Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 stycznia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa M. O.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w L.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 11 października 2016 roku, sygn. akt I C 1058/15

1.  oddala apelację, a z zażalenia w niej zawartego zmienia zaskarżony wyrok w punkcie trzecim sentencji w ten sposób, że zasądza od powódki M. O. na rzecz pozwanego (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w L. 1.585 (jeden tysiąc pięćset osiemdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  zasądza od pozwanego (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w L. na rzecz powódki M. O. kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSO Paweł Hochman SSA w SO Stanisław Łęgosz

Sygn. akt II Ca 853/16

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 20 maja 2015 roku powódka M. O. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) S.A. kwoty 31.951,80 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki gruntu numer (...), położonej przy ulicy (...) w miejscowości T., gm. T., o powierzchni 1300 m ², dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) oraz o zasądzenie kwoty 29.585 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki gruntu numer (...) położonej w G., gm. T., przy ulicy (...), o powierzchni 3155 m ², dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Ponadto powódka wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego zwrotu kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na swoją rzecz od powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Na rozprawie w dniu 28 września 2016 roku pełnomocnik powódki ograniczył żądanie pozwu do wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiących własność powódki wskazanej w opinii biegłego sądowego, tj. do kwoty 18.220 złotych.

Wyrokiem z dnia 11 października 2016 roku, wydanym w sprawie I C 1058/15, Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. zasądził od pozwanego (...) S.A. w L. na rzecz powódki M. O. kwotę 18.220 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 października 2016 roku do dnia zapłaty i umorzył postępowanie w pozostałym zakresie. Ponadto Sąd Rejonowy zniósł koszty procesu między stronami i nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa od powódki kwotę 2.453,56 złotych oraz od pozwanego kwotę 2.653,56 złotych tytułem wynagrodzenia za opinię biegłego poniesionego tymczasowo przez Skarb Państwa.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

Powódka M. O. jest właścicielką nieruchomości położonej w T., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...), o powierzchni 0,1300 hektara, dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybun. VI Wydział Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta o numerze KW (...) oraz nieruchomości położonej w G., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...), o powierzchni 0,3155 hektara, dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. VI Wydział Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta numerze (...).

Na działce o numerze (...) posadowiona jest elektroenergetyczna linia napowietrzna 15 kV (...) przy średniej odległości skrajnych przewodów 2,2 m, natomiast na działce o numerze (...) znajduje się elektroenergetyczna linia napowietrzna niskiego napięcia – 0,4 kV przy średniej odległości skrajnych przewodów – 1 m.

Przedmiotowe urządzenia przesyłowe stanowiące własność pozwanego znajdowały się na nieruchomościach nabytych przez powódkę w 1998 roku. Pozwany korzystał z ww. urządzeń przesyłowych nieprzerwanie od 1998 roku do daty ustanowienia służebności przesyłu.

Postanowieniem z dnia 25 czerwca 2013 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. I Wydział Cywilny w sprawie I Ns 990/12 ustanowił na rzecz (...) S.A. z siedzibą w L. służebność przesyłu polegającą na prawie korzystania z części nieruchomości położonej w obrębie T., oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. jest urządzona księga wieczysta (...), w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłowych i instalacji elektroenergetycznych w postaci napowietrznej linii 15 kV K. – T. (...) wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników (...) S.A. z siedzibą w L. oraz przez wszystkie podmioty i osoby, którymi spółka ta posługuje się w związku z prowadzoną działalnością, a także służebność przesyłu polegającą na prawie korzystania z części nieruchomości położonej w obrębie G., oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. jest urządzona księga wieczysta (...), w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych w postaci elektroenergetycznej linii napowietrznej niskiego napięcia wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników (...) S.A. w L. oraz przez wszystkie podmioty i osoby, którymi spółka ta posługuje się w związku z prowadzoną działalnością. Ponadto powyższym postanowieniem Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 28.435,68 złotych tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie przedmiotowych służebności przesyłu. Powyższe postanowienie uprawomocniło się w dniu 21 października 2013 roku.

