej, oskarżony działał z zupełnie błahego, absurdalnego wręcz, powodu. Jedynym motywem, który nim kierował był fakt, że ojciec powiedział mu kiedyś, że pokrzywdzeni „to źli ludzie”.

Prawdą jest, że zabójstwa pokrzywdzonych E. i M. Z. oskarżony dokonał z zamiarem nagłym. Nie jest to jednak w realiach sprawy szczególna okoliczność łagodząca. Agresja oskarżonego nie miała racjonalnego uzasadnienia. Apelujący błędnie podnosi, że pokrzywdzona E. Z. obraziła ojca oskarżonego. Sąd Okręgowy w pełni prawidłowo ustalił, że kierowane do oskarżonego słowa (przezeń przywołane – przyp. SA) „J. K. był twoim ojcem” z pewnością nie miały takiej wymowy.

Oskarżony bez skrupułów pozbawił życia osoby, które obdarzyły go zaufaniem, działał w bezwzględny sposób, wyrażający się drastycznym sposobie działania. Wykorzystał fakt, że pokrzywdzeni byli starszymi i schorowanymi osobami.

W doktrynie stwierdza się, że na wymiar kary ma wpływ przede wszystkim to, jakiego przestępstwa znamiona wypełnia czyn sprawcy. Społeczna szkodliwość nie stanowi sama w sobie okoliczności obciążającej przy wymiarze kary, ponieważ jest cechą ustawową przestępstwa, natomiast dla wymiaru kary ma znaczenie jej stopień . Przy ocenie zaś stopnia społecznej szkodliwości bierze się pod uwagę okoliczności wymienione w art. 115 § 2 k.k. Z drugiej jednak strony "Kara powinna realizować zarówno cel społecznego oddziaływania, jak i cele zapobiegawcze i wychowawcze wobec skazanego (wyrok SN z dnia 4 grudnia 1980 r., II KR 381/80, OSPiKA 1982, z. 1, poz. 9; także wyrok SN z dnia 7 listopada 1969 r., II KR 128/69, OSNPG 1970 nr 2, poz. 16). Proporcja obu tych aspektów kary zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Położenie większego nacisku na osiągnięcie zadań wychowawczych i zapobiegawczych jest możliwe wtedy, gdy popełnienie przestępstwa nie wynika z demoralizacji sprawcy, lecz stanowi odstępstwo od dotychczasowej linii postępowania sprawcy (por. wyrok SN z dnia 21 lipca 1976 r., III KR 164/76, OSNPG 1977, nr 3, poz. 19).

W realiach niniejszej sprawy słusznie Sąd Okręgowy przyjął, że stopień zdemoralizowania oskarżonego jest bardzo wysoki, co wynika z samych ustalonych przez Sąd okoliczności popełnionych zbrodni, w tym motywacji i pobudek oskarżonego i pozbawionego skrupułów sposobu działania.

Na wymiar kary ma także wpływ zachowanie sprawcy po popełnionym przestępstwie, w tym stosunek do popełnionego czynu. Oskarżony nie okazał żadnej skruchy.

Bezspornym jest natomiast, że oskarżony ujawnił okoliczności pierwszej z popełnionych zbrodni i jego wyjaśnienia pozwoliły na pociągnięcie go do odpowiedzialności za ów czyn. Jest to w zasadzie jedyna okoliczność łagodząca. W zestawieniu z „ogromem zła” (cytat z uzasadnienia zaskarżonego wyroku) jakie oskarżony wyrządził, nie można nadać jej większego znaczenia.

Nie podziela także Sąd Apelacyjny stanowiska obrońcy, że to „trudna sytuacja życiowa” mogła mieć wpływ na zachowanie oskarżonego. Nie przeczy się, że oskarżony znajdował się w trudnej sytuacji w związku z nieodległą czasowo śmiercią ojca, z którym łączyła go bliska więź. Prawdą jest, że oskarżony borykał się z problemami finansowymi. To jednak w najmniejszym stopniu nie usprawiedliwia czynów, których się dopuścił. Podkreślenia przy tym wymaga, że pokrzywdzeni Z. zatrudnili oskarżonego przy remoncie swojego mieszkania, i byli – jak przyznawał oskarżony- dla niego bardzo życzliwi.

