Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 sierpnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:SSA Maciej Dobrzyński (spr.)

Sędziowie:SA Romana Górecka

SO (del.) Agnieszka Wachowicz - Mazur

Protokolant:Sylwia Andrasik

po rozpoznaniu w dniu 25 lipca 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. G.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 3 lutego 2016 r., sygn. akt I C 557/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkach pierwszym, trzecim i czwartym w ten sposób, że oddala powództwo o zasądzenie kwoty 190.000 zł (sto dziewięćdziesiąt tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 12 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz zasądza od B. G. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W. kwotę 3.617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu,

2.  zasądza od B. G. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W. kwotę 14.900 zł (czternaście tysięcy dziewięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Romana Górecka Maciej Dobrzyński Agnieszka Wachowicz – Mazur

I ACa 683/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 maja 2015 r. B. G. wniosła o zasądzenie od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w W. kwoty 190.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew z dnia 26 sierpnia 2015 r. pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Wyrokiem z dnia 3 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w W. na rzecz B. G. kwotę 190.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 12 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty (pkt I) w pozostałej części oddalił powództwo (pkt II), zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.600 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt III) oraz zasądził od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 8.500 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, od której powódka była zwolniona (pkt IV).

Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach prawnych:

B. G. jest córką K. Z., zmarłego 30 listopada 1989 r. Powódka nabyła spadek po K. Z. w całości. K. Z. do swojej śmierci pozostawał członkiem (...) Spółdzielni Mieszkaniowej i przysługiwało mu spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu nr (...), położonego w W. przy ul. (...). Prawo to wygasło na skutek śmierci członka.

Uchwałą z 24 marca 1990 r. (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa w W. dokonała odłączenia zasobów majątkowych grup członkowskich nr 5 i 9 w celu utworzenia Spółdzielni Mieszkaniowej (...) (dalej jako (...) albo Spółdzielnia). Za datę podziału przyjęto dzień 24 marca 1990 r. Zgodnie z § 52-53 tekstu jednolitego statutu (...) z 17 listopada 2007 r. Spółdzielnia zobowiązana jest nie później niż w terminie jednego miesiąca od dnia opróżnienia lokalu zajmowanego przez byłego członka i osoby z nim zamieszkałe dokonać wypłaty wkładu mieszkaniowego.

W lokalu nr (...) do 6 maja 2008 r. zamieszkiwała H. K., konkubina ojca powódki. W dniu 23 kwietnia 1991 r. pozwana zwróciła się do H. K. o przekazanie lokalu w terminie nieprzekraczalnym do dnia 15 maja 1991 r., podnosząc iż zajmuje ona lokal bez tytułu prawnego. W dniu 21 października 1991 r. pozwana wniosła pozew do Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy przeciwko H. K. o orzeczenie jej eksmisji z lokalu. W odpowiedzi na pozew H. K. wniosła o zawieszenie postępowania w związku z nierozpatrzeniem jej wniosku o przyjęcie w poczet członków oraz przydział przedmiotowego lokalu. W dniu 17 lutego 2004 r. Spółdzielnia podjęła uchwałę, w której odmówiła H. K. przyjęcia w poczet członków. Uchwała nie została zaskarżona. Dnia 8 grudnia 2004 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy podjął postępowanie, a następnie wyrokiem z dnia 30 marca 2006 r. nakazał H. K. oraz L. K. opróżnienie i opuszczenie lokalu nr (...) bez prawa do lokalu socjalnego. Na skutek apelacji Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 16 lutego 2007 r. (sygn. akt V Ca 1988/06) oddalił apelację. Wyrok uprawomocnił się 25 maja 2007 r. Wskutek przeprowadzonej eksmisji, w dniu 6 maja 2008 r. nastąpiło przekazanie lokalu na rzecz pozwanej.

W dniu 26 lutego 2009 r. pozwana zawarła umowę ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) z J. L.. W dniu 5 marca 2009 r. Spółdzielnia ustanowiła na rzecz J. L. odrębną własność. W dniu 14 października 2011 r. nieruchomość została sprzedana G. W..

