Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III RC 168/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2017 roku

Sąd Rejonowy w Łowiczu w Wydziale III Rodzinnym i Nieletnich

w składzie:

Przewodnicząca: SSR Honorata Wójcik

Protokolant: sekr. sąd. Barbara Salamondra

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 grudnia 2017 roku

sprawy z powództwa M. R.

przeciwko P. R.

o podwyższenie alimentów

1.  oddala powództwo;

2.  znosi wzajemnie między stronami koszty zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III RC 168/17

UZASADNIENIE

Powódka M. R. w pozwie z dnia 16 października 2017 roku skierowanym przeciwko pozwanemu P. R. wniosła o podwyższenie alimentów ustalonych wyrokiem Sądu Rejonowego w Łowiczu z dnia 8 sierpnia 1997 roku w sprawie III RC 212/97. Ponadto wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Powódka podniosła, iż nastąpiła istotna zmiana stosunków uzasadniająca podwyższenie alimentów z kwoty po 330 zł miesięcznie do kwoty po 1.200 zł miesięcznie. Alimenty w kwocie 330 zł miesięcznie zostały ustalone 20 lat wcześniej. W tym czasie pozwany raz dobrowolnie podniósł kwotę płaconych alimentów do 550 zł miesięcznie. Pozwany był przez rok zwolniony z płacenia alimentów, gdyż powódka ukończyła szkołę średnią i nie kontynuowała nauki. Obecnie powódka rozpoczęła naukę w Policealnej szkole Ż. w S. na kierunku (...) Usług (...). Nauka obejmuje 4 semestry, co wiąże się z kosztami dojazdów co dwa tygodnie do szkoły na wykłady, jak i z opłatami związanymi z zakupem pomocy naukowych, koniecznością odbycia praktyk. Powódka chciałby korzystać z odpłatnych kursów poszerzających zdobywane umiejętności dostępnych w szkole. Obecnie mieszka w Ł. z chłopakiem i poszukuje zatrudnienia. Utrzymuje ją mama, która pracuje w gospodarstwie rolnym swojego męża. Mama powódki ma na utrzymaniu jeszcze 13-letnią córkę. (pozew – k. 2 - 3).

W odpowiedzi na pozew z dnia 30 października 2017 roku pozwany P. R. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował zwiększenie się usprawiedliwionych potrzeb powódki. Podkreślił, iż podjęła naukę w trybie zaocznym, który pozwala na podjęcie zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy. Naukę powódka kontynuuje w S. podczas, gdy mieszka w Ł., gdzie również dostępne są filie szkoły Ż., czym powoduje zwiększenie kosztów swojego utrzymania. Powołała się także na zdarzenie przyszłe, mające nastąpić w drugiej połowie 2018 r., tj. praktyki zawodowe. Podniósł ponadto to, że powódka jest pełnoletnia i ukończyła szkołę średnią, zdała maturę. Na przełomie października i listopada 2016 r. powódka sama poinformowała pozwanego, aby zaprzestał płacenia alimentów, gdyż nie kontynuuje ona nauki i usamodzielniła się. Jednocześnie wskazał, że zarabia 2.200 zł netto, ma zaciągnięty kredyt, którego rata wynosi 1.037,91 zł miesięcznie, ma utrzymaniu małoletniego syna, nadto leczy się na nadciśnienie (odpowiedź na pozew – k. 10-11).

W piśmie z dnia 17 listopada 2017 r. powódka wyjaśniła, że kontynuuje naukę w oddziale (...) szkoły policealne, gdyż chciała uniknąć stresu związanego ze zmianą grupy. Została skreślona z listy osób bezrobotnych przez PUP w Ł., gdyż pomyliła termin zgłoszenia się do urzędu. Sama szuka pracy, gdyż PUP nie przedstawił jej żadnej oferty poza stażami. Zakwestionowała wysokość kosztów utrzymania rodziny pozwanego.

Na rozprawie w dniu 14 grudnia 2017 roku strony podtrzymały zajęte w pismach stanowiska w sprawie (elektroniczny protokół rozprawy 00:00:59 – k. 76).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. R., urodzona dnia (...), jest córką E. W. i P. R.. Jej rodzicie nie stanowili rodziny, nie mieszkają razem.