W piśmie z dnia 6 czerwca 2014 roku pozwany zaproponował powódce wypłacenie na jej rzecz jednorazowego wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości powódki w łącznej wysokości 4.000 złotych, a pismem z dnia 10 czerwca 2014 roku pełnomocnik powódki oświadczył, że nie akceptuje tej propozycji pozwanego.

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwanego z nieruchomości będących własnością powódki za okres 8 lat i 1 miesiąca wstecz przed dniem 21 października 2013 roku wynosi kwotę 18.220 złotych.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie załączonych do akt dokumentów oraz prawomocnego postanowienia z dnia 25 czerwca 2013 roku w sprawie I Ns 990/12. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne znaczenia miała również treść opinii biegłej sądowej w dziedzinie wyceny nieruchomości T. B., która mając w tym zakresie niezbędne wiadomości specjalne obliczyła wartość należnego powódce wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania przez pozwanego z jej nieruchomości w okresie 8 lat i 1 miesiąca przed ustanowieniem służebności przesyłu.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo, w zakresie ograniczonym przez pełnomocnika powódki na rozprawie w dniu 28 września 2016 roku, zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powódka wnosiła ostatecznie o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego kwoty 18.220 złotych tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowiących jej własność.

Zdaniem Sądu I instancji podstawę prawną żądania pozwu stanowią przepisy art. 224 i 225 k.c., zgodnie z treścią których posiadacz w złej wierze jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, a także za jej zużycie, utratę i pogorszenie.

Sąd wyjaśnił, że przedsiębiorstwo przesyłowe, które nie legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest na podstawie art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. do świadczenia wynagrodzenia. Powyższe jest rezultatem tego, że władztwo przedsiębiorstwa eksploatującego urządzenia przesyłowe odpowiada władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać je za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy, w tym art. 224 § 2 k.c. oraz art. 225 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 kwietnia 2015 roku, I ACa 1061/14, LEX nr 1734651). Wskazał również, że w judykaturze dominuje pogląd, zgodnie z którym do rozliczeń między właścicielem nieruchomości a posiadaczem służebności mają odpowiednie zastosowanie art. 225 i art. 224 § 2 k.c. w związku z art. 352 k.c. oraz z art. 230 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2004 roku, II CK 255/04, z dnia 11 maja 2005 roku, III CK 556/04, z dnia 8 czerwca 2005 roku, V CK 680/04, z dnia 6 maja 2010 roku, II CSK 156/10 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 lipca 2014 roku, I ACa 1179/13, LEX nr 1509006).

W ocenie Sądu Rejonowego, wbrew twierdzeniu strony pozwanej, roszczenie dochodzone przez powódkę nie uległo przedawnieniu. W tym zakresie wskazał, że zgodnie z treścią art. 229 § 1 k.c. roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz. Z kolei stosownie do treści art. 123 § 1 pkt 3 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Artykuł 124 § 1 k.c. stanowi, iż po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. W nauce prawa podnosi się, że uznanie roszczenia może mieć postać umowy pomiędzy zobowiązanym a uprawnionym (tzw. uznanie właściwe) lub oświadczenia wiedzy zobowiązanego (tzw. uznanie niewłaściwe). Uznanie niewłaściwe jest oświadczeniem wiedzy zobowiązanego, wyrazem jego świadomości istnienia skierowanego przeciwko niemu roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2003 roku, I CKN 11/01, Legalis). Dla skuteczności uznania niewłaściwego nie jest wymagane istnienie po stronie zobowiązanego zamiaru wywołania skutku prawnego, tj. przerwania biegu przedawnienia. Uznanie niewłaściwe może mieć postać wypowiedzi lub innego działania. Dla oceny, czy mamy do czynienia z uznaniem roszczenia, istotne jest to, czy zachowanie zobowiązanego, interpretowane zgodnie z powszechnie obowiązującymi regułami znaczeniowymi, mogło uzasadniać przekonanie osoby uprawnionej, iż zobowiązany jest świadom swojego obowiązku, a w konsekwencji oczekiwanie uprawnionego, że świadczenie zostanie spełnione (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2010 roku, I CSK 457/09, MoP 2011/3 i z dnia 16 lutego 2012 roku, III CSK 208/11, Legalis). Ten właśnie moment, w którym uprawniony powziął wiadomość o zachowaniu zobowiązanego stanowiącym uznanie niewłaściwe, jest momentem przerwania biegu przedawnienia (por. P. Machnikowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. E. Gniewka, wyd. 7, Warszawa 2016).

