Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Cz 1330/17

POSTANOWIENIE

Dnia 15 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Marcin Rak

Sędziowie: SO Anna Hajda

SO Roman Troll (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2017 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Starosty Powiatu (...)

przeciwko J. K. (1), K. K., J. K. (2), Skarbowi Państwa - Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w K., Skarbowi Państwa – Wojewodzie (...)

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

na skutek zażalenia powoda

na rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 3. wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach

z dnia 4 maja 2017 r., sygn. akt I C 743/16

postanawia:

1)  oddalić zażalenie,

2)  oddalić wniosek Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w K. o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

SSO Roman Troll SSO Marcin Rak SSO Anna Hajda

Sygn. akt III Cz 1330/17

UZASADNIENIE

Rozstrzygnięciem zawartym w punkcie 3. wyroku z 4 maja 2017 r. Sąd Rejonowy
w T. odstąpił od obciążania pozwanych kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazał, że uwzględnił powództwo wykreślając z jednej z ksiąg wieczystych z działkę (...), a z drugiej z ksiąg wieczystych działkę nr (...) zaznaczając, iż właścicielem tych działek wpisany był J. K. (1), który nabył ich własność na podstawie darowizny z 20 kwietnia 2009 r. od rodziców, natomiast 30 listopada 2007 r. Wojewoda (...) wydał decyzję stwierdzającą nabycie z mocy prawa 1 stycznia 1999 r. przez Skarb Państwa prawa własności tych dwóch działek. Sąd Rejonowy uznał, że należy usunąć te działki z ksiąg wieczystych prowadzonych dla nieruchomości będących własnością J. K. (1), aby umożliwić powodowi złożenie wniosków o założenie dla nich nowych ksiąg wieczystych. J. K. (1) wniósł
o oddalenie powództwa, gdyż nie zgadzał się z decyzją administracyjną, a Skarb Państwa - Wojewoda (...) wniósł o zasądzenie kosztów procesu bądź odstąpienie od obciążania go tymi kosztami przyznając okoliczności wskazane w pozwie, natomiast Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w K. uznał żądanie pozwu
i wniósł o odstąpienie od obciążania go kosztami procesu. O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. mając na uwadze przebieg i przedmiot postępowania oraz to, że pozwani będący osobami fizycznymi nie ponoszą winy za zaistniały stan ksiąg wieczystych, zaś powód i pozostali pozwani są statio fisci jednego podmiotu - Skarbu Państwa.

Zażalenie na to rozstrzygnięcie, dotyczące kosztów postępowania, złożył powód zarzucając mu naruszenie art. 98 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i odstąpienie od stosowania zasady wyrażonej w tym przepisie, a także naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez jego zastosowanie i odstąpienie od obciążania pozwanych kosztami postępowania. Z ostrożności procesowej podniósł zarzut błędu w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego postanowienia poprzez przyjęcie, że pozwani nie ponoszą winy za zaistniały stan ksiąg wieczystych, wskazał przy tym na Skarb Państwa - Wojewodę (...).

Przy tak postawionych zarzutach wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda 4800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Tarnowskich Górach.

W odpowiedzi na zażalenie Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych
i Autostrad wniósł o oddalenie zażalenia w całości i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

W odpowiedzi na zażalenie Skarb Państwa - Wojewoda (...) wniósł o jego oddalenie w stosunku do niego oraz odstąpienie od obciążania go kosztami postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zasadą w toku procesu jest odpowiedzialność za jego wynik, dlatego też strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (por. art. 98 § 1 k.p.c.). W skład tych kosztów wchodzą także poniesione koszty sądowe i wydatki (art. 98 § 2 k.p.c.) oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego (art. 98 § 3 k.p.c.). Sąd Rejonowy zastosował wyjątek od tej zasady, o którym mowa w art. 102 k.p.c. (zasada słuszności). Zastosowanie tego przepisu dotyczyć musi szczególnie uzasadnionych wypadków i nie może być stosowane w każdej sprawie, jest to wyjątek od reguły odpowiedzialności za wynik procesu. Takie sformułowanie wprawdzie nie jest klauzulą generalną, jednak opiera się na zwrocie niedookreślonym, który może odsyłać również do argumentów natury aksjologicznej. Regulacja ta znajdzie zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, oparcie rozstrzygnięcia na zasadach ogólnych postępowania cywilnego dotyczących zwrotu kosztu procesu byłoby nieuzasadnione, ma ona charakter dyskrecjonalny (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2013 r. III CZ 75/12, LEX 1353220). Zasadnie także wskazuje Sąd Najwyższy, że okoliczności związane z przebiegiem sprawy takie jak charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza procesem takie jak sytuacja majątkowa
i życiowa strony mają wpływ na stosowanie art. 102 k.p.c., ale ocena czy takie wypadki rzeczywiście wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który dokonuje jej w oparciu
o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 r. V CZ 124/12, LEX 1341727). Skuteczne zakwestionowanie orzeczenia w tym zakresie jest możliwe tylko w sytuacji oczywistego naruszenia reguł stosowania art. 102 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z 9 sierpnia 2012 r., sygn. akt V CZ 26/12, LEGALIS 544692, postanowienie Sądu Najwyższego z 22 lutego 2011 r., sygn. akt II PZ 1/11, LEGALIS 483430).

Powód zarzuca naruszenie reguł wynikających z art. 102 k.p.c. wskazując, że w sprawie nie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony; jego zdaniem to z winy Skarbu Państwa - Wojewody (...) doszło do konieczności wytoczenia powództwa.

