Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 4 września 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. Inspektorat w Z. stwierdził, że J. W. jako pracownik u płatnika składek (...) M. J. (1) nie podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 22 kwietnia 2015 r. do 22 lipca 2015 r.

/decyzja w aktach ZUS/

W dniu 12 października 2015 r. M. J. (1) wniósł odwołanie od tej decyzji zaskarżając ją w całości. Zarzucono naruszenie art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 oraz art. 13 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, iż J. W. nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu, w sytuacji gdy w okolicznościach przedmiotowej sprawy zachodziły przesłanki od przyjęcia, iż jako pracownik firmy (...) podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, a także art. 83 ust. 1 Kodeksu cywilnego poprzez jego zastosowanie i przyjęcie iż w okolicznościach przedmiotowej sprawy oświadczenia woli zawarte w umowie o pracę pomiędzy (...) M. J. (1) a pracownikiem J. W. zostały złożone dla pozoru. Powołując się na powyższe zarzuty wniesiono o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie iż J. W. podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 22 kwietnia 2015 r. od dnia 22 lipca 2015 r., a alternatywnie wniesiono o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu. Ponadto wniesiono o zasądzenie od ZUS na rzecz odwołującego się M. J. (1) kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wedle norm przepisanych.

/odwołanie – k. 2-12/

Odwołanie płatnika zostało zarejestrowane pod sygnaturą akt VIII U 2849/15.

/bezsporne/

W dniu 13 października 2015 r. J. W. wniósł odwołanie od przedmiotowej decyzji ZUS zaskarżając ją w całości. Zarzucił jej naruszenie art. 7 k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 107 § 3 k.p.a. poprzez nierozpatrzenie w wyczerpujący sposób całego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a tym samym niewyjaśnienie okoliczności istotnych dla sprawy oraz sprzeczność ustaleń faktycznych z zebranym materiałem dowodowym, jak również poprzez nie wyjaśnienie w uzasadnieniu do zaskarżonej decyzji podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, że wnioskodawca nie podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu. Ponadto zarzucił naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne niezastosowanie skutkujące przyjęciem, iż wnioskodawca w trakcie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w przedsiębiorstwie (...) w okresie 22 kwietnia 2015 r. do 22 lipca 2015 r. nie podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, chorobowemu i wypadkowemu oraz zarzucenie art. 83 k.c. ze względu na jego niewłaściwe zastosowanie polegające na podpisaniu od dnia 22 kwietnia 2015 r. umowy o pracę na stanowisku dyrektora zarządzającego w przedsiębiorstwie (...) wynagrodzeniem miesięcznym brutto 4200 zł miało na celu wyłącznie objęcie wnioskodawcy ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia jako pracownika i w konsekwencji zapewnienia świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a tym samym że stosunek pracy został nawiązany przez strony jedynie dla pozoru. Mając na uwadze powyższe, wniesiono o zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez jej uchylenie i o zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego.

/odwołanie – k. 2-5 w aktach VIII U 1349/16/

Odwołanie ubezpieczonego zostało zarejestrowane pod sygnaturą akt VIII U 1349/16.

/bezsporne/

W odpowiedzi na oba odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji.

/odpowiedź organu rentowego na odwołanie k. 51-53/

Postanowieniem z dnia 27 czerwca 2016 roku Sąd Okręgowy w Łodzi połączył sprawę z odwołania M. a J. o sygn. akt VIII U 2849/15 ze sprawą z odwołania J. W. o sygn. akt VIII U 1349/16 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą VIII U 2849/15.

/postanowienie k. 24 akt o sygn. akt VIII U 1349/16 /

Organ rentowy wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych podając wartość przedmiotu sporu – 16.077 zł.

/stanowisko organu rentowego – e-protokół z 6 grudnia 2017 r. - 00:14:39 – 00:19:05 – k. 257/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

M. J. (1) prowadzi dwie firmy ochroniarskie, tj. (...) Dom i S.. Pierwszą z nich prowadzi od 2011 r., kiedy to od poprzednich właścicieli zostały odkupione udziały. Druga firma (...) została założona w 2007 r., która początkowo nosiła nazwę (...).