W świetle powyższego Sąd I instancji uznał w niniejszej sprawie bieg rocznego terminu przedawnienia roszczenia powódki rozpoczął się w dniu 21 października 2013 roku i bieg ten został przerwany w dniu 10 czerwca 2014 roku, kiedy to pełnomocnik powódki powziął wiadomość o oświadczeniu pozwanego z dnia 6 czerwca 2014 roku, które było w istocie uznaniem niewłaściwym roszczenia. W tej dacie przedawnienie rozpoczęło swój bieg na nowo, a pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 20 maja 2015 roku, a więc jeszcze przed upływem terminu rocznego przedawnienia przewidzianego w art. 229 § 1 k.c.

Ponadto Sąd Rejonowy stwierdził, że ustanowienie służebności przesyłu i zasądzenie jednorazowego wynagrodzenia na mocy postanowienia z dnia 25 czerwca 2013 roku nie objęło całego okresu eksploatacji urządzeń przesyłowych przez stronę pozwaną. Orzeczenie to wywarło skutek jedynie na przyszłość i dotyczyło okresu od jego uprawomocnieniu się. tj. od dnia 21 października 2013 roku. Powódka była więc uprawniona do dochodzenia wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania przez pozwanego z jej nieruchomości przed dniem 21 października 2013 roku.

Z tych też względów Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 18.220 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 października 2016 roku do dnia zapłaty, a pozostałej części umorzył postępowanie z uwagi na cofnięcie pozwu ze skutkiem prawnym (art. 355 § 1 k.p.c.).

O kosztach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. znosząc je wzajemnie między stronami. Ponadto na podstawie art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014r., poz. 1025) nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. od powódki kwotę 2.453,56 złotych, zaś od pozwanego kwotę 2.653,56 złotych tytułem wydatku – wynagrodzenia za opinię biegłej poniesionego tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. Sąd nałożył na strony obowiązek zwrotu wydatku w postaci wynagrodzenia za opinię sporządzoną przez biegłą po 50% od każdej z nich (przy czym w przypadku powódki Sąd uwzględnił uiszczenie przez nią zaliczki na opinię w kwocie 200 złotych) – jako konsekwencję zniesienia kosztów postępowania między stronami.

Powyższy wyrok zaskarżył w apelacją pozwany co do „1” i „3” punktu sentencji wyroku — w całości oraz co do „4” punktu sentencji wyroku w części nakazującej ściągnąć od (...) S.A. z siedzibą w L. kwotę 2.653,56 złotych na rzecz Skarbu Państwa.

Apelujący zarzucił wyrokowi:

1) naruszenie art. 123 § 1 pkt 2 k.c. w zw. z art. 124 § 1 k.c. poprzez ich niesłuszne zastosowanie do okoliczności niniejszej sprawy i przyjęcie przez Sąd I instancji, że pozwany uznał roszczenie powoda, w związku z czym bieg przedawnienia został przerwany i zaczął biec na nowo, w sytuacji gdy w rzeczywistości nie doszło do uznania roszczenia, ani na skutek konsekwencji tego do przerwania i ponownego rozpoczęcia biegu przedawnienia;

2) błąd prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 305 ² k.c., który to przepis powinien być podstawą do stwierdzenia, iż powództwo należy oddalić w całości, albowiem stosunki miedzy stronami zostały uregulowane postanowieniem z dnia 23 czerwca 2013 roku ustanawiającym służebność przesyłu;

3) naruszenie art. 224 k.c. i 225 k.c. poprzez ich zastosowanie i przyjęcie, że przepisy te stanowią podstawę do zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w sytuacji, gdy w związku z uregulowaniem stosunków między stronami nie było podstaw do zastosowanie tych przepisów;

