Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w Wydziale XVII Karnym-Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Jarosław Komorowski

Protokolant: p.o. stażysty Beata Jopek

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej Poznań Nowe Miasto Ewy Domagalskiej

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2017 r.

sprawy C. O.

oskarżonego o przestępstwo z art. 83 § 1 k.k.s.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto w Poznaniu

z dnia 3 lipca 2017 r. – sygn. akt III K 621/16

1.  Utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  Zasadza od Skarbu Państwa na rzecz adw. N. B. kwotę 503,28 zł brutto tytułem uzupełnienia kosztów należnych obrońcy za postepowanie przed Sądem I instancji oraz kwotę 516,60 zł brutto tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu udzielonej oskarżonego w postępowaniu odwoławczym.

3.  Zwalnia oskarżonego w całości od obowiązku poniesienia kosztów sądowych za postepowanie odwoławcze, w tym od opłaty za II instancję. .

Jarosław Komorowski

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 3 lipca 2017 r., sygn. III K 621/16, Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu uznał oskarżonego C. O. za winnego popełnienia przestępstwa skarbowego z art. 83 § 1 k.k.s., przy czym na podstawie art. 19 § 1 pkt 1 k.k.s. odstąpił od wymierzenia mu kary.

Na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze oraz § 17 ust. 1 pkt 1 i § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2015 r. poz. 1801) zasądzono na rzecz adw. N. B. 648 zł + VAT tytułem zwrotu kosztów udzielonej obrony z urzędu. Jednocześnie, na podstawie art. 624 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., Sąd I instancji zwolnił oskarżonego od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, a na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach skarbowych w sprawach karnych - nie wymierzył mu opłaty. (k. 212 - 213)

Apelację od powyższego wyroku wywiódł obrońca oskarżonego. Zaskarżył orzeczenie w całości, Sądowi Rejonowemu zarzucił:

1)  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, tj.:

a)  art. 7 k.p.k. i art. 4 k.p.k. poprzez błędną, nieuwzględniającą zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a także przekraczającą granice dopuszczalnej swobody, ocenę przeprowadzonych w sprawie dowodów w postaci wyjaśnień oskarżonego C. O. oraz zeznań przesłuchanych w sprawie świadków, w tym w szczególności świadka E. J. oraz świadka A. M. (1), które to dowody - w przypadku ich prawidłowej oceny - potwierdzają jednoznacznie, że zachowania oskarżonego C. O. nie sposób w całokształcie okoliczności niniejszej sprawy interpretować jako udaremniania przeprowadzenia kontroli podatkowej przez upoważnionych do tego pracowników, a w konsekwencji, iż oskarżony nie dopuści się zarzucanego mu czynu zabronionego,

b)  art. 410 k.p.k. poprzez brak oparcia zaskarżonego wyroku na całokształcie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz nieuwzględnienie wszystkich istotnych dla wyniku sprawy okoliczności i dowodów, przede wszystkim licznej dokumentacji medycznej, a w szczególności przedłożonych przez C. O. w trakcie kontroli podatkowej zwolnień lekarskich, potwierdzających brak obiektywnej możliwości udziału oskarżonego w postępowaniu kontrolnym w rozważanym okresie, jak również potwierdzających te okoliczności fragmentów zeznań przesłuchanych w sprawie świadków, w tym przede wszystkim świadka A. M. (2), a także wyjaśnień samego oskarżonego, które to dowody potwierdzają jednoznacznie, iż oskarżony C. O., z uwagi na zły stan zdrowia, w tym silne stany depresyjne, w tym nawet myśli samobójcze, nie miał żadnej obiektywnej możliwości wzięcia czynnego udziału w postępowaniu kontrolnym, w tym stawienia się na kierowane do niego wezwania, a tym samym, iż nie ponosi on żadnej winy w tym zakresie, a jego zachowanie nie sposób uznać za udaremnianie przeprowadzenia postępowania kontrolnego poprzez swoje niestawiennictwo,

