Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy w Gdańsku XV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Weronika Klawonn

Protokolant: st. Adrian Michałek

po rozpoznaniu 21 kwietnia 2017 r. na rozprawie

sprawy z powództwa I. W.

przeciwko Ł. Z.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Ł. Z. na rzecz powódki I. W. kwotę 241199 zł. (dwieście czterdzieści jeden tysięcy sto dziewięćdziesiąt dziewięć złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

- od kwoty 89199 zł. (osiemdziesiąt dziewięć tysięcy sto dziewięćdziesiąt dziewięć złotych) od 9 sierpnia 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 152000 zł. (sto pięćdziesiąt dwa tysiące złotych) od 30 listopada 2015 r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3.  kosztami procesu obciąża strony w następujący sposób:

- powódkę w 15%

- pozwanego w 85%

szczegółowe rozliczenie kosztów pozostawiając referendarzowi sądowemu.

UZASADNIENIE

1.  Stanowiska stron

1.1.  I. W. wniosła pozew przeciwko Ł. Z., w którym domagała się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 89.199 zł tytułem różnicy pomiędzy ceną uzyskaną ze sprzedaży nieruchomości przez pozwanego a niezwróconą kwotą pożyczki wynikającą z umowy pożyczki z dnia 20 maja 2013 roku przez powódkę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 9 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty. Nadto powódka wniosła o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

1.1.1.  W piśmie procesowym z dnia 30 września 2015 roku powódka rozszerzyła powództwo w ten sposób, że oprócz żądania zgłoszonego w pozwie, powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 190.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania za szkodę poniesioną przez powódkę w związku ze sprzedażą przez pozwanego nieruchomości położonej przy ul. (...) w G. poniżej wartości rynkowej tejże nieruchomości.

1.1.2.  Powódka posiadała zadłużenie w bieżących opłatach, obawiała się wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Musiała zakupić opał do ogrzewania domu. Dlatego też zmuszona była do zaciągnięcia pożyczki. Powódka skorzystała z ogłoszenia – oferty pożyczki od osoby prywatnej zamieszczonej na portalu (...) W rozmowie telefonicznej nieokreślony mężczyzna był zaskoczony niską kwotą wnioskowanej przez powódkę pożyczki. Jedynym sposobem zabezpieczenia, którego zażądał była nieruchomość. W dniu 20 maja 2013 roku strony udały się do notariusza R. K. celem sfinalizowania transakcji. W kancelarii powódka spotkała pozwanego, który ostatecznie przekazał jej kwotę 5.000 zł tytułem pożyczki (zamiast wskazanej w umowie 18.712 zł).

1.1.3.  W umowie znalazło się zastrzeżenie, że kwota udzielonej pożyczki w łącznej kwocie 20.801 zł zostanie zapłacona jednorazowo łącznie z kwotą kapitału pożyczki w dniu spłaty pożyczki przypadającym na dzień 20 maja 2014 roku. Zwrot miał być gotówkowy, do rąk wierzyciela. W §3 umowy znalazło się postanowienie o przewłaszczeniu na zabezpieczenie udziału w prawie własności nieruchomości, który przysługiwał powódce. Wartość nieruchomości przyjęto na 30.000 zł. W §6 umowy zapisano, że w przypadku niespłacenia pożyczki w terminie, pożyczkodawca uprawiony był do wyboru jednego ze sposobów zaspokojenia swojej należności. Powódka nie otrzymała od pozwanego zawiadomienia o wyborze sposobu zaspokojenia roszczeń, nie otrzymała informacji od osoby potencjalnego kupującego, wysokości proponowanej przez niego ceny.

1.1.4.  Wartość zabezpieczenia w sposób znaczący przewyższała wartość otrzymanej przez powódkę pożyczki. Wartość nieruchomości, w której udział miała powódka, waha się od 300.000 zł do 950.000 zł. Obecny właściciel nieruchomości zamieścił na portalu (...)ofertę sprzedaży za cenę 349.000 zł. W umowie sprzedaży zawartej przez pożyczkodawcę z dalszym nabywcą wskazano cenę nieruchomości na poziomie 110.000 zł.

1.1.5.  Nieruchomość stanowiąca zabezpieczenie udzielonej pożyczki stanowi udział w nieruchomości gruntowej o łącznej powierzchni przekraczającej 1.000 m2, która nie została podzielona quod usum. Wartość nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie powinna być uwzględniona w kontekście całej działki, nie zaś tylko jej udziału. Nadto pozwany nie zawiadomił powódki o sposobie skorzystania z uprawnień wynikających z umowy, więc nie przysługuje jemu prawo do sprzedaży nieruchomości.

1.1.6.  Nawet jeśli pozwany dopełniłby formalności związanych z zawiadomieniem, to pozostaje on wzbogacony co do kwoty ceny uzyskanej ze sprzedaży, jak wynika bowiem z umowy z dnia 12 czerwca 2014 roku, nieruchomość została sprzedana za cenę 110.000 zł. Pozwany nie rozliczył się z powódką, nie zwrócił jej nadwyżki. Do zapłaty na rzecz powódki pozostaje kwota 89.199 zł stanowiąca różnicę pomiędzy ceną uzyskaną ze sprzedaży w kwocie 110.000 zł a potrąconą przez powódkę kwotą 20.001 zł z tytułu otrzymanej pożyczki.

1.1.7.  Jak wynika z ogłoszeń zamieszonych na portalach internetowych, cena nieruchomości oferowana przez kolejnego nabywcę wyniosła 349.000 zł. W związku z tym zbycie przez pozwanego nieruchomości powódki za kwotę 110.000 zł miało na celu jedynie pokrzywdzenie powódki. Pozwany nie podjął kroków w celu znalezienia nabywcy oferującego wyższą cenę. Umowa pożyczki została zawarta na okres do dnia 20 maja 2014 roku, sprzedaż nastąpiła już 12 czerwca 2014 roku. Pozwany w sposób zamierzony i celowy zaniżył wartość nieruchomości aby jak najszybciej ją zbyć. Nowym nabywcą nieruchomości był bliski znajomy żony pozwanego. Kolejni nabywcy nieruchomości nie mieli nawet świadomości co do stanu nieruchomości. Pozwany dopuścił się wobec powódki czynu zawinionego, którego konsekwencją była szkoda majątkowa po stronie powódki.

1.2.  W odpowiedzi na pozew pozwany Ł. Z. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Jednocześnie pozwany zaprzeczył wszelkim twierdzeniom pozwu, o ile nie przyzna ich w sposób wyraźny w toku postępowania.

