Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku II Wydział Karny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Wróblewska

Sędziowie: SSA Alina Miłosz-Kloczkowska

SSO del. Rafał Ryś (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Katarzyna Pankowska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej w K. A. J.

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2017 r.

sprawy

W. D., s. G., ur. (...) w K.

o wydanie wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku łącznego Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 21 lipca 2017 r., sygn. akt XIV K 97/17

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

II.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. K. -Kancelaria Adwokacka w G. kwotę 147, 60 (sto czterdzieści siedem 60/100) złotych brutto tytułem zwrotu kosztów obrony skazanego z urzędu przed Sądem II instancji;

III.  zwalnia skazanego od wydatków postępowania odwoławczego, którymi obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gdańsku rozpoznawał w I instancji sprawę skazanego W. D. (D.) - o wyrok łączny. Wniosek inicjujący to postępowanie skazany złożył w dniu 30 maja 2016 roku (k. 3).

Wyrokiem łącznym z dnia 21 lipca 2017 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt XIV K 97/17, Sąd Okręgowy poczynił następujące rozstrzygnięcia:

I. na podstawie art. 568a §1 pkt 2 kpk, art. 569 §1 i §2 kpk, art. 570 kpk oraz art. 86 §1 kk, art. 91 §2 kk (w brzmieniu obowiązującym do dnia 1.07.2015r.), przy zastosowaniu art. 4 §1 kk, połączył skazanemu jednostkowe kary pozbawienia wolności wymierzone wyrokami:

- Sądu Rejonowego w Kartuzach z dnia 5.07.2011r. w sprawie II K 15/11 (roku i 6 miesięcy oraz roku i 3 miesięcy),

- Sądu Rejonowego w Kartuzach z dnia 11.08.2011r. w sprawie II K 856/10 (roku i roku),

- Sądu Rejonowego w Kartuzach z dnia 12.03.2012r. w sprawie II K 293/11 (roku i 3 miesięcy oraz 6 miesięcy),

- Sądu Rejonowego w Kartuzach z dnia 4.08.2011r. w sprawie II K 170/11 (6 miesięcy),

- Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 27.07.2011r. w sprawie XIV K 58/11 (3 lat i 6 miesięcy, roku oraz 4 miesięcy)

i wymierzył w ich miejsce karę łączną 6 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności;

II. na podstawie art. 17 §1 pkt 7 kpk umorzył postępowanie o wydanie wobec skazanego wyroku łącznego w zakresie kar i środków karnych orzeczonych pozostałymi wydanymi w stosunku do skazanego wyrokami;

III. na podstawie art. 576 §1 kpk a contrario pozostawił do odrębnego wykonania pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w wyrokach podlegających połączeniu;

IV. na podstawie art. 575 §1 kpk stwierdził, że traci moc punkt I wyroku łącznego z dnia 29 listopada 2016 roku wydanego przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie XIV K 171/16;

V. na podstawie art. 63 §1 kk w zw. z art. 577 kpk zaliczył skazanemu, na poczet kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej w punkcie I wyroku, okresy pozbawienia wolności w sprawach: XIV K 58/11 (dzień 7.01.2011r., okres 20.01.2011r. - 8.08.2011r.), II K 856/10 (okres 7.10.2014r. - 4.04.2016r.), II K 170/11 (okres 8.12.2010r. - 9.12.2010r.), II K 15/11 (okres 4.04.2016r. - 21.07.2017r.);

VI. zasądził na rzecz obrońcy koszty obrony z urzędu w kwocie 120 zł. netto;

VII. zwolnił skazanego w całości od zapłaty kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wyłącznie obrońca skazanego, zaskarżając ów wyrok w jego punkcie I.

Wyrokowi temu - na podstawie art. 438 pkt 4 kpk - zarzucił rażącą niewspółmierność kary, wyrażającą się w wymierzeniu kary łącznej pozbawienia wolności na zasadzie asperacji, podczas, gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego winna skutkować zastosowaniem zasady pełnej absorpcji.