4) naruszenie przepisów postępowania art. 100 k.p.c. poprzez zastosowanie przez Sąd zasady zniesienia wzajemnych kosztów, w sytuacji, gdy Sąd powinien dokonać stosunkowego rozdzielenia kosztów;

5) nieuprawnione zasądzenie od pozwanego 50% kosztów opinii biegłego, podczas, gdy zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia pozwana powinna partycypować w 30% kosztów tej opinii;

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania za obydwie instancje, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd Okręgowy powołane wyżej ustalenia Sądu I instancji przyjmuje za własne uznając je również za podstawę wydanego orzeczenia. Powyższa uwaga wynika po pierwsze z tego, że Sąd nie znajduje postaw, aby wskazane wyżej ustalenia zakwestionować z urzędu, a po drugie stanowi konsekwencję faktu, że skarga apelacyjna nie zawiera zarzutów odnoszących się do tej sfery pracy sądu pierwszej instancji, a co za tym idzie przywołanych ustaleń nie podważa.

Apelacja strony pozwanej zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca natomiast naruszenie przepisów prawa materialnego.

Odnosząc się do zgłoszonych zarzutów, w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji, w niniejszej sprawie termin przedawnienia zgłoszonego przez powódkę roszczenia wynosił 10 lat. W ocenie Sądu Okręgowego właściciel (użytkownik wieczysty) może dochodzić roszczeń o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości z uwzględnieniem ogólnych terminów przedawnienia zawartych w art. 118 k.c.

Zgodnie z jednolitą linią orzecznictwa Sądu Najwyższego roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy nie jest świadczeniem okresowym i podlega, co do zasady 10-letniemu terminowi przedawnienia. Należne właścicielowi wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości nie dzieli się na świadczenia okresowe i nie może być dochodzone na przyszłość, jak np. alimenty czy renta, gdyż okresowej płatności nie przewiduje ustawa, lecz jest należnością jednorazową za cały okres korzystania z rzeczy przez posiadacza bez tytułu prawnego (por. uchwała z dnia 24 października 1972 roku, III CZP 70/72, OSNC 1973/6/102, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2000 roku, sygn. akt IV CKN 5/00, Legalis Nr 92689).

Zajmując powyższe stanowisko Sąd II instancji nie zgadza się nie tylko z apelacją, ale także z argumentami i motywami Sądu I instancji, który zdaje się akceptować koncepcję, którą przedstawiła strona pozwana, wskazującą na możliwość zastosowania w sprawie regulacji wynikającej z art. 229 § 1 k.c. Stosownie do treści tego przepisu roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz.

W ocenie Sądu możliwość zastosowania w okolicznościach przedmiotowej sprawy powołanego wyżej przepisu należy stanowczo wykluczyć.

Zwrot rzeczy polega na odzyskaniu nad nią faktycznego władztwa przez właściciela i wiąże się z każdą sytuacją, w której właściciel uzyskał możność bezpośredniego władztwa nad rzeczą, a dotychczasowy właściciel władztwo to utracił (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2005 roku, III CZP 47/05, OSNC 2006/6/10). Stwierdzić w konsekwencji należy, że w powołanym wyżej przepisie chodzi o zwrot w tym znaczeniu, iż rzecz znalazła się ponownie w posiadaniu właściciela, bez względu na to, w jaki sposób to nastąpiło. Chodzi zatem o wszystkie wypadki, gdy rzecz znalazła się z powrotem we władztwie właściciela. Nie można przyjąć, iż rozważane pojęcie obejmuje sytuacje, gdy nie następuje fizyczne wydanie rzeczy przez posiadacza właścicielowi a jedynie dotychczasowe posiadane uzyskuje prawne oparcie. Określenie to należy jednocześnie rozumieć tak by było ono adekwatne dla wszystkich wypadków odzyskania przez właściciela władztwa nad rzeczą. Tymczasem w przedmiotowej sprawie nie sposób przyjąć, że nastąpił zwrot rzeczy, polegający na utracie władztwa nad rzeczą przez posiadacza służebności i odzyskania go przez właściciela. Wręcz przeciwnie, wobec ustanowienia służebności przesyłu, istniejący stan faktyczny został usankcjonowany, a posiadanie uzyskało swoje oparcie w uprawnieniu wynikającym z orzeczenia sądowego. Tylko zaś w sytuacji, gdy dochodzi się roszczeń uzupełniających po dokonaniu zwrotu nieruchomości, należy zachować roczny termin przedawnienia z art. 229 k.c.