/zeznania M. J. (1) – e-protokół z 6 grudnia 2017 r. - 00:09:22 – 00:14:14 – płyta CD – k. 253 w zw. z e- protokół z 28 września 2016 r. 00:51:11 – 01:09:04 – płyta CD – k. 77; zeznania świadka B. J. – e- protokół z 28 września 2016 r. – 00:08:21 – 00:22:38 – płyta CD – k. 77/

M. S. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie działalności ochroniarskiej ochraniającej osoby i mienie w zakresie obsługi i monitorowania elektronicznych systemów bezpieczeństwa takich jak alarmy przeciwwłamaniowe czy przeciwpożarowe, włączając ich instalację, konserwację i naprawę. Ponadto zajmuje się regulacją mechanicznych lub elektronicznych urządzeń zamykających, sejfów, skarbów.

/decyzja ZUS/

Firma (...) nie zatrudniała pracowników.

/zeznania M. J. (1) – e-protokół z 6 grudnia 2017 r. - 00:09:22 – 00:14:14 – płyta CD – k. 253 w zw. z e- protokół z 28 września 2016 r. 00:51:11 – 01:09:04 – płyta CD – k. 77; zeznania świadka B. J. – e- protokół z 28 września 2016 r. – 00:08:21 – 00:22:38 – płyta CD – k. 77; zeznania J. W. – e-protokół z 6 grudnia 2017 r. - 00:09:22 – 00:14:14 – płyta CD – k. 253 w zw. z e- protokół z 28 września 2016 r. 00:29:20 – 00:51:11 – płyta CD – k. 77/

J. W. pracował: w okresie 23 lipca 2010 r. – 31 grudnia 2010 r. na stanowisku audytora w firmie (...) w Ł., w okresie 1 czerwca 2002 r. – 31 sierpnia 2002 r. na stanowisku specjalisty do spraw organizacji zleceń w (...) N. w Ł., w okresie 15 stycznia 2001 r. – 1 lipca 2001 r. na stanowisku sprzedawcy w handlu hurtowym w (...) M. L. w D., w okresie1 lipca 2004 r. – 23 września 2005 r. na stanowisku dyrektora działu handlowego w firmie (...) Sp. z o. o. w W., w okresie 1 lipca 2011 r. – 21 marca 2013 r. na stanowisku dyrektora generalnego w firmie (...) w K..

/świadectwa pracy – akta ZUS; zeznania świadka I. J. – e-protokół z 18 stycznia 2017 r. – 00:09:27 – 00:14:45 – płyta CD – k. 168; zeznania świadka M. M. (1) – e-protokół z 18 stycznia 2017 r. – 00:14:45 – 00:27:11 – płyta CD – k. 168/

M. J. (1) poznał J. W. przed 2005 r., kiedy pracowali w firmie (...).

/zeznania M. J. (1) – e-protokół z 6 grudnia 2017 r. - 00:09:22 – 00:14:14 – płyta CD – k. 253 w zw. z e- protokół z 28 września 2016 r. 00:51:11 – 01:09:04 – płyta CD – k. 77/

Dnia 20 kwietnia 2012 r. wykonano u wnioskodawcy aloplastykę stawu biodrowego. Ponadto wnioskodawca miał wyznaczony termin zabiegu wszczepienia protezy kolanowej na październik 2014 r., który został przełożony na luty 2015 r.

/pismo kliniki ortopedii i ortopedii dziecięcej (...) k. 231; zeznania J. W. – e-protokół z 6 grudnia 2017 r. - 00:09:22 – 00:14:14 – płyta CD – k. 253 w zw. z e- protokół z 28 września 2016 r. 00:29:20 – 00:51:11 – płyta CD – k. 77; zeznania świadka M. M. (2) – e-protokół z 18 stycznia 2017 r. – 00:14:45 – 00:27:11 – płyta CD – k. 168/

Dnia 22 kwietnia 2015 r. M. J. (1) zawarł umowę z J. W. zatytułowaną „umowa o prace na czas określony”. W treści umowy wskazano, że J. W. został zatrudniony jako dyrektor zarządzający u płatnika w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 4 200 zł brutto miesięcznie oraz premię uznaniową. Do umowy dołączono załączniki w postaci kwestionariusza osobowego, informacji o warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych w firmie, kartę szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy z 22 kwietnia 2015 r.

