Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Alicja Sołowińska (spr.)

Sędziowie: SA Sławomir Bagiński

SA Teresa Suchcicka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 stycznia 2018 r. w B.

sprawy z odwołania R. D. (1) i N. S. – wspólników (...) spółki cywilnej w Ł. oraz B. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia

na skutek apelacji R. D. (1) i N. S. – wspólników (...) spółki cywilnej w Ł. oraz B. Ł.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 marca 2017 r. sygn. akt V U 780/16

uchyla zaskarżony wyrok i znosi postępowanie w sprawie oraz uchyla poprzedzającą go decyzję z 1 lipca 2016r. i sprawę przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt III AUa 332/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 01 lipca 2016 r. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 68 ust. 1 pkt 1a, art. 9 ust.1-1a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.) w związku z art. 22 § 1 oraz art. 300 Kodeksu Pracy stwierdził, że B. Ł. z tytułu zatrudnienia w charakterze pracownika w (...) s. c. T. P., W. D. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 23 lutego 2013 r. do 28 lutego 2015 r. oraz z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia w (...) s. c. T. P., W. D. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 23 lutego 2013 r. do 28 lutego 2014r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że B. Ł. nie podjęła pracy na podstawie umowy o pracę z 25 lutego 2013 r. i nie uzyskała przychodów. Pracodawca przyjął, że czas niewykonywania pracy jest nieobecnością usprawiedliwioną niepłatną. Natomiast B. Ł. nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy zlecenia w (...) s. c. T. P., W. D., ponieważ podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia w charakterze pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy u innego pracodawcy od 17 września 2012 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji R. D. (1) i N. S. wspólnicy spółki cywilnej (...) s. c. (...), N. S. zarzuciły:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 8 ust. 1 oraz art. 9 ust. 1 - 1 a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Z 2015 r. poz. 121, ze zmianami) poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i błędne uznanie, iż ubezpieczona B. Ł. nie pozostawała w stosunku pracy u pracodawcy (...) s. c. T. P., W. D. w okresie od dnia 23 lutego 2013 r. do dnia 28 lutego 2015 r. a w konsekwencji błędne uznanie, iż ubezpieczona nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu we wskazanym okresie,

- art. 22 § l Kodeksu pracy poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne uznanie, iż ubezpieczona w okresie od dnia 23 lutego 2013 r. do dnia 28 lutego 2015 r. nie świadczyła pracy na rzecz pracodawcy (...) s. c. T. P., W. D. na podstawie stosunku pracy,

- art. 734 - 751 Kodeksu cywilnego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w konsekwencji błędne uznanie, iż ubezpieczona w okresie od dnia 23 lutego 2013 r. do dnia 28 lutego 2014 r. świadczyła pracę na rzecz (...) s. c. T. P., W. D. na podstawie umowy zlecenia,

- art. 300 Kodeksu pracy w związku z art. 65 § l i 2 Kodeksu cywilnego poprzez ich niezastosowanie i nie dokonanie wykładni woli stron,

2. naruszenie przepisów postępowania tj.:

- art. 180 § 1 i 2 kpa w związku z art. 7 kpa, art. 77 § 1 kpa oraz 10 kpa poprzez brak dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli, uchybienie obowiązkowi wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego występującego w sprawie w tym w szczególności nie dokonanie analizy akt osobowych ubezpieczonej B. Ł., nie zapewnienie stronom przed wydaniem decyzji możliwości wypowiedzenia się co do każdego zagadnienia budzącego wątpliwości,

- art. 109 § 1 kpa poprzez nie doręczenie stronom postępowania decyzji (doręczenia dokonano spółce a nie wspólnikom spółki cywilnej).

Wskazując na powyższe wniosły o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, iż ubezpieczona B. Ł. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy w (...) s. c. T. P., W. D. w okresie od 23 lutego 2013 r. do 28 lutego 2015 r.

Odwołanie od decyzji z 01 lipca 2016 r. złożyła również B. Ł. wnosząc o jej zmianę i przyjęcie, że w (...) s. c. T. P., W. D. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 23 lutego 2013 r. do 28 lutego 2015 r.

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o ich oddalenie z przyczyn wskazanych w decyzji oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 17 marca 2017 r. oddalił odwołanie oraz zasądził solidarnie od R. D. (1) i N. S. – wspólników (...) spółki cywilnej w Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. 270 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny.

B. Ł. w ramach stosunku pracy od 17 września 2012 r. jest zatrudniona przez W. D. (2) na stanowisku operator aplikacji komputerowych/księgowa w pełnym wymiarze czasu pracy i z tego tytułu została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

(...) spółki cywilnej (...) s. c. T. P., W. D. w dniu 23 lutego 2013 r. zawarli z B. Ł. umowę zlecenia na okres od 23 lutego 2013 r. do 28 lutego 2014 r. Ubezpieczona przyjęła wykonanie następujących prac: pomoc w prowadzeniu ksiąg rachunkowych firm, pomoc w zamknięciu ksiąg podatkowych, pomoc w prowadzeniu ewidencji podatkowych, informatyczny nadzór nad oprogramowaniem komputerowym (księgowym, kadrowym, Płatnik). Zlecenie miało być wykonywane w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy oraz poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy.

Strony powyższej umowy zlecenia w dniu 25 lutego 2013 r. zawarły umowę o pracę na czas określony do dnia 28 lutego 2015 r. Jako rodzaj umówionej pracy określono prowadzenie dyżuru w sekretariacie biura 2 dni w tygodniu po 8 godzin według ustalonego harmonogramu; miejsce wykonywania pracy – S., ul. (...); wymiar czasu pracy 2/5 etatu.

B. Ł. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia została zgłoszona w dniu 01 marca 2013 r. do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia 23 lutego 2013 r. Płatnik wyrejestrował B. Ł. jako zleceniobiorcę w dniu 30 maja 2014 r. z okresem wstecznym od 23 lutego 2013 r. i zgłosił z tytułu zatrudnienia w charakterze pracownika.

Wnioskodawczyni pobierała zasiłek chorobowy od 19 marca 2013 r. do 23 września 2013 r., zasiłek macierzyński od 24 września 2013 r. do 22 września 2014 r., od 23 września 2014 r. przebywała na urlopie wychowawczym i od 15 grudnia 2015 r. do 20 kwietnia 2016 r. pobierała zasiłek macierzyński.

Sąd okręgowy odwołał się do przepisów art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i 12 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.) z których wynika, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz chorobowemu i wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, zaś za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy a także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 i 2a).

Sąd I instancji podkreślił, że zgłoszenie do ubezpieczenia odnosi jednak swój cel tylko wtedy, gdy osoba zgłoszona jest pracownikiem, a więc gdy skutecznie nawiązany został stosunek pracy. Za ugruntowany w judykaturze i doktrynie uznał pogląd, iż nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu osoba, która zawarła umowę o pracę dla pozoru, a więc w sytuacji, gdy przy składaniu oświadczeń woli obie strony miały świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik, nie będzie świadczyć pracy, a druga strona, określona w umowie jako pracodawca, nie będzie z tej pracy korzystać. Zgodnie z art. 83 § 1 kc oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru jest nieważne. Przy czym z pozornością mamy do czynienia wówczas, gdy strony umowy składając oświadczenia woli, nie zamierzają osiągnąć skutków, jakie prawo wiąże z wykonywaniem tej umowy.

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 kp). O tym, czy strony istotnie nawiązały umowę o pracę nie decyduje zatem formalne zawarcie (podpisanie) umowy nazwanej umową o pracę, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie na jej podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy - przede wszystkim świadczenie pracy przez pracownika z zamiarem wykonywania obowiązków pracowniczych, czyli świadczenie pracy podporządkowanej, w charakterze pracownika, w czasie i miejscu oznaczonym przez pracodawcę. Tym samym w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 kp (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 stycznia 2008 r., I UK 223/07, wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2006 r., I UK 120/06, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 4 marca 2014 r., III AUa 953/13 i z 14 lutego 2014 r., III AUa 681/13).

W tym stanie Sąd I instancji zauważył, iż w sprawie niniejszej istotnym było zbadanie i ustalenie, czy B. Ł. posiadała status pracownika wynikający z umowy o pracę zawartej 25 lutego 2013 r. Podleganie przez B. Ł. ubezpieczeniu społecznemu z tego tytułu uwarunkowane było od stwierdzenia, czy zamiar stron został w rzeczywistości zrealizowany.

B. Ł. wyjaśniła, że na podstawie umowy zlecenia zawartej ze spółką cywilną (...) pracowała przez 2 dni wykonując czynności wskazane w umowie. Później okazało się, że istnieje zapotrzebowanie na pracownika - dyżur w sekretariacie. W dniu 25 lutego 2013 r. została podpisana umowa o pracę na podstawie, której faktycznie pracowała do dnia kiedy w związku z ciążą udała się na zwolnienie lekarskie. Swoje obowiązki wykonywała w biurze firmy (...) w Ł. przy ul. (...). Miejsce pracy, godziny pracy i obowiązki wskazał jej T. P. (2). Do obowiązków B. Ł. należało: obsługa sekretariatu, czyli przyjmowanie dokumentów od klientów, prowadzenie dziennika korespondencji, wydawanie klientom dokumentów, zamykanie ksiąg podatkowych i wprowadzanie bieżących dokumentów klientów firmy do systemu księgowego, obsługa kasowa. Codziennie po przyjściu do pracy podpisywała listę obecności. Pracowała od poniedziałku do soboty z tym, że od poniedziałku do piątku po 2 godziny dziennie: albo od godz. 7.00 do godz. 9.00 albo od godz. 15.00 do godz. 17.00, a w soboty po 8 godzin: od godz. 8.00 do godz. 16.00. Wynagrodzenie składało sie z 2 części: ryczałtowe za prowadzenie sekretariatu i prowizyjne za prowadzenie ksiąg. Wynagrodzenie otrzymała 2 razy - za luty 2013 r. w wysokości około 2.500 zł a za marzec 2013 r. w wysokości około 1.900 zł. B. Ł. 23 września 2013 r. urodziła dziecko. O tym, że jest w ciąży dowiedziała się w połowie marca 2013 r.

Z zeznań świadków J. F., A. P., A. D., T. P. (2) wynika, że B. Ł. od przełomu lutego i marca 2013 r. pracowała w biurze firmy (...) w Ł. przy ul. (...). B. Ł. zajmowała się obsługą sekretariatu: przyjmowała i odbierała dokumenty od klientów, prowadziła dziennik korespondencyjny, przyjmowała wpłaty od klientów, obsługiwała programy odnośnie deklaracji i programy księgowe. Podpisywała listę obecności.

T. P. (2) zeznał, że nadzorował pracę B. Ł., wydawał jej polecenia i na bieżąco ustalał godziny pracy. Odwołująca pracowała 4 dni w tygodniu po 2 godziny oraz w soboty. System wynagradzania był ryczałtowo-prowizyjny. Zdaniem świadka wskazanie w PIT 11 za 2013 r. przychodu z umowy zlecenia wynika z ewidentnej pomyłki. We wrześniu 2013 r. została zatrudniona S. R., która wykonywała to to co wcześniej robiła B. Ł..

Świadek W. D. (2) zeznał, że zatrudnił B. Ł. w czerwcu 2012 r., na początku w ramach stażu, do wykonywania prac biurowych - operator aplikacji komputerowych, do sporządzania kosztorysów. Pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy, od poniedziałku do piątku, od godziny 8 do 16, przy ulicy (...) w Ł.. Nie wyrażał pisemnej zgody na dodatkowe zatrudnienie. Odwołująca podjęła zatrudnienie w biurze spółki cywilnej (...), w której był wówczas wspólnikiem.

Przesłuchana w charakterze strony R. D. (1) zeznała, że w spółce cywilnej (...) została wspólnikiem od 30 grudnia 2015 r. Do tej daty wspólnikiem był T. P. (2) i N. S.. Spółka cały czas zatrudniała pracowników, zawsze kilku. Przez cały czas liczba ta byłą mniej więcej stała. Były dwa podstawowe stanowiska: praca księgowej na zlecenie, osoba w biurze - cały czas obecna w biurze, która łączyła dużo funkcji. Tym łącznikiem była wnioskodawczyni. Według niej problemy ze zgłoszeniem do ubezpieczenia wynikały ze zwykłej pomyłki. Błędny kod ubezpieczenia został zauważony po kilku miesiącach i został sprostowany. Kiedy wnioskodawczyni przebywała na zwolnieniach, potem na urlopie macierzyńskim i wychowawczym, początkowo R. D. (1) wspomagała spółkę. Aktualnie obowiązki te wykonuje K. K. zatrudniona na podstawie umowy o pracę.

Przesłuchana w charakterze strony B. Ł. potwierdziła swoje wcześniejsze wyjaśnienia. Od W. D. (2) dowiedziała się poszukiwaniu pracownika do pomocy w firmie (...), na podstawie umowy zlecenia.

W ocenie Sądu Okręgowego oświadczenia woli stron przy zawieraniu umowy o pracę z 25 lutego 2013 r. są pozorne. Celem działania stron nie było bowiem świadczenie pracy w ramach stosunku pracy i uzyskiwanie z tego tytułu wynagrodzenia, a jedynie osiągnięcie innych korzyści, które prawo wiąże z istnieniem stosunku pracy. Przede wszystkim z treści umowy o pracę zawartej 25 lutego 2013 r. wynika, że B. Ł. miała wykonywać pracę 2 dni w tygodniu po 8 godzin w biurze przy ulicy (...) w S.. W tym czasie B. Ł. była zatrudniona przez W. D. (2) i według przedłożonych list obecności od poniedziałku do piątku po 8 godzin pracowała w Ł.. Ponadto praca na podstawie umowy z 25 lutego 2013 r. miała być wykonywana przez ubezpieczoną poza miejscem jej zamieszkania, a w dodatkowych warunkach zatrudnienia określono dodatkowy odbiór dokumentów od klienta. Przed przystąpieniem do pracy, pracodawca skierował B. Ł. na badania psychotechniczne, gdyż do prawidłowego wykonywania przez nią obowiązków potrzebne było prowadzenie samochodu. Do czasu przeprowadzenia badań nie ustalono pracownicy grafiku dyżurów i nie dopuszczono do pracy ze względów ostrożności (jazda samochodem). B. Ł. w piśmie z 19 kwietnia 2016 r. złożonym do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wskazała, że do czasu wykonania psychotestów wykonywała obowiązki wynikające z zawartej umowy zlecenia. Wykonywała je planowo do czasu pójścia na zwolnienie. Informacja o dochodach oraz pobranych zaliczkach na podatek dochodowy w roku 2013 (PIT-11), potwierdza, że B. Ł. uzyskała wyłącznie dochód z umowy zlecenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, iż zawarta 25 lutego 2013 r. umowa o pracę była pozorna a ubezpieczona wykonywała swoje obowiązki na podstawie zawartej umowy zlecenia, co w świetle art. 83 kc pociąga za sobą nieważność tej umowy. Nie wywołuje ona zatem żadnych skutków prawnych, w tym podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Natomiast B. Ł. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu zawartej 23 lutego 2013 r. umowy zlecenia z uwagi na to, że od 17 września 2012 r. jest zatrudniona w charakterze pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy u innego pracodawcy.

Z tych względów brak było podstaw do uwzględnienia odwołania, zatem na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc podlegało ono oddaleniu (pkt I).

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc i 99 kpc w zw. § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804) w zw. z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 03 października 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1667).

Apelacje od powyższego wyroku złożyła B. Ł. oraz R. D. (1) i N. S. – wspólnicy spółki cywilnej (...) s.c. z siedzibą w Ł..

(...) s.c. R. D. (1) i N. S. w pierwszej kolejności zarzucali nieważność postępowania:

- na podstawie art.379 pkt 2 kpc w związku z art.29 k.p.a. w związku z art.123 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych z uwagi, iż spółka cywilna nie ma osobowości prawnej ani zdolności prawnej w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej i dlatego decyzja skierowana w stosunku do podmiotu, który nigdy nie był i nie mógł być stroną jest aktem nieistniejącym.

- na podstawie art. 379 pkt 5 kpc w związku z art.47711 § 1 kpc gdyż Sąd prowadzący postępowanie w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych zobowiązany był do zbadania, czy przedmiot danego postępowania wskazuje na to, że określona osoba powinna w danym wypadku korzystać ze statusu prawnego zainteresowanego i winna zostać zawiadomiona o toczącym się postępowaniu w celu stworzenia jej możliwości przystąpienia do sprawy i obrony praw, nawet jeżeli nie została ona uprzednio wezwana do udziału w sprawie w postępowaniu przed organem rentowym. W postępowaniu przed Sądem I instancji powinni brać udział wszyscy wspólnicy spółki cywilnej, w tym wspólnicy z okresu, którego dotyczy zaskarżona decyzja. Tym samym T. P. (2) i W. D. (2) jako (...) spółki (...) mają status zainteresowanych i winni zostać zawiadomieni o toczącym się postępowaniu.

Powołując się na wymienione wyżej zarzuty skarżące wnosiły o uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Ponadto wspólnicy spółki cywilnej zarzucali:

1.Naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art.8 ust.1 oraz art.9 ust.1 – 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i błędne uznanie, że B. Ł. nie pozostawała w stosunku pracy w s.c. (...).P., W. D. w okresie od 23 lutego 2013 r. do 28 lutego 2015 r.;

- art. 8 ust.2a ustawy z 13 października 1998 r. o s.u.s. poprzez jego niezastosowanie;

- art.22 k.p. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne uznanie, iż ubezpieczona w okresie od 23 lutego 2013 r. do 28 lutego 2015 r. nie świadczyła pracy na rzecz s.c. (...);

- art. 300 kpc w zw. z art. 65 § 1 i 2 kc przez ich niezastosowanie;

- art. 83 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne uznanie, iż zawarta przez strony umowa o pracę była pozorna, zaś ubezpieczona wykonywała swoje obowiązki na podstawie umowy zlecenia.

2. Naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy tj.

- art. 233 § 1 kpc poprzez przekraczające granice swobodnej oceny dowodów pominięcia istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych, w tym pominięcie pracowniczych akt osobowych ubezpieczonej, ewidencji czasu pracy w spółce (...) i u pracodawcy W. D. (2), stanu zatrudnienia;

- art. 328 § 2 kpc poprzez nieustosunkowanie się przez sąd do wszystkich przeprowadzonych w postępowaniu dowodów, co powoduje, że wyrok ze względu na braki w uzasadnieniu nie poddaje się kontroli kasacyjnej.

W związku z tymi zarzutami wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie odwołania tj. ustalenie, że B. Ł. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w ramach stosunku pracy w (...) s.c. T. P., W. D. w okresie od 23 lutego 2013 r. do 28 lutego 2015 r. oraz zasądzenie kosztów sądowych za obie instancje ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

B. Ł. w swojej apelacji zarzucała sądowi I instancji błędne zinterpretowanie sprawy i nierozważenie wszystkich jej aspektów przez co wydany wyrok jest błędny i krzywdzący. Wnosiła o zmianę wyroku i stwierdzenie, że jako pracownik podlegała w (...) s.c. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja R. D. (1) i N. S. – wspólników (...) spółki cywilnej w Ł. w części dotyczącej zarzutu nieważności postępowania jest uzasadniona.

Zaskarżona w sprawie decyzja dotyczyła ustalenia podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym B. Ł. jako pracownika w (...) s.c. T. P., W. D. w okresie od 23 lutego 2013 r. do 28 lutego 2015 r. oraz w okresie od 23 lutego 2013 r. do 28 lutego 2014 r. z tytułu wykonywania pracy w wymienionej spółce cywilnej na podstawie umowy zlecenia. Odwołanie od tej decyzji złożyli R. D. (1) i N. S. jako wspólnicy (...) s.c. R. D. (1), N. S. z siedzibą w Ł. oraz B. Ł.. Skarżący zgodnie kwestionowali merytoryczne rozstrzygnięcie zawarte w decyzji z 1 lipca 2016 r. tj. niepodleganie ubezpieczeniom społecznym B. Ł. jako pracownika oraz osoby wykonującej umowę zlecenia w wymienionych okresach w spółce cywilnej (...).P., W. D..

Podkreślić w tym miejscu należy, że spory rozstrzygane w postępowaniu w sprawach z ubezpieczenia społecznego wynikają ze stosunku prawnego opierającego się na relacji między organem ubezpieczeń społecznych, ubezpieczonym i płatnikiem składek, konstruowanej wokół publicznoprawnej instytucji finansowania i redystrybucji świadczeń z ubezpieczenia społecznego, która to więź powstaje z mocy prawa, automatycznie i niezależnie od woli jej stron. Stronami materialnoprawnego stosunku ubezpieczenia społecznego są więc oprócz organu rentowego, ubezpieczony i płatnik składek na te ubezpieczenie. Więź istniejąca pomiędzy płatnikiem a ZUS ma charakter pochodny w relacji do stosunku ubezpieczenia. Do jej powstania dochodzi wraz z powstaniem stosunku ubezpieczenia, czyli objęcia ubezpieczeniem osoby spełniającej ustawowo określone kryteria.

Zgodnie z art.4 pkt 2 lit.a ustawy z 13 października 1981 r. o systemie ubezpieczeń społecznych płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne pracowników jest pracodawca. Natomiast w świetle art.3 k.p. pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. Spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej, czego konsekwencje wyrażają się między innymi w tym, że stroną zawieranych umów są wszyscy wspólnicy, a nie spółka. Podmiotem praw i obowiązków są wszyscy wspólnicy, majątek spółki jest majątkiem wspólnym wspólników, odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą wspólnicy a nie spółka. Spółka cywilna występuje w obrocie prawnym w tym w procesie przez wspólników.

W świetle art. 4 ust.1 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej za przedsiębiorcę nie może być uznawana jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej. Przedsiębiorcą w rozumieniu tego przepisu jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Podmiotem praw i obowiązków spółki cywilnej są wszyscy wspólnicy łącznie. Przedsiębiorstwo (art.55 ¹k.c) utworzone w ramach spółki cywilnej nie może aktualnie zatrudniać pracowników we własnym imieniu i działa na rachunek wspólników. Taka jednostka organizacyjna nie może być uznana za pracodawcę, gdyż spełnia tylko jedno określone przez art. 3 k.p. wymaganie, tj. posada odpowiadającą zakładowi pracy formę organizacyjną, obejmującą substat osobowy i techniczny potrzebny do wykonywania określonego rodzaju działalności i związanego z tym procesu pracy. Nie ma natomiast koniecznej dla uzyskania statusu pracodawcy zdolności zatrudnienia we własnym imieniu pracowników. Podmiotami praw i obowiązków spółki są wszyscy wspólnicy łącznie i to oni są „zbiorowym” pracodawcą dla zatrudnionych pracowników. Regulacja ta koreluje z postanowieniem art. 864 k.c. statuującymi solidarną odpowiedzialność wspólników za jej zobowiązania. Wspólnicy spółki cywilnej są więc solidarnie płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne pracownika.

Odnosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, iż zaskarżona decyzja została skierowana (adresowana) do (...) s.c. R. D., N. S. a nie do wspólników spółki. Istotne jest przy tym, iż w spornym okresie objętym decyzją (23.02.2013 – 28.02.2015 r.) skład wspólników spółki ulegał zmianie.

Z załączonych do akt sprawy umowy spółki cywilnej i jej aneksów (k.191 – 199) wynika, iż w spornym okresie od 23 lutego 2013 r. wspólnikami byli T. P. (2) i W. D. (2), a od 10 października 2014 r. także N. D. (S.). W dniu 31 października 2014 r. ze spółki wystąpił W. D. (2), a zatem wspólnikami pozostawali T. P. (2) i N. D. (S.). Od 30 grudnia 2015 r. do spółki przystąpiła R. D. (1) a 31 grudnia 2015 r. ze spółki wystąpił T. P. (2).

W okresie objętym zaskarżoną decyzją wspólnikami spółki cywilnej (...) byli zatem T. P. (2), W. D. (2) i N. S., zaś R. D. (1) przystąpiła do spółki w późniejszym okresie tj. od 30 grudnia 2015 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, z racji solidarnej odpowiedzialności wspólników spółki jako płatników składek na ubezpieczenie społeczne w spornym okresie adresatami decyzji co do podlegania ubezpieczeniom społecznym B. Ł. powinni być także T. P. (2) i W. D. (2) co w konsekwencji umożliwi im udział w postępowaniu przed sądem jako odwołujących się od decyzji lub zainteresowanych w sprawie. Dotychczasowe postępowanie w sprawie podlegania B. Ł. ubezpieczeniom społecznym z tytułu pracowniczego zatrudnienia jak i umowy zlecenia toczyło się bez udziału tych wspólników.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowany jest pogląd, że podejmowanie w sprawie sądowej czynności procesowych ze skutkiem dla wszystkich wspólników spółki cywilnej przekracza zwykły zarząd, wobec czego nie jest możliwe wykonywanie ich przez jednego czy niektórych wspólników (por. uch. składu siedmiu sędziów SN z 26 stycznia 1996 r. III CZP 111/95 OSNC 1996 Nr 5 poz.63).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie ma przesłanek do tego, ażeby w sprawach dotyczących podleganiu ubezpieczeniom społecznym pracownika spółki cywilnej strona będąca płatnikiem składek na te ubezpieczenie mogła być reprezentowana inaczej niż przez wszystkich wspólników w okresie objętym sporem. Podejmowanie w sprawie czynności procesowe mają bowiem podstawowe znaczenie dla wszystkich wspólników spółki cywilnej bo wynik sporu może prowadzić do powstania po ich stronie solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania wobec organu rentowego. Czynności procesowych nie można uznawać za wykonywanie zwykłego zarządu rzeczą wspólną do podejmowania których mogliby być uprawnieni tylko niektórzy wspólnicy.

Reasumując już na etapie postępowania przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a później na skutek odwołania i przed Sądem istniała konieczność udziału w sprawie wszystkich wspólników w tym T. P. (2) i W. D. (2) celem ochrony ich praw i umożliwienia im podjęcia próby wykazania spornych w sprawie okoliczności związanych z podleganiem przez B. Ł. ubezpieczeniom społecznym z tytułu pracy w spółce cywilnej. Takich praw ww. wspólnicy zostali pozbawieni co skutkowało niemożnością postępowania określoną w art. 379 pkt 5 kpc..

Jednocześnie w postępowaniu przed Sądem jako strona występował podmiot pozbawiony zdolności sądowej i procesowej (art. 379 pkt 2 kpc).

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny kierując się dyspozycją art. 386 § 2 kpc w związku z art. 477 ^14a kpc uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie w sprawie, uchylił poprzedzającą go decyzję organu rentowego i sprawę przekazał temu organowi do ponownego rozpoznania.-