Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II AKz 380/17

POSTANOWIENIE

Dnia 20 października 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący

:SSA Alina Kamińska

Sędziowie

:SSA Leszek Kulik (spr.)

SSA Janusz Sulima

Protokolant

: Agnieszka Wądołkowska

przy udziale prokuratora Andrzeja Ostapy

po rozpoznaniu w sprawie lustrowanego A. H.

zażalenia wniesionego przez obrońcę lustrowanego

na postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 13 lipca 2017r. sygn. akt II K 46/17

w przedmiocie przekazania sprawy według właściwości miejscowej

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

postanawia :

utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 13.07.2017 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie uznał się niewłaściwym i wniosek w przedmiocie wszczęcia postępowania lustracyjnego w stosunku do A. H.przekazał do rozpoznania według właściwości Sądowi Okręgowemu w Warszawie, jako rzeczowo i miejscowo właściwemu.

Powyższe postanowienie zaskarżył obrońca lustrowanego zarzucając:

1.  obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść orzeczenia, to jest art. 17 ustawy lustracyjnej w zw. z art. 35 § 1 k.p.k. w zw. z art. 25 k.c. poprzez błędne uznanie, że sądem właściwym miejscowo i rzeczowo do rozpoznania wniosku autolustracyjnego złożonego przez A. H. jest Sąd Okręgowy w Warszawie, podczas gdy o właściwości miejscowej Sądu Okręgowego do rozpoznania sprawy lustracyjnej decyduje miejsce zamieszkania osoby lustrowanej, które wyznacza zarówno fakt przebywania danej osoby w określonej miejscowości ( corpus) jak i zamiar jej przebywania na stale w tej miejscowości (animus), a Sąd badając kwestię miejsca zamieszkania osoby lustrowanej, w przypadku zaistnienia wątpliwości w tym przedmiocie, powinien brać pod uwagę i uwzględniać stanowisko tej osoby co do miejsca jej zamieszkania, zwłaszcza że przepis art. 17 ustawy lustracyjnej ma charakter gwarancyjny i służy ochronie interesów lustrowanego, a Sąd Okręgowy w Olsztynie w toku postępowania prowadzonego pod sygn. akt II K(...)w przedmiocie wszczęcia postępowania lustracyjnego z wniosku A. H. uznał się za właściwy miejscowo do orzekania, a właściwość miejscowa Sądu Okręgowego w Olsztynie do rozpoznania sprawy z wniosku A. H. nie budziła najmniejszych wątpliwości ani nie była negowana czy kwestionowana również przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku w postanowieniu z 23 grudnia 2016r. (sygn. akt II AKz (...)), co potwierdzało i petryfikowało właściwość miejscową Sądu Okręgowego w Olsztynie do rozpoznania niniejszej sprawy;

2.  obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie naruszenie art. 19 ustawy lustracyjnej w zw. z art. 8 § 1 k.p.k. poprzez oparcie zaskarżonego orzeczenia w całości na postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 3 lipca 2017r. (II AKz (...)) i zaniechanie dokonania własnych ustaleń w niniejszej sprawie, podczas gdy Sąd Okręgowy w Olsztynie był zobligowany do samodzielnego przeanalizowania kwestii swojej właściwości do rozpoznania sprawy, oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, a uznanie przez Sąd Okręgowy w Olsztynie kwestii właściwości miejscowej za rozstrzygniętą postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 lipca 2017r. (II AKz (...)) skutkowało wadliwym stwierdzeniem przez Sąd Okręgowy w Olsztynie swojej niewłaściwości;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na błędnym przyjęciu, iż A. H. zamieszkuje stale w W., podczas gdy okoliczność ta nie znajduje potwierdzenia zarówno w oświadczeniach lustrowanego, jak i dokumentach znajdujących się w aktach sprawy.

W konkluzji obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz o wszczęcie przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku postępowania lustracyjnego wobec A. H..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie nie było uzasadnione.