/umowa wraz z załącznikami – akta ZUS/

Dzień przed podpisaniem powyższej umowy, J. W. miał przeprowadzone badania profilaktyczne, w których stwierdzono brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania określonej pracy na stanowisko dyrektora zarządzającego.

/zaświadczenie o wyniku badań – akta ZUS/

Dnia 22 kwietnia 2015 r. zgłoszono J. W. do ubezpieczeń społecznych. Zgłoszenia dokonał płatnik.

/decyzja w aktach ZUS/

Dnia 11 maja 2015 r. J. W. wiedział, że operacja wszczepienia protezy kolanowej odbędzie się w maju 2015 r.

/karta choroby – k. 66 – koperta k. 124/

Dnia 27 maja 2015 r. zatrzymano M. J. (1) na prowadzeniu mechanicznego pojazdu w stanie nietrzeźwości.

/ zeznania J. W. – e-protokół z 6 grudnia 2017 r. - 00:09:22 – 00:14:14 – płyta CD – k. 253 w zw. z e- protokół z 28 września 2016 r. 00:29:20 – 00:51:11 – płyta CD – k. 77/

Od dnia 8 czerwca 2015 r. J. W. stał się niezdolny do pracy.

/decyzja w aktach ZUS/

W dniu 9 czerwca 2015 r. u wnioskodawcy wykonano zabieg aloplastyki stawu kolanowego.

/pismo z kliniki ortopedii i ortopedii dziecięcej (...) k. 231/

Pod koniec lipca 2015 r. M. J. (1) zawiesił działalność firmy (...).

/zeznania M. a J. – e-protokół z 6 grudnia 2017 r. - 00:09:22 – 00:14:14 – płyta CD – k. 253 w zw. z e- protokół z 28 września 2016 r. 00:51:11 – 01:09:04 – płyta CD – k. 77/

W okresie 25 lutego 2016 r. – 10 marca 2016 r. J. W. przeprowadził audyt bezpieczeństwa w (...) Sp. z o. o. (...) Oddział w Ł..

/raport z audytu – k. 143-163; zeznania świadka I. J. – e-protokół z 18 stycznia 2017 r. – 00:09:27 – 00:14:45 – płyta CD – k. 168/

J. W. stworzył ofertę dla P. K. dotyczącą usług kontrolowania palet towarem w procesach dystrybucji (...).

/oferta – k. 241-249; zeznania świadka P. K. – e-protokół z 6 grudnia 2017 r. – 00:03:00 – 00:09:04 – płyta CD – k. 253/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego w postaci powołanych dokumentów oraz jedynie częściowo w oparciu o zeznania płatnika, wnioskodawcy oraz świadków, w pozostałym zakresie nie dając im wiary. W szczególności Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawcy i płatnika, że praca była faktycznie świadczona po zawarciu przedmiotowych umów o pracę.