1.2.2.  Strony zawarły umowę pożyczki z dnia 20 maja 2013 roku w formie aktu notarialnego, korzystając z instytucji przewłaszczenia na zabezpieczenie. Powódka nie spłaciła pożyczki w terminie, więc pozwany nabył własność nieruchomości. Pozwany uzyskał ze sprzedaży tejże nieruchomości 110.000 zł. Pozwany wystosował do pozwanej pisemną informację o realizacji uprawnienia przysługującego w ramach zawartej umowy. Powódka celowo nie podjęła korespondencji.

1.2.3.  Działania powódki nie są zgodnie z zasadami współżycia społecznego. Powódka zgodnie z treścią aktu notarialnego nie znajdowała się w sytuacji przymusowej. Nie wywiązała się ze zobowiązania, dodatkowo aktualnie dąży do uzyskania dla siebie nieuprawnionych korzyści. Powódka zapewniła w akcie notarialnym, że jest w stanie zwrócić pożyczkę wraz z odsetkami. Powódka nieracjonalnie oceniła swoje możliwości finansowe. Wycena nieruchomości na poziomie 110.000 zł została dokonana przez strony umowy pożyczki. Konieczne było oparcie się o obiektywne przesłanki dotyczące przedmiotowej nieruchomości. Czynności były dokonywane przed notariuszem, który dbał o zgodność z prawem. Powódka złożyła podpis pod umową, więc wyraziła zgodę na taką wycenę.

1.2.4.  Pozwany stał się właścicielem nieruchomości, musiał podjąć czynności związane z dodatkowymi kosztami. Nieruchomość generowała zbędne koszty, pozwany nie uzyskał zwrotu gotówki w terminie. Pozwany chciał odzyskać swoje pieniądze w jak najkrótszym czasie, przy możliwie najwyższej cenie w danych okolicznościach. Powódka przez okres 17 miesięcy od czasu sprzedaży przez pozwanego nieruchomości nie uważała, aby cena 110.000 zł uzyskana przy sprzedaży była nieodpowiednia.

1.2.5.  Nie ma podstaw do dokonania przez powódkę potrącenia zgodnie z pismem z dnia 12 sierpnia 2014 roku. Powódka dokonuje potrącenia kwoty, jaką miała ostatecznie spłacić w związku ze zwrotem pożyczki – bez jakiejkolwiek zrozumiałej dla strony przeciwnej podstawy prawnej. W pozwie podaje, że nie została jej wydana cała suma, którą chciała pożyczyć, aby następnie żądać umorzenia kwoty zdecydowanie wyższej. W związku z bezumownym korzystaniem przez powódkę z lokalu w okresie roku po zmianie właściciela, zamierza on wystąpić z odpowiednimi roszczeniami z tego tytułu.

1.2.6.  Co do żądania zapłaty odszkodowania w kwocie 190.000 zł – aby można było mówić o podstawach do zasądzenia odszkodowania, koniecznym jest zaistnienie zdarzenia oraz powstanie szkody. Zdarzenie to musi łączyć z podstawą powstania szkody związek przyczynowo-skutkowy. Powódka w żaden sposób nie udowodniła powstania szkody. Pojęcie „czynu zawinionego” pozostaje dla pozwanego niejasne, niedoprecyzowane. Sama kwota odszkodowania, jakiej domaga się powódka, jest niezrozumiałą, w szczególności, że nie wykazano istnienia szkody.

2.  Podstawa faktyczna wyroku

2.1.  Powódka osiągała wynagrodzenie w wysokości ok. 1.700 – 1.800 zł netto. Powódka miała zadłużenia w kwocie ok. 10.000 zł, nie posiadała zdolności kredytowej. Powódka była współwłaścicielką w udziale wynoszącym ½ zabudowanej domem bliźniaczym nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) o powierzchni 574 m2 w G. M. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...). Część wykorzystywana przez powódkę była funkcjonalnie wydzielona.

2.2.  Na jednej ze stron internetowych zamieszczone zostało ogłoszenie o możliwości udzielenia pożyczki prywatnej pod zastaw nieruchomości. Powódka skontaktowała się telefonicznie z ogłoszeniodawcą. Pozwany wraz z P. A. przyjechali do powódki, wykonali zdjęcia nieruchomości, wskazali, że udzielą pożyczki, jednakże jej koszty będą wysokie. Powódka zgodziła się. P. A. zatelefonował do Kancelarii Notarialnej, rozmawiał z kimś po imieniu, powiedział, że prosi o przygotowanie takiej umowy jak zawsze za dwa dni.

Dowód: ogłoszenie k. 31, okoliczności bezsporne, przesłuchanie powódki [2016.06.20 00:40:43] k. 105, przesłuchanie pozwanego [2016.06.20 01:41:43] k. 105;

2.3.  W dniu 20 maja 2013 r. strony stawiły się u notariusza wyznaczonego przez pozwanego Umowa była przygotowana w brudnopisie. Razem z pozwanym był w kancelarii notarialnej P. A., który miał otrzymać prowizję od transakcji. Notariusz spisał dane z dowodu osobistego powódki. Następnie odczytał treść umowy.

Dowód: zeznania powódki [2016.06.20 00:54:52, zeznania pozwanego 2016:006:20 01:50:22]

2.4.  Ł. Z. zawarł z pozwaną I. W. umowę pożyczki oraz umowę przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie. Pozwany oświadczył, że udzielił powódce pożyczki pieniężnej w wysokości 18.712 zł na okres od 20 maja 2013 roku do 20 maja 2014 roku, a powódka powyższą pożyczkę przyjęła, co potwierdziła, kwitowała jej odbiór. Ponadto powódka oświadczyła, że jest stanu wolnego, posiada odpowiednie dochody umożliwiające terminowe uregulowanie zobowiązań wobec pożyczkodawcy oraz majątek pozwalający na spłatę pożyczki w terminie wskazanym powyżej, a nadto nie znajduje się w położeniu przymusowym w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Kwota odsetek miała zostać zapłacona jednorazowo łącznie z kwotą kapitału pożyczki w dniu spłaty pożyczki, co stanowi łącznie kwotę 20.801 zł. Powódka oświadczyła, że co do obowiązku zwrotu pozwanemu całej kwoty pożyczki wraz z odsetkami w terminie do dnia 20 maja 2014 roku poddaje się rygorowi egzekucji wprost z niniejszego aktu stosowanie do art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.

