Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 października 2017r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marcin Graczyk

Sędziowie: SO Dorota Michalska

SO Monika Rosłan- Karasińska (spr.)

Protokolant: Paulina Filipkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 października 2017 r. w Warszawie

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z udziałem zainteresowanych (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.

o zasiłek chorobowy i zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania J. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 24 kwietnia 2015r. znak: (...), z dnia 10 lipca 2015 r. znak: (...)

na skutek apelacji wniesionej przez odwołującą się

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie VI Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 czerwca 2017 r. sygn. akt VI U 398/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 24 kwietnia 2015r. znak: (...), że przyznaje J. K. prawo do zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 lipca 2014 r. do dnia 29 października 2014 r. oraz zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 24 kwietnia 2015r. znak: (...) oraz decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 10 lipca 2015 r. znak: (...) w ten sposób, że zwalnia J. K. z obowiązku zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia w kwocie 29.756,32 (dwadzieścia dziewięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt sześć złotych i trzydzieści dwa groszy) (należność główna) złotych;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz odwołującej się J. K. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSO (spr.) Monika Rosłan- Karasińska SSO Marcin Graczyk SSO Dorota Michalska

Sygnatura akt VII Ua 73/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 lipca 2015 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił J. K. odstąpienia od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia określonego decyzją z dnia 24 kwietnia 2015r. znak: (...) w łącznej kwocie 29.756,32 zł, zaś w punkcie drugim organ rentowy odstąpił od żądania zwrotu odsetek w kwocie 1.866,23 zł i dalszych.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że z posiadanej dokumentacji wynika, iż nie można przychylić się do prośby ubezpieczonej o odstąpienie od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia, jednak jednocześnie są podstawy do odstąpienia od żądania zwrotu odsetek, co spowoduje zatrzymanie wzrostu zadłużenia wobec ZUS (decyzja ZUS z dnia 10.07.2015r. – akta rentowe).

Ubezpieczona J. K. złożyła odwołanie od powyższej decyzji. Wniosła o jej zmianę poprzez odstąpienie od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia z uwagi na to, że nie została ona prawidłowo pouczona przez ZUS o braku prawa do pobierania zasiłku, ewentualnie z uwagi na to, że zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności, gdyż jej rodzina zostanie pozbawiona niezbędnych środków utrzymania.

W uzasadnieniu odwołania odwołująca wskazała, że w trakcie pobierania zasiłku była zatrudniona jednocześnie w spółce (...) sp. z o.o. sp. k. na pełen etat oraz w spółce (...) sp. z o.o. na ½ etatu. Odwołująca wskazała, że zwolnienie lekarskie zostało wystawione w związku z uciążliwą i stanowiącą zagrożenie dla jej ciąży pracą w spółce (...), oraz że była przekonana, że jednocześnie może wykonywać niezagrażającą jej ciąży pracę w mniejszym wymiarze czasu i mniej uciążliwej na rzecz spółki (...). Odwołująca dodała, że nie znała treści art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014r. poz. 159) i nie otrzymała żadnej informacji z ZUS, że jej postępowanie jest niezgodne z przepisami, a ZUS pobierając składki od jej pracodawcy (...) nadal wypłacał jej zasiłek, zamiast niezwłocznie poinformować ją o zaistnieniu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń (odwołanie – k. 1-8).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu swego stanowiska organ rentowy powtórzył argumentację zawartą w uzasadnieniu skarżonej decyzji. Dodał również, że w przypadku ubezpieczonej nie zachodzą okoliczności o charakterze społeczno – majątkowym pozwalające na odstąpienie w całości od dochodzenia należności. J. K. posiada stały dochód, z którego może być uregulowana należność organu rentowego chociażby w formie rat.

Decyzją z dnia 24 kwietnia 2015r. znak: (...) organ rentowy odmówił ubezpieczonej J. K. prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia 01.07.2014r. do dnia 29.10.2014r. i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od dnia 01.07.2014r. do dnia 29.10.2014r. w kwocie 29.756,32 zł brutto wraz z odsetkami w kwocie 1.866,23 zł. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podnosił, że ubezpieczona wykonywała w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową, a zatem wykorzystywała zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia i tym samym traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia (decyzja ZUS z dnia 24.04.2015r. – akta rentowe).

Na rozprawie w dniu 10 maja 2016r. odwołująca doprecyzowała, że jej odwołanie od decyzji z dnia 10 lipca 2015 roku, dotyczy jednocześnie odwołania od decyzji z dnia 