B. G. pismem z 9 lutego 2004 r. zwróciła się do pozwanej z wnioskiem o wypłacenie rewaloryzowanego wkładu mieszkaniowego dotyczącego przedmiotowego lokalu. W odpowiedzi Spółdzielnia odmówiła wypłaty wkładu, uzasadniając to faktem nieopróżnienia lokalu przez H. K.. W dniu 7 lutego 2014 r. powódka ponownie wystąpiła o rozliczenie się pozwanej z tytułu wkładu mieszkaniowego za lokal nr (...) przy ul. (...) w W.. Spółdzielnia pismami z 1 września 2014 r. i 14 października 2014 r. poinformowała powódkę o wyliczeniu równowartości zrewaloryzowanego wkładu lokatorskiego na kwotę 109,77 zł.

Powódka określiła wartość lokalu na kwotę 190.000 zł, co nie było kwestionowane przez stronę pozwaną.

Sąd I instancji wskazał, że powyższych ustaleń faktycznych dokonał na podstawie przedstawionych przez strony dokumentów, które uznał za zasługujące na wiarę, a nadto nie były one kwestionowane przez powódkę i pozwaną. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że oddalił wniosek Spółdzielni o przesłuchanie H. K., z uwagi na to, że środek ten nie zmierzał do ustalenia faktów istotnych dla sprawy. Z tej samej przyczyny pominięte zostały kopie oświadczeń powódki składanych do rąk H. K..

Zdaniem Sądu I instancji powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ten wskazał, że zgodnie z art. 11 ust. 2 ¹ ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (dalej jako u.s.m.), w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową tego lokalu. Przysługująca osobie uprawnionej wartość rynkowa nie może być wyższa od kwoty, jaką spółdzielnia uzyskała od osoby obejmującej lokal w wyniku przetargu przeprowadzonego przez spółdzielnię zgodnie z postanowieniami statutu. Przy wykładni art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m. wyraża się pogląd, że w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego powstaje stosunek prawny o charakterze zobowiązaniowym, w którym spółdzielnia jest dłużnikiem, a osoba, której przysługiwał tytuł prawny do takiego lokalu - wierzycielem, świadczenie zaś polega na zapłacie kwoty stanowiącej zwaloryzowany wkład mieszkaniowy (według dawnego przepisu, tj. sprzed nowelizacji dokonanej w 2007 r.) bądź kwoty stanowiącej wartość rynkową lokalu (według nowego przepisu). Roszczenie o zwrot wkładów związanych ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu na skutek ustania członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej powstaje z chwilą uraty członkostwa w spółdzielni, a wymagalne staje się z chwilą opróżnienia lokalu, zatem do jego obliczenia należy stosować przepisy obowiązujące w dacie wymagalności świadczenia. Warunek opróżnienia lokalu jako moment wymagalności świadczenia dotyczył także przepisów sprzed nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2010 r., III CSK 295/09). W przywołanym wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że opróżnienie lokalu stanowiło warunek zawieszający, którego spełnienie powodowało powstanie roszczenia o wypłatę wkładu mieszkaniowego. Jeżeli spełnienie warunku nastąpiło już po nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych dokonanej w 2007 r., to przed tą nowelizacją nie doszło do powstania rozważanego stosunku prawnego. Powstał on dopiero później, ponieważ według art. 11 ust. 2 ⁴ u.s.m. w obecnie obowiązującym brzmieniu, warunkiem wypłaty, o której mowa w ust. 2 ¹, jest również, tak jak poprzednio, opróżnienie lokalu.

Sąd I instancji wskazał, że w niniejszej sprawie niesporne było, że lokal nr (...) przy ul. (...) w W. został opróżniony w dniu 6 maja 2008 r., a więc po dokonaniu przez ustawodawcę nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. W tej sytuacji powódce należałoby wypłacić wartość rynkową lokalu według cen obecnych.

Sąd Okręgowy podkreślił, że nie miały wpływu na rozstrzygnięcie ewentualne ustalenia umowne pomiędzy powódką a H. K., czy też dokonane na ich podstawie rozliczenia. Oświadczenia sporządzone przez powódkę złożone zostały H. K., a nie pozwanej, nie mogły być więc traktowane jako zrzeczenie się roszczenia o zwrot wkładu mieszkaniowego złożone Spółdzielni. Nadto, z treści pism wynikało jedynie zrzeczenie się roszczeń powódki wobec H. K. z tytułu zamieszkiwania w lokalu przez nią. Powyższe, w żadnym stopniu nie rzutowało na obowiązek ciążący na pozwanej, a wynikający z treści art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m., bowiem w żadnym ze złożonych oświadczeń powódka nie zrzekła się roszczenia względem Spółdzielni.

W niniejszej sprawie było okolicznością bezsporną, że wartość lokalu w chwili obecnej wynosi 190.000 zł i stosownie do tego Sąd Okręgowy zasądził tę kwotę od pozwanej na rzecz powódki tytułem zwrotu wkładu mieszkaniowego na podstawie art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m. Odsetki zasądzone zostały od dnia następnego po dniu otrzymania pozwu przez stronę pozwaną, a w dalej idącym zakresie żądanie zasądzenia odsetek zostało oddalone.

Za bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd I instancji uznał także okoliczność zbycia przez Spółdzielnię przedmiotowego lokalu osobie trzeciej. Zgodnie z treścią art. 11 ust. 2 u.s.m., obowiązującego w momencie zbycia lokalu przez spółdzielnię, członek spółdzielni, na którego rzecz ustanowione zostało odrębne prawo własności, powinien uprzednio dokonać wpłaty na rzecz spółdzielni w wysokości stanowiącej równowartość wartości rynkowej lokalu. Nawet fakt nieprzeprowadzenia przetargu, na który powoływała się pozwana, nie zwalniał nabywcy z obowiązku wpłaty wskazanej kwoty, przez co Spółdzielnia już w 2009 r. winna dysponować środkami, które zgodnie z treścią art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m. oraz postanowieniami §§ 52 i 53 statutu powinna wypłacić powódce. Fakt niezgodności statutu z przepisami ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych nie mógł usprawiedliwiać zachowania pozwanej, które wywoływałoby negatywne konsekwencje po stronie powódki. Nadto, to po stronie pozwanej leżał obowiązek poprawnego obliczenia wysokości wkładu należnego powódce, jako osobie uprawnionej z tytułu wygasłego prawa.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie było również podstaw do uznania, że żądanie powódki o wypłatę wkładu w wysokości wartości rynkowej lokalu nr (...) stanowiło nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 k.c., bowiem już sama wykładnia językowa obowiązujących przepisów ustawy nakazywała określać wartość zrewaloryzowanego wkładu mieszkaniowego w oparciu o wartość rynkową lokalu.

O kosztach procesu Sąd I instancji rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c., zaś o nierozliczonych kosztach sądowych na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła pozwana. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1/ naruszenie przepisów prawa materialnego:

a/ art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową tego lokalu,

b/ art. 11 ust. 2 ¹ zdanie 2 u.s.m. poprzez błędną wykładnię i nieuwzględnienie, iż przysługująca osobie uprawnionej wartość rynkowa nie może być wyższa od kwoty, jaką spółdzielnia uzyska od osoby obejmującej lokal w wyniku przetargu przeprowadzonego zgodnie z postanowieniami statutu - a contrario, pozostawienie lokalu w zasobach spółdzielni wyklucza zastosowanie art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m.,

c/ art. 11 ust. 3 u.s.m. poprzez jego niezastosowanie i błędne założenie, że pozwana była zobligowana do przeprowadzenia przetargu, podczas gdy możliwość ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do tego samego lokalu na rzecz kolejnych osób wynika jednoznacznie z art. 11 ust. 3 u.s.m.,

d/ art. 60 i art. 65 k.c. poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji zasądzenie na rzecz powódki równowartości wkładu mieszkaniowego pomimo zrzeczenia się roszczeń,

2/ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający istotny wpływ na jego treść, poprzez przyjęcie, że pozwana zbyła na rzecz osoby trzeciej lokal nr (...) przy ul. (...) w W., w sytuacji gdy pozwana w dniu 26 lutego 2009 r. zawarła umowę ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W., zatem nie doszło do zbycia ww. lokalu, który pozostał w zasobach pozwanej,

3/ naruszenie przepisów prawa procesowego:

a/ art. 227 oraz art. 217 k.p.c. poprzez:

- oddalenie wniosku pozwanej o przesłuchanie świadka H. K., w sytuacji gdy zeznania tego świadka mogły mieć istotne znaczenie, albowiem w toku sprawy o eksmisję z lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. H. K. zeznała, iż spłaciła wkład mieszkaniowy po śmierci konkubenta i rozliczyła się finansowo z jego córką B. G.;

- nieuwzględnienie kopii oświadczeń powódki, w których powódka zrzeka się roszczeń materialnych i mieszkalnych do lokalu nr (...).

Wskazując na powyższe zarzuty strona pozwana wniosła o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania za obie instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych;

- ewentualnie, uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego w II instancji.