Powódka oświadczyła, że w KW nr (...) jako współwłaściciel nieruchomości została wpisana między innymi powódka w udziale 3/6 części.

Powódka – w celu zabezpieczenia przysługującej pozwanemu wobec niej wierzytelności wynikającej z udzielonej jej pożyczki – przeniosła udział wynoszący 3/6 części we współwłasności nieruchomości objętej księgą wieczystą KW nr (...) na pozwanego. Pozwany na powyższe przeniesienie wyraził zgodę i oświadczył, że nabycia dokonuje do majątku osobistego.

W przypadku zwrotu kwoty pożyczki wraz z odsetkami w ustalonym terminie, pozwany zobowiązał się do powrotnego przeniesienia na rzecz powódki udziału 3/6 części w prawie własności w/w nieruchomości. W przypadku, gdy kwota pożyczki wraz z odsetkami nie zostałaby spłacona, strony oświadczyły, że wierzyciel będzie uprawniony do wyboru jednego z poniższych sposobów zaspokojenia swojej wierzytelności:

1)  Zatrzymania jako wyłączny właściciel udziału 3/6 części w nieruchomości objętej KW nr (...) – bez obowiązku jej zwrotu na rzecz powódki, za zaliczeniem wartości nieruchomości określonej w §11 umowy (30.000 zł) na poczet długu i z obowiązkiem zwrotu nadwyżki,

2)  Sprzedaży nabytego udziału 3/6 części w nieruchomości objętej KW nr (...) na rzecz dowolnych osób, przy czym na trzy tygodnie przed planowaną sprzedażą zobowiązał się poinformować powódkę o osobie nabywcy i oferowanej przez niego cenie zakupu, w którym to terminie pożyczkobiorca ma prawo spłacić całą kwotę pożyczki wraz z odsetkami i żądać przeniesienia na nią opisanej nieruchomości będącej przedmiotem przewłaszczenia.

O wyborze sposobu zaspokojenia wierzyciel powiadomi dłużnika listem poleconym wysłanym za zwrotnym poświadczeniem odbioru na adres wskazany w niniejszym akcie lub inny znany pożyczkodawcy adres w terminie do 30 dni od dnia, w którym spłata pożyczki wraz z odsetkami winna nastąpić. Z chwilą zawiadomienia lub niepodjęcia przez adresata dwukrotnie awizowanej przesyłki przez pocztę roszczenie o zwrotne przeniesienie własności wygasa, z zastrzeżeniem §6 ust. 2 umowy, na co powódka wyraziła zgodę.

2.5.  Czynności u notariusza przebiegały sprawnie. Koszty notarialne zostały zapłacone przez P. A.. W treści umowy w §11 wpisano wartość udziału w nieruchomości na kwotę 30000 zł. Ł. Z. wyjaśniał powódce, że gdyby wpisać rzeczywistą wartość nieruchomości, wówczas byłyby wyższe kwoty opłat notarialnych i prowizji, co zwiększyłoby koszt pożyczki. Powódka otrzymała gotówkę w siedzibie kancelarii. Nie kwitowała jej poza oświadczeniem zawartym w akcie notarialnym.

Dowód: wypis z umowy pożyczki oraz przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie sporządzonej w formie aktu notarialnego rep. A nr (...) k. 8-13, ogłoszenie internetowe k. 33, przesłuchanie powódki [2016.06.20 00:40:43 i nast] k. 105, przesłuchanie pozwanego [2016.06.20 01:41:43] k. 105;

2.6.  W piśmie z dnia 20 maja 2014 roku pozwany zawiadomił powódkę o wykonaniu swojego uprawnienia określonego w §6 umowy pożyczki, w związku z przeniesieniem własności nieruchomości na zabezpieczenie. Pozwany oświadczył, że wobec niespłacenia przez powódkę udzielonej pożyczki wraz z odsetkami w terminie określonym umową, zatrzymuje jako wyłączny właściciel nabytą nieruchomość. Nadto pozwany poinformował, że z bieżącą chwilą roszczenie ponowne przeniesienie własności przedmiotowej nieruchomości na rzecz powódki wygasa. Przesyłka zawierająca przedmiotowe oświadczenie była dwukrotnie awizowana przez Pocztę w dniach 21 maja, 29 maja, a następnie 5 czerwca 2014 roku zwrócona do nadawcy jako niepodjęta w terminie.

Dowód: oświadczenie powoda wraz z kopertą i z.p.o. k. 68-70 i 78;

2.7.  W dniu 12 czerwca 2014 roku pozwany sprzedał udział wynoszący 3/6 części w przedmiotową nieruchomość na rzecz M. R. za cenę 110.000 zł. Tego samego dnia powódka została wymeldowana. Pozwany w treści umowy z M. R. oświadczył, że zgodnie z umową zawartą w dniu 30 maja 2013 roku z powódką, wobec niepodjęcia dwukrotnie awizowanej przesyłki od pozwanego, wygasło roszczenie powódki o zwrotne przeniesienie własności nieruchomości. M. R. sprzedała przedmiotową nieruchomość A. M. w dniu 22 sierpnia 2014 roku.

2.8.  M. R. dowiedziała się o możliwości zakupu udziału w nieruchomości od swojego szwagra P. J.. Transakcja miała dla niej charakter biznesowy. Przed zakupem nie oglądała wewnątrz budynku.

[Dowód: zeznania świadka M. R. 2016.06.20 adn. 00:05:15 i nast., zeznania pozwanego 2016.06.20 02:06:17]

2.9.  Powódka nie chciała dobrowolnie opuścić zajmowanego domu jednorodzinnego. Doszło do interwencji Policji. Przez kilka dni przebywał w mieszkaniu przy ul. (...) silnie zbudowany mężczyzna – wprowadzony przez M. R.. Ostatecznie powódka wyprowadziła się z nieruchomości pod naciskiem nowej właścicielki. Zamieszkała w mieszkaniu, za którego wynajem na okres 2 miesięcy zapłaciła M. R..