2)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść tego orzeczenia, przejawiający się błędnym uznaniem, jakoby:

a)  lista płac pracowników winna zostać podpisana przez oskarżonego C. O. przed jej przedłożeniem upoważnionym pracownikom Urzędu Skarbowego P. - (...) w toku prowadzonej przez nich kontroli podatkowej, a brak takiego podpisu uniemożliwiać miał uzyskanie tego dokumentu bezpośrednio od głównej księgowej E. J., z którą wspomniani wyżej pracownicy byli w kontakcie w związku z prowadzoną kontrolą - podczas gdy, żaden z obowiązujących w rozważanym okresie, tj. od 9 czerwca 2015 r. do 2 października 2015 r., przepisów powszechnie obowiązujących zarówno nie regulował dokładnej treści dokumentu w postaci listy płac, jak również nie wprowadzał wymagania, aby dokument taki musiał być podpisany przez przedsiębiorcę prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą, co w konsekwencji skutkuje tym, iż dokument ten bez najmniejszych problemów mógł być uzyskany od głównej księgowej E. J. jakiegokolwiek udziału ze strony oskarżonego, tym bardziej, iż E. J. - jak wprost wynika ze złożonych przez nią zeznań - nie tylko dysponowała wszelkimi danymi i informacjami niezbędnymi do przygotowania listy płac, lecz dokumenty te w ramach swoich obowiązków faktycznie sporządzała,

b)  oskarżony C. O. zobowiązany był w toku przeprowadzanej kontroli podatkowej do przedłożenia tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego położonego w P. na os. (...), a nieprzedłożenie przez niego między innymi tego dokumentu, skutkować miało udaremnieniem prowadzonej kontroli podatkowej -podczas gdy wskazany wyżej adres oraz lokal mieszkalny nigdy nie stanowił miejsca prowadzenia przez oskarżonego działalności gospodarczej ani nawet adresu korespondencyjnego w ramach tej działalności, nigdy nie był ujawniony w tym charakterze w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a żaden z obowiązujących w rozważanym okresie, tj. od 9 czerwca 2015 r. do 2 października 2015 r., przepisów powszechnie obowiązujących nie nakładał na oskarżonego obowiązku przedkładania w ramach kontroli podatkowej dotyczącej prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, dokumentu w postaci tytułu prawnego do prywatnego lokalu mieszkalnego stanowiącego jego miejsce zamieszkania,

c)  oskarżony C. O. w P. od 9 czerwca 2015 r. do 2 października 2015 r., udaremnił przeprowadzenie kontroli podatkowej upoważnionym pracownikom (upoważnienie numer (...) z 3 czerwca 2015 r.) Urzędu Skarbowego P. - (...), dotyczącej płatnika C. O. prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą O. (...) C. O., zamieszkałego w P., os. (...), dotyczącej prawidłowości naliczania, pobierania i odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy przez płatnika za okres od 1 stycznia 2015 r. do 30 kwietnia 2015 r., a w konsekwencji powyższego, poprzez nieprawidłowe przyjęcie, jakoby oskarżony popełnił wskazane wyżej przestępstwo z art. 83 § 1 k.k.s.,

3)  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 83 § 1 k.k.s., poprzez jego błędne zastosowanie w sytuacji, w której nie zostały zrealizowane niezbędne ku temu przesłanki ustawowe przewidziane w powołanym przepisie.

Podnosząc ww. zarzuty, skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a także o zasądzenie na rzecz oskarżonego kosztów postępowania odwoławczego. (k. 240-246).

Pismem z 8 grudnia 2017 r. obrońca uzupełnił apelację, Sądowi I instancji zarzucając dodatkowo obrazę przepisów postępowania, tj. § 17 ust. 1 pkt 1, § 17 ust. 2 pkt 3 w zw. z § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2015 r. poz. 1801) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714) poprzez ich błędne zastosowanie, skutkujące nieprawidłowym wyliczeniem wysokości kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonemu, a w konsekwencji tego zasądzenie 648 zł + VAT, zamiast 1.872 zł + VAT.

Podnosząc ww. zarzut skarżący wniósł o zmianę pkt II wyroku poprzez zasądzenie od Skarbu Państwa 1.872 zł + VAT tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej C. O. z urzędu i nieopłaconej choćby w części. (k. 262-264)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona jedynie w takim zakresie, w jakim skutkowała zmianą wysokości zasądzonych na rzecz obrońcy z urzędu zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu.