Sąd Apelacyjny w pełni podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz jego ocenę prawną w kwestii określenia właściwości miejscowej sądu do rozpoznania niniejszej sprawy, uznając tym samym, że zarzucane uchybienia nie miały miejsca.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do drugiego ze stawianych zarzutów tj. naruszenia art. 8 k.p.k. i negującego samodzielność ustaleń Sądu pierwszej instancji, należy stwierdzić, że nie znalazł on potwierdzenia w treści uzasadnienia kontestowanego orzeczenia. Sąd Okręgowy w Olsztynie odwołał się bowiem do właściwości Sądu Okręgowego w Warszawie, jako właściwego w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie jak też powołał się na dowody, które legły u podstaw prawomocnego postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 lipca 2017 r., sygn. akt II AKz (...). Treść motywacyjna zaskarżonego orzeczenia nie wskazuje, aby Sąd Okręgowy, jak to sugeruje obrońca, przyjął ustalenia poczynione w powołanej sprawie za wiążące w niniejszym postępowaniu. Zawarta w nim szeroka argumentacja prawna wskazuje, że Sąd pierwszej instancji czynił własne ustalenia, odwołując się do faktów wynikających z akt przedmiotowej sprawy. Z natury rzeczy w wielu elementach pokrywa się ona z wywodami zawartymi w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 lipca 2017 r., sygn. akt II AKz (...). Wszak dotyczy tego samego zagadnienia prawnego oraz tożsamego stanu faktycznego. Zauważyć przecież należy, że w obu orzeczeniach przedmiotem rozstrzygnięcia była kwestia właściwości miejscowej Sądu uprawnionego do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania lustracyjnego wobec tej samej osoby tj. A. H..

Analogiczność, czy nawet tożsamość argumentacji Sądu Okręgowego w Olsztynie z tą wyrażoną przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, nie oznacza jej bezrefleksyjnego powielania, lecz wynika z faktu, że kryteria określające właściwość miejscową sądu lustracyjnego zostały określone w art. 17 ustawy lustracyjnej, który stanowi, że decydujące znaczenia w tym zakresie ma miejsce zamieszkania osoby składającej oświadczenie lustracyjne. Sąd Okręgowy odniósł się do tej kwestii w sposób autonomiczny, szczegółowy i kompletny. Tożsame ustalenia faktyczne i ich ocena prawna, które zostały oparte na tych samych podstawach, wskazują jedynie na zbieżne i ugruntowane stanowisko judykatury odnoszące się do tego zagadnienia.

Bazowanie przez Sąd Okręgowy na tych samych argumentach, które stanowiły podstawę do rozstrzygnięcia o właściwości miejscowej Sądu właściwego do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania lustracyjnego wobec A. H. z wniosku IPN Oddziałowego Biura Lustracyjnego w W., wskazuje na ich akceptację i aktualność także na gruncie sprawy lustracyjnej zainicjowanej przez samego lustrowanego.

Także zarzuty naruszenia art. 17 ustawy lustracyjnej w zw. z art. 35 § 1 k.p.k. w zw. z art. 25 k.c. i błędu w ustaleniach w zakresie miejsca zamieszkania A. H., okazały się nieuzasadnione. Sąd Okręgowy w sposób wyczerpujący umotywował dlaczego w świetle art. 25 k.c. nie można przyjąć, że lustrowany ma miejsce zamieszkania w O.. Ustalenie to jest logiczne i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym jak też wiedzy wynikającej z doświadczenia życiowego, a wniesione zażalenie w żaden sposób go nie podważa. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko, że miejscem zamieszkania lustrowanego jest ta miejscowość, w której określona osoba ma centrum swoich życiowych interesów, gdzie ma zamiar stale przebywać i rzeczywiście przebywa, z którą ma rzeczywiste więzy osobiste i zawodowe.

Zamiar stałego pobytu w rozumieniu art. 17 ustawy lustracyjnej w zw. z art. 35 § 1 k.p.k. w zw. z art. 25 k.c., musi być ustalony w oparciu o okoliczności obiektywne. Decydującym kryterium w tym przedmiocie nie jest wola i interes lustrowanego. Musi też mieć charakter aktualny, tj. rzeczywiście istnieć w określonym czasie. Samo oświadczenie osoby zainteresowanej, że mieszka w danej miejscowości, nie poparte innymi obiektywnymi dowodami i bez wykazania ścisłego związku z tym miejscem, nie może zostać uznane za miarodajne.