Odnosząc się do orzeczonej przez Sąd Okręgowy kary łącznej dożywotniego pozbawienia wolności, wskazać należy, iż jej orzeczenie w takiej postaci miało charakter obligatoryjny ( art. 88 kk) .

Sąd Okręgowy nie uchybił art. 77 § 2 k.k. wyznaczając surowsze ograniczenie do skorzystania przez oskarżonego z warunkowego zwolnienia ustalając, że może on ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie nie wcześniej niż po odbyciu 35 lat kary pozbawienia wolności. Stosownie do art. 77 § 2 k.k. Sąd, wymierzając karę pozbawienia wolności, może wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia niż przewidziane w art. 78 k.k. – w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Zamieszczenie tego unormowania w art. 77 k.k., określającym materialne przesłanki warunkowego zwolnienia świadczy o tym, że sąd wyrokując może wprowadzić jako przesłanki warunkowego zwolnienia potrzeby w zakresie innych niż indywidualnoprewencyjne celów kary, a w szczególności w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa i zadośćuczynienia społecznemu poczuciu sprawiedliwości (por. A. Zoll (w:) A. Zoll (red.), Kodeks karny. Komentarz, s. 888-889; podobnie M. Kalitowski (w:) O. Górniok i in., Kodeks karny. Komentarz, t. 1, s. 657-658; A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, s. 200; G. Łabuda (w:) J. Giezek (red.), N. Kłączyńska, G. Łabuda, Kodeks karny. Komentarz, s. 537-538; postanowienie SN z dnia 22 listopada 2001 r., II KKN 152/01, LEX nr 51603; postanowienie SA w Krakowie z dnia 13 grudnia 2001 r., II AKz 484/01, OSA 2002, nr 9, poz. 71; wyrok SA w Krakowie z dnia 14 września 2005 r., II AKa 165/05, KZS 2005, nr 10, poz. 25.). W literaturze słusznie akcentuje się przede wszystkim charakter eliminacyjny kary dożywotniego pozbawienia wolności, a w mniejszym stopniu funkcję resocjalizacyjną (M. Szewczyk, System środków karnych w projekcie nowego prawa karnego, w: S. Waltoś, Z. Doda, A. Światłowski, J. Rybak, Z. Wrona (red.), Problemy kodyfikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, Kraków 1993, s. 154). Dlatego wyznaczając w tej sprawie dłuższe minimum odbywania kary koniecznej dla możliwości ubiegania się przez oskarżonego o warunkowe zwolnienie, należało mieć na uwadze w pierwszym rzędzie charakter przypisanych oskarżonemu przestępstw, w tym przede wszystkim ilość osób pokrzywdzonych (cztery), okoliczności ich popełnienia i postawę sprawcy, który nie wykazał żadnej skruchy. Te okoliczności wskazują, że oskarżony przedstawia sobą wysoki stopień zagrożenia dla porządku prawnego a jego zachowanie w czasie popełniania zbrodni jak też przed i po ich popełnieniu, w kontekście cech osobowości wskazują na trwałą i głęboką demoralizację przy braku realnych perspektyw na readaptację społeczną. Na znaczeniu traci wychowawczy aspekt prewencji indywidualnej, skoro sąd nie jest w stanie z góry stwierdzić, jak długo skazany będzie wymagał izolacji więziennej (zob. J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie z reszty kary pozbawienia wolności, Warszawa 2010, s. 246). Natomiast na podstawie ciężaru przestępstw, okoliczności ich popełnienia i postawy sprawcy można wnioskować odnośnie surowości kary koniecznej dla utwierdzenia opinii społecznej w przekonaniu, że dobra zagrożone przestępstwami są należycie chronione (A. Zoll (w:) A. Zoll (red.), Kodeks karny. Komentarz, s. 889) O zastosowaniu art. 77 § 2 k.k. decydują zatem okoliczności wymienione w art. 53 § 2 k.k. (por. też J. Lachowski (w:) M. Królikowski, R. Zawłocki, Kodeks karny. Komentarz, t. 2, s. 523.).