Uzasadniając podniesiony zarzut obrońca podkreślił, że Sąd Okręgowy niedostatecznie rozważył wszelkie okoliczności przedmiotowe i podmiotowe, decydujące o wymiarze kary łącznej. Wskazał na opinię o skazanym z jednostki penitencjarnej, gdzie zachowanie skazanego miało zostać ocenione jako właściwe. Wyeksponował dodatkowo, że skazany karę odbywa w systemie programowego oddziaływania i dostatecznie realizuje jego zadania. Nadto uczy się w liceum ogólnokształcącym i jego zachowanie jest tam poprawne. Skarżący podkreślił, że przy orzekaniu kary łącznej należy mieć na uwadze młody wiek W. D. oraz fakt, że w konflikt z prawem popadł on mając kilkanaście lat i nieukształtowaną jeszcze osobowość. Obecnie - jak twierdzi apelujący - jest to już inna osoba, krytyczna wobec popełnionych uprzednio przestępstw.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez wymierzenie skazanemu kary łącznej na zasadzie pełnej absorpcji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy skazanego W. D. nie zasługuje na uwzględnienie jako bezzasadna. Zarzut rażącej surowości kary podniesiony w omawianym środku odwoławczym okazał się całkowicie nietrafny, co sprawia, że nie był on w stanie doprowadzić do zmiany lub uchylenia zaskarżonego wyroku. W konsekwencji Sąd Apelacyjny orzekł o utrzymaniu w mocy tegoż wyroku, który uznany został za orzeczenie trafne i sprawiedliwe, a zatem takie, które musi się ostać.

Dla jasności dalszego wywodu i zakreślenia granic kontroli odwoławczej w niniejszej sprawie, przypomnieć w tym miejscu należy, że – zgodnie z treścią art. 433 §1 kpk (w brzmieniu obowiązującym od dnia 15.04.2016 r.) - Sąd odwoławczy był zobowiązany do rozpoznania omawianej sprawy zasadniczo w granicach zaskarżenia oraz zarzutu zakreślonego przez autora apelacji, tj. co do rozstrzygnięcia związanego z wymiarem kary łącznej, zaś w zakresie szerszym jedynie w razie ujawnienia wyjątkowych okoliczności, o których mowa w końcowej części przywołanego wyżej przepisu.

Już na wstępie należy wskazać (choć nie było to przedmiotem zarzutu apelacyjnego), że Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że w niniejszej sprawie - w zakresie prawa materialnego normującego instytucję kary łącznej - zastosowanie mają wyłącznie przepisy rozdziału IX Kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015 roku. Ocenę tę determinuje treść art. 19 ust.1 Ustawy z dnia 20.02.2015 roku o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015.396), mającego w omawianym przypadku - czego nie dostrzegł Sąd meriti - charakter szczególny względem ogólnej normy z art. 4 §1 kk. Z regulacji tej wynika jasno i zarazem kategorycznie, że przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego w nowym brzmieniu (obowiązującym od dnia 1.07.015 roku) nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed wskazanym wyżej dniem, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po tymże dniu. Ten ostatni warunek nie ma - co oczywiste - zastosowania wobec skazanego W. D., gdyż ostatni jego wyrok skazujący uprawomocnił się w 2012 roku.

Prawidłowo i zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 86 §1 kk i art. 91 §2 kk Sąd I instancji ustalił i opisał katalog przestępstw pozostających w tzw. zbiegu realnym, co w konsekwencji umożliwiło połączenie orzeczonych tam kar pozbawienia wolności (których suma wynosi 11 lat i 10 miesięcy) i wymierzenie skazanemu jednej kary łącznej pozbawienia wolności. Tego etapu rozważań Sądu Okręgowego skarżący bynajmniej nie kwestionuje, skupiając się wyłącznie na temacie niewspółmierności orzeczonej kary, jako kary rażąco surowej.

Sąd odwoławczy nie podziela wspomnianego zarzutu apelacyjnego, uznając przy tym, że orzeczona kara łączna 6 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności jest w zaistniałych warunkach karą sprawiedliwą, realizującą w sposób właściwy postawione przed nią zadania, a także znajdującą wsparcie w opisanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku okolicznościach, które winny być brane pod uwagę podczas wyrokowania w przedmiocie kary łącznej. Sąd Apelacyjny nie tracił także z pola widzenia tego, że poprzednio wydanym wyrokiem łącznym wymierzono skazanemu karę łączną 6 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności, zaś od tego momentu doszło do zmiany stanu prawnego o tyle, że w wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku w sprawie XIV K 58/11 wykonaniu podlegają wyłącznie 3 kary jednostkowe, w miejsce kary łącznej 4 lat pozbawienia wolności, gdyż czwarta z kar jednostkowych (w wymiarze 6 miesięcy pozbawienia wolności), została zamieniona skazanemu na karę aresztu w wyniku zabiegu kontrawencjonalizacji.

Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku opisał szczegółowo i systematycznie motywy, jakimi kierował się przy wymierzaniu omawianej tu kary łącznej pozbawienia wolności. Skarżący tematu tego w ogóle nie dotyka, nie wykazując jakichkolwiek konkretnych uchybień w przyjętym rozumowaniu, ograniczając się do subiektywnej i mocno spłyconej oceny, że kara wina być w tym przypadku konstruowana na zasadzie pełnej absorpcji, gdyż przemawia za tym poprawna opinia o skazanym z zakładu karnego oraz jego młody wiek. Taki poziom zaproponowanej argumentacji nie może z pewnością prowadzić do zakładanych (i postulowanych) przez apelującego rezultatów. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, uchybień takich w zaskarżonym wyroku nie popełniono. Sąd Okręgowy na stronach 15-17 pisemnego uzasadnienia wyroku zasadnie wskazał na powszechnie przyjmowane w doktrynie oraz w orzecznictwie kryteria wymiaru kary łącznej, oparte na związku podmiotowym i przedmiotowym występującym między zbiegającymi się przestępstwami. Trafnie też wskazał, że im bliższy jest ów związek między czynami, tym większe znaczenie zyskuje zasada absorpcji, im mniejszy - zasada kumulacji kar.

W dalszej kolejności, kierując się opisanymi przesłankami, Sąd meriti rozważył bardzo szczegółowo więzi czasowe pomiędzy poszczególnymi czynami, tożsamość osób pokrzywdzonych przestępstwami popełnianymi przez W. D., tożsamość miejsc działania sprawcy (wyłącznie K.), a także rodzaj dóbr prawnych atakowanych przez skazanego (głównie mienie oraz zdrowie publiczne - przestępstwa narkotykowe). Rozważania te prowadzono dwutorowo, opisując w jednej grupie te argumenty, które przemawiają na korzyść skazanego w procesie wymiaru kary łącznej, uzasadniające stosowanie zasady absorpcji, jak i te, które są dla niego niekorzystne (np. częściowa odmienność przyjętych kwalifikacji prawnych czynów, rozbieżność czasowa niektórych przestępstw, działanie na szkodę różnych osób pokrzywdzonych). Rozważono także aktualną sytuację życiową i prawną skazanego, przywołując w tym zakresie dowód z opinii o skazanym z jednostki penitencjarnej, z której wynika, że zachowanie skazanego, osoby kilkukrotnie karanej, zarówno przed osadzeniem, jak i na terenie placówki, jest określane jako negatywne, co w konsekwencji generuje negatywną prognozę penitencjarną względem osoby skazanego W. D.. Z argumentami tymi należy się zgodzić, gdyż obrazują one stan faktyczny wynikający z zebranych w sprawie dowodów, których wiarygodność nie jest bynajmniej kwestionowana w treści wniesionego środka odwoławczego. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji - wbrew odmiennym twierdzeniom apelującego - nadał tym okolicznościom właściwą wagę podczas rozważania wymiaru kary łącznej, doceniając je w odpowiednim stopniu, trafnie przy tym konstatując, że w omawianej sprawie zachodzi umiarkowany (przeciętny) związek przedmiotowo - podmiotowy pomiędzy zbiegającymi się przestępstwami, zaś zachowanie skazanego w warunkach zakładu karnego, wbrew jego subiektywnemu przekonaniu, wcale nie jest wzorowe, czy nawet wyróżniające. Przypomnieć w tym miejscu trzeba, że zachowanie skazanego podczas odbywania kary było zmienne, był on 29 razy karany dyscyplinarnie, w tym z uwagi na swoją postawę wobec przełożonych (instrumentalną, roszczeniową, wulgarną, opryskliwą, absorbującą), a także wobec innych osadzonych, z którymi skazany wszczynał sytuacje konfliktowe. Argumenty te z pewnością przeczą teorii o pozytywnej przemianie wewnętrznej skazanego, kreowanej przez obrońcę w uzasadnieniu wniesionej apelacji.

W tej sytuacji wymierzona kara łączna słusznie bazuje na przyjętej w zaskarżonym wyroku zasadzie asperacji, stanowiącej swoiste wyważenie pomiędzy skrajnymi zasadami absorpcji i kumulacji. Odpowiada to realiom niniejszej sprawy, w której – jak słusznie przyjął Sąd Okręgowy – odstępy czasowe występujące pomiędzy czynami wchodzącymi w ramy zbiegu nie były zawsze bardzo ścisłe; podobnie w przypadku analizy naruszanych przez skazanego dóbr prawnych należy podkreślić, że brak tu daleko posuniętej jednolitości, o czym była już mowa. Mając na uwadze dodatkowo wnioski opinii o skazanym z zakładu karnego należy stwierdzić, że kara łączna – wbrew wnioskom skarżącego – z pewnością nie mogła zostać wymierzona z zastosowaniem pełnej absorpcji, gdyż nie byłaby to z pewnością kara sprawiedliwa i zgodna z poprawnymi kryteriami opisanymi powyżej. Nie byłaby ona także w stanie zrealizować pożądanych zadań prewencyjnych, w szczególności w sferze prewencji indywidualnej, nakierowanej na osobę sprawcy wielokrotnego, niepoprawnego, którym z pewnością jest skazany W. D.. Niewątpliwie aktualne pozostaje w tym zakresie orzecznictwo, zgodnie z którym decydujące znaczenie przy wymiarze kary łącznej ma właśnie wzgląd na prewencyjne oddziaływanie kary i to w zakresie prewencji ogólnej, jak i indywidualnej ( tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 20.09.2001r. w sprawie II AKa 154/01, Prokuratura i Prawo 2002/4/26).