W toku przeprowadzonej kontroli instancyjnej Sąd Okręgowy nie stwierdził żadnej z przesłanek opisanych w art. 439 § 1 k.p.k. lub art. 440 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., która nakazywałaby uchylenie, bądź zmianę wyroku poza granicami zaskarżenia określonymi treścią wywiedzionego środka odwoławczego.

W orzecznictwie wielokrotnie wskazywano już, że skarżący zmierzając do podważenia zasadności rozstrzygnięcia poprzez zakwestionowanie oceny dowodów stanowiących jego podstawę, nie może ograniczyć się do prostego zanegowania tejże oceny i arbitralnego stwierdzenia, iż walorem wiarygodności powinny zostać obdarzone wyłącznie dowody korzystne dla strony przez apelującego reprezentowanej. Obowiązkiem odwołującego jest wykazanie, jakich konkretnych uchybień dopuścił się sąd w kontekście zasad wiedzy - w szczególności logicznego rozumowania - oraz doświadczenia życiowego (szerzej: postanowienie Sądu Najwyższego z 26 lipca 2016 r., II KK 180/169, Legalis nr 1668825 ; wyrok Sąd Apelacyjnego w Warszawie 25 sierpnia 2017 r., II AKa 153/17, LEX nr 2361942). Tymczasem, obrońca kwestionując w apelacji przypisanie waloru wiarygodności zeznaniom E. J. i A. M. (2) (błędnie określonego jako A. M. (1)), a także odmówienie wiary wyjaśnieniom oskarżonego, w ogóle nie wskazał w jakim zakresie, ani z jakich względów, jego zdaniem, taki wynik oceny dokonanej przez Sąd Rejonowy narusza zasady prawidłowego rozumowania lub wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego.

Niemniej jednak, Sąd Okręgowy, mając na uwadze, że apelacja wywiedziona jest na korzyść oskarżonych, pomimo że podniesiony przez skarżącego zarzut nie został prawidłowo sformułowany, poddał kontroli instancyjnej przeprowadzoną przez Sąd I instancji ocenę dowodów. Stwierdził przy tym, że ta nie uchybia regułom stypizowanym w art. 7 k.p.k. Zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku rozważania co do poszczególnych dowodów są jasne, zrozumiałe, spójne, a przede wszystkim pozostają w zgodzie z zasadami poprawnego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego. Świadkowie nie mieli żadnego interesu w składaniu zeznań niekorzystnych dla oskarżonego. Natomiast przebieg wydarzeń przedstawiony przez oskarżonego w złożonych wyjaśnieniach nie znajdował odzwierciedlenia w pozostałym materiale dowodowym. Stąd też, słusznie Sąd Rejonowy odmówił tym wyjaśnieniom wiarygodności.

Chybiony okazał się zarzut naruszenia art. 410 k.p.k. Stosownie do tego przepisu podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Oznacza to, że podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne, co w postępowaniu sądowym jest osiągalne wówczas, gdy przedmiotem zainteresowania sądu jest cały zebrany materiał dowodowy bez pominięcia istotnych jego części i gdy całokształt tego materiału - po prawidłowym ujawnieniu go w procesie - stanie się następnie przedmiotem rozważań sądu. Nie stanowi naruszenia tego przepisu dokonanie oceny materiału dowodowego przeprowadzonego lub ujawnionego na rozprawie w sposób odmienny od subiektywnych oczekiwań stron procesowych (szerzej: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 września 2017 r., II AKa 251/17, LEX nr 2375041). Podobnie jak nie stanowi naruszenia pominięcie dowodu, który został podany negatywnej, ale prawidłowej z punktu widzenia art. 7 k.p.k. ocenie. Nie tylko prawem, ale wręcz obowiązkiem sądu, wynikającym z konieczności dążenia do ujawnienia prawdy materialnej, jest bowiem wykluczenie takiego dowodu z podstawy orzekania.