Odnosząc się do zeznań płatnika M. J. (1) w zakresie motywacji zatrudnienia J. W., świadczenia przez niego pracy w przedsiębiorstwie oraz kondycji przedsiębiorstwa wskazać należy, że w ocenie Sądu, zeznania płatnika są one sprzeczne z zasadami logiki, jak i doświadczenia życiowego. Z zeznań tych nie wynika, czy J. W. jako pracownik wykonywał czynności samodzielnie, gdzie konkretnie świadczył pracę, w jakich godzinach, czy pod kierownictwem pracodawcy, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Zeznania płatnika koncentrują się na każdym innym aspekcie sprawy, skrzętnie omijając fakt świadczenia pracy przez J. W.. Jedynym zeznaniem odnoszącym się do faktu wykonywania pracy przez J. W. jest stwierdzenie, że „jego praca miała być wykonywana w terenie, było ustalone, że 1-2 razy w tyg. mieliśmy spotkać się w biurze i wtedy zbiorowo podpisał listy obecności”. To zdanie jest niespójne z pozostałymi zeznaniami poczynionymi przez płatnika w kontekście motywów zatrudnienia wnioskodawcy w firmie oraz z jej kondycją finansową. Zeznał, że J. W. został zatrudniony żeby „rozkręcić firmę”, która trudniła się ochroną osób i mienia, a także czynnościach konserwacyjnych, naprawczych i instalacyjnych urządzeń. To kontrastuje także z zeznaniem, że firma ta nie posiadała żadnych zatrudnionych pracowników. W związku z tym, wykonywanie działalności ochroniarskiej byłoby niemożliwe w stanie faktycznym sprawy. Obrazu rzeczy nie zmieniają także twierdzenia płatnika, że zatrudnianie pracowników nie byłoby potrzebne, ponieważ najważniejsze jest dotarcie do klientów dysponujących obiektami, a następnie pracownicy ochrony już tam zatrudnionej będą współpracować z firmą płatnika. Taki plan działalności gospodarczej jest bezzasadny w świetle zasad doświadczenia życiowego, ponieważ z informacji notoryjnych wynika, że standardem na rynku firm ochroniarskich, z których usług korzysta się celem wynajmu obiektów, jest właśnie posiadanie przez nie niezależnej grupy ludzi, mających szerokie doświadczenie w ochranianiu mienia i osób, często byłych funkcjonariuszy służb mundurowych. Zatrudnienie firmy (...), która nie legitymuje się odrębną kadrą byłoby niecelowe dla właściciela budynku, ponieważ mógłby albo pozostać przy takim systemie ochrony jaki posiada (swoi pracownicy) albo wynająć firmę ochroniarską dysponująca odpowiednią kadrą. Zawarcie umowy z płatnikiem spowodowałoby, że musiałby także pokryć koszt wynagrodzenia dla firmy (...) oraz ewentualnych szkoleń dla swoich pracowników. Sąd nie dał wiary także jego twierdzeniom, że jego druga firma (...) bardzo dobrze funkcjonowała finansowo i stać go było na zatrudnienie J. W. za kwotę 6.000 zł (po negocjacjach ustalono 4.000 zł). Płatnik reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie przedstawił środków dowodowych potwierdzających swoje dochody ani też potwierdzenia wypłaty pensji na rzecz wnioskodawcy. Z punktu widzenia interesów pracodawcy wydaje się to niemożliwym, że pracodawca wypłacał świadczenie pracownikowi, bez uzyskania potwierdzenia zapłaty.

Wnioskodawca J. W. również nie był w stanie precyzyjnie określić swoich obowiązków na etapie postępowania sądowego. Ograniczał się do stwierdzeń na dużym poziomie ogólności, tj. „ja pracuję w terenie, w ruchu. jadę do klienta i omawiam potencjalny kontrakt. Trzeba przeprowadzić wizję lokalną i ważne jest jeżdżenie i wyszukiwanie obiektów”. Ponadto jego zeznania powtarzają zeznania płatnika, tj. wymieniają dokładnie te same czynności jakie rzekomo J. W. wykonywał, tj. wnioskodawca twierdzi, że bywał w firmie 1-2 razy w tygodniu, spotykał się z płatnikiem w Ł., a także gdy udawał się na wyjazd, to jechał do firmy. Mimo szerokiego doświadczenia jakim legitymuje się wnioskodawca, potwierdzone zresztą zeznaniami świadków, J. W. nie przedstawił w zasadzie żadnego dowodu na świadczenie pracy, a był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Jedynym wyjątkiem od powyższego jest przedstawiony audyt i oferta, którejak twierdzi J. W. zostały wykonane przez niego, a także fakt potwierdzenia próby kontaktu w spornym okresie J. W. z potencjalnym klientem płatnika – (...) Sp. z o. o. w W.. Jednakże, ani z treści audytu ani z oferty nie wynika, że J. W. działał na rzecz płatnika. Jedynym nawiązaniem w tym dokumencie do firmy (...) jest pieczątka (tylko na dokumencie oferty, ponieważ na dokumentach ws. audytu nie ma takiej informacji), która wskazuje, że J. W. jest jej dyrektorem. Ponadto na dokumencie oferty nie ma daty jej sporządzenia, co także godzi w jej wiarygodność. W ocenie Sądu, ubogie treści tych dokumentą korespondują ze stwierdzeniem wnioskodawcy wygłoszonym na rozprawie z 28 września 2016 r. „Uważałem, że powinienem być pracownikiem firmy (...) aby poważnie wyglądać” (k. 74).

