Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa A. K. (1) przeciwko Towarzystwu (...) „ Spółce Akcyjnej z (...) w W. o zapłatę zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 30.000 złotych zadośćuczynienia oraz 420 złotych odszkodowania z odsetkami ustawowymi od dnia 26 marca 2015 roku do dnia 31 grudnia 2016 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty ( pkt 1 ) . W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone ( pkt 2 ) oraz zostały zasądzone od pozwanego na rzecz powódki koszty procesu w wysokości 1380 złotych( pkt 3 ) . Ponadto Sąd Rejonowy nakazał pobranie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi kwotę 1046,05 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów procesu ( pkt 4 ) i nie obciążył powódki nieuiszczonymi kosztami sądowymi ( pkt 5 ) .

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i rozważania prawne Sądu Rejonowego : w dniu 12 grudnia 2014 roku w Ł. na skrzyżowaniu ulic (...) kierujący samochodem osobowym jadąc ulicą (...) i zbliżając się do wyznaczonego przejścia dla pieszych nie ustąpił pierwszeństwa i potrącił ze skutkiem śmiertelnym A. K. (2) – babcię powódki . A. K. (1) dotarła na miejsce wypadku , gdy prowadzona była akcja reanimacyjna . Sprawca wypadku był objęty ochroną ubezpieczeniową w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych u pozwanego .

A. K. (1) mieszkała wspólnie z babką A. K. (2) , matką i siostrą przez całe swoje życie . Babcia pomagała w zajmowaniu się domem , opiekowała się powódką i jej siostrą . W dzieciństwie powódka nie chodziła do przedszkola bo opiekowała się nią babcia . Babcia odprowadzała ją też do szkoły , zajmowała się nią podczas nieobecności rodziców , przygotowywała święta i uroczystości rodzinne. Powódka rozmawiała często z babcią o swojej pasji , jakim było jeździectwo , babcia bywała u wnuczki na zawodach , pomagałą finansowo w kosztach wyjazdu na zawody miesięcznie po 400 zł , przekazywała jej różne kwoty na ten cel . Babcia uczestniczyła również finansowo w co najmniej jednym wyjeździe wakacyjnym . A. K. (2) pomogła również finansowo siostrze powódki , przekazując jej 30.000 zł na zakup mieszkania . Powódka rozmawiała z babcią o tym , że chciałaby w przyszłości kupić samochód , a babcia deklarowała się , że jej pomoże finansowo w tym zakupie jak i pomoże w organizacji wesela powódki . W chwili śmierci babcia powódki miała 80 lat , była osobą samodzielną , sprawną i aktywną . Utrzymywała się emerytury w wymiarze od 1712,29 zł do 2015,26 zł .

Powódka uczestniczyła w organizacji pogrzebu A. K. (2) , na wieniec wydała 70 zł , musiała nabyć strój żałobny za około 350 zł .

Śmierć A. K. (2) była dla powódki silnym stresem , po śmierci babci przebyła zaburzenia emocjonalne , korzystała z pomocy psychologa . Przeżywane emocje nie wpłynęły długofalowo negatywnie na funkcjonowanie powódki , która skończyła studia i podjęła pracę zawodową .

W tych okolicznościach Sąd Rejonowy uznał skuteczność powództwa w części . Przede wszystkim Sąd Rejonowy przyjął , że wnuczce , jako osobie z bliskim stopniem pokrewieństwa przysługiwało zadośćuczynienie przewidziane art. 446 § 4 kc . Ponadto sąd przyjął , że stosunki między powódką , a jej zmarłą babcią były zażyłe , a więzi emocjonalne bardzo silne . O wysokości zasądzonego zadośćuczynienia zadecydowała silna więź emocjonalna , wieloletnie wspólne zamieszkiwanie oraz wstrząs spowodowany okolicznościami śmierci babci , właściwie na oczach powódki , po nieudanej próbie reanimacji .