Dowód: wypis z umowy sprzedaży sporządzonej w formie aktu notarialnego rep. A nr (...) k. 14-17, odpis z księgi wieczystej (dział II) k. 18-24, zeznania M. R. [2016.06.20 00:02:35] k. 105, przesłuchanie powódki [2016.06.20 00:40:43] k. 105, przesłuchanie pozwanego [2016.06.20 01:41:43] k. 105;

2.10.  W piśmie z dnia 30 lipca 2014 roku (data nadania pisma według stempla pocztowego) powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 110.000 zł na rachunek bankowy powódki w terminie 3 dni od dnia doręczenia wezwania pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Kwota ta miała stanowić cenę uzyskaną ze sprzedaży nieruchomości położonej w G. przy ul. (...) na podstawie umowy z dnia 12 czerwca 2014 roku zawartej z M. R.. Pismo doręczono adresatowi w dniu 5 sierpnia 2014 roku.

Dowód: przedsądowe wezwanie k. 27 z dowodem doręczenia k. 28-29;

2.11.  W piśmie z dnia 12 sierpnia 2014 roku powódka złożyła pozwanemu oświadczenie o potrąceniu wierzytelności w kwocie 110.000 zł przysługującej tytułem ceny uzyskanej w ramach umowy sprzedaży z dnia 12 czerwca 2014 roku udziału 3/6 w prawie własności nieruchomości z wierzytelnością pozwanego w wysokości 20.801 zł przysługującą z tytułu umowy pożyczki udzielonej powódce w dniu 20 maja 2013 roku. Pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu 10 września 2014 roku.

Dowód: oświadczenie o potrąceniu k. 25, potwierdzenie doręczenia k. 26;

2.12.  W 2014 roku powódka pozostawała w złej sytuacji finansowej. Prowadzone przeciwko niej było postępowanie egzekucyjne. Powódka miała również zaległości w spłacie kredytów bankowych.

Dowód: dokumenty związane z sytuacją finansową powódki k. 30,34-36;

2.13.  W internetowych portalach ogłoszeniowych zamieszczono ofertę sprzedaży nieruchomości stanowiącej przedmiot sporu pomiędzy stronami za cenę 349.000 zł.

Dowód: wydruki ze stron internetowych k. 32-33, 59-60;

2.14.  Przed Sądem Okręgowym w (...), pod sygn.. akt IC 967/14, zawisła sprawa pomiędzy tymi samymi stronami o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy pożyczki i zapłatę. Pozew został ostatecznie cofnięty, zaś postępowanie umorzone.

Dowód: dokumenty związane ze sprawą IC 967/14 k. 71-72;

2.15.  Wartość 3/6 części zabudowanej nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) o powierzchni 574 m2 w G. M. przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...), która to część została funkcjonalnie wydzielona z większej części i była faktycznie wykorzystywaną przez powódkę, z hipotetycznym założeniem, że wydzielona część, tj. 296 m2 działki z budynkiem pow. 58 m2 i garażem 10 m2, stanowią samodzielną nieruchomość, wynosi według stanu i cen z dnia 20 maja 2014 roku 262.000 zł.

Dowód: opinia biegłego sądowego w zakresie szacowania nieruchomości k. 132-163, ustna uzupełniająca opinia biegłego sądowego w zakresie szacowania nieruchomości [2017.04.21 00:03:59] k. 211;

3.  Ocena dowodów.

3.1.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zaoferowanego przez strony niniejszego postępowania. Sąd ocenił wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (art. 233 § 1 k.p.c.).

3.2.  Pierwszą grupę dowodów, na których oparł się Sąd przy ustaleniu stanu faktycznego stanowiły dokumenty prywatne i urzędowe. Na podstawie dokumentów urzędowych w postaci odpisów aktów notarialnych Sąd ustalił treść czynności prawnych dokonanych pomiędzy stronami oraz treść umowy sprzedaży zawartej pomiędzy pozwanym a M. R.. Powódka wskazywała, że w dniu podpisania umowy pożyczki faktycznie otrzymała niższą kwotę niż w wynika z zawartego w akcie notarialnym pokwitowania. Okoliczności tej jednak nie wykazała (oświadczając, że nie zamierza składać w tym zakresie żadnych wniosków dowodowych). Dlatego też Sąd w oparciu o domniemanie z art. 244 § 1 k.p.c. ustalił, że powódka otrzymała tytułem pożyczki kwotę wskazana w umowie. Na podstawie wydruku z elektronicznej księgi wieczystej Sąd ustalił fakt dalszej sprzedaży nieruchomości przez M. R.. Dowodem w sprawie było także potwierdzenie odbioru oświadczenia pozwanego z 20 maja 2014 r. o wyborze sposobu zaspokojenia się z przewłaszczonej nieruchomości. Zasady awizowania przesyłek Sąd ustalił na podstawie dostępnego na stronach internetowych Regulaminu Poczty Polskiej (wydruk k 83). Sąd przeprowadził także dowód z dokumentów prywatnych – wzajemnie kierowanych oświadczeń stron. Domniemania wynikające z art. 245 k.p.c. nie zostały obalone.

3.3.  Sąd na wiosek pozwanego przesłuchał w charakterze świadka M. R.. Jej zeznania Sad uznał za częściowo wiarygodne – w szczególności co do tego, że transakcję traktowała biznesowo i zamierzała w niedługim czasie odsprzedać nieruchomość z zyskiem. Okoliczności związane ze zmuszeniem powódki do opuszczenia mieszkania nie miały kluczowego znaczenia.

3.4.  Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego do spraw szacowania nieruchomości celem ustalenia wartości rynkowej udziału powódki w nieruchomości będącej przedmiotem przewłaszczenia na dzień złożenia przez pozwanego oświadczenia o sposobie zaspokojenia. Obecnie nieruchomość jest własnością osoby trzeciej. W piśmie z dnia 4 października 2016 r. biegła poinformowała, że furtki do nieruchomości są zamknięte. Dlatego też postanowieniem z 18 października 2016 r. Są zezwolił na dokonanie wyceny bez oględzin wnętrza nieruchomości z wykorzystaniem dokumentów urzędowych oraz zdjęć. W oględzinach nieruchomości nie brała udziału powódka, ani jej pełnomocnik procesowy. Była osoba wyznaczona przez pełnomocnika powódki – T. W., który przekazał biegłemu dokumentację fotograficzną wnętrze budynku. Pozwany nie przekazał biegłemu dokumentacji fotograficznej.

W tych warunkach biegła sporządziła opinię w formie operatu szacunkowego, następnie na rozprawie złożyła ustną opinię uzupełniającą.

Sąd uznał tę opinię za dostateczną dla poczynienia ustaleń faktycznych co do wartości rynkowej udziału w nieruchomości.

Sposób dokonywania oszacowania nieruchomości oraz status rzeczoznawców majątkowych określa ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, jak również rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 roku w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego.

Rzeczoznawca majątkowy, szacując wartość nieruchomości, posługiwać się może różnymi metodami, przy czym wybór metody uzasadniony jest zwykle okolicznościami sprawy, jak również cechami tkwiącymi w samej szacowanej rzeczy. Obowiązku dokonania oględzin szacowanej nieruchomości nie przewidują wprost ani przepisy kodeksu postępowania cywilnego ani też ustawy o gospodarce nieruchomościami czy też rozporządzenia w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzenia operatu szacunkowego. Jakkolwiek można zgodzić się z tezą pozwanego, że dokonanie oględzin umożliwia co do zasady bardziej rzetelne sporządzenie wyceny. W niniejszej sprawie jednak należy mieć na uwadze, że od ponad dwóch lat powódka nie zamieszkiwała na nieruchomości i nie miała do niej dostępu. Nieruchomość znalazła się w posiadaniu innych osób. Dla rozstrzygnięcia sprawy istotna była wartość i stan nieruchomości na 20 maja 2014 r. nie zaś na chwilę obecną. Dlatego też bardziej adekwatne było ustalenie tego stanu na podstawie dokumentacji zdjęciowej.

Wprawdzie rzeczywiście zdjęcia w dniu zlecenia opinii nie znajdowały się w aktach sprawy i zostały złożone w dniu dokonania oględzin, jednak sytuacja ta nie stanowi o naruszeniu zasady równości stron. Jak wynika z materiału procesowego pozwany w momencie udzielania pożyczki robił zdjęcia nieruchomości. Zdjęcia były tez wykonywane przez M. R. w momencie oferowania przez nią lokalu do sprzedaży. Pozwany po otrzymaniu postanowienia Sadu z 18 października 2016 r. był uprawniony również do złożenia posiadanej przez niego dokumentację zdjęciowej. Ponadto dokumentacja fotograficzna będąca podstawą wydania opinii została zamieszczona w treści operatu.

Warto zwrócić uwagę na to, że elementy wykończenia mają jedynie niewielki wpływ na ostateczną wartość szacunkową (15%). Biegła przyjęła do porównania budynki o niskim standardzie w średnim i zadowalającym stanie technicznym., w tym również budynki, które z punktu widzenia potencjalnego nabywcy przeznczone są do rozbiórki. Pozostałe wątpliwości dotyczące pomiarów działki oraz usytuowanego na niej garażu biegła wyjaśniła składając ustną opinię uzupełniającą.

3.5.  Dowód z przesłuchania stron przeprowadzony w trybie art. 299-304 k.p.c. stanowił pewnego rodzaju uzupełnienie zebranego materiału dowodowego. Twierdzenia stron musiały być odczytane w powiązaniu z pozostałym zgromadzonym materiałem dowodowym, albowiem dopiero w tym świetle można było ocenić ich wiarygodność.

Sąd dał wiarę zeznaniom powódki co do motywów zaciągnięcia umowy pożyczki. Jak już wskazano wartość gotówki otrzymanej przez powódkę tytułem pożyczki ustalono zgodnie z treścią aktu notarialnego. Okoliczności związane z podejmowanymi przez powódkę próbami przedłużenia terminu spłaty pożyczki i pozyskaniem na to środków nie zostały poparte innymi dowodami. W tym zakresie zeznanie powódki nie były dostateczne dla dokonania pozytywnych ustaleń. Poza tym okoliczności te nie miały kluczowego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd częściowo dał wiarę zeznaniom pozwanego Ł. Z.: co do tego, że transakcja została umówiona przez P. A. (to potwierdzała pozwana). Strony również w podobny sposób opisywały przebieg transakcji u notariusza. W kontekście zarzutów powódki nie ma znaczenia, czy umowa była zawierana w pośpiechu, czy we właściwym czasie. Sąd nie dał wiary pozwanemu co do tego, że próbował skontaktować się z powódką w sprawie zwrotu pożyczki. W świetle treści umowy i podstawy rozstrzygnięcia ta okoliczność nie ma istotnego znaczenia. Pozwany przyznał, że wartość nieruchomości ujawniona w akcie notarialnym nie odpowiadała wartości rynkowej.

4.  Podstawa prawna wyroku.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

4.1.  Powódka wskazywała na dwie instytucje będące podstawą jej roszczeń tj. bezpodstawne wzbogacenie oraz odszkodowanie za szkodę wywołaną czynem niedozwolonym.

4.2.  Uprzedzając dalsze rozważania dotyczące przesłanek odpowiedzialności pozwanego czy to w oparciu o bezpodstawne wzbogacenie, czy w związku z popełnieniem deliktu, warto dokonać analizy postanowień treści zawartej pomiędzy stronami umowy.

4.3.  Jak wynika z treści aktu notarialnego strony zawarły w istocie dwie umowy: tj. umowę pożyczki oraz umowę przewłaszczenia udziału w nieruchomości na zabezpieczenie. Postanowienia umowy w zakresie pożyczki nie były przedmiotem kontrowersji stron. Sporna pozostawała jedynie rzeczywiście wypłacona suma pożyczki. Jak już jednak wskazano powódka nie podjęła jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej dla wykazania, że w istocie otrzymała inną sumę niż wskazana w akcie notarialnym. Szerszej weryfikacji wymagają natomiast postanowienia umowy w zakresie dotyczącym przewłaszczenia na zabezpieczenie.

4.4.  Przewłaszczenie na zabezpieczenie nie zostało uregulowane w polskim prawie cywilny (poza regulacjami zawartymi w art. 101 prawa bankowego). W obrocie prawnym ta forma zabezpieczenia funkcjonuje w oparciu o zasadę swobody umów (art. 353 ¹ k.c.). Treścią tej umowy jest przeniesienie przed dłużnika (właściciela rzeczy) na wierzyciela własności rzeczy w celu zabezpieczenia wykonania jakiegoś zobowiązania. W sytuacji gdy przedmiotem przewłaszczenia jest nieruchomość instytucja przewłaszczenia na zabezpieczenie opiera się na wykorzystaniu dwóch umów o przeniesienie własności rzeczy. Pierwsza polega na bezwarunkowym przeniesieniu własności nieruchomości na rzecz wierzyciela, zaś druga polega na tym, że nabywca zobowiązuje się do powrotnego przeniesienia własności pod warunkiem wykonania zobowiązania (zaspokojenia wierzytelności) w określonym terminie (tzw. warunek zawieszający z elementami terminu1). Należy podkreślić, że przeniesienie własności rzeczy na rzecz wierzyciela w celu zabezpieczenia, ma inną niż w przypadku umowy darowizny, czy umowy sprzedaży przyczynę przysporzenia, którą jest causa cavendi. Oznacza to, że przeniesienie własności nie następuje z zamiarem trwałego wyzbycia się jej własności. Intencją stron nie jest przeniesienie na wierzyciela własności rzeczy celem umorzenia wierzytelności. Przy przewłaszczeniu na zabezpieczenie realizacja zamierzonego przez strony celu następuje w ten sposób, że w razie niespłacenia długu wierzyciel może jako właściciel rzeczy, zaspokoić z niej swą wierzytelność , bez potrzeby zachowywania niektórych procedur dyktowanych interesem dłużnika, co jednak nie oznacza całkowitej dowolności poczynań wierzyciela.