Sąd Okręgowy uznał ponadto za nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy niepowołane dowody z dokumentów, w szczególności historii choroby i akt medycznych J. W.. W myśl art. 227 k.p.c., przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, więc nie jest więc uchybieniem procesowym pominięcie dalszych dowodów, gdy w świetle zebranego materiału okoliczności istotne stały się między stronami niesporne, a dalsze dowody miałyby jedynie służyć naświetleniu okoliczności towarzyszących, nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, albo zmierzały do wykazania okoliczności, które zostały udowodnione zgodnie z twierdzeniami strony (por. wyrok SN z dnia 27 czerwca 2014 r., I CSK 497/13, LEX nr 1521311). Przedmiotem niniejszej sprawy było ustalanie czy umowa o pracę łącząca płatnika z wnioskodawcą została zawarta dla pozoru. Wystarczającymi środkami dowodowi do ustalenia powyższego, okazały się te wskazane we wcześniejszej części uzasadnienia, tj. przede wszystkim zeznania świadków, na których podstawie można wysnuć wniosek, że J. W. nie świadczył pracy u płatnika.

Należy jeszcze wspomnieć, że wątpliwości w ustaleniach kiedy J. W. wiedział o terminie zabiegu aloplastyki stawu dodatkowo podważają jego wiarygodność w zakresie pozostałych twierdzeń – np. faktu świadczenia przez niego pracy. Zeznał on, że w drugiej połowie maja dopiero dowiedział się, że data zabiegu została wyznaczona na czerwiec, po czym odmówił. Jednakże zmienił zdanie i po zatrzymaniu pracodawcy (27 maja 2015 r.) zmienił zdanie i 9 czerwca 2015 r. przeprowadzono operację. Te zeznania budzą wątpliwość Sądu odnośnie ich wiarygodności chociażby uwagi na fakt, że 11 maja 2015 r. w wywiadzie medycznym skonstatował, że operacja została wyznaczona na drugą połowę maja. Natomiast według jego twierdzeń to dopiero w połowie maja dowiedział się o operacji wyznaczonej na czerwiec. Warto także dodać, że zgodnie z informacjami notoryjnymi, zabiegi aloplastyki stawu nie są zabiegiem w obecnych realiach polskiej służby zdrowia czymś przeprowadzanym „od ręki”, a za takie właśnie można by uznać tempo przeprowadzenia takiego zabiegu dwa tygodnie po zatrzymaniu M. J. (2).

Reasumując, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby pomiędzy stronami umowy o pracę w ogóle doszło do nawiązania stosunku pracy i jej świadczenia, brak jest bowiem na to jakichkolwiek dowodów. Ustalone okoliczności przemawiają natomiast za przyjęciem, że strony kwestionowanych umów o pracę zawierając ją, miały inny cel niż jej wykonywanie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.), pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2014r. poz. 159) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

W myśl art. 4 w ust 1 ustawy zasiłkowej ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Według zaś art. ust. 3 pkt 3 przywołanego przepisu od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego.

O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 r. III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 r. o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między M. J. (1) a J. W. jest nieważna bowiem nie doszło do nawiązania stosunku pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego poczynione w sprawie ustalenia uzasadniają stwierdzenie, iż zakwestionowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych umowy o pracę zostały zawarte dla pozoru, to jest bez zamiaru realizacji obowiązków z nich wynikających, a jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (Lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Nadto Sąd Najwyższy w wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku (II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), stwierdza, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (LEX nr 619658) wskazano, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia, zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującym zarzutów, że zawarli kwestionowane umowy o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie tej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 roku, sygn. akt II UK 11/13 (LEX Nr 1375189) jeżeli strony umowy o pracę nie zamierzają wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy, a ich oświadczenia uzewnętrznione umową o pracę zmierzają wyłącznie do wywołania skutku
w sferze ubezpieczenia społecznego, to taka umowa jako pozorna jest nieważna (art. 83 § 1 k.c.).