O zwrocie kosztów pogrzebu Sąd orzekł na podstawie art. 446 § 1 kc , przy uwzględnieniu regulacji z art. 322 kpc oraz wskazań doświadczenia życiowego uznając ,że kwota żądana przez powódkę na koszt pogrzebu nie jest wygórowana .

Natomiast Sąd Rejonowy oddalił powództwo w zakresie żądania kwoty 15.000 zł tytułem jednorazowego odszkodowania wywiedzionego z treści art. 446 § 3 kc ze względu na znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki . Sąd przyjął bowiem , że dochody A. K. (2) oparte wyłącznie na emeryturze nie były znaczącym wsparciem finansowym powódki , tym bardziej ,że babcia w nieodległym czasie sfinansowała część kosztów kupna mieszkania siostrze powódki .

Sąd Rejonowy oddalił również powództwo w zakresie dochodzonych przez powódkę kosztów jej leczenia w ramach terapii psychologicznej po śmierci babci , uznając , że art. . 446 § 1 kc obejmuje swoją dyspozycją koszty leczenia niezbędne i celowe z uwagi na stan zdrowia poszkodowanego .

Apelację od wyroku wniosły obydwie strony .

Strona pozwana zaskarżyła wyrok w części uwzględniającej powództwo i co do kosztów procesu . Zaskarżonemu orzeczeniu apelująca strona pozwana zarzuciła naruszenie :

1.  prawa materialnego – tj. art. 446 § 4 kc poprzez błędną wykładnię pojęć „ krzywdy „ , „ sumy odpowiedniej „ oraz „ osoby bliskiej „ skutkującą zasądzeniem zadośćuczynienia w wysokości rażąco zawyżonej , gdy z ustalonych okoliczności faktycznych wynika , że przeżycia związane ze śmiercią A. K. (2) nie spowodowały u powódki uszczerbku na zdrowiu , a odejście zmarłej nie skutkowało powstaniem utrudnień w życiu powódki , nie wpłynęło znacząco na jej życie osobiste , zawodowe oraz przebieg edukacji , tym bardzie , że babcia byłą w chwili tragicznej śmierci w podeszłym wieku ;

2.  naruszenie prawa procesowego tj art. 233 § 1 kpc poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów skutkującą przyjęciem , że kwota 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia stanowi sumę odpowiednią do krzywdy powódki , w sytuacji gdy w ustaleniach faktycznych i zebranym materiale dowodowym wynika , że przeżycia związane ze śmiercią A. K. (2) nie spowodowały u A. K. (1) uszczerbku na zdrowiu , nie powstały u powódki utrudnienia z jej życiu , natomiast zmarłą cechowała się bardzo podeszłym wiekiem ;

3.  naruszenia prawa procesowego – tj art. 322 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie , że ścisłe udowodnienie dotyczące zwrotu kosztów związanych z pochówkiem jest nader utrudnione , w sytuacji , gdy powódka mogła z łatwością wykazać poniesione koszty przedstawiając rachunki , paragony , faktury ;

4.  naruszenie prawa materialnego tj art. 446 § 1 kc w związku z art. 6 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji zasądzenie na rzecz powódki odszkodowania w wysokości 420 zł , w sytuacji gdy powódka nie udowodniła wysokości szkody , co w zgodnie z regułami dotyczącymi rozkładu ciężaru dowodów obciąża powódkę .

W konkluzji strona pozwana wniosła o zmianę rozstrzygnięcia Sądu w zakresie zaskarżenia poprzez oddalenie powództwa w całości i rozstrzygnięcie o kosztach procesu , w tym o kosztach sądowych oraz kosztach zastępstwa procesowego w zakresie postępowania w I oraz w II instancji , stosownie do wyniku postępowania i zasady odpowiedzialności strony za wynik sprawy .

