Pełny tekst orzeczenia

Sygn. I C 426/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Małgorzata Banaś

Protokolant:

sekretarz sądowy Małgorzata Bugiel

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2017 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Banku S.A. w W.

przeciwko Skarbowi Państwa- Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w S.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda (...) Banku S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 7.200 zł (słownie: siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na oryginale właściwy podpis

Sygn. akt I C 426/16

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank S.A. w W. ( następca prawny Banku (...) S.A. w W. ) w pozwie wniesionym pierwotnie do Sądu Rejonowego w Słupsku i postanowieniem tego Sądu z dnia 12 maja 2016r. z uwagi na właściwość rzeczową przekazanym do Sądu Okręgowego w Słupsku domagał się zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. kwoty 87.740 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 29 października 2013 roku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż dochodzonej kwoty żąda na podstawie art. 405 k.c. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia poprzez uzyskanie przez pozwanego korzyści majątkowej bez podstawy prawnej kosztem powoda.

Reprezentująca pozwanego Skarb Państwa Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany odwołał sie do treści art. 411 pkt 1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. W przedmiotowym stanie faktycznym świadczenie nie zostało spełnione z zastrzeżeniem zwrotu, brak było przymusu, a czynność prawna nie była nieważna.

Sąd ustalił co następuje:

Postanowieniem z dnia 22 lutego 2012r. Sąd Rejonowy w Słupsku Wydział IV Gospodarczy zmienił wcześniejsze postanowienie z dnia 9 września 2011r. o ogłoszeniu upadłości dłużnika z możliwością zawarcia układu na upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika M. Ś. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) M. K. ul. (...). (...) 1, REGON (...).

Dowód: postanowienie z dnia 22.02.2012r. k. 16.

W dniu 14 października 2013r. do powoda wpłynęło zawiadomienie z dnia 9.10.2013r. o zajęciu prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność z rachunku bankowego M. Ś. u dłużnika zajętej wierzytelności będącego bankiem.

Dowód: zawiadomienie o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego z dnia 9.10.2 wystawione przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. k.17

Powód przekazał kwotę z rachunku bankowego numerze (...), który został założony 21 marca 2013r. przez syndyka K. G. na rzecz upadłego po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej.

Dowód: potwierdzenie wykonania dyspozycji k. 20, dokumentacja dotycząca zawarcia umowy założenia rachunku bankowego o nr (...) k. 193-207.

Dokonując zajęcia egzekucyjnego Naczelnik Urzędu Skarbowego w S. działał jako organ egzekucyjny, który po wyegzekwowaniu kwoty 87.739,41 z przekazał ją poszczególnym wierzycielom - zgodnie z dokonanym zajęciem egzekucyjnym.

Dowód; zestawienie rozliczenia k. 131.

Pismem z dnia 3 grudnia 2013r. powód poinformował Syndyka Masy Upadłości w odpowiedzi na reklamację w sprawie niezgodnej z prawem realizacji zajęcia z rachunku bankowego, o zwrocie środków na rachunek (...) w łącznej kwocie 87.739,41 zł. W uzasadnieniu wskazał, iż przyczyną zaistniałej sytuacji był błąd systemu bankowego.

Dowód; wyciąg z rachunku bankowego k. 168, korespondencja k. 164- 167.

Sąd zważył, co następuje:

Z dniem 4 listopada 2016 roku (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki Banku (...) S.A. określone w planie podziału (art. 529 § 1 pkt 4 w zw. z art. 531 § 1 k.s.h.), w tym również te będące przedmiotem niniejszego postępowania.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego rozbieżnie oceniane są skutki procesowe podziału przez wydzielenie będącej stroną procesową spółki kapitałowej (art. 529 § 1 pkt 4 i art. 531 § 1 k.s.h.) w sytuacji, w której w wyniku wydzielenia przedmiot sporu miał przejść z będącej stroną procesową spółki dzielonej na spółkę przejmującą. W myśl jednego poglądu art. 531 § 1 k.s.h. reguluje tylko sukcesją materialnoprawną, podczas gdy sukcesja procesowa spółki przejmującej w miejsce spółki dzielonej jako rezultat tej sukcesji materialnoprawnej wchodzi w rachubę na warunkach określonych w art. 192 pkt 3 k.p.c. ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2009r., CZ (...), niepubl., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2009 r., (...), niepubl.). Zgodnie z drugim stanowiskiem podział przez wydzielenie będącej stroną procesową spółki kapitałowej pociąga za sobą nie tylko sukcesję materialnoprawną, ale również - z mocy prawa - następstwo procesowe spółki przejmującej w miejsce spółki dzielonej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2012 r., II CSK (...), OSNC (...), nr (...). P02.(...), oraz wyroki Sadu Najwyższego z dnia 24 października 2012r.. III CSK (...), niepubl., i z dnia 27 marca 2014r., III CSK (...), niepubl.).

Banku (...) S.A. w wykonaniu zobowiązania Sądu z dnia 17 lutego 2017r. wyraził zgodę na wstąpienie (...) Bank S.A. w miejsce strony powodowej.