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonych decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy wnioskodawcami, a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Zdaniem Sądu, nie ulega wątpliwości, że umowy o pracę sporządzone przez strony miały charakter fikcyjny. Stanowisko takie uzasadniają ustalone okoliczności faktyczne. Wnioskodawcy w żaden sposób nie wykazali, że w ramach zawartych spornej umowy o pracę, doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy, a zatem jej faktycznego wykonywania. Doprecyzowując, w niniejszej sprawie nie zostały wykazane przesłanki charakterystyczne dla stosunku pracy, tj.: osobiste świadczenie pracy za wynagrodzeniem oraz świadczenie pracy w warunkach podporządkowania.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawcy nie mieli określonego przez pracodawcę zakresu obowiązków, z których realizacji mogliby być na bieżąco kontrolowani.

Elementem charakterystycznym umowy o pracę, którego analizowane stosunki prawne na pewno nie zawierały, jest wykonywanie pracy w ramach podporządkowania pracowniczego i pod kierownictwem pracodawcy. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza, aby płatnik kierował pracą wnioskodawcy, w szczególności, aby wskazywał na konkretne bieżące zadania do realizacji, związane z powierzonym stanowiskiem które by modyfikowali biorąc pod uwagę ilość i wyniki pracy dotychczas wykonanej. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika także, aby płatnik składek wydawał polecenia, co do bieżącego wykonywania pracy przez odwołującego.

Wskazać także należy, że J. W. w toku postępowania sądowego sam nie wykazał w żaden sposób, że faktycznie wykonywał pracę oraz, że otrzymywał jakiekolwiek wynagrodzenie. Skarżący jako pracownik, a płatnik jako pracodawca w żaden sposób, oprócz swoich twierdzeń, którym Sąd nie dał wiary w kluczowych kwestiach, nie udowodnili jakiegokolwiek faktu, czy rezultatu pracy w spornym okresie. Wnioskodawcy nie potrafili dokładnie określić obowiązków, jakie do nich należały i były rzeczywiście wykonywane. W zakresie wynagrodzenia za wykonywaną pracę J. W. stwierdził jedynie, że je dostawał a pracodawca, że je płacił. Na tą okoliczność nie przedłożono żadnego wiarygodnego dowodu.

W ocenie Sądu powyższe rozważania świadczą o tym, że nie było wolą stron zawieranie umowy o pracę. A zatem nie było zamiarem stron świadczenie pracy w ramach zawartej umowy o pracę, a jedynie możliwość uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczenia społecznego.

Trudno w tym stanie faktycznym uznać, że nie mamy do czynienia z pozornością zawartej umowy o pracę. Niewątpliwie również, w ocenie Sądu Okręgowego, zamiarem stron było jedynie umożliwienie wnioskodawcy skorzystania ze świadczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych, a nie świadczenie pracy w ramach zawartej umowy. Zawarte umowy o pracę stanowić miały narzędzie do realizacji tego celu. Fikcyjne, czyli tylko pozorne zawarcie umowy o pracę, nie mogło stanowić podstawy do objęcia wnioskodawcy obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowniczymi.

W tym miejscu należy odnieść się także do zarzutów zawartych w odwołaniu J. W., w którym podniesiono nieprawidłowość czynności podejmowanych w postępowaniu przez organem rentowym, tzn. naruszenie zasad Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 107 § 3 k.p.a.).

W ocenie Sądu Okręgowego, powyższe zarzuty są w istocie zarzutami dotyczącymi naruszenia przepisów w postępowaniu przed organem rentowym, a zatem postępowania administracyjnego. Zakres i przedmiot rozpoznania sądowego wyznacza zawsze treść decyzji organu rentowego i rozstrzygnięcie Sądu odnosi się do zaskarżonej decyzji (zob. art. 477 § 2, art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ¹⁴a k.p.c.), w oparciu o materiał zgromadzony w aktach organu rentowego, w tym przekazywanych danych z systemu informatycznego oraz obowiązujące przepisy prawa. Stanowisko takie od lat jest ugruntowane w orzecznictwie sądów powszechnych, a jego odzwierciedleniem jest - między innymi - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2010 r., III UK 15/10 (LEX nr 667499), w którym Sąd ten między innymi wskazał, że zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji. Dalej Sąd Najwyższy podniósł, że odwołanie pełni rolę pozwu, a jego zasadność ocenia się na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego. Postępowanie sądowe skupia się na wadach wynikających z naruszenia przez organ rentowy prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnej, spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2010 r., II UK 151/09, LEX nr 585708). Powyższe stanowisko jest kontynuowane w najnowszym orzecznictwie sądów powszechnych, tj. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18 kwietnia 2017 r., III AUa 503/16, LEX nr 2344187.