Gdyby przyjąć stanowisko obrońcy, że jedynym kryterium w tym przedmiocie winna być wola i interes lustrowanego, ustawodawca expressis verbis wskazałby, że miejscem zamieszkania jest miejsce, które wskazuje zainteresowany. Sąd w swoich rozważaniach nie pominął stanowiska lustrowanego, jednak był zobligowany do jego weryfikacji. Wbrew stanowisku skarżącego, w aktach sprawy brak jest dowodu na to, że lustrowany posiada miejsce zamieszkania w O. w rozumieniu art. 25 k.c. Samo wynajęcie mieszkania w tym mieście nie przesądza tej kwestii. Nie wskazują na to również informacje przekazane przez Policję i właściciela wynajmowanego lokalu. Nie potrafili oni bowiem wskazać jak często lustrowany przebywa w tym mieszkaniu. Jednocześnie, lustrowany nie wykazał jaki rodzaj aktywności życiowej łączy go z O. i jak jest on intensywny. Nie budzą natomiast wątpliwości jego bliskie związki z W., gdzie mieszkał przez kilkadziesiąt lat, będąc zameldowany na pobyt stały. Tam nadal zamieszkuje jego małżonka. Tam również odbierana jest korespondencja kierowana do lustrowanego zarówno do sprawy niniejszej, jak też do sprawy Sądu Okręgowego w Olsztynie II K (...). Z kolei korespondencja kierowana na adres wskazany przez lustrowanego w O. wraca z adnotacją „zwrot, nie podjęto w terminie”, czego dowodem są załączone w aktach powołanych spraw, zwrotne potwierdzenia odbioru wysyłanej z sądu korespondencji.

Wszystkie te okoliczności dają dostateczna podstawę do przyjęcia, że centrum życiowym lustrowanego pozostaje W. i ustaleń tych nie mogą podważyć gołosłowne twierdzenia lustrowanego. Sąd dokonał weryfikacji jego oświadczenia i zasadnie uznał, że nie odpowiada ono rzeczywistemu stanowi rzeczy. Czasowe zameldowanie w O. dokonane bezpośrednio przed złożeniem wniosku autolustracyjnego, nie może być uznane za „zamieszkiwanie” w rozumieniu art. 25 k.c., albowiem pobyt lustrowanego w tym mieście pozbawiony jest cech trwałości.

Odnosząc się z kolei do tezy skarżącego, że właściwość miejscowa Sądu Okręgowego w Olsztynie została przesądzona w prawomocnym rozstrzygnięciu wydanym przez ten sąd w sprawie II K (...), należy stwierdzić, że nie znajduje ona uzasadnienia w treści obowiązujących przepisów prawa. Sąd meriti powołany do wszczęcia i przeprowadzenia postepowania lustracyjnego in concreto dokonuje samodzielnych ustaleń w tym zakresie. Zgodnie z art. 35 § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 ustawy z dnia 18 października 200 r. o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 – 1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2016 r., poz. 1721 t.j. ze zm.), Sąd bada z urzędu swą właściwości, a w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekazuje sprawę właściwemu sądowi. Do dyspozycji powołanego przepisu zastosował się również Sąd Okręgowy w Olsztynie wydając zaskarżone orzeczenie i nie można mu z tego czynić zarzutu.

Sąd Okręgowy zasadnie przyjął, że pojęcie "miejsce zamieszkania" zawarte w art. 17 ustawy lustracyjnej trzeba rozumieć zgodnie z ogólną definicją tego terminu zawartą w przepisach kodeksu cywilnego. Dokonał też prawidłowej wykładni art. 25 k.c., wskazał na niezbędne wyznaczniki miejsca zamieszkania corpus i animus i te ustawowe przesłanki decydujące o właściwości sądu prawidłowo zastosował do realiów niniejszej sprawy.

Pozbawione podstaw jest zatem twierdzenie skarżącego, że orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie II AKz (...), którym utrzymano w mocy merytoryczne rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie II K (...), spetryfikowało właściwość miejscową Sądu Okręgowego w Olsztynie także w sprawie niniejszej. Zważyć należy, że wniosek obrońcy o wszczęcie postępowania lustracyjnego został złożony do Sądu Okręgowego w Olsztynie w dniu 27 marca 2017 r. już po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie II K (...), a więc w innym czasie, a tym samym przesłanki decydujące o właściwości miejscowej sądu w obu postepowaniach nie były tożsame. W toku postępowania jakie toczyło się w sprawie II K (...) prokurator i Sąd nie dysponowali jeszcze wszystkimi danymi pozwalającymi na zakwestionowanie twierdzeń lustrowanego o jego zamieszkiwaniu w O..

Mając na względzie powyższe, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.