Strona powodowa wniosła apelację w części oddalającej powództwo w zakresie odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej wraz z kosztami i odsetkami zarzucając orzeczeniu w tym zakresie :

1.  naruszenie prawa materialnego tj art. 446 § 3 kc poprzez oddalenie roszczenia powódki w tym zakresie mimo , że na skutek śmierci babci nastąpiło u powódki znaczne pogorszenie sytuacji życiowej ;

2.  naruszenie prawa procesowego , które miało wpływ na wynik sprawy , a w szczególności art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób dowolny , bez jego wszechstronnego rozważenia w oparciu o zasady logiki i doświadczenia życiowego .

W apelacji strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w zaskarżonym zakresie oraz o zasądzenie kosztów procesu z uwzględnieniem kosztów postępowania apelacyjnego .

Sąd Okręgowy zważył , co następuje :

Obydwie apelacje nie zasługiwały na uwzględnienie .

W pierwszej kolejności ocenić należy zasadność apelacji strony pozwanej , jako dalej idącej , gdyż kwestionującej zasadę odpowiedzialności pozwanego . W tym zakresie przede wszystkim należy odnieść się do zarzutów naruszenia przepisów postępowania gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do pozostałych zarzutów apelacyjnych , bowiem jedynie nie obarczone błędem ustalenia faktyczne , będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu prawa materialnego .

Wbrew twierdzeniom skarżącego ocena wiarygodności i mocy dowodów , przeprowadzonych w sprawie została przez Sąd Rejonowy dokonana w sposób rzetelny , zgodnie z kryteriami zakreślonymi w art. 233 § 1 kpc . Zgodnie z utrwalona wykładnią kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów grupuje się następująco : 1/ doświadczenie życiowe, 2/ inne źródła wiedzy 3/ poprawność logiczna 4/ prawdopodobieństwo wersji .

W apelacji strona pozwana nie wykazała , aby doszło do oceny dowodów zgromadzonych w sprawie z uchybieniem któregokolwiek z kryteriów , o których mowa powyżej . Skuteczne postawienie takiego zarzutu nie może bowiem polegać na stawianiu odmiennych ustaleń faktycznych pozostających subiektywną oceną skarżącego . Podnieść należy , że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym , to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać , choćby w równym stopniu , na podstawie tego materiału dowodowego dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w wypadku , gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego , jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych , to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 II CKN 817/00 LEX nr 56906 )

W ocenie Sądu Okręgowego apelacja pozwanego nie zawiera argumentacji , która mogłaby skutecznie podważyć dokonaną przez Sąd I instancji ocenę materiału dowodowego . W utrwalonej linii orzeczniczej wskazywano bowiem , że swobodna sędziowska ocena dowodów może być podważona jedynie wówczas , gdyby okazała się rażąco wadliwa lub oczywiście błędna ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 1997 II UKN 77/96 , z dnia 27 lutego 1997 I PKN 25/97 OSNAPiUS nr 21 poz. 420 )

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał , że w niniejszej sprawie nie doszło do przekroczenia granicy swobodnej oceny dowodów , a Sąd I instancji na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne , zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego myślenia . Żadnych zastrzeżeń nie wzbudza przy tym oparcie ustaleń faktycznych co do stanu psychicznego powódki po tragicznej śmierci jej babci na opinii biegłej psychologa , która potwierdziła wyjątkowo bliskie relacje między powódką , a jej zmarłą tragicznie babcią , oraz załamanie nerwowe , jakie przeszła powódka . Należy dodatkowo wskazać , że zadaniem biegłego psychologa przy wydawaniu opinii sądowej , ze względu na charakter relacji które podlegają ocenie przez tego biegłego nie jest ustalanie trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu , jak to zostało wywiedzione w apelacji . Biegła uzupełniając swoją opinię wskazała bowiem , że widok wypadku , jego skutków , w którym śmierć ponosi bardzo bliska osoba jest bardzo silnym stresem i to miało wpływ na stan emocjonalny powódki po śmierci babci . Biegła wskazała również , że jeżeli relacje są prawidłowe, a tu tak było , to więź jest silna .