Podkreślić należy, że ten odwołujący był reprezentowany w toku niniejszego postępowania przez profesjonalnego pełnomocnika, oprócz wyżej wymienionego zarzutu naruszenia przez organ rentowy przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, które jak wskazano, pozostają bez znaczenia dla rozpoznania sprawy, nie złożył żadnych wniosków dowodowych na potwierdzenie wykonywania pracy w ramach zawartych umów o pracę.

Wskazać należy, że do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych w zakresie postępowania dowodowego ma zastosowanie - bez żadnych ograniczeń - reguła wynikająca z art. 232 k.p.c. Ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one, a nie Sąd są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Na powyższe wskazuje przepis art. 3 k.p.c., który stanowi, że to na stronach ciąży obowiązek dawania wyjaśnień co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i przedstawiania dowodów na ich poparcie, a nadto przepis art. 232 k.p.c., zgodnie z którym strony obowiązane są wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Nie jest rzeczą sądu wyszukiwanie dowodów w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron, a dopuszczenie dowodu z urzędu jest dobrowolne i nie może naruszać zasady bezstronności. Ewentualne ujemne skutki nieprzedstawienia dowodu lub też zaoferowania dowodów nie pozwalających poczynić kategorycznych ustaleń lub budzących istotne wątpliwości obciążają stronę. Stąd też to na stronach spoczywała powinność przedstawienia takich dowodów, które w niebudzący wątpliwości sposób, potwierdziłyby zasadność ich stanowiska. Skoro wnioskodawcy zaprzeczali ustaleniom poczynionym przez organ rentowy w postępowaniu administracyjnym i co za tym idzie będącym podstawą do wydania zaskarżonej decyzji, to winni udowodnić, że wiązał ich z płatnikiem stosunek pracy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, skarżący obowiązkowi temu nie sprostali i nie wykazali, że ustalenia organu rentowego były nieprawidłowe.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt. 1. sentencji.

Mając na uwadze wynik postępowania oraz datę wniesienia odwołań od zaskarżonych decyzji, Sąd o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 listopada 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( t. j. Dz. U. 2015 r. poz. 1840)
i zasądził od wnioskodawców na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwoty po 3.600,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zgodnie z mającą status zasady prawnej uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2016 roku w sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku ubezpieczenia społecznego lub jego zakresu (o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego,
o podleganie ubezpieczeniom społecznym) do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie reprezentującego stronę radcy prawnego, biorąc za podstawę zasądzenia opłaty za jego czynności z tytułu zastępstwa prawnego stawki minimalne określone w § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) ( sygn. akt III UZP 2/16, publ. LEX nr 2071356, (...) Biul.SN 2016/7/19-20). Wartość przedmiotu sporu w sprawach o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego albo prawa (także jego treści lub zakresu - art. 189 k.p.c.) należy odnosić do świadczeń wynikających z takiego ustalenia ( por. postanowienia Sądu Najwyższego
z 3 grudnia 2001 r., I PZ 95/01, OSNP 2003 Nr 23, poz. 572; z 5 stycznia 2006 r., I PZ 24/05, LEX nr 668929; z 14 maja 2009 r., I PZ 5/09, OSNP 2011 nr 1-2, poz. 12; z 9 lipca 2009 r., II PK 240/08, LEX nr 535829 oraz z 5 sierpnia 2009 r., II PZ 6/09, LEX nr 558584).

Wynagrodzenie w niniejszej sprawie zostało zatem zasądzone od wartości przedmiotu sporu, zgodnie z żądaniem pełnomocnika organu rentowego. Wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie wyniosła 16.077 zł, stąd należne wynagrodzenie stanowi kwotę 3.600,00 zł.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawców.

22.01.2018 r..

P.K.