W świetle powyższego uznać należało, że nie zaistniała przesłanka zwrotu rzeczy, o której mowa w art. 229 k.c. wskazany przepis nie ma więc w przedmiotowej sprawie zastosowania. Skuteczność dochodzenia roszczeń z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy ograniczy wiec jedynie ogólny termin przedawnienia wynikający z art. 118 k.c.

Skoro zatem powódka wniosła o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwanego z należących do niej nieruchomości za okres nieprzekraczający 10 lat wstecz od daty wniesienia pozwu i co mniej istotne obejmujący 8 lat wstecz od uprawomocnienia się postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 25 czerwca 2013 roku wydanego w sprawie sygn.. akt I Ns 990/12, którym ustanowiono służebność przesyłu na rzecz pozwanego, tj. od dnia 21 października 2013 roku, to uznać należało, że zgłoszone przez nią żądanie nie jest przedawnione.

W związku z powyższym zagadnienie, czy doszło do przerwania wskazanego wyżej terminu przedawnienia przez niewłaściwe uznanie roszczenia przez pozwanego, pozostaje bez wpływu na ustalenie, czy doszło do przedawnienia roszczeń powódki.

Nie ma także racji apelujący, zarzucając Sądowi pierwszej instancji naruszenie art. 224 k.c. i art. 225 k.c. poprzez przyjęcie, że przepisy te stanowią podstawę do zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w sytuacji, gdy w związku z uregulowaniem stosunków między stronami nie było podstaw do ich zastosowania.

W judykaturze jednolicie przyjmuje się, że art. 225 k.c. i art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 352 § 2 k.c. i art. 230 k.c. mogą mieć odpowiednie zastosowanie do rozliczeń między właścicielem i posiadaczem służebności, a więc także służebności przesyłu (por. chociażby uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 września, 2011 rok III CZP 43/11, OSNC 2012/2/18 oraz z dnia 17 czerwca 2005 roku, III CZP 29/05, OSNC 2006/4/64).

Sąd Okręgowy nie podziela poglądu strony pozwanej, że fakt ustanowienia na jej rzecz służebności przesyłu na postanowieniem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 25 czerwca 2013 roku w sprawie I Ns 990/12, wyklucza możliwość żądania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powódki, obejmującego okres sprzed daty ustanowienia tej służebności. Zgodnie z art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Z kolei w myśl art. 305 ² § 1 k.c., jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu (§ 2).

Nie ulega wątpliwości, że ustanowienie służebności przesyłu w sprawie sygn. akt I Ns 990/12 nastąpiło z chwilą uprawomocnienia się postanowienia w tej sprawie, co nastąpiło z dniem 21 października 2013 roku i wywiera jako postanowienie konstytutywny skutek prawny na przyszłość. Podkreślić należy, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu ma charakter zapłaty za przewidywany okres trwania tej służebności w przyszłości, a zatem brak jest podstaw do twierdzenia, że właścicielowi nieruchomości nie przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie obejmujące okres wcześniejszy niż data ustanowienia służebności przesyłu.

Sąd Okręgowy nie podzielił także przedstawionego w skardze apelacyjnej rozwiązania jakoby nawet w drodze ostrożnej analogii można byłoby stosować w niniejszej sprawie dorobek orzecznictwa odnoszący się do zagadnień związanych z wpływem decyzji o zasiedzeniu na ewentualne roszczenia związane z bezumownym korzystaniem z rzeczy.

We wskazanych w uzasadnieniu apelacji w wyrokach Sąd Najwyższy stwierdził, że byłemu właścicielowi nie przysługują wobec posiadacza, który nabył własność nieruchomości przez zasiedzenie, roszczenia uzupełniające za okres poprzedzający datę zasiedzenia.