Wbrew twierdzeniom apelującego, Sąd I instancji czyniąc ustalenia w sprawie wziął pod uwagę ogół ujawnionego w toku postępowania materiału dowodowego, w tym dowody obrazujące stan zdrowia oskarżonego, tj. opinię psychiatryczno-psychologiczną oraz uznane za wiarygodne zeznania A. M. (2). Z uwagi na niewłączenie w poczet materiału dowodowego zaświadczeń lekarskich oraz zwolnień ZUS LZA (k. 205), przywołanych w wywiedzionym środku zaskarżenia, Sąd Odwoławczy nie mógł podzielić stanowiska skarżącego co do niezasadnego pominięcia tego materiału przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy. Skoro dokumenty te nie zostały ujawnione, Sąd Rejonowy nie mógł oprzeć się na nich przy rozstrzyganiu sprawy. Jednocześnie, apelujący nie podniósł zarzutu, który zmierzałby do wykazania, że nieprzeprowadzenie dowodu z dokumentów ZUS ZLA czy zaświadczeń lekarskich uchybiało obowiązującym przepisom procesowym. Natomiast treść wyjaśnień oskarżonego nie mogła stanowić podstawy ustaleń faktycznych w sprawie z uwagi na odmówienie im wiarygodności - czego skarżący nie zdołał zakwestionować w apelacji.

Za prawidłowe Sąd II instancji uznał również poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego nie budzi wątpliwości fakt, że oskarżony jako osoba uprawniona do przedłożenia pracownikom urzędu skarbowego stosownych dokumentów swoich obowiązków w tym zakresie nie zrealizował. Wbrew twierdzeniom apelującego, pracownicy urzędu skarbowego nie mogli uzyskać wymaganych dokumentów od E. J., gdyż ta, pomimo faktycznego zajmowania się kwestiami podatkowymi w firmie oskarżonego, nie była upoważniona do wystawienia czy przekazania dokumentów podatkowych do urzędu skarbowego. Zaniechanie oskarżonego udaremniło przeprowadzenie kontroli podatkowej. Co istotne, z materiału dowodowego wynika, że pomimo formalnego przebywania na zwolnieniu lekarskim C. O. w okresie wskazanym w zarzucie faktycznie wykonywał obowiązki zawodowe. Wskazał na to zarówno sam oskarżony w złożonych wyjaśnieniach, jak też świadek A. M. (2). Oskarżony miał więc możliwość wywiązania się z obowiązków wynikających ze statusu podmiotu poddanego kontroli, a jego postawa udaremniła przeprowadzenie kontroli podatkowej. Z powyższych względów nie sposób mówić, że Sąd Rejonowy poczynił w sprawie błędne ustalenia faktyczne.

Ostatecznie, niezasadny okazał się także zarzut naruszenia prawa materialnego. Oskarżonemu prawidłowo przypisano realizację znamion przestępstwa skarbowego stypizowanego w art. 83 § 1 k.k.s.

Mając na uwadze poczynione rozważania, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Zasadne okazało się natomiast stanowisko skarżącego o nieprawidłowym ustaleniu przez Sąd Rejonowy wynagrodzenia należnego obrońcy z urzędu z tytułu udzielonej oskarżonemu pomocy prawnej, nieopłaconej choćby w części. Stosownie do § 17 ust. 1 pkt 1, § 17 ust. 2 pkt 3 w zw. z § 20 w zw. z § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2015 r. poz. 1801) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714) za postępowanie przed Sądem I instancji oraz postępowanie przygotowawcze należało przyznać obrońcy wynagrodzenie w wysokości 1.151,28 zł brutto ([180 zł + 420 zł + 84 zł x 4] + 23% VAT). Stopień zawiłości sprawy, nakład pracy adwokata ani wkład w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy, a w szczególności czas poświęcony na przygotowanie się do prowadzenia sprawy nie uzasadniały przyznania wynagrodzenia w wysokości wyższej niż ½ przewidzianej rozporządzeniem opłaty maksymalnej. Przy czym, wobec zasądzenia już przez Sąd Rejonowy na rzecz obrońcy z urzędu 648 zł, Sąd Okręgowy uzupełniająco zasądził jeszcze 503,28 zł brutto.

Na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. z 2015 r., poz. 615 ze zm.) w zw. z § 4 ust. 1- 3 w zw. z § 17 ust. 2 pkt 4 w zw. z § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. poz. 1715), Sąd Odwoławczy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. N. B. 516,60 zł brutto, tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 636 k.p.k. w zw. z art. 624 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. Kierując się sytuacją majątkową oskarżonego, Sąd II instancji zwolnił C. O. od obowiązku poniesienia kosztów sądowych, w tym stosownie do art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz.U. z 1983 Nr 49, poz. 223 ze zm.), nie wymierzył mu opłaty.

Jarosław Komorowski