Określając surowsze ograniczenie przedterminowego warunkowego zwolnienia w przypadku, gdy orzeczono wobec sprawcy przestępstwa karę dożywotniego pozbawienia wolności, sąd może ustanowić je od 25 lat aż do czasu, w którym zasady humanitaryzmu i poszanowania godności człowieka temu nie sprzeciwiają się. W ten sposób, skazany nawet na najsurowszą karę nie zostanie pozbawiony możliwości dobrodziejstwa warunkowego zwolnienia. Nie jest tak, jak twierdzi skarżący, że Sąd orzekający ustanawiając surowsze ograniczenie na podstawie art. 77 § 2 kk faktycznie pozbawia go możliwości przedterminowego warunkowego zwolnienia. W dacie zastosowania tymczasowego aresztowania M. K. (1) miał 38 lat. Stwierdzenie, że będzie on mógł ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu co najmniej 35 lat pozbawienia wolności oznacza, iż byłoby to możliwe w wieku 73 lat. Mając na uwadze średnią długość życia mężczyzny w Polsce (74 lata) wydane w stosunku do oskarżonego w trybie art. 77 § 2 k.k. orzeczenie nie pozbawia go realnej możliwości ubiegania się o warunkowe zwolnienie, choć nie przeczy się, iż oskarżony będzie już w zaawansowanym wieku. Wskazane powyżej okoliczności dotyczące konieczności zabezpieczenia osób, z którymi oskarżony mógłby się zetknąć, przed jego potencjalnymi agresywnymi i niebezpiecznymi dla ich życia zachowaniem, a także zadośćuczynienia społecznemu poczuciu sprawiedliwości, stanowczo wykluczają jednak skrócenie tego okresu.

Pozostaje do rozstrzygnięcia jeszcze ostatnia kwestia podnoszona w apelacji obrońcy oskarżonego. Chodzi mianowicie o dopuszczalność stosowania art. 77 § 2 kk przy wymiarze kary łącznej pozbawienia wolności, w sytuacji kiedy tego rodzaju ograniczeń nie zawarł Sąd orzekający wymierzając jednostkowe kary pozbawienia wolności. Sąd Apelacyjny i w tym zakresie nie podziela stanowiska skarżącego. Przywołane przez niego judykaty (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 lutego 2011r., sygn. akt II AKa 438/10) zapadły w odmiennym stanie prawnym i faktycznym. Z istoty kary łącznej wynika, że stanowi ona podsumowanie przestępczej działalności sprawcy. Przy jej wymiarze Sąd orzekający dysponuje pełnym obrazem przestępczej działalności, który znajdzie właściwe odbicie w wymiarze kary łącznej. Zważywszy, że to kara łączna będzie ostatecznie karą podlegającą wykonaniu, to przy niej powinno znajdować się zastrzeżenie o jakim mowa w art. 77 § 2 kk – w przypadku stwierdzenia ku niemu podstaw. Przyjąć więc należy, że w sytuacji kiedy w tym samym wyroku Sąd orzeka o karach jednostkowych i karze łącznej, zastrzeżenie na podstawie art. 77 § 2 kk przy karach jednostkowych nie tylko jawi się jako zbędne, ale czasami może nawet nie mieć uzasadnienia. Zauważyć również należy, że przepis art. 77 § 2 kk nie modyfikuje granic wymiaru kary łącznej, jego stosowanie nie jest związane z wysokością orzeczonej kary. Decyzja na podstawie art. 77 § 2 kk w istocie ogranicza korzystanie z uprawnienia przysługującego skazanemu w postępowaniu wykonawczym. Nie może zaś budzić wątpliwości, że kształtując karę łączną, Sąd wyrokujący bierze pod uwagę rozmiar kar orzeczonych, a nie wykonywanych.

W pozostałym zakresie kontrola instancyjna rozstrzygnięć dotyczących M. K. (1) doprowadziła do konkluzji o ich prawidłowości – nie były one zresztą kwestionowane przez skarżącego.

Sąd kierując się treścią art. 624§1kpk zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, z uwagi na jego możliwości majątkowe.

O wynagrodzeniu za obronę oskarżonego z urzędu w postępowaniu odwoławczym orzeczono na podstawie §14 ust. 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016r., poz.1714).