4.5.  Strony umowy przewłaszczenia mogą2 w umowie określić w jaki sposób właściciel przewłaszczonej rzeczy. Postanowienia umowne w tym zakresie (jak każde inne) poddają się kontroli w świetle regulacji zawartych w art. 58 k.c. oraz 385 ¹ k.c.

4.6.  Zawarta pomiędzy stronami umowa z 20 maja 2013 r. w zakresie dotyczącym pożyczki oraz przeniesienia własności nieruchomości w ocenie Sądu pozostaje ważną czynnością prawną. W świetle przepisów prawa cywilnego oraz zasad współżycia społecznego dopuszczalne jest zawarcie umowy pożyczki między osobami fizycznym co do kwoty 18 712 zł. , z terminem zwrotu pożyczki po upływie roku. Również wskazana suma oprocentowania pożyczki i sposób spłaty jest zgodny z prawem.

4.7.  Również samo przewłaszczenie nieruchomości zabezpieczającej potrzeby mieszkaniowej powódki na zabezpieczenie pożyczki nie jest sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego. Zabezpieczenia rzeczowe wierzytelności pieniężnych stanowią praktykę normalną. Nawet w sytuacji, gdy przedmiotem przewłaszczenia jest nieruchomość, której wartość znacząco przekracza sumę udzielonej pożyczki i odsetek, czynności takiej nie sposób uznać za sprzeczną z prawem. To wykluczyłoby z obrotu finansowego te osoby, które nie posiadają możliwości oferowania innych zabezpieczeń niż nieruchomość mieszkalna.

4.8.  Nieważne zdaniem Sądu są natomiast postanowienia § 6 w zw. z § 11 umowy. Zgodnie z art. 58 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. W myśl § 2. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Natomiast zgodnie z § 3. jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

W § 11 umowy strony określiły wartość będącego przedmiotem przewłaszczenia udziału na kwotę 30000 zł. Obie strony miały pełną świadomość znacząco wyższej wartości udziału w nieruchomości. To postanowienie służyło obejściu przepisów ustawowych dotyczących podatków i taks związanych z transakcją przewłaszczenia. Pozostaje zatem w świetle powołanej regulacji art. 58 §1 k.c. nieważna.

Postanowienie § 6 umowy jest częściowo nieważne z uwagi na przekroczenie zasady swobody umów i sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Należy przypomnieć, że w myśl tego postanowienia pozwany jako wierzyciel był uprawniony do zatrzymania jako wyłączny właściciel udziału 3/6 części w nieruchomości objętej KW nr (...) – bez obowiązku jej zwrotu na rzecz powódki, za zaliczeniem wartości nieruchomości określonej w §11 umowy (30.000 zł) na poczet długu i z obowiązkiem zwrotu nadwyżki.

W ocenie Sądu postanowienie to dające uprawnienie pozwanemu jako wierzycielowi zatrzymania na własność udziału w nieruchomości z obowiązkiem rozliczenia z powódką (dłużniczką) niespłaconego zadłużenia jedynie w odniesieniu do przyjętej przez strony zaniżonej wartości nieruchomości sprzeciwia się naturze przewłaszczenia na zabezpieczenie i tym samym wykracza poza dopuszczalną swobodę umów.

W myśl art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć swój stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku prawnego, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Jak już wskazano naturą (właściwością) umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nie jest przeniesienie prawa własności na wierzyciela w celu dokonania przysporzenia majątkowego na jego rzecz, lecz mobilizowanie dłużnika do wykonania zobowiązania i dalej ułatwienie wierzycielowi zaspokojenia wierzytelności. Poza naturą przewłaszczenia na zabezpieczenie pozostaje takie postanowienie umowy, który pozwala wierzycielowi na uzyskanie definitywnego przysporzenia ponad wartość przysługującej mu wierzytelności. Zastrzeżenie obowiązku zwrotu nadwyżki ponad wierzytelność (20801zł.)obejmującą kwotę pożyczki z odsetkami jedynie w zakresie zaniżonej przez strony w treści aktu notarialnego wartości nieruchomości (30000 zł.), rodzi po stronie wierzyciela (powoda) uzyskanie prawa przekraczającego wartością jego wierzytelność. Wykracza to poza istotę przewłaszczenia na zabezpieczenie, która służy jedynie umorzeniu istniejącego pomiędzy stronami zabezpieczonego zobowiązania, a nie przysporzeniu ekonomicznemu na rzecz wierzyciela.

Zdaniem Sądu postanowienie § 6 umowy pozostają także sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Klauzula zasad współżycia społecznego pozwala Sądowi na ocenę treści i skutków określonego stosunku prawnego w świetle norm moralnych, akceptowanych w społeczeństwie i dokonanie rozstrzygnięcia sporu w sposób sprawiedliwy – w ramach przyjętej w danej kulturze aksjologii.

Na przykładzie zawartej pomiędzy stronami umowy sprzeczność z tak ujętymi zasadami współżycia społecznego widać nader jaskrawo. Zakwestionowane postanowienia umowy pozwoliły bowiem na pozbawienie powódki prawa własności (udziału we współwłasności nieruchomości) o wartości 262.000 zł. w związku z niezapłaceniem długu w kwocie stanowiącej 10% tej wartości – bez wyrównania pieniężnego. Takie uregulowanie treści stosunku prawnego nie daje się pogodzić z przyjętym społecznie poczuciem sprawiedliwości. Sprawiedliwość w odniesieniu do stosunku prawnego pożyczki wymaga umiarkowanego wynagrodzenia za udzielenie pożyczki (zakaz lichwy) oraz realizacji takiego zaspokojenia wierzyciela, który byłby najmniej uciążliwy dla dłużnika (acz skuteczny) i nie prowadził do wzbogacenia wierzyciela ponad przysługującą mu wierzytelność. Interesy stron w umowie pożyczki i przewłaszczenia na zabezpieczenie winny być zrównoważone. Wierzyciel udziela pożyczki o wysokim stopniu ryzyka, dlatego może oczekiwać zabezpieczenia znacznie ułatwiającego zaspokojenie oraz relatywnie wysokich odsetek. Dłużnik musi liczyć się z utratą prawa własności, ale winien mieć gwarancję zwrotu nadwyżki ponad umorzony dług. Takie ukształtowanie stosunku prawnego odpowiadające zasadom proporcjonalności i ekwiwalentności mieściłoby się w społecznie akceptowanych ramach.

