Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 stycznia 2018 roku w S.

sprawy z powództwa K. S.

przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej w W.

o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 23 lutego 2017 roku, sygn. akt IX C 1/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że

a.  w punkcie I oddala powództwo;

b.  w punkcie II odstępuje obciążania powódki kosztami procesu;

c.  uchyla rozstrzygnięcie zawarte w puncie III;

2.  odstępuje od obciążania powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

SSO Marzenna Ernest SSO Małgorzata Grzesik SSO Tomasz Sobieraj

Sygn. akt II Ca 898/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 lutego 2017 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie zwolnił spod egzekucji w sprawie Km 2797/16 prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie R. W. ruchomość w postaci samochodu ciężarowego marki M. (...) o nr rejestracyjnym (...) i nr identyfikacyjnym VIN (...) (pkt I); zasądził od pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna w W. na rzecz powódki K. S. kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego przed sądem I instancji (pkt II); nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie kwotę 200 zł. tytułem nieuiszczonej opłaty stosunkowej (pkt III).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Szczecin P. i Zachód w S. R. W. prowadził postępowanie egzekucyjne z wniosku (...) Bank Spółce Akcyjnej w W. (następcy prawnego Banku (...) Spółki Akcyjnej w G.) przeciwko B. S. pod sygn. akt KM 2797/16 na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 3 czerwca 2016 roku wydanego przez Sąd Rejonowy Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w sprawie o sygn. akt III Nc 1342/16 na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej w G. i opatrzony klauzulą wykonalności na rzecz wierzyciela z dnia 13.102016 roku. Wniosek egzekucyjny został wniesiony do Komornika przez wierzyciela w dniu 07.11.2016 roku. W dniu 10.11.2016 roku Komornik w sprawie KM 2797/16 zajął ruchomości dłużnika w postaci spornego pojazdu marki M. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i numerze identyfikacyjnym VIN (...)(k. 25 akt egz.), który figurował w (...) na nazwisko dłużniczki. Dokonując zajęcia Komornik nie działał w terenie i nie odebrał spornego pojazdu, wezwał natomiast pisemnie o jego wydanie. Córka dłużniczki otrzymała od dłużniczki sporny pojazd w dniu 29.06.2015 roku – przed wszczęciem egzekucji i przed pozyskaniem tytułu wykonawczego przez wierzyciela. Umowa darowizny zadeklarowana została w urzędzie skarbowym w dniu 29.06.2015 roku. Pojazd nie został po nabyciu przerejestrowany. W dniu 30.11.2016 roku Komornik powiadomił powódkę pisemnie o zajęciu ruchomości. Pismo to odebrała matka powódki w dniu 05.12.2016 roku. Powódka od dwóch lat nie zamieszkuje z matką.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne, jako podstawę wskazując art. 841 par. 1 k.p.c. Podkreślił, iż § 3 tego przepisu ogranicza możliwość wytoczenia tego powództwa co do zasady do jednego miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa. W ocenie Sądu w badanej sprawie termin ten został zachowany licząc od dnia doręczenia pisma Komornika Sądowego zawiadamiającego o zajęciu ruchomości K. S.. Powództwo wytoczono bowiem w dniu 30.12.2016 roku, a doręczenie pisma nastąpiło w dniu 05.12.2016 roku. Dalej Sąd I instancji wskazał, iż w oparciu o sam fakt pokrewieństwa pomiędzy dłużniczką a obdarowaną przez nią powódką nie można domniemywać, że doszło do uchybienia przedmiotowemu terminowi. Powódka jest osobą dorosłą i samodzielną. Wiarygodnie zeznała, że od około dwóch lat nie mieszka już z matką. Pozwany nie naprowadził żadnych dowodów mogących podważyć te ustalenia oraz ocenę, że o zajęciu pojazdu powódka dowiedziała się ze skierowanego do niej na adres matki zawiadomienia Komornika. Niewątpliwie zdaniem Sądu I instancji też, doszło do przeniesienia praw do pojazdu dłużniczki na rzecz powódki w roku 2015 – czyli przed wszczęciem egzekucji a nawet przed uzyskaniem tytułu wykonawczego stanowiącego podstawę egzekucji w sprawie KM 2797/16. Faktu tego nie kwestionował również pozwany, zarzucając jedynie stronom umowy działanie zmierzające do pokrzywdzenia wierzycieli. Sąd I instancji podkreślił, iż wierzytelność pozwanego wobec dłużniczki B. S. nie była w chwili zawarcia umowy potwierdzona tytułem wykonawczym. Na pozwanym w badanej sprawie spoczywał ciężar dowodu (art. 6 k.c.), że wierzytelność ta istniała w chwili zawierania przez strony umowy a tym bardziej, że do rozporządzenia spornym pojazdem doszło z pokrzywdzeniem wierzycieli. W tych okolicznościach faktycznych i prawnych zdaniem Sądu meriti wszczęcie egzekucji do spornej ruchomości niewątpliwie godziło w prawo własności powódki. Dał temu ostatecznie również pozwany, składając w sprawie KM 2797/16 wniosek o umorzenie egzekucji w tym zakresie ( k.48 akt KM 2797/16). O kosztach Sąd Rejonowy rozstrzygnął natomiast w oparciu o treść art. 98§ 1 i 2 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła strona pozwana zaskarżając wyrok w całości. Zarzuciła orzeczeniu:

I. naruszenie przepisów postępowania, który miało wpływ na wynik sprawy, a to:

1) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niedokonanie wszechstronnego rozważenia okoliczności sprawy, wynikających z zebranego materiału dowodowego, które skutkowały przyjęciem, że:

- powódka o naruszeniu prawa polegającym na zajęciu ruchomości przez Komornika dowiedziała się w dniu 5 grudnia 2016r., podczas gdy z całości materiału dowodowego wynika, że otrzymała taką informację w pierwszej połowie listopada 2016r.,

- powódka oraz B. S. przez zawarcie umowy darowizny z dnia 29 czerwca 2015r. nie działały ze świadomością pokrzywdzenia pozwanego;

2) art. 841 § 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy powództwo w niniejszej sprawie zostało wniesione po upływie miesiąca od dnia uzyskania przez Powódkę informacji o naruszeniu prawa

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 531 §1 k.c. w zw. z art. 527 § 1-3 k.c. w zw. z art. 528 k.c. w zw. z art. 529 k.c. oraz w zw. z art. 530 k.c. poprzez ich niezastosowanie oraz przyjęciu przez Sąd I instancji, że pozwany nie posiada uprawnienia do żądania uznania umowy darowizny z dnia 29 czerwca 2015r. za bezskuteczną

W oparciu o tak sformułowane zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania.

W uzasadnieniu apelujący podkreślił, iż Sąd I instancji przyjął, że powódka dowiedziała się o zajęciu ruchomości dopiero po otrzymaniu pisma w dniu 5 grudnia 2016 roku. Pozwany wskazał, że Komornik pismem z dnia 10 listopada 2016r. poinformował B. S. o zajęciu samochodu. Zdaniem apelującego doświadczenie życiowe oraz zasady logicznego rozumowania pozwalają przyjąć z prawdopodobnieństwem graniczącym z pewnością, że B. S. po otrzymaniu zawiadomienia przez Komornika, które dotyczyło pojazdu przeniesionego na Powódkę niezwłocznie poinformowała ją o jego zajęciu. Nie można przy tym zgodzić się ze stanowiskiem Sądu I instancji, który z okoliczności, że powódka od około 2 lat nie mieszka z matką wyciąga wniosek, iż nie mogła ona w takim razie dowiedzieć się o zajęciu samochodu. Nadto apelujący zarzucił, iż Sąd I instancji nieprawidłowo przyjął również, że podniesiony przez pozwanego zarzut ze skargi pauliańskiej nie został wykazany. Zdaniem strony pozwanej w niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że czynność prawna w postaci umowy darowizny została zawarta przez dłużnika z osobą będącą w bliskim z nim stosunku, ponieważ za taki należy uznać fakt pokrewieństwa pomiędzy B. S., a powódką. Co więcej pojazd został nabyty przez Powódkę na podstawie umowy darowizny, a więc czynności nieodpłatnej. W konsekwencji nawet ewentualny brak wiedzy po stronie powódki, że B. S. rozporządzając pojazdem działa ze świadomością pokrzywdzenia pozwanego, to uzasadnione jest podniesienie zarzutu ze skargi paulińskiej (art. 528 k.c.). Dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela jeżeli w wyniku dokonania czynności prawnej stał się niewypłacalny lub niewypłacalny w wyższym stopniu (art. 527 §2 k.c.). podkreślił, że z kolei art. 529 k.c. wprowadza kolejne domniemanie polegające na przyjęciu, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, jeżeli w momencie dokonania czynności prawnej dłużnik był niewypłacalny. Pozwany wskazał, że jak wynika z twierdzeń zawartych w pozwie przyczyną zawarcia umowy darowizny był pogorszający się stan zdrowia B. S., który uniemożliwiał jej prowadzenie działalności gospodarczej. W związku z tym utraciła ona źródło dochodu, co pozwala na przyjęcie, że w momencie zbycia pojazdu stała się niewypłacalna. Pozwany wskazał, że zgodnie z art. 530 k.c. Pozwany posiada uprawnienie do powoływania się na zarzut ze skargi pauliańskiej nawet w stosunku do wierzytelności przyszłych, jeżeli dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona, jednakże z innych przyczyn niż wynika to z jej zarzutów. W okolicznościach niniejszej sprawy oceniając zasadność wywodzonego powództwa, jak i samej apelacji zdaniem Sądu Odwoławczego decydujące znaczenie mają kwestia związana z ustaleniem, w jakim stadium znajdowało się postępowanie egzekucyjne, w którym doszło do zajęcia przedmiotów lub prawa objętego pozwem z art. 841 k.p.c. Jak ustalono w postępowaniu pierwszoinstancyjnym organ egzekucyjny prowadzący postępowanie w sprawie Km 2797/16 protokołem z dnia 10 listopada 2016 r. dokonał zajęcia ruchomości w postaci samochodu M. (...). Następnie pismem z dnia 30 listopada 2016 r. zawiadomił osobę trzecią – powódkę o zięciu ruchomości. W reakcji na powyższe w dniu 30 grudnia 2016 r. K. S. złożyła pozew o zwolnienie od egzekucji wskazanego pojazdu powołując się na przysługujące jej prawo własności rzeczy.