Skarb Państwa reprezentowany przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. wyraził zgodę na wstąpienie po stronie następcy prawnego (...) Bank S.A. z siedzibą w W..

Strona powodowa jako podstawę swojego roszczenia o zasądzenie od pozwanej kwoty 87.740 zł z należnościami ubocznymi, wskazywała art. 405 k.c. (bezpodstawne wzbogacenie).

Zgodnie z art. 405 k.c. ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Z powyższego przepisu wynikają cztery ogólne przesłanki powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia: 1) wzbogacenie jednego podmiotu, 2) zubożenie drugiego podmiotu, 3) związek przyczynowy pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem, 4) brak podstawy pranej dla wzbogacenia.

Przepis art.411 k.c. zawiera grupę sytuacji, w których wyłącza się zwrot świadczenia. Nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Przywołany powyżej przepis art. 411 pkt 1 k.c. ma zastosowanie, gdy spełniający świadczenie wie, że świadczenie się w ogóle nie należy z jego strony, że może go nie wykonać bez jakichkolwiek konsekwencji, jednak spełnia je całkowicie dobrowolnie, z własnej inicjatywy czy za kogoś ( por. wyr. SA w Lublinie z 7.11.2013 r., I ACA (...)). Błąd świadczącego co do istnienia podstawy do świadczenia może sprowadzać się bądź do mylnej oceny okoliczności faktycznych wpływających na byt zobowiązania, bądź do mylnej przepisów prawa (podobnie także SN w wyr. z 18.7.1952 r., C (...), PiP (...), z. (...), s. (...)), przez co świadczenie następuje przy świadomości braku uzasadnienia nie tylko faktycznego, ale i prawnego dla takiego przysporzenia. Świadczący nie może się jednak powoływać na błąd co do tego, iż świadczenie jest należne w tych przypadkach, kiedy powstanie tego błędu było przez niego zawinione, a zatem gdy przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć o nieistnieniu zobowiązania. Przyjęcie odmiennego rozwiązania tej kwestii właściwie pozbawiłoby wzbogaconego możliwości wykazania wiedzy, czy samych tylko wątpliwości świadczącego co do nieistnienia zobowiązania, gdyż ten mógłby zawsze bronić się, podnosząc istnienie błędu, choćby nawet błąd taki był w okolicznościach konkretnego przypadku nie tylko wynikiem niedołożenia należytej staranności, ale nawet rażącego niedbalstwa.

O braku podstaw do żądania zwrotu przekazanych środków pieniężnych świadczy fakt, iż w chwili realizacji zajęcia egzekucyjnego i dokonywania przelewu na rachunek Urzędu Skarbowego w (...) Bank (...) S.A. miał pełną wiedzę o ogłoszeniu (...) prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) M. K. ul. (...). (...) 1, a tym samym wiedział, że nie był zobowiązany świadczyć do rąk wierzyciela - Naczelnika Urzędu Skarbowego w S.. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca 2002 r. IV CKN (...) „Przepis art. 411 pkt 1 k.c. ma zastosowanie także wówczas, gdy z żądaniem zwrotu nienależnego świadczenia występuje osoba, która wiedziała o braku własnego zobowiązania wobec egzekwującego wierzyciela i nie podjęła żadnych przewidzianych prawem czynności, zmierzających do ograniczenia lub uniemożliwienia kontynuowania egzekucji".

Wskazać należy, że z pisma syndyka K. G. z dnia 12 listopada 2013r. wynika, że rachunek bankowy o numerze (...) został założony przez syndyka na rzecz upadłego po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej a posiadaczem rachunku był M. Ś. (...) w (...). Rzeczone twierdzenia potwierdza również wyciąg z rachunku, na którym wprost widnieje nazwa posiadacza rachunku ze wzmianką o upadłości likwidacyjnej.

W związku z powyższym nie budzi wątpliwości, że strona powodowa miała wiedzę o fakcie, że świadczenie dokonane na rzecz pozwanego nie ma podstawy prawnej, bowiem pozwany winien dochodzić swoich wierzytelności w toku postępowania upadłościowego poprzez zgłoszeń wierzytelności do masy upadłości. Potwierdza to, też treść pisma przedstawiciela Banku adresowanego w dniu 3 grudnia 2013r. do Syndyka.

Zasada wyrażona w art. 411 pkt 1 k.c. opiera się na ogólnym zakazie venire contra facłum proprium ("nie wolno występować przeciwko temu, co wynika z własnych czynów"). Trzeba zauważyć, iż ustawodawca chroni jedynie takiego nienależnie świadczącego, który znajdował się w błędzie co do swojego obowiązku świadczenia. Jeśli takiego błędu nie było (świadczący wiedział, lub powinien wiedzieć, że nie był zobowiązany), kondykcja jest wyłączona.

Z tych względów powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o dyspozycję art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Skoro powód przegrał sprawę w całości to ciąży na nim obowiązek zwrotu pozwanemu wszystkich należnych, poniesionych kosztów, na które składają się koszty zastępstwa procesowego w kwocie 7200 zł, ustalone zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015 r. poz. 1804) w zw. z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 października 2016 roku (Dz.U. 2016r., poz. 1667).

Na oryginale właściwy podpis