Natomiast gdy dochodzi do istotnego naruszenia miedzy obowiązkiem dłużnika, a potrzebą uzasadnionego interesu wierzyciela, co ma miejsce także wówczas, gdy wysokość zabezpieczenia pozostaje w znaczącej dysproporcji do wartości zabezpieczonej wierzytelności , możemy mieć do czynienia z naruszeniem zasad sprawiedliwości kontraktowej. Tak dzieje się szczególnie wtedy, gdy dłużnik nie jest w stanie zapobiec efektowi nadmiernego zaspokojenia wierzyciela, a wierzyciel nie ma obowiązku zwrotu nadpłaty.3

Sytuacja, w której treść umowy prowadzi do utraty prawa majątkowego kosztem 10% jego wartości wbrew intencjom uprawnionego nie jest zgodna z przedstawionymi zasadami współżycia społecznego.

4.9.  Kwestią bezsporną pomiędzy stronami pozostaje to, że powódka – pomimo zaciągnięcia zobowiązania z umowy pożyczki – nie spłaciła jej w terminie. Powódka była zobowiązana do spłaty kwoty 20.801 zł. Taką kwotę pozwany miał prawo pobrać dla siebie po zaspokojeniu się z przedmiotu zabezpieczenia – udziału w prawie własności nieruchomości. Skoro wartość wydzielonej części nieruchomości wynosiła 262.000 zł, to pozwany zyskał wartość majątkową odpowiadającą kwocie 241.199 zł.

4.10.  W ocenie Sądu kwota ta winna podlegać zwrotowi w oparciu o instytucję bezpodstawnego wzbogacenia4. Zgodnie z art. 405 k.c. - kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przesłankami powstania roszczenia o zwrot korzyści są: wzbogacenie rozumiane jako korzyść majątkowa jednego podmiotu, zubożenie („koszt”) innego podmiotu, wzajemny związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem, brak podstawy prawnej dla wzbogacenia. 5

4.11.  Pozwany z pewnością uzyskał korzyść majątkową o wartości 241191 zł. wyrażającą się w różnicy przysługującej mu wierzytelności tj. 20801 zł. a rzeczywistą wartością prawa, które uzyskał tj. 262000 zł. Przy czym w świetle postanowień umowy do wzbogacenia doszło nie z momentem zawarcia umowy, lecz z momentem wygaśnięcia prawa powódki domagania się zwrotnego przeniesienia własności nieruchomości. Niewątpliwie owo uzyskanie korzyści po stronie pozwanego nastąpiło kosztem majątku powódki, gdyż ona utraciła roszczenie o przeniesienie własności i konsekwencji prawo własności. Związek pomiędzy przysporzeniem po stronie pozwanego o zubożeniem jest oczywisty. Gdyby pozwany zwrócił kwotę stanowiącą różnicę pomiędzy jego wierzytelnością a wartością prawa, które uzyskał nie doszłoby do bezpodstawnego wzbogacenia po jego stronie.

4.12.  Nie ma przy tym znaczenia, że udział w prawie własności nieruchomości został odsprzedany na rzecz M. R.. Pozwany uzyskał nienależne przysporzenie w momencie kiedy złożył stosowne oświadczenie o zatrzymaniu nieruchomości, co skutkowało wygaśnięciem roszczenia o przeniesienie jej własności po stronie powódki i umorzeniem jej zobowiązania zapłaty. Węzeł obligacyjny wynikający ze stosunku prawnego pożyczki i zabezpieczenia wygasł. W tym momencie był pozwany uprawniony do dokonywania rozporządzeń nieruchomością, w tym także do sprzedaży po zaniżonej cenie. Wartość przysporzenia po jego stronie odnosi się do rzeczywistej wartości nieruchomości, nie zaś do uzyskanej następnie ceny. Pozwany niewątpliwie od początku miał świadomość rzeczywistej wartości nieruchomości. Udzielał pożyczek według tego samego schematu także innym osobom. W dacie dokonywania sprzedaży na rzecz M. R. winien był liczyć się z roszczeniami powódki. Nie doszło zatem po jego stronie do wygaśnięcia obowiązku zwrotu korzyści - w myśl art. 409 k.c.

4.13.  Powódka co do części roszczenia (vide pismo z 30 września 2015 r. (k. 56) jako podstawę prawną wskazywała odpowiedzialność deliktową. Zgodnie z art. 414 k.c. przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia nie uchybiają przepisom o obowiązku naprawienia szkody. Ustawodawca złożył więc możliwość zbiegu roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami odszkodowawczymi – w tym także wynikającymi z deliktu. Dlatego też Sąd oceniał zasadność roszczenia powódki także w świetle odpowiedzialności deliktowej.

4.14.  Podstawową zasadę odpowiedzialności deliktowej wyznacza art. 415 k.c., który stanowi, że kto z winy swej wyrządzi drugiemu szkodę obowiązany jest do jej naprawienia. Z kolei zakres odpowiedzialności określa art. 361 k.c. , zgodnie z którym zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Przesłanki odpowiedzialności deliktowej są więc następujące:

- zdarzenie, z którym ustawa wiąże odpowiedzialność odszkodowawczą, tu: zawinione działanie lub zaniechanie

- wystąpienie szkody

- adekwatny związek przyczynowy między zawinionym działaniem lub zaniechaniem a szkodą

Sprawca ponosi odpowiedzialność deliktową na zasadzie winy. Ustawodawca nie definiuje pojęcia winy. Prawo cywilne w zakresie deliktów prawa cywilnego rozróżnia, analogicznie jak prawo karne, dwie postacie winy: winę umyślną, dolus i nieumyślną – niedbalstwo, culpa. Wina umyślna zachodziła będzie wtedy, gdy sprawca chce (dolus directus) wyrządzić drugiemu szkodę (czyli: ma świadomość szkodliwego skutku swego zachowania się i przewiduje jego nastąpienie, celowo do niego zmierza) lub co najmniej świadomie godzi się na to (dolus eventualis).