W odpowiedzi na apelację z dnia 18 kwietnia 2016 r. strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kosztów postępowania za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione w sprawie przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne. Opierały się one przede wszystkim na zaoferowanych przez strony dokumentach i w znacznej mierze były miedzy stronami bezsporne. Zawarty w apelacji strony pozwanej zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie był trafny i pomijał rzeczywistą treść uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. Przede wszystkim zauważyć należało, że Sąd I instancji w ramach ustaleń faktycznych wyraźnie wskazał, że najpierw w dniu 26 lutego 2009 r. doszło do zawarcia umowy ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) pomiędzy J. L. a (...), a następnie w dniu 5 marca 2009 r. Spółdzielnia ustanowiła na rzecz J. L. odrębną własność ww. lokalu. Sformułowanie o zbyciu lokalu przez pozwaną na rzecz osoby trzeciej znalazło się natomiast w ramach rozważań prawnych Sądu Okręgowego, który wskazał, że okoliczność ta nie miała dla rozstrzygnięcia sprawy istotnego znaczenia. W kontekście poczynionych ustaleń faktycznych twierdzenie Sądu I instancji rozumieć należało w ten sposób, że ostatecznie doszło do przeniesienia własności spornego lokalu przez Spółdzielnię na J. L., co było zgodne z faktami ustalonymi w niniejszej sprawie. Nie zasługiwały też na podzielenie zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 227 oraz art. 217 k.p.c. Z przyczyn, które zostaną wyjaśnione poniżej przy rozważaniu kwestii materialnoprawnych, zgodzić należało się z Sądem Okręgowym, że okoliczności, na które miał zostać przeprowadzony dowód z zeznań świadka H. K. oraz z oświadczeń powódki, nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy i słusznie dowody te zostały pominięte.

Przechodząc do meritum niniejszej sprawy wskazać na wstępie należało, że jakkolwiek apelująca słusznie zarzuciła Sądowi Okręgowemu błędne oparcie rozstrzygnięcia o art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m., to pominęła jednak zasadnicze okoliczności mające znaczenie dla właściwego rozstrzygnięcia sprawy. Kluczowe znaczenie miało mianowicie ustalenie właściwych przepisów materialnoprawnych mających zastosowanie w przedmiotowej sprawie. Sąd I instancji uznał, że „ powódce należało wypłacić wartość rynkową lokalu według cen obecnych” (k. 197), tj. według zasad wynikających ze znowelizowanych z dniem 31 lipca 2007 r. przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia wynikało, że za decydującą Sąd Okręgowy uznał datę opróżnienia lokalu nr (...) przy ul. (...) w W., co nastąpiło 6 maja 2008 r., zatem już po nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych dokonanej ustawą z dnia 14 czerwca 2007 r. (Dz. U. Nr 125 z 2007 r., poz. 873). Odwołał się przy tym do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 29 czerwca 2010 r., III CSK 295/09, (LEX nr 610281). Zauważyć jednak należało, że okoliczności faktyczne w sprawie, w której rozstrzygał Sąd Najwyższy, były odmienne od tych w niniejszej sprawie. Przede wszystkim istotne w sprawie fakty zaszły w czasie obowiązywania ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, a do wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu doszło w 2005 r. W konsekwencji przedmiotem sporu było to, czy zastosowanie znajdują przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu sprzed, czy też po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 14 czerwca 2007 r. W niniejszej sprawie okoliczności faktyczne kształtowały się natomiast zupełnie odmiennie, co determinowało też zastosowanie innych przepisów prawa materialnego.

Zgodnie z ogólną regułą międzyczasową dającą się wyprowadzić z art. XXVI Przepisów wprowadzających Kodeks cywilny do stosunków prawnych powstałych przed wejściem w życie ustawy nowej (ustawy nowelizującej) stosuje się ustawę dotychczasową, tj. ustawę, w czasie obowiązywania której powstał dany stosunek prawny (por. ww. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2010 r., III CSK 295/09, jak również wyroki z dnia 16 marca 2012 r., IV CSK 310/11, LEX nr 1136004 oraz z dnia 19 maja 2016 r., IV CSK 586/15, Legalis nr 1508610).

Przede wszystkim przypomnieć należało, że K. Z., któremu przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W., zmarł w dniu 30 listopada 1989 r. i wtedy też to prawo wygasło. W tamtym czasie obowiązywała wyłącznie ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (dalej jako Pr. spółdz.), obejmująca swoją regulacją także spółdzielnie mieszkaniowe. Podkreślić należało, że na gruncie tej ustawy opróżnienie (wydanie) lokalu nie było warunkiem zwrotu wkładu mieszkaniowego, bowiem z art. 210 § 1 Pr. spółdz. wynikało jedynie, że po wygaśnięciu prawa do lokalu mieszkalnego członek oraz zamieszkujące w tym lokalu osoby, które prawa swoje od niego wywodzą, obowiązane są do opróżnienia lokalu (por. ww. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2012 r., IV CSK 310/11 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 grudnia 2013 r., I ACa 785/13, LEX nr 1409203). Warunek taki wprowadzony został dopiero do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych i to też nie od początku jej obowiązywania, ale dopiero ustawą nowelizującą z dnia 19 grudnia 2002 r. (Dz. U. Nr 240 z 2002 r., poz. 2058), obowiązującą od dnia 15 stycznia 2003 r. i to w odniesieniu do tego stanu prawnego Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 czerwca 2010 r., III CSK 295/09, odwołał się do konstrukcji warunku prawnego ( conditio iuris). W konsekwencji powyższych rozważań przyjąć należało, że w sprawie znajdował zastosowanie art. 218 § 4 Pr. spółdz. (por. ww. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2012 r., IV CSK 310/11), bowiem to pod rządami tej ustawy doszło do wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W. i powstania roszczenia o zwrot wkładu mieszkaniowego.

Zgodnie z treścią art. 218 § 4 Pr. spółdz. (w brzmieniu obowiązującym w dniu 30 listopada 1989 r.), w razie wygaśnięcia lokatorskiego prawa do lokalu spółdzielnia zwraca osobie uprawnionej wkład mieszkaniowy. Należność z tego tytułu powinna odpowiadać wkładowi mieszkaniowemu, który obowiązany jest wnieść członek spółdzielni ubiegający się o przydział nowo wybudowanego lokalu mieszkalnego tej samej wielkości i o zbliżonym wyposażeniu. Zasady jej obliczania ustala statut. Roszczenie o zwrot wkładu jest zbywalne i podlega egzekucji.

Zgodnie z treścią § 73 statutu (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W., spółdzielnia zobowiązana jest nie później niż w terminie jednego miesiąca od dnia opróżnienia lokalu zajmowanego przez byłego członka i osoby z nim zamieszkałe, dokonać wypłaty należności, o których mowa w §§ 71 i 72. Spółdzielni przysługuje prawo przy dokonywaniu wypłaty potrącenia swych należności, przypadających od członka. Z kolei, stosownie do § 71 statutu, za podstawę ustalenia należności z tytułu wkładu mieszkaniowego przyjmuje się wysokość wkładu mieszkaniowego, który obowiązany jest wnieść członek spółdzielni, ubiegający się o przydział nowo wybudowanego lokalu mieszkalnego tej samej wielkości i o zbliżonym wyposażeniu (ust. 1). Wysokość wkładu mieszkaniowego ustala się biorąc pod uwagę aktualne zasady kredytowania spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego oraz powierzchnię użytkową mieszkania (ust. 2). Należność ustala się na dzień ustania członkostwa, a jeżeli lokatorskie prawo do lokalu wygasło wcześniej - na dzień wygaśnięcia prawa (ust. 3). Analogiczne postanowienie, co zawarte w § 73 statutu (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W., przewidziane też zostało w § 76 statutu (...).

Z powyżej przeprowadzonej analizy należało wyprowadzić następujące wnioski. Po pierwsze, przede wszystkim nie można było zgodzić się z powódką, a tym samym i Sądem I instancji, aby B. G. w związku z wygaśnięciem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W. przysługiwało prawo żądania wartości rynkowej tego lokalu. Niesporna w sprawie okoliczność, że wartość rynkowa przedmiotowego lokalu wynosiła 190.000 zł pozostawała bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Już z tej przyczyny powództwo nie mogło zostać uwzględnione. Po drugie, obowiązująca w dacie śmierci ojca powódki regulacja statutu (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W. w zakresie dotyczącym zasad zwrotu wkładu mieszkaniowego była spójna z ówczesnym brzmieniem art. 218 § 4 Pr. spółdz. Po trzecie, o ile samo roszczenie o zwrot wkładu mieszkaniowego powstawało z chwilą wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, to wymagalne stawało się z upływem miesiąca od dnia opróżnienia lokalu (§ 73 statutu). Nadto, stosownie do treści § 71 ust. 3 statutu, to data śmierci K. Z., co oznaczało też utratę członkostwa w spółdzielni, wyznaczała dzień, na który ustalana była należność z tytułu wkładu mieszkaniowego. Po czwarte, zauważyć należało, że w toku postępowania przed Sądem I instancji, jak również przed Sądem odwoławczym, powódka nie podnosiła żadnych zastrzeżeń co do wyliczenia wysokości wkładu dotyczącego lokalu nr (...) przy ul. (...) w W., ustalonego na dzień śmierci K. Z., przedstawionego w zaświadczeniu (...) z dnia 1 września 2014 r. (k. 20 - zaświadczenie). Należało zatem przyjąć, że równowartość zwaloryzowanego - zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 218 § 4 Pr. spółdz. oraz § 71 statutu (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W. - wkładu mieszkaniowego należnego spadkobiercom K. Z. wynosiła 109,77 zł. Powódka nie przedstawiła ani twierdzeń, ani tym bardziej jakichkolwiek dowodów na to, że wartość wkładu mieszkaniowego powinna być inna, nie zgłosiła też żadnych zastrzeżeń do wyliczenia przedstawionego w zaświadczeniu z 1 września 2014 r. Strona powodowa stała natomiast na stanowisku, że należy się jej wartość rynkowa lokalu, stosownie do treści art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m.

Powyższe rozważania prowadziły do wniosku, że powództwo mogłoby ewentualnie podlegać uwzględnieniu w zakresie kwoty 109,77 zł, jednakże ostatecznie również w tym zakresie Sąd Apelacyjny zdecydował o oddaleniu powództwa. Przede wszystkim zasądzenie powyżej kwoty w żadnym zakresie nie stanowiłoby o zaspokojeniu interesu powódki, którego ochrony dochodziła w niniejszym postępowaniu, natomiast definitywnie zamykałoby jej drogę dochodzenia roszczeń związanych ze zwrotem wkładu mieszkaniowego w związku z wygaśnięciem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W.. Oddalenie powództwa o zasądzenie kwoty 190.000 zł stanowiącej rynkową wartość ww. lokalu stworzy stronie powodowej możliwość rozważenia, czy przepisy obowiązującego prawa przewidują instrumenty, które mogłaby wykorzystać w celu ochrony swoich praw majątkowych jako spadkobiercy po K. Z., w tym przysługującego jej prawa uzyskania zwrotu wkładu mieszkaniowego, co przewiduje art. 218 § 4 Pr. spółdz. oraz statutu (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W..

Należy też zaznaczyć, że Sąd II instancji nie podziela zarzutów apelacji dotyczących naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 60 i art. 65 k.c. poprzez nieprzyjęcie, że powódka zrzekła się roszczeń z tytułu zwrotu wkładu mieszkaniowego. Wbrew odmiennemu stanowisku apelującej, oświadczenia B. G. z k. 185-186 w żadnym miejscu nie zawierają jakichkolwiek sformułowań, z których mogłoby wynikać, że wolą i zamiarem powódki była rezygnacja z przysługującego względem Spółdzielni roszczenia o zwrot wkładu mieszkaniowego. Pierwsze oświadczenie z k. 185 przytacza szereg okoliczności faktycznych dotyczących wspólnego pożycia i zamieszkiwania ojca powódki z H. K. w lokalu nr (...) przy ul. (...) w W.. Pismo kończy się oświadczeniem powódki, iż nie wnosi ona „ żadnych roszczeń materialnych i mieszkaniowych”, co w kontekście treści pisma należy odnosić do osoby H. K., a nie (...), której pismo w ogóle nie dotyczy. Jeszcze bardziej precyzyjnie, w sposób nie pozostawiający żadnych wątpliwości, rzecz ujmuje oświadczenie z k. 186, w którym powódka stwierdza: „ … nie wnoszę żadnych roszczeń z tytułu zamieszkiwania przez H. K. w lokalu przy ul. (...) ”.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punktach pierwszym, trzecim i czwartym w ten sposób, że oddalił powództwo o zasądzenie kwoty 190.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

O kosztach procesu przed Sądem II instancji, mając na względzie wynik sprawy, orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. oraz na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji.

Romana Górecka Maciej Dobrzyński Agnieszka Wachowicz - Mazur