Szczególna więź , jaka istniała pomiędzy powódką a jej zmarłą babcią , prawidłowo wywiedziona w materiale dowodowym determinuje więc istnienie wszystkich przesłanek odpowiedzialności pozwanego wynikających z treści art. 446 § 4 kc Przepis tego artykułu nie ogranicza bowiem pojęcia osoby najbliższej do stopnia pokrewieństwa w stosunku do osoby zmarłej, która może domagać się zadośćuczynią pieniężnego za doznaną krzywdę . Nawet gdyby przyjąć bardzo wąskie rozumienie pojęcia rodziny , niewątpliwie wzajemne pokrewieństwo istniejące pomiędzy powódką a jej babcią zalicza je do najbliższego kręgu rodziny , tym bardziej , że relacje pomiędzy nimi były bardzo bliskie, wieloletnie i trwające do tragicznej śmierci A. K. (2) . Tak jak można czasami wywieść , że relacje między dzieckiem a rodzicami mogą być nie zawsze bliskie , tak i w drugą stronę można wywieść , że między wnuczką a babcią te relacje mogą być nawet głębsze i mocniejsze niż z innymi osobami bliskimi .

Sąd Okręgowy przyjął więc , że Sąd I instancji prawidłowo dokonał wykładni art. 446 § 4 kc powołując się między innymi na kryteria jakimi należy kierowa się przy określaniu wysokości zadośćuczynienia przyznawanego w związku ze śmiercią osoby bliskiej . Niewątpliwie do czynników decydujących o rozmiarze omawianego świadczenia należą : dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia , wstrząs psychiczny , intensywność więzi łączącej pokrzywdzoną ze zmarłą , wystąpienie zaburzeń będących skutkiem przeżyć ( depresja , dezorganizacja życia emocjonalnego ) rola jaką zmarła pełniła w rodzinie . Nie do przyjęcia natomiast jest argument przytoczony przez pozwanego , że wiek osoby zmarłej powinien wywołać u członków jej najbliższej rodziny taką oto refleksję , że należy się spodziewać jej odejścia i być na to przygotowanym . Niewątpliwie jest to racja życiowa , tylko nie mogąca być argumentem w sprawie bowiem należy przypomnieć , że A. K. (2) zmarła nagle , w tragicznych okolicznościach, a przed śmiercią byłą osobą aktywną .

Na aprobatę nie zasługuje także zarzut dotyczący naruszenia art. 446 § 4 kc poprzez przyznanie zadośćuczynienia w sumie przewyższającą odpowiednią , w myśl w/w przepisu . Zadośćuczynienie , w przeciwieństwie do odszkodowania , dotyczy szkody niemajątkowej , a więc nieprzeliczalnej na określoną kwotę pieniężną . Ustawodawca nie wprowadził przy tym żadnych kryteriów , jakimi powinien kierować się sąd przy ustalaniu wysokości należnego poszkodowanemu zadośćuczynienia , ograniczając się jedynie do stwierdzenia , że ma być ono odpowiednie . Z powyższego wynika , że pojęcie „ sumy odpowiedniej „ jest pojęciem o charakterze niedookreślonym . Z tego powodu w orzecznictwie i w doktrynie wskazuje się kryteria , którymi należy się kierować przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia . Winno ono mieć charakter kompensacyjny , a więc musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną , nie będącą jednakże wartością nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy . Zawsze musi ono opierać się na całokształcie okoliczności sprawy , jak i na czytelnych kryteriach ocennych , rzetelnie wskazanych w uzasadnieniu . ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 maja 2008 II AKa 83/08 opubl. KZS 2008/12/68 ) Zarzut niewłaściwego ustalenia kwoty zadośćuczynienia może być skuteczny w postępowaniu odwoławczym tylko wtedy , gdy orzeczenie w sposób oczywisty narusza zasady ustalenia wysokości tego świadczenia . Praktycznie ma to miejsce tylko wtedy , gdy ustalono kwotę symboliczną lub nadmiernie wysoką ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2008 V KK 45/08 LEX nr 438427 ) . W szczególności ingerencja w rozstrzygniecie nie jest możliwa , tylko ze względu na to że zadośćuczynienie nie zadawala pomiotu obowiązanego do spełnienia tego świadczenia .

