Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Cz 1933/17

POSTANOWIENIE

Dnia 17 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący-Sędzia: SSO Andrzej Dyrda

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2018 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym sprawy

z powództwa E. P.

przeciwko (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.

na koszty procesu

na skutek zażalenia pozwanego

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 2 sierpnia 2017r., sygn. akt I C 1032/17

postanawia:

1.  oddalić zażalenie;

2.  zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

SSO Andrzej Dyrda

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Zabrzu rozstrzygnięciem zawartym w punkcie 2 wyroku z dnia 2 sierpnia 2017r. nie obciążył powoda kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c. ze względu na przedmiot postępowania oraz okoliczności, które przesądziły o oddaleniu powództwa, tj. omyłkowe skierowanie powództwa przeciwko podmiotowi, który nie był w tej konkretnej sprawie zobowiązany wobec powoda jak również subiektywne przekonanie, że umowę zawarł z tym samym podmiotem, z którym zawarł umowę uprzednio.

Orzeczenie to zaskarżył pozwany zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego, a to:

a)  art. 102 k.p.c. poprzez błędne odstąpienie od obciążania powoda E. P. kosztami procesu pomimo, że w przedmiotowej sprawie nie zachodziły szczególne okoliczności uzasadniające wydanie takiego orzeczenia,

b)  art. 228 § 2 k.p.c. w zw. z art. 235 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu przez Sąd ustaleń faktycznych na podstawień ustaleń dokonanych w innych sprawach znanych Sądowi z urzędu i nie zwrócenie stronom uwagi na ten fakt i wyłącznie wskazanie w uzasadnieniu wyroku, że Sąd z urzędu posiada wiedzę na temat tego, że niewypłacanie wynagrodzenia zleceniobiorcom stanowi stałą praktykę pozwanej, a nadto że pozwana występuje w charakterze pozwanego w licznych sprawach toczących się przed Sądem Rejonowym w Zabrzu i wiele z tych spraw zakończyło się wydaniem wyroków uwzględniających powództwo oraz poprzez niedopuszczenie dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach, które Sąd wziął pod uwagę przy wydaniu zaskarżonego wyroku - co narusza zasadę bezpośredniości postępowania.

Nadto podniósł sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na uznaniu, że niewypłacanie wynagrodzenia zleceniobiorcom stanowi stałą praktykę pozwanej, a nadto że pozwana występuje w charakterze pozwanego w licznych sprawach toczących się przed Sądem Rejonowym w Zabrzu i wiele z tych spraw zakończyło się wydaniem wyroków uwzględniających powództwo - pomimo braku przeprowadzenia jakiegokolwiek dowodu na tę okoliczność i mimo faktu, że przed Sądem Rejonowym w Zabrzu nie toczyły się żadne sprawy z udziałem pozwanej, które zakończyłyby się wydaniem wyroku uwzględniającego powództwo.

Na tych podstawach wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 2 poprzez zasądzenie od powoda E. P. na rzecz pozwanej (...) Sp. z o. o. kwoty 287 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz zasądzenie od powoda E. P. na rzecz pozwanej (...) Sp. z o. o. kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o oddalenie zażalenia oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda koszty postępowania zażaleniowego.

  Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

  Stosownie do art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

  Przytoczona regulacja prawna, jako przepis szczególny do wskazanego powyżej art. 98 k.p.c., winna być stosowana w wyjątkowych sytuacjach, na co zresztą wskazuje redakcja art. 102 k.p.c. Ocena, czy takie przesłanki wystąpiły powinna być zawsze dokonywana w całokształcie okoliczności, które uzasadniałyby odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73).

  W doktrynie i orzecznictwie, jako okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 102 k.p.c., wskazuje się te związane z samym przebiegiem postępowania, ale również dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Niemniej jednak, trudna sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi samodzielnej podstawy zwolnienia - na podstawie art. 102 k.p.c.- od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 10 sierpnia 2012r., I ACa 316/12; postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 czerwca 2012r., I ACz 961/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 grudnia 2014r., I ACa 1050/14; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 listopada 2014r., I ACa 596/14).