Zawinionym działaniem mamy do czynienia wówczas, gdy pozostaje ono obiektywnie bezprawne tj. sprzeczne z normami prawnymi lub ogólnie przyjętymi normami społecznymi, a także gdy występuje jeden ze stopni winy subiektywnej (chociażby w postaci niedbalstwa, czy braku należytej staranności).

Aby mówić, że dane zachowanie jest zawinione należy badać nie tylko, czy jest ono obiektywnie bezprawne, lecz również, czy sprawca dochował należytej staranności od niego wymaganej, a jeżeli tego nie uczynił, to z jakich przyczyn. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 czerwca 2013 w sprawie I ACa 368/13, LEX nr 1339346)

4.15.  W ocenie Sądu działanie pozwanego polegające na nakłonieniu powódki do zawarcia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie w zakresie regulacji § 6 i 11 umowy, a także zaniechanie zwrotu kwoty przewyższającej jego wierzytelność miało charakter bezprawny i zawiniony. Jak już wskazano treść zawartej pomiędzy stronami umowy była przygotowana przez notariusza na polecenie pozwanego. Powódka nie miała rzeczywistego wpływu na treść zawartych postanowień. Pozwany natomiast zdawał sobie sprawę z korzyści jakie może odnieść w przypadku zniżenia wartości nieruchomości w akcie notarialnym w razie braku spłaty pożyczki. Liczył na to, że uzyska własność udziału w nieruchomości za około 1/10 wartości tego prawa. Takie zachowanie pozwanego pozostaje sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – omówionymi wyżej. O braku społecznej akceptacji dla tego typu zachowań świadczą także liczne w ostatnich latach programy publicystycznej i artykuły ukazujące w pejoratywnym świetle osoby, które udzielały pożyczek „pod zastaw mieszkania”.

4.16.  Szkoda powódki wyraża się różnicy pomiędzy wartością jej majątku w sytuacji, gdyby pozwany zwrócił się różnicę pomiędzy wartością przewłaszczonego udziału a wartością długu, a stanem, kiedy tego nie uczynił. Wyraża się ona również kwotą 241191 zł.

4.17.  Związek pomiędzy działanie pozwanego a szkodą po stronie powódki jest oczywisty.

4.18.  Sąd uznał więc, że powódce przysługuje wobec pozwanego roszczenie o zapłatę kwoty 241191 zł. czy to w oparciu o instytucję bezpodstawnego wzbogacenia, czy to w ramach odpowiedzialności deliktowej. Wobec powyższego Sąd orzekł jak w punkcie 1 i 2 sentencji wyroku.

4.19.  Powódka wniosła o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonego na jej rzecz roszczenia począwszy od dnia 9 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty (co do kwoty 89.199 zł) oraz od dnia 30 listopada 2015 roku do dnia zapłaty, od pozostałej kwoty roszczenia. Wniosek powyższy w ocenie Sądu zasługiwał na uwzględnienie w całości. Stosownie do art. 481 § 1,2 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Dodać należy, że w ustawie z dnia 9 października 2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 roku poz. 1830) dokonano zmian, które sprowadzają się do innego sposobu liczenia odsetek ustawowych oraz doprecyzowania ich nazwy. Ustawa weszła z życie z dniem 1 stycznia 2016 roku. Wprowadzone zmiany nie mają wpływu na uznanie, że odsetki ustawowe należne są co do zasady w przypadku opóźnienia w spełnieniu roszczenia, niezależnie od przyczyn takiego opóźnienia. Stąd w ocenie Sądu nie ma konieczności rozdzielenia okresów odsetkowych – do dnia nowelizacji oraz po tymże dniu.

Sąd uznał, że istotnie w okolicznościach niniejszej sprawy pozwany popadł w opóźnienie gdy bezskutecznie upłynął termin wskazany w wezwaniu do zapłaty kwoty 89.199 zł (9 sierpnia 2014 roku).

Co do pozostałej kwoty zgłoszonej w piśmie z 30 września 2015 r. Sąd przyjął, że pozwany popadł w opóźnienie po doręczeniu mu odpisu pisma. Sad jednak nie dysponuje dowodem doręczenia. Jako najpóźniejszą datę możliwego zapoznania się pozwanego z treścią żądania przyjęto dzień poprzedzający złożenie odpowiedzi na pozew tj. 29 listopada 2015 r. Odpowiedź na pozew wpłynęła do Sądu 30 listopada 2015 r. jako nadana w urzędzie pocztowym. Już więc przed tą datą pozwany dowiedział się o treści roszczenia.

Wierzytelność została już w tych terminach stała się wymagalna w rozumieniu art. 455 k.c. Dlatego też na podstawie art. 481 § 1,2 k.c. oraz innych cytowanych przepisów należało orzec o odsetkach jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

5.  O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie 3 sentencji wyroku biorąc pod uwagę art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 zdanie drugie k.p.c. Pozwany przegrał sprawę w 85%, zaś powódka w 15%. W takim też stosunku, Referendarz Sądowy w sądzie I instancji, po uprawomocnieniu się wyroku, rozstrzygnie o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego.

Sędzia Sądu Okręgowego

Weronika Klawonn

1 Por. uzasadnienie wyroku SN z 13 maja 2011 r. VCSK 360/10

2 W orzecznictwie wyrażany jest także pogląd co do tego, że wskazanie sposobu zaspokojenia wierzyciela z przewłaszczonej rzeczy jest elementem przedmiotowo istotnym umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie (np. wyrok Sadu Apelacyjnego w Katowicach I ACa 114/15 (SIP LEX 1781915). Analiza tego problemu nie jest konieczna dla orzekania w niniejszej sprawie.

3 Por. wyrok SN z 31 marca 2016 r. IV CSK 372/15 i powołane tam orzecznictwo.

4 Por. Wyrok SN z 13 maja 2010 r. V CSK 360/10 wyrok SN z dnia 20 listopada 2015 roku, sygn.. akt III CSK 462/14).

5 Por. E. Łętowaksa, Bezpodstawne wzbogacenie. CH Beck, Warszawa 2000 s. 63, K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny. Komentarz, CH Beck, Warszawa 2008 s. 1180,