Z ustaleń dokonanych przez Sąd odwoławczy wynika, iż w dniu 26 stycznia 2017 r. wierzyciel A. Bank, pozwany w niniejszej sprawie, złożył do komornika wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego skierowanego do ww. ruchomości. Dnia 14 lutego 2017 r. Komornik sądowy umorzył egzekucję skierowaną do ruchomości - (...) 180. Następnie postanowieniem z dnia 23 czerwca 2017 r. postępowanie w sprawie egzekucyjnej umorzono w całości wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Postanowienie to jest prawomocne. Wyżej wskazane okoliczności nie mogły pozostawać bez wpływu na zgłoszone przez powódkę żądanie. Powództwo ekscydencyjne unormowane w art. 841 k.p.c. jest powództwem o ukształtowanie prawa, które ma charakter procesowy. Jego przedmiotem jest żądanie, do zgłoszenia którego legitymowana jest wyłącznie osoba trzecia, o zwolnienie od egzekucji. Zwolnienie to sprowadza się do ustanowienia przez sąd zakazu prowadzenia konkretnej egzekucji do przedmiotu, którego wyłączenie powód uzyskał, oraz uchylenia skutków procesowych zajęcia. Z uwagi na charakter powyższego powództwa może ono zostać skutecznie prowadzone w określonych ramach czasowych. Potrzeba jego wytoczenia aktualizuje się zatem dopiero po wszczęciu egzekucji, co w wypadku jej skierowania do ruchomości odpowiada ich zajęciu (art. 845 § 1 k.p.c.). Po zakończeniu egzekucji wytoczenie powództwa interwencyjnego staje się natomiast bezprzedmiotowe. Powództwo to ma bowiem na celu wyjęcie spod egzekucji, a więc zapobieżenie możliwości zaspokojenia się wierzyciela. Skoro zatem po myśli art. 826 k.p.c. umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje uchylenie skutków procesowych zajęcia, powództwo o zwolnienie od egzekucji staje się z tą chwilą bezzasadne. Istotą omawianego powództwa bowiem jest w rzeczywistości uchylenie skutków zajęcia, które poprzez prawomocne umorzenie postępowania co do omawianego pojazdu, czy ostatecznie do całej egzekucji – nastąpiło. Stąd też uwzględnienie powództwa w niniejszej sprawie nie było możliwe albowiem na chwilę rozpoznania apelacji, brak było zajęcia przedmiotowego samochodu.

W świetle powyższego skoro w wyniku wydania orzeczenia reformatoryjnego doszło do uwzględnienia żądania apelującego rozprawa z innymi zarzutami apelacji okazała się zbędna.

Mając zatem na uwadze powyższe na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok zmieniono i oddalono powództwo.

Ponieważ, tak wniesienie powództwa jak i jego oddalenie wiązało się wyłącznie z decyzjami wierzyciela, podejmowanymi w ramach prowadzonego na jego wniosek postępowania egzekucyjnego, pomimo przegrania sporu przez powódkę Sąd w zakresie rozstrzygnięcia co do kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego i apelacyjnego po myśli art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania powódki tymi kosztami.

SSO Marzenna Ernest SSO Małgorzata Grzesik SSO Tomasz Sobieraj