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić , że ustalenie zadośćuczynienia na kwotę 30.000 zł jest odpowiednie . W ocenie Sądu Okręgowego , przy ustaleniu wysokości zadośćuczynienia Sąd I instancji uwzględnił wszystkie kryteria wskazane powyżej . Przede wszystkim Sąd I instancji wziął pod uwagę zażyłe stosunki łączące powódkę z babcią , załamanie psychiczne po jej śmierci i potrzebę pomocy psychologicznej , ciągłe przeżywania śmierci .

Nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut naruszenia przepisu art. 322 kpc poprzez przyjęcie , że ścisłe udowodnienie kosztów związanych z pochówkiem w niniejszej sprawie jest nader utrudnione . Niewątpliwie utrudnienie to , zdaniem Sądu Okręgowego mogło wynikać z okoliczności w których były podejmowane te koszty , a więc sytuacji , gdy nie myśli się tak racjonalnie , jak tego chce apelujący , aby kompletować wszelkie rachunki i paragony związane z organizowaniem pochówku , zwłaszcza jeżeli dotyczy to ubrań żałobnych .

Na uwzględnienie nie zasługuje również apelacja strony powodowej , w zakresie w jakim odnosi się do naruszenia prawa materialnego tj art. 446 § 3 kc poprzez oddalenie roszczenia powódki w związku ze znacznym pogorszeniem się sytuacji życiowej powódki . Zgodnie z treścią art. 446 § 3 kc sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie , jeżeli w skutek śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej . W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się , że znaczne pogorszenie sytuacji życiowej może przejawiać się w utracie wsparcia i pomocy w różnych sytuacjach życiowych , a zwłaszcza w utracie szansy na pomoc w przyszłości . Zgodnie z poglądami wyrażonymi w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 stycznia 2016 roku ( I ACa 1032/15 Lex 2000514 ) odszkodowanie przewidziane w art. 446 § 3 kc powinno stanowić adekwatne , realnie odczuwalne przysporzenie , a jego celem jest umożliwienie uprawnionemu przystosowania się do zmienionych warunków . Pogorszenie sytuacji życiowej , o którym mowa w art. 446 § 3 kc polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, ale obejmuje także przyszłe szkody majątkowe , często nieuchwytne lub trudne do obliczenia , niemniej prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej . Odszkodowanie to również powinno stanowić adekwatne , realnie odczuwalne przysporzenie , a jego celem jest umożliwienie uprawnionemu przystosowania się do zmienionych warunków ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2012 roku sygn. Akt II CSK 677/11 Lex 1228438 ) . Wprawdzie babcia powódki czyniła jej prezenty finansowe związane z jej hobby jak i czyniła plany , że ją finansowo wspomoże przy zakupie samochodu , jednak były to sytuacje jednostkowe , związane z wydarzeniami okazjonalnymi , występującymi często przy dobrych relacjach rodzinnych . Okoliczności ich czynienia powinny być oceniane nawet po przyjęciu , że A. K. (2) potrafiłaby zgromadzić w związku z tymi okolicznościami środki pieniężne oszczędzając część emerytury . Tym niemniej przysporzenia te nie odnosiły się do czynności codziennych , rzutujących o codziennych sprawach powódki , a ich brak wobec wkroczenia powódki w dorosły wiek zawodowy nie stanowią znacznego pogorszenia jej sytuacji życiowej .

Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił obydwie apelacje na podstawie art. 385 kpc .

Sąd Okręgowy zniósł miedzy stronami koszty apelacji uznając , że obydwie strony w równej części poniosły ich koszty w stosunku do wyniku końcowego sprawy . Stąd o kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc .