Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa Z. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 8 czerwca 2017 r., sygn. akt I C 1473/16,

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Mirosław Wieczorkiewicz Agnieszka Żegarska Jacek Barczewski

Sygn. akt IX Ca 1055/17

UZASADNIENIE

Powód Z. K. ostatecznie wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w G. kwoty 70.613 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wskazał, że kwota dochodzona pozwem stanowi wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości w okresie od listopada 2005 r. do listopada 2015 r. Postanowieniem z dnia 18 listopada 2015 r., Sąd Rejonowy w Olsztynie obciążył nieruchomość powoda służebnością przesyłu na rzecz pozwanego, a więc do tej daty pozwany korzystał z jego gruntu bez tytułu prawnego.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że roszczenie powoda jest rażąco wygórowane. Ponadto podniósł zarzut przedawnienia roszczenia a okres od listopada 2005 r. do 27 kwietnia 2006 r. wskazując, że grunty za które powód domaga się wynagrodzenia są wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej.

J. T. zgłosiła interwencję uboczną po stronie powoda.

W uzasadnieniu wskazała, że w okresie za który powód domaga się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu była współwłaścicielem nieruchomości na prawach współwłasności majątkowej małżeńskiej. Domagała się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz wynagrodzenia w kwocie 12.005 zł odpowiadającej okresowi trwania jej prawa własności nieruchomości. Współwłasność nieruchomości pomiędzy powodem a interwenientką ustała w dniu 4 kwietnia 2008 r., kiedy to dokonano podziału majątku przed notariuszem.

Wyrokiem z dnia 8 czerwca 2017 r., Sąd Rejonowy w Olsztynie zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 25.225 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 20.000 zł za okres od dnia 29 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty i od kwoty 5.225 zł za okres o dnia 28 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty (pkt. I), a w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt. II). Ponadto Sąd Rejonowy rozstrzygnął o zasadnie ponoszenia kosztów postępowania przez strony procesu (pkt. III).

Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest właścicielem nieruchomości gruntowych oznaczonych nr (...)i (...), położonych w miejscowości D. (Kw. nr odpowiednio nr (...) i (...)). Od 2001 r. powód prowadzi działalność gospodarczą polegającą głównie na sprzedaży detalicznej części i akcesoriów do pojazdów samochodowych. Głównym miejscem wykonywania jego działalności gospodarczej jest nieruchomość położona w D. przy ul. (...) na działce gruntu nr (...) oraz na działce gruntu nr (...). (...) te są wyłączną własnością powoda od dnia 4 kwietnia 2008 r., kiedy to dokonano podziału majątku wspólnego pomiędzy powodem a J. T. (poprzednio (...) - K.).

Dalej Sąd ten ustalił, że na przedmiotowych nieruchomościach posadowione są urządzenia elektroenergetyczne w postaci: elektroenergetycznej linii napowietrznej SN 15kV 3 x AFL 1x35 mm2 w układzie trójkątnym o długości 129 m, słupa energetycznego linii SN typu ŻN-12/RN, słupa energetycznego linii SN typu ŻN-12/RKN, elektroenergetycznej linii napowietrznej nn 0,4 kV AsXSn 4x50 mm2 o długości 118 m, słupa energetycznego linii nn typu ŻN-10/P, stacji transformatorowej STSa 20/250 nr O-1059, elektroenergetycznej linii kablowej nN 0,4 kV YAKY 4x120 mm2 o długości 117m, elektroenergetycznej linii kablowej nN 0,4 kV YAKY 4x50 mm2 o długości 95 m, elektroenergetycznego przyłącza kablowego nN 0,4 kV YAKY 4x35 mm2 o długości 18 m. Obszar ograniczonego użytkowania w związku z posadowieniem tych urządzeń na działkach nr (...) wnosi odpowiednio: 1818 m ^{( 2)} i 420 m ^{( 2)}, przy czym w okresie od 22 października 2014 r. do dnia 30 listopada 2015 r, powierzchnia wynosiła 490 m ^{( 2)}. Wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanego z nieruchomości powoda w okresie 3 lat przed wniesieniem pozwu, tj. za okres od 28 kwietnia 2013 r. do 30 listopada 2015 r. powinno wynosić kwotę 25.225 zł.

Na końcu ustalono, że powód wzywał pozwanego do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie ze swoich nieruchomości, przy czym do zapłaty 20.000 zł pismem doręczonym pozwanemu w dniu 28 stycznia 2016 r., zaś dalsze żądanie zostało zgłoszone pozwanemu przez doręczenie mu w dniu 27 stycznia 2017 r. pisma powoda z dnia 26 stycznia 2017 r. z rozszerzeniem powództwa w niniejszej sprawie. Sąd Rejonowy w Olsztynie postanowieniem z dnia 18 listopada 2015 r. wydanym w sprawie I Ns 828/12, które uprawomocniło się w dniu 3 stycznia 2016 r., obciążył nieruchomość powoda służebnością przesyłu na rzecz pozwanego.

Sąd Rejonowy wskazał, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu powoda, ustalił na podstawie opinii biegłego z zakresu geodezji, kartografii i wyceny nieruchomości J. K. (1) Biegły wyliczył wynagrodzenie na podstawie analizy lokalnego rynku nieruchomości w okresie objętym pozwem, a także przy uwzględnieniu współczynnika korzystania z obszaru gruntu przez strony w zakresie obszaru trwale wyłączonego z użytkowania oraz obszaru o ograniczonym sposobie użytkowania. Dalej wskazano, że zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego zasługiwał na uwzględnienie. Z akt sprawy jednoznacznie wynikało, że powód nieruchomości wskazane w pozwie wykorzystuje w prowadzonej działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 118 k.c., roszczenia związanie z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się z upływem lat trzech. W tych okolicznościach uznano, że powodowi należne jest nieprzedawnione wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości w kwocie 22.225 zł za okres od 28 kwietnia 2013 r. do dnia 30 listopada 2015 r. O odsetkach orzeczono n podstawie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 k.c. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. Na końcu wyjaśniono, że o roszczeniach interwenientki ubocznej nie orzeczono, ponieważ interwenientowi nie służy uprawnienie żądania zasądzenia na swoją rzecz części dochodzonego roszczenia.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył pozwany, zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w całości.

Pozwany zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie następujących przepisów prawa materialnego i procesowego:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie i dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, poprzez:

a.  błędną ocenę opinii biegłego sądowego inż. J. K. (1) i uznanie opinii za jasną, logiczną i spójną, podczas gdy opinia ta budzi poważne i uzasadnione wątpliwości i nie może być podstawą jakiegokolwiek rozstrzygnięcia sądu, ponieważ biegły w sposób bezpodstawny znacznie zawyżył powierzchnie podlegające szacowaniu i zawyżył znacznie wysokość wynagrodzenia,

b.  biegły do określenia powierzchni korzystania z gruntu stosuje przepisy nie mające zastosowania lub przepisy nieobowiązujące,

c.  biegły jest wpisany na listę biegłych Sądu Okręgowego w Olsztynie jako specjalista z zakresu geodezji i kartografii oraz szacowania, brak jest wpisu o uprawnieniach elektroenergetyka, pozwalających na określanie szerokości pasa służebności przesyłu, kompetencje biegłego budzą uzasadnione wątpliwości,

2.  art. 157 ustawy o gospodarcze nieruchomościami poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie zweryfikowania prawidłowości opinii biegłego sądowego inż. J. K. (1) przez organizację rzeczoznawców majątkowych, podczas gdy opinia ta budzi uzasadnione wątpliwości,

3.  art. 286 k.p.c. poprzez zaniechanie przeprowadzenia dodatkowej opinii nowego biegłego i oddalenie wniosku uczestnika o powołanie nowego biegłego podczas gdy opinia biegłego sądowego inż. J. K. (1) budzi uzasadnione wątpliwości i nie może być podstawą jakiegokolwiek rozstrzygnięcia Sądu,

4.  art. 232 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych uczestnika, o powołanie nowego biegłego, weryfikację opinii przez zespół biegłych, podczas gdy wnioski te mają istotne znaczenie dla rozpoznania sprawy,

5.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za jego podstawę a polegający na przyjęciu błędnych powierzchni (zawyżonych) do oszacowania wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości, oraz zawyżenie wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości.

Mając powyższe na uwadze, powód wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa,

2.  ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania,

3.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm prawem przepisanych,

4.  powołanie nowego biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki, biegłego sądowego z zakresu geodezji oraz szacowania i wyceny i zlecenie biegłym sporządzenia opinii na okoliczność powierzchni nieruchomości zajętych przez pozwanego, wysokości ewentualnego wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości,

5.  ewentualnie zwrócenie się Sądu do organizacji zawodowej rzeczoznawców majątkowych i zobowiązanie organizacji do przeprowadzenia oceny opinii biegłego sądowego inż. J. K. (1) oraz opinii uzupełniających, pod kątem prawidłowości, zgodności z przepisami prawa i zasadami szacowania i wyceny nieruchomości, zasad etyki zawodowej.

W odpowiedzi powód wniósł o oddalenie apelacji oraz przyznanie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za drugą instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w sprawie i na podstawie tych ustaleń wywiódł słuszne wnioski, które legły u podstaw zaskarżonego orzeczenia, ustalenia te Sąd Odwoławczy uznaje za własne. Także wywód prawny dokonany przez Sąd I instancji jest trafny. Zarzuty apelacyjne dotyczące naruszenia prawa procesowego i materialnego Sąd Okręgowy uznał za niezasadne.

Wyjaśnić również należy, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, Legalis nr 92438).

Analiza akt sprawy nakazuje stwierdzić, że nie zaszły w toku procedowania Sądu I instancji jakiekolwiek okoliczności, skutkujące nieważnością postępowania według przesłanek tej nieważności, wskazanych w treści przepisu art. 379 k.p.c. Sąd Okręgowy nie stwierdził również uchybień Sądu Rejonowego, polegających na naruszeniu norm prawa materialnego.

W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, że Sąd Odwoławczy ze względów formalnych nie mógł rozpoznać zarzutów naruszenia: art. 157 ustawy o gospodarce nieruchomościami, art. 286 k.p.c., art. 232 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 k.p.c.

Wszystkie ww. zarzuty sprowadzały się bowiem do zakwestionowania oddalenia przez Sąd Rejonowy, wniosków dowodowych pozwanego o powołanie nowego biegłego, a także weryfikację opinii J. K. (1) przez organizację rzeczoznawców majątkowych.

Stwierdzić należy, że uwagi na charakter w/w przepisów warunkiem rozpoznania tych zarzutów jest zgłoszenie do protokołu zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. Jak wynika z treści protokołu rozprawy z dnia 8 czerwca 2017 r. obecny na rozprawie pełnomocnik pozwanego oświadczył, że „wnosi zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c. co do naruszenia przepisów postępowania poprzez oddalenie wniosku o powołanie innego biegłego” (k. 195).

W ocenie Sądu Okręgowego takie oświadczenie nie stanowi wypełnienia obowiązku zgłoszenia zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c.

Pełnomocnik profesjonalny (radca prawny) złożył do protokołu rozprawy jedynie zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c. nie wskazując jednocześnie tych przepisów postępowania cywilnego, których naruszenia - w jego ocenie dopuścił się Sąd Rejonowy.

Za ugruntowany w orzecznictwie uznać należy pogląd, że strona nie może skutecznie zarzucać w apelacji uchybienia przez sąd pierwszej instancji przepisom postępowania polegającego na wydaniu postanowienia, które może być zmienione lub uchylone stosowanie do okoliczności, jeżeli nie zwróciła uwagi sądu na to uchybienie w toku posiedzenia, a w razie nieobecności - na najbliższym posiedzeniu, chyba że niezgłoszenie zastrzeżenia nastąpiło bez jej winy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2005 r. III CZP 55/05, Legalis 70737).

Nie tylko z tezy przytoczonej uchwały, ale wprost z treści art. 162 k.p.c. wynika, że strona ma zwrócić uwagę sądowi na uchybienie przepisom postępowania. Oznacza to, że nie jest wystarczające zwrócenie się do sądu o zaprotokołowanie, że strona zgłasza i wnosi o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Zastrzeżenie będzie skuteczne, jeżeli strona wskaże przepisy, które sąd, jej zdaniem, naruszył.

Rzecz jasna może powstać wątpliwość, czy strona działającą w procesie osobiście będzie w stanie wskazać naruszone przepisy, wydaje się jednak, że w razie uzasadnionej potrzeby sąd, który ma obowiązek pouczyć stronę o treści art. 162 k.p.c. (art. 210 § 2 k.p.c.), może stronie udzielić w tym zakresie niezbędnych pouczeń (art. 212 § 2 k.p.c.). Nie budzi jednak wątpliwości, że jeżeli strona jest w procesie reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, zastrzeżenie złożone przez niego do protokołu w trybie art. 162 k.p.c. jest skuteczne jedynie wówczas, gdy wskazuje jakie przepisy postępowania zostały naruszone (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2013 r. V CSK 544/12, Legalis numer 830542).

W tych okolicznościach, wobec nieprawidłowego zgłoszenia zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c., strona powodowa utraciła możliwość, powoływania się na wskazane uchybienia przed Sądem II instancji.

Na marginesie wskazać należy, że warunkiem zaskarżalności niezaskarżalnych postanowień, które miały wpływ na wynik sprawy (np. oddalających wniosek dowodowy) jest zamieszczenie w środku zaskarżenia stosownego, wyraźnego wniosku w tym zakresie (art. 380 k.p.c.). W odniesieniu do środków zaskarżenia wnoszonych przez zawodowych pełnomocników wniosek taki powinien być w nich wyraźnie i jednoznacznie sformułowany (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2016 r., II CZ 125/16, Legalis numer 1546834).

Tymczasem w apelacji pozwanego (sporządzonej przez profesjonalnego pełnomocnika), nie zamieszczono żadnego wniosku w tym zakresie. Zatem i z tego powodu, zarzuty naruszenia prawa procesowego - zmierzające do powołania innego biegłego - podniesione w apelacji strony pozwanej, nie mogły zostać uwzględnione przez Sąd Okręgowy.

Przedstawione uwagi dotyczą również zastrzeżenia do protokołu zgłoszonego przed Sądem II instancji. Pełnomocnik strony ponownie wnosząc zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c., nie powołał przepisów postępowania - które w jego ocenie - zostały naruszone przez Sąd Odwoławczy.

Wobec przedstawionych uchybień strony skarżącej, Sąd Okręgowy był zobligowany do oceny zaskarżonego wyroku, wyłącznie przez pryzmat materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, a w szczególności opinii biegłego sądowego J. K. (1).

Odnosząc się do pozostałych zarzutów apelacji wskazać należy, że biegły J. K. (1) posiadał wystarczające kompetencje do wydania opinii w zakresie ustalonego wynagrodzenia i wyliczył je w sposób rzetelny i przekonywujący czemu dał wyraz w opinii głównej i uzupełniającej. Biegli z zakresu elektroenergetyki sporządzają generalnie opinie w zakresie budowy i użytkowania instalacji elektrycznych, linii przesyłowych, oraz oceny ich stanu technicznego. Natomiast w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu i wynagrodzenia zasadnicze znaczenie posiada stopień ingerencji urządzeń przesyłowych w nieruchomość niż kwestie techniczne związane z eksploatacją tych urządzeń.

Z tego względu za bezzasadne należy uznać twierdzenia apelacji, według których kompetencje biegłego z zakresu geodezji, kartografii i szacowania nieruchomości budzą wątpliwości w zakresie możliwości ustalenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Abstrahując od powyższego wskazać należy, że w opinii uzupełniającej biegły J. K. (1) podał, że - oprócz specjalizacji z geodezji i wyceny nieruchomości - jest również technikiem budowlanym z zakresu urządzeń sanitarnych (k. 164).

Wobec powyższego uznać należy, że w niniejszej sprawie nie zaszła potrzeba powołania biegłego z zakresu elektroenergetyki.

Sąd Okręgowy pragnie również wyjaśnić, że biegły J. K. (1) prawidłowo zastosował przepisy Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas sytuowania stanowisk pracy.

W opinii uzupełniającej biegły wyjaśnił, że nieruchomości objęte wnioskiem przeznaczone są na cele usługowe, gdzie organizuje się różne miejsca pracy oraz miejsca składowania materiałów, urządzeń i maszyn (przedmiotowa kwestia była w sprawie bezsporna).

Tymczasem minimalne dopuszczalne odległości przedmiotowych urządzeń od napowietrznych sieci energetycznych, są określone w ww. akcie prawnym.

W § 55 ust. 1 omawianego rozporządzenia wskazano, że nie jest dopuszczalne sytuowanie stanowisk pracy, składowisk wyrobów i materiałów lub maszyn i urządzeń budowlanych bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi lub w odległości liczonej w poziomie od skrajnych przewodów, mniejszej niż 3 m - dla linii o napięciu znamionowym nieprzekraczającym 1 kV, 5 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 1 kV, lecz nieprzekraczającym 15 kV, 10 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 15 kV, lecz nieprzekraczającym 30 kV, 15 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 30 kV, lecz nieprzekraczającym 110 kV, 30 m - dla linii o napięciu znamionowym powyżej 110 kV.

Wobec treści przedstawionego przepisu trudno uznać, że Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas sytuowania stanowisk pracy, nie powinno znajdować zastosowania w niniejszej sprawie.

Warto przy tym zauważyć, że w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomościach objętych pozwem, biegły sądowy z zakresu sieci i instalacji elektrycznych J. K. (2), przy określeniu obszaru służebności również opierał się na przepisach przedmiotowego rozporządzenia (k. 79, akt I Ns 828/12).

Reasumując wskazać należy, że uchybienia popełnione przez stronę pozwaną, uniemożliwiły uwzględnienie wniosków dowodowych zgłoszonych w apelacji. Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia, nie wykazała jednak błędów Sądu Rejonowego przy ustaleniu wynagrodzenia należnego powodowi. Opinia biegłego J. K. (1) jest jasna i rzetelna, a zarzuty podnoszone przez stronę pozwaną nie mogą podważyć jej prawidłowości.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt. 5 w zw. z § 10 pkt. 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. - w brzmieniu obowiązującym po nowelizacji.

Na końcu wskazać należy, że nawet gdyby apelacja pozwanego została uwzględniona, to Sąd Okręgowy nie zasądziłby na rzecz skarżącego kosztów zastępstwa procesowego, ze względu na złą konstrukcję wniosku apelacyjnego. Należy bowiem wyjaśnić, że koszty zastępstwa procesowego nie wchodzą w skład kosztów sądowych, a kosztów procesu (98 § 2 k.p.c.). Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, koszty sądowe obejmują wyłącznie opłaty i wydatki.

Mirosław Wieczorkiewicz Agnieszka Żegarska Jacek Barczewski