(dowód: dokumenty z akt sprawy III RC 212/97)

Wyrokiem z dnia 13 stycznia 1998 roku w sprawie III RC 212/97 Sąd Rejonowy w Łowiczu w III Wydziale Rodzinnym i Nieletnich zasądził od P. R. na rzecz M. R. do rąk E. W., jako ustawowego przedstawiciela dziecka tytułem alimentów 100 zł za okres od 24 maja 1997 r. do 31 grudnia 1997 r. i po 150 zł od dnia 1 stycznia 1998 roku poczynając płatnych z góry do dnia 10. każdego miesiąca.

(dowód: wyrok z dnia 13.01.1998 r. z załączonych akt sprawy III RC 212/97 – k. 19)

W dacie wyrokowania ostatnio o alimentach w sprawie III RC 212/97 M. R. miała półtora roku, była na utrzymaniu matki i dziadków macierzystych. Koszty jej utrzymania wynosiły 300 zł. Przedstawicielka ustawowa była uczennicą III klasy szkoły zawodowej. Pozwany ukończył szkołę, miał zawód mechanika, nie pracował. Następnie pozwany podwyższył alimenty do kwoty po 330 zł miesięcznie, drugi raz do kwoty po 550 zł miesięcznie. W listopadzie 2016 roku został poinformowany przez powódkę o tym, aby przestał płacić alimenty, gdyż przerwała ona naukę i jest samodzielna. Ostatnia rata alimentacyjna to kwota 300 zł zapłacona w styczniu 2017 roku.

(dowód: dokumenty z akt sprawy III RC 212/97; okoliczności przyznane)

Obecnie M. R. ma 20 lat, jest od czerwca 2016 r. absolwentem szkoły średniej, zdała maturę. Następnie przez 3 miesiące pracowała w restauracji (...) w Ł. i studiowała zaocznie, zarządzanie w W.. Alimenty pobierała od ojca w okresie, kiedy studiowała. W 2016 roku osiągnęła przychód w wysokości 4.237 zł, dochód brutto 3.389,30 zł.

Była zarejestrowana jako osoba bezrobotna w Powiatowym Urzędzie Pracy w Ł.. Status osoby bezrobotnej utraciła w dniu 16 lutego 2017 t. ponieważ nie stawiła się w wyznaczonym terminie i nie powiadomiła w okresie do 7 dni o uzasadnionej przyczynie tego niestawiennictwa.

Od 1 października 2017 r. kontynuuje naukę w Policealnej Szkole (...) w S. w zawodzie technik usług kosmetycznych. Nauka odbywa się w systemie zaocznych, co drugi weekend w soboty i niedziele po 8 godzin dziennie. Nauka jest bezpłatna i obejmuje 4 semestry, tj. 2 lata. M. R. ponosi koszty zakupu podręczników i materiałów szkolnych oraz koszty dojazdów z Ł. do S.. Powódka chciałaby korzystać dodatkowo z kursów odpłatnych oferowanych przez szkołę (...). Nie przeniosła się do oddziału (...) szkoły (będąc po 2 zjazdach w S.) z uwagi na to, że chciała sobie zaoszczędzić stresu związanego ze zmianą grupy i przenoszeniem prac zaliczeniowych.

Od października 2017 r. mieszka w Ł. z narzeczonym. Powódka nie ponosi kosztów utrzymania mieszkania. Pozostaje na utrzymaniu matki. Poszukuje zatrudnienia w Ł. w charakterze sprzedawcy, handlowca. Przegląda oferty pracy raz w tygodniu. Nie zarejestrowała się w Ł. jako osoba bezrobotna. Nie dowiadywała się, czy PUP mógłby dofinansować kursy interesujące powódkę. Nie podejmowała staży oferowanych przez urząd pracy.

Koszty utrzymania powódki wynoszą ponad 3.100 zł miesięcznie. Wśród nich znalazł się zakup telefonu za kwotę 2.000 zł raz na 3 lata, zakup komputera/tabletu również raz na 3 lata za kwotę 2.000 zł, zakup urządzenia elektronicznego za 250 zł raz na 3 lata, aparatu ortodontycznego za 3.000 zł. Oprócz wydatków podstawowych na wyżywienie, środki chemiczne i higieniczne, ubrania i obuwie także kieszonkowe w wysokości 1.000 zł, dojazdy do szkoły – 100 zł, pomoce naukowe – 20 zł (oraz 300 zł rocznie), wizyta u kosmetyczki – 120 zł, solarium – 30 zł, fryzjer – 50 zł, opłata za telefon komórkowy – 100 zł, lekarstwa – 40 zł, W stosunku rocznym na koszty utrzymania powódki złożyły się: dwa wyjazdy: zimowy i letni – 2.000 zł, urodziny – 250 zł, święta – 200 zł, ręczniki – 125 zł, akcesoria do włosów – 100 zł, kosmetyki – 300 zł, akcesoria do makijażu – 150 zł, plecak – 100 zł, pościel – 180 zł.