Rozstrzygając o niemożliwości domagania się takiego wynagrodzenia za okres, w którym biegł termin zasiedzenia, brał zatem pod uwagę okoliczność, że zasiedzenie następuje ex lege.

W przedmiotowej sprawie mamy natomiast do czynienia z orzeczeniem sądu, które kształtuje dopiero stosunek prawny i zastępuje wolę stron, które w pierwszej kolejności powinny zawrzeć w tym zakresie porozumienie. Chociażby ten argument daje podstawy do przyjęcia, iż z faktu, że została ustanowiona służebność przesyłu na podstawie orzeczenia sądowego nie można wywodzić braku podstaw do domagania się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie rzeczy sprzed daty ustalenia tej służebności. Przyjęcie przeciwnego stanowiska prowadziłoby do kuriozalnej sytuacji, w której właściciel nieruchomości po uzyskaniu orzeczenie o ustanowieniu służebności przesyły utraciłby prawo do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy za okres, w którym posiadacz korzystał z tej rzeczy bez żadnego tytułu prawnego. Ta sytuacja w konsekwencji promowałaby nieprawidłowe zachowanie przedsiębiorstwa przesyłowego, które mając świadomość korzystania z rzeczy cudzej bez tytułu prawnego nie podejmuje wynikającego z wskazanego wyżej przepisu obowiązku ustanowienia stosownej służebności.

Sąd II instancji nie akceptuje również wyrażonego w skardze apelacyjnej poglądu, jakoby ustalając służebność przesyłu sąd miał się kierować nie tylko obciążeniem nieruchomości na przyszłość, ale również jakimiś zaszłymi kosztami i obciążeniami związanymi z posadowieniem urządzeń przesyłowych na gruncie. Nie ulega wątpliwości, że ustanawiając służebność przesyłu sąd ustalając wysokość wynagrodzenia przyznaje prawo do korzystania z rzeczy cudzej na przyszłość od daty ustanowienia tej służebności.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

Odnosząc się natomiast o zawartego w apelacji zażalenia pozwanego, które odnosi się do kosztów procesu, zażalenie to należało uznać za uzasadnione.

Sąd Okręgowy podzielił w tym zakresie zarzuty skarżącego dotyczące nieprawidłowego rozliczenia kosztów procesu. W przedmiotowej sprawie mamy do czynienia niewątpliwie ze świadczeniem pieniężnym, które determinuje właściwe zastosowanie art. 100 k.c.

Mając na uwadze, że strona powodowa wygrała proces jedynie w 30% prawidłowe rozliczenie kosztów procesu w oparciu o wskazany przepis powinno polegać na stosunkowym rozdzieleniu kosztów i w konsekwencji skutkować zasądzeniem od powódki na rzecz pozwanego kwoty 1.585 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. Wskazane rozstrzygnięcie uwzględnia i koryguje obciążenie pozwanego w nieprawidłowej proporcji kosztami związanymi z zwrotem wydatków poczynionych na poczet opinii biegłego.

Łącznie strona powodowa poniosła koszty procesu w kwocie 9347,56 zł. natomiast koszty strony pozwanej zamknęły się w kwocie 6270,56 zł.

Wskazane koszty obejmują wynagrodzenia pełnomocników stron ( 3600,- zł. ); opłaty od pełnomocnictwa ( 17,- zł. ); opłatę od pozwu wniesioną przez powoda ( 3077,- zł. ) oraz koszty opinii biegłego poniesione przez strony w częściach równych po 2653,56 zł.

Koszty pozwanego przy uwzględnieniu wskazanej wyżej proporcji winny wynieść 4685,43 zł.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., uwzględnił zażalenie pozwanego.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono natomiast na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. ustając ich wysokość w oparciu o § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji przez pozwanego.

Sąd uznał, że powódka pomimo korekty rozstrzygnięcia o kosztach przegrała sprawę w postępowaniu apelacyjnym w tylko co do nieznacznej części swojego żądania.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSO Paweł Hochman (spr.) SSA w SO Stanisław Łęgosz