W szczególności chodzi o to, by właściwie ukształtowana kara łączna oddziaływała wychowawczo na sprawcę oraz chroniła w odpowiednim stopniu społeczeństwo przed niebezpieczeństwem ponownego dopuszczenia się przez niego czynu zabronionego. Popełnienie przez sprawcę dwóch lub więcej przestępstw jest czynnikiem prognostycznym przemawiającym za orzeczeniem kary łącznej surowszej od wynikającej z prostej absorpcji ( tak słusznie Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku w sprawie II AKa 171/00, OSA 2001/2/5). Sąd Najwyższy - jak słusznie zauważył to Sąd Okręgowy w treści pisemnego uzasadnienia (str. 18) - niejednokrotnie podkreślał, że stosowanie jednej z wyżej wymienionych zasad - absorpcji, czy też kumulacji w pełnym zakresie, z wyłączeniem zasady przeciwnej, winno mieć miejsce jedynie wyjątkowo. Zatem najczęstszym sposobem kształtowania kary łącznej w wyroku łącznym pozostaje przyjęcie zasady asperacji, pomagającej odnaleźć właściwą równowagę pomiędzy przywołanymi, skrajnymi rozwiązaniami. Zgodzić należy się przy tym z poglądem wyrażonym przez Sąd I instancji, a czego zdaje się nie dostrzegać skarżący, że instytucja kary łącznej nie polega w istocie na automatycznym niejako zmniejszeniu dolegliwości za przestępstwa już popełnione, ale służy racjonalizacji wykonania kar pochodzących z różnych skazań - zgodnie z aktualizowanymi na bieżąco celami tychże kar.

Tym samym Sąd Apelacyjny uznał, że wymierzona skazanemu kara łączna pozbawienia wolności jest trafna i mieści się w opisanych wyżej kryteriach wymiaru kary łącznej. Nie ma przy tym znaczenia podnoszona przez skarżącego okoliczność, że skazany jest osobą młodą, zaś przestępstw dopuszczał się kilka lat temu. Są to bowiem kwestie oczywiste i nie były podważane przez Sąd Okręgowy. Czym innym jest jednak takie ukształtowanie kary łącznej, aby uwzględniała ona aktualne zapotrzebowanie skazanego na środki represji karnej, zaś temu celowi służy niewątpliwie dowód z opinii o skazanym, stanowiący istotny argument w procesie wymiaru kary łącznej. Sąd I instancji prawidłowo wykorzystał ten instrument, wyciągając z tego dowodu właściwe i trafne wnioski.

Mając na uwadze opisane wyżej argumenty Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy wyrok łączny Sądu I instancji, uznając rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego za trafne i nie wymagające korekty w toku instancji. Sąd ten przedstawił swoje stanowisko w pisemnym uzasadnieniu wyroku, spełniającym wymogi stawiane w art. 424 kpk. W sposób prawidłowy ustalono i opisano stan faktyczny sprawy, jak i wypływające z tego konsekwencje prawne. W toku postępowania nie zaistniały przesłanki z art. 439 kpk i art. 440 kpk, obligujące Sąd II instancji do orzekania poza granicami środka odwoławczego.

Sąd Apelacyjny – na podstawie §2, §4 ust. 1 i 3, §17 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. 2016.1714), a także art. 618 § 1 pkt 11 kpk - przyznał obrońcy skazanego (ustanowionemu w miejsce dotychczas występującego w sprawie obrońcy z urzędu) koszty pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym (wraz z podatkiem VAT – 23%) w kwocie 147,60 zł., albowiem skazany korzystał w II instancji z pomocy prawnej udzielonej mu z urzędu, zaś koszty te nie zostały przez niego uiszczone nawet w części.

O wydatkach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 624 §1 kpk, uwzględniając aktualną sytuację życiową, majątkową oraz możliwości zarobkowe skazanego, nie posiadającego istotnego majątku, przebywającego w warunkach izolacji penitencjarnej i nie posiadającego żadnego realnego dochodu.