  Nadto wskazuje się, że za zastosowaniem art. 102 k.p.c., przemawia również, obok okoliczności natury majątkowej i subiektywnej, również to, że strona wygrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1972r., I PR 423/72).

  Ocena tych okoliczności następuje z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego.

  Sąd Rejonowy uznał, że za zastosowaniem art. 102 k.p.c. przemawia trudna sytuacja finansowa pozwanej. Wynika z tego, że Sąd Rejonowy jako zasadniczą podstawę zastosowanie art. 102 k.p.c. wskazał aspekt podmiotowy.

  Uwzględnione przez Sąd Rejonowy okoliczności stwierdzające zasadność zastosowania art. 102 k.p.c. miały potwierdzenie w materiale zgromadzonym w aktach sprawy. Stwierdzenie to jest o tyle istotne, iż, jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 stycznia 2012r. (III CZ 10/12), a następnie potwierdził w postanowieniu z dnia 23 maja 2012r. (III CZ 25/12), ocena sądu, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa w art. 102 k.p.c., ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności rozpoznawanej sprawy, w związku z czym w zasadzie nie podlega kontroli instancyjnej i może być podważona przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa. (wskazana powyżej teza znajduje potwierdzenie także w następujących judykatach: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2012r., III CZ 17/12; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2012r., V CZ 2/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 lipca 2014r., I ACa 18/14). Niewątpliwie prezentowane powyżej stanowisko Sądu Najwyższego, ogranicza zakres rozpoznania zażalenia na postanowienie o kosztach procesu przez Sąd II instancji, a w konsekwencji „uszczupla” możliwość modyfikowania przez Sąd II instancji rozstrzygnięcia o kosztach opartych na podstawie art. 102 k.p.c. jedynie do przypadków, gdyż nieobciążenie strony przegrywającej kosztami procesu byłoby rażąco niesprawiedliwe. Sąd meritii uzyskuje tym samym dużą autonomię w kształtowaniu tego rozstrzygnięcia. Dysponentem więc odmiennego uregulowania obowiązku poniesienia kosztów procesów, nawet jeżeli dany stan faktyczny, w ocenie Sądu II instancji dawałby podstawy do zastosowania reguły ogólnej, tj. art. 98 k.p.c., pozostaje Sąd I instancji, dopóki takie ukształtowanie rozstrzygnięcia o kosztach procesu nie jest rażąco niesprawiedliwe.

  Uwzględniając powyższe, Sąd Okręgowy, nie dostrzegł aby zastosowanie normy art. 102 k.p.c. aby było rażące niesprawiedliwe, w szczególności, że Sąd I instancji w sposób klarowny nie tylko wskazał te okoliczności ale również poczynił rozważania, które nie pozwalają na stwierdzenie, aby ich ocena była sprzeczna z wymogami prawa procesowego, w szczególności normy oceny dowodów wskazanej w art. 233 k.p.c.

  Nie mogły nadto odnieść skutku podnoszone przez pozwaną inne zarzuty naruszenia prawa procesowego, czy też błąd w ustaleniach faktycznych albowiem Sąd Rejonowy czynił te rozważania odnośnie zastosowania art. 102 k.p.c., a nie rozstrzygnięciu co do istoty sprawy, co ze względu na dyskrecjonalność władzy sędziego w zakresie orzeczenia o kosztach sądowych, każe uznać, że stosowanie zasad współżycia społecznego wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności, również tych znanych sądowi z urzędu, a niekoniecznie notyfikowanych stronom w toku postępowania.

  Z powołanych powyżej względów, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji, po myśli art. 385 w związku z art. 397 § 2 k.p.c.

  SSO Andrzej Dyrda