Z akt sprawy wynika, że administracyjna decyzja dotycząca nabycia przez Skarb Państwa własności nieruchomości dwóch działek nie została dołączona do akt ksiąg wieczystych przed dokonaniem darowizny pomiędzy osobami fizycznymi. Co prawda J. K. (1) wniósł o oddalenie powództwa nie zgadzając się z tą decyzją, ale gdyby decyzja ta znalazła się
w księgach wieczystych przed dokonaniem darowizny, to nie doszłoby do konieczności złożenia pozwu w rozpoznanej sprawie. Było to możliwe, ponieważ darowiznę dokonano na podstawie umowy z 20 kwietnia 2009 r., natomiast 4 lipca 2008 r. stała się ostateczna decyzja administracyjna; nie było więc przeszkód, aby dokonać odpowiednich czynności związanych ze zmianą właściciela przed dokonaniem darowizny. Tym nowym właścicielem został Skarb Państwa, a więc to on powinien postarać się o to, aby doszło do ujawnienia jego uprawnienia w księgach wieczystych. I dlatego też, zdaniem Sądu Okręgowego, zasadnie Sąd Rejonowy uznał, że osób fizycznych, które nie ponoszą winy za zaistniały stan ksiąg wieczystych, nie można obciążać kosztami postępowania pomimo przegrania procesu.

W tym przypadku w sposób właściwy zastosowano regulację art. 102 k.p.c., a więc zarzuty zażalenia w tej części postają bezzasadne.

Z samego zażalenia wynika, że powód uważa, iż nie on ponosi winę za zaistniały stan ksiąg wieczystych, ale Skarb Państwa - Wojewoda (...). Z powyższego wniosek, że to pomiędzy dwoma organami reprezentującymi Skarbu Państwa jest spór co do tego, który z nich powinien złożyć odpowiedni dokument w księgach wieczystych. Ponadto trzeci z organów reprezentujących Skarb Państwa, będący także pozwanym, uważa, że uznał powództwo
i w zasadzie to jemu należałyby się koszty od powoda.

Materialno prawna konstrukcja Skarbu Państwa jako jednolitej osoby prawnej wyłącza dopuszczalność rozstrzygania sprawy w stosunku do poszczególnych stationes fisci (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 1978 r., sygn. akt II CR 96/78, OSNCP 1979/1/11, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 kwietnia 2017r., sygn. akt I Acz 176/17, LEGALIS 1599084, A. Zieliński: [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. A. Zielińskiego, C.H. Beck 2017, nb 16 -18 do art. 67). Nie może toczyć się proces cywilny pomiędzy dwoma organami administracji państwowej, jako organami Skarbu Państwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2001 r., sygn. akt IV CKN 1672/00, LEX 53118). W rozpoznawanej sprawie Skarb Państwa występuje po obu stronach procesu, a to powoduje, że pozew w tej części powinien zostać odrzucony. Sąd Rejonowy jednak w tym zakresie nie dokonał takiej oceny umożliwiając występowanie po obu stronach procesu tego samego podmiotu: powodem jest Skarb Państwa, a także - oprócz osób fizycznych - pozwanym jest również Skarb Państwa. W zasadzie więc należało odrzucić pozew skierowany przeciwko Skarbowi Państwa, co powoduje, że w tej części powód przegrałby sprawę (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2003 r., sygn. akt V CK 486/02, LEX 172836),
a więc koszty od Skarbu Państwa nie należałyby się i nie powinno się, w tym zakresie osobowym, ich zasądzać – jest to bowiem ten sam podmiot, który nie może być dla siebie przeciwnikiem procesowym. Niedokładność procesowa Sądu Rejonowego spowodowała jednak, że doszło do merytorycznego rozpoznania sprawy także w tym zakresie. Sąd Okręgowy,
z uwagi na zakres zaskarżenia (por. art. 378 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c.) oraz zakaz uchylania lub zmiany orzeczenia na niekorzyść skarżącego (por. 384 k.p.c. w związku
z art. 397 § 2 k.p.c.), nie ma możliwości sanacji tego orzeczenia co do meritum, przy czym zaskarżone rozstrzygnięcie o kosztach procesu de facto prowadzi do niezasądzenia ich pomiędzy Skarbem Państwa, a więc ostatecznie pozostaje zgodne z powyżej wskazaną oceną.

Sąd Rejonowy prawidłowo uznał także, na podstawie w całokształtu materiału dowodowego, że to nie osoby fizyczne, ale Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za zaistniałą sytuację, która doprowadziła do złożenia pozwu.

Z powyższych względów, również w tej części, zażalenie nie mogło doprowadzić do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia i dlatego okazało się bezzasadne.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397
§ 1 i 2 k.p.c., zażalenie jako bezzasadne należało oddalić.

Sąd Okręgowy, biorąc po uwagę powyżej wskazaną ocenę prawną, opierając się na regulacji art. 98 § 1 k.p.c., oddalił wniosek Skarbu Państwa - Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w K. o zasądzenie na jego rzecz od powoda zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, albowiem Skarb Państwa przegrał sprawę, ale kosztów nie zasądza się pomiędzy tymi samymi podmiotami, lecz pomiędzy przeciwnikami procesowymi. Skarb Państwa nie może zaś być przeciwnikiem procesowym Skarbu Państwa – jest to ta sama osoba prawna, aczkolwiek szczególna (por. art. 33 k.c. i postanowienie Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2001 r., sygn. akt IV CKN 1672/00, LEX 53118).

SSO Roman Troll SSO Marcin Rak SSO Anna Hajda

Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13