(dowód: zaświadczenie z PUP – k. 27, świadectwo maturalne – k. 30, zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu – k. 48 – 51; kursy oferowane przez szkołę (...) – k. 55 – 62; potwierdzenie złożenia CV – k. 63 – 70; zeznania powódki e-protokół z 14.12.2017 r. 00:02:26 – k. 76v-77; zestawienie kosztów utrzymania – k. 31 - 47)

Pozwany mieszka z żoną oraz 16-letnim synem K. w domu będącym własnością teściów. Opłaty dzielą na dwie rodziny wraz z teściami. Wraz z żoną zaciągnął kredyt w wysokości 50.000 zł na remont piętra domu, spłaca ratę w wysokości około 1.038 zł miesięcznie, okres kredytowania do 15.05.2020 r. P. R. pracuje w (...) Spółdzielni (...) od dnia 17 lipca 2001 r. na podstawie umowy o prace na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. Jego wynagrodzenie netto w okresie od lipca 2017 r. do listopada 2017 r. wyniosło 14.190,50 zł, co dało średnio: 2.838,10 zł miesięcznie.

Na koszty utrzymania rodziny składają się: opał - 200 zł, prąd – 200 zł, woda – 150 zł, paliwo – 300 zł, telefon – 110 zł, TV i Internet – 50 zł, , wyżywienie, środki czystości, odzież i obuwie – 2.000 zł. Żona pozwanego pracuje i zarabia około 2.200 zł. Pozwany leczy się na nadciśnienie tętnicze, przyjmuje na stałe leki, który miesięczny koszt to 50 zł. Nie wyjeżdża na wakacje, jego żona nie korzysta z usług kosmetyczki.

(dowód: zaświadczenie o zatrudnieniu – k. 20, 75; zeznania pozwanego e-protokół z 14.12.2017 r. 00:24:18 – k. 77-77v; umowa kredytu i harmonogram spłaty – k. 13 – 18; akt urodzenia K. R. – k. 12; odcinek listy płac – k. 15; zaświadczenie od lekarza – k. 21)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na postawie zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego. Sąd oparł się na treści dokumentów urzędowych załączonych do akt sprawy oraz przedstawionych dokumentach prywatnych. Dowodom w postaci dokumentów urzędowych Sąd dał wiarę, co do tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 k.p.c.), zaś dokumentom prywatnym wyłącznie co do tego, że osoba podpisana na dokumencie złożyła oświadczenie zawarte w jego treści (art. 245 k.p.c.). Materiał dowodowy obejmujący złożone do akt dokumenty, jak również dokumenty zgromadzone w sprawie prowadzonej pod sygnaturą III RC 212/9 Sądu Rejonowego w Łowiczu, należało uznać za w pełni wiarygodny i dający pełną możliwość czynienia na jego podstawie ustaleń faktycznych. Prawdziwość dokumentów, z których przeprowadzono dowód nie nasuwała zastrzeżeń i nie była kwestionowana przez strony. W ocenie Sądu stanowiły one wiarygodne źródło zawartych w nich informacji.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się także na przesłuchaniu stron, którym Sąd dał wiarę w całości. Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy należy bowiem stwierdzić, iż stan faktyczny sprawy jest w zasadzie bezsporny, strony zaś różniły się w jego ocenie w świetle utrzymywania obowiązku alimentacyjnego powoda względem pozwanych.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie, dlatego też zostało oddalone w całości.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy zastosowanie miał art. 138 k.r.o. W myśl wymienionego przepisu, w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez zmianę stosunków rozumie się istotne zwiększenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji, istotne zwiększenie się możliwości zaspokajania potrzeb uprawnionego lub istotne zmniejszenie się możliwości zaspokajania potrzeb własnymi siłami.

Zgodnie bowiem z treścią art. 135 § 1 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego, a wykonywanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub
w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie (art. 135 § 2 k.r.o.).

Zakres potrzeb dziecka, których zaspokajanie jest obowiązkiem obojga rodziców, ustanawia przepis art. 96 k.r.o. W związku z powyższym, rodzice zobowiązani są zapewnić dzieciom, które nie są w stanie utrzymać się samodzielnie, zaspokojenie potrzeb w zakresie wyżywienia, odzieży, środków higieny oraz leczenia. Należy podkreślić, iż rodzice mogą być zwolnieni od świadczeń alimentacyjnych w stosunku do dziecka tylko wtedy, gdy dziecko posiada własny majątek, a dochody z tego majątku wystarczają na całkowite pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. We wszelkich innych wypadkach na rodzicach ciąży stanowczy obowiązek utrzymania dziecka, ograniczony tylko ich możliwościami zarobkowymi i majątkowymi.

Nałożony na rodziców obowiązek alimentacyjny w stosunku do własnego dziecka podlega regulacji specjalnej i uprzywilejowanej. Wynika to z tekstu art. 133 § 1 k.r.o. Czas trwania tego obowiązku nie jest ograniczony terminem i nie pozostaje też w zależności od osiągnięcia przez uprawnionego określonego stopnia wykształcenia. Jedyną okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie obowiązku, jest to, czy dziecko może się utrzymać samodzielnie.

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (Kodeks Rodzinny i opiekuńczy . Komentarz, pod red. K. P., T. D., Pokrewieństwo i powinowactwo. Obowiązek alimentacyjny, s. 962-963, W. 2009, LexisNexis.

Ogólną przesłanką alimentacji, która znajduje zastosowanie, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, jest niedostatek uprawnionego (art. 133 § 2 KRO). W orzecznictwie niedostatek jest rozumiany jako stan, w którym uprawniony nie może własnym siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. W konsekwencji przesłanka niedostatku jest ściśle związana z pojęciem „:usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego”, które – w myśl art. 135 § 1 KRO – wyznaczają również zakres świadczeń alimentacyjnych. Potrzeby uprawnionego kształtują się indywidualnie. Mogą być zaspokajane w wyniku uzyskiwania dochodów z pracy, działalności gospodarczej, pobierania dochodów z majątku, świadczeń socjalnych, rent i emerytur, stypendiów itp.

Przesłanki ustalenia świadczeń alimentacyjnych różnią się w zależności od tego, do jakiego kręgu osób należą uprawniony i zobowiązany. Dziecko niebędące w stanie utrzymać się samodzielnie korzysta z prawa do alimentacji bez względu na to, czy znajduje się w niedostatku. Najsilniejszym obowiązkiem alimentacyjnym jest obowiązek rodziców względem małoletniego dziecka. Pozostali krewni, a także dziecko, które osiągnęło zdolność samodzielnego utrzymania się, nabywają prawo do alimentowania, tylko jeżeli znajdą się w niedostatku.

W zachowującej w znacznej części aktualność uchwale ( (...)) z 16.12.1987 r. (III CZP 91/86, OSNC 1988, Nr 4, poz. 42), która w chwili wydania miała charakter „wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty”, SN stwierdził, że „Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie określa pojęcia niedostatku. Pewną wskazówkę interpretacyjną w tym zakresie zawiera art. 135 § 1 k.r.o. Z jego brzmienia można wnosić, iż niedostatek występuje wtedy, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb” (uzasadnienie tezy III). Warto przywołać również następujące wypowiedzi Sądu Najwyższego: „(...) pojęcia niedostatku nie można ograniczać do wypadków, gdy uprawniony do alimentacji nie ma żadnych środków utrzymania, lecz przez to pojęcie należy rozumieć i taką sytuację materialną, w której osoby uprawnione nie mogą w pełni zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb w zakresie utrzymania i wychowania" (wyr. SN z 20.2.1974 r., III CRN 388/73, OSNC 1975, Nr 2, poz. 29); „(...) pojęcie niedostatku nie zostało w ustawie zdefiniowane. W literaturze i orzecznictwie natomiast wskazuje się na właściwą mu cechę względności. Wystarczy powołać się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 29 września 1958 r., 2 Cr 817/57 (OSPiKA 1959/11/294), w którym, charakteryzując niedostatek, Sąd Najwyższy przyjął, iż występuje on nie tylko wtedy, "gdy uprawniony do alimentacji nie posiada żadnych środków utrzymania, lecz określa także i taką sytuację materialną osoby uprawnionej, gdy nie może ona w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb"” (wyr. SN z 20.1.2000 r., I CKN 1187/99, L.).

Co prawda, Sąd Najwyższy podkreśla, że obowiązek alimentacyjny nie jest „związany ze stopniem wykształcenia [podkreśl. – G.J.] w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego stopnia podstawowego lub średniego wykształcenia. Jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie, przy czym przyjmuje się, że nie można tego oczekiwać od dziecka małoletniego. Z tej przyczyny w odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletność, brać należy pod uwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki. Przeciwne stanowisko prowadziłoby do zahamowywania, a co najmniej znacznego utrudniania, dalszego rozwoju dziecka, a to przez pozbawianie go środków materialnych, niezbędnych do kontynuowania nauki po osiągnięciu pełnoletności, pozostawałoby zatem w sprzeczności ze wspomnianym wyżej podstawowym obowiązkiem rodzicielskim” (zob. wyrok SN z dnia 14 listopada 1997 r., III CKN 257/97, LEX nr 3221).

Obowiązek ten ustaje, gdy dziecko osiągnie samodzielność życiową, co z reguły łączy się
z możliwością podjęcia pracy zarobkowej. Możliwość podjęcia pracy zarobkowej nie może być jednak rozważana w oderwaniu od osobistej i życiowej sytuacji uprawnionej, M. R..

Kiedy Sąd ostatnio orzekał o wysokości obowiązku alimentacyjnego pozwana miała 1.5 roku. Od tego czasu doszło do zmiany jego sytuacji uzasadniającej uchylenie obowiązku alimentacyjnego wobec czego sąd nie znalazł podstaw do podwyższenia alimentów zasądzonych od pozwanego na rzecz powódki przed 20 lat.

W 2016 roku to sama powódka żądała od pozwanego, aby ten zaprzestał płacenia alimentów. Strony były zgodne co do tego, że M. R. ukończyła szkołę średnią, zdała maturę, podjęła zatrudnienie, a zatem usamodzielniła się. Nie zdecydowała się na zdobycie doświadczenia zawodowego – którego obecnie tak jej brakuje, aby znaleźć zatrudnienie – poprzez udział w oferowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w Ł. stażach aktywizacji zawodowej absolwentów. Zaniedbała obowiązek zgłoszenia się do PUP i potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy, czego konsekwencją była decyzja o skreśleniu jej z listy osób bezrobotnych poszukujących pracy na okres 120 dni. Nie zdecydowała się na ponowną rejestrację w urzędzie pracy w Ł. czy też w Ł., gdzie obecnie mieszka. Powódka nie zdecydowała się na przedłużenie umowy o prace w restauracji (...) w Ł. wiedząc, że nie ma innego źródła dochodów. Powódka szuka zatrudnienia w określonym zawodzie i na określonym poziomie finansowym. Obecnie przebywa na utrzymaniu narzeczonego oraz mamy. Jednakże miała i ma możliwość podjęcia pracy, gdyż podjęła naukę w systemie zaocznym a dobrowolnie zrezygnowała ze zdobycia doświadczenia zawodowego rezygnując ze staży dla absolwentów.

W ocenie Sądu powołane powyżej okoliczności świadczą o uzyskaniu przez powódkę dniem co najmniej od momentu podjęcia pierwszego zatrudnienia możliwości samodzielnego utrzymania się. Powódka ma możliwość łączenia pracy zawodową z nauką w systemie zaocznym. Sąd uznał, iż fakt nie przeniesienia się M. R. do oddziału szkoły Ż. w Ł., pomimo zamieszkania po zaledwie 2 zjazdach w Ł., świadczy o tym, iż nie musi ona oszczędnie gospodarować posiadanymi na własne utrzymanie pieniędzmi. Uzasadnienie tej decyzji chęcią uniknięcia stresu związanego ze zmianą grupy świadczy o tym, że nie pozostaje ona w niedostatku, w którym to stanie podstawowym kryterium determinującym działania jest oszczędność. M. R. określiła koszty swojego utrzymania na poziomie wyższym od tego na jakim zaspokaja je pozwany i jego rodzina. Utrzymanie zapewnia jej narzeczony oraz matka, dobrowolnie się na to decydując.

Pozwany ma na utrzymaniu małoletniego syna z małżeństwa. Prowadzi gospodarstwo domowe z żoną. Nie wyjeżdżają na wakacje, a jego żona nie korzysta z usług kosmetyczki i solarium, jak powódka. Zważyć należy, że rodzice, dla których łożenie na potrzeby dziecka pełnoletniego oznaczałoby uszczerbek w zakresie kosztów utrzymania własnego mogą uchylić się od takiego obowiązku.

Sąd uznał zatem, że nie zachodzą postawy do podwyższenia alimentów od P. R. na rzecz jego pełnoletniej córki M. R..

Biorąc pod uwagę sytuację materialną i rodzinną stron, Sąd zniósł wzajemnie między stronami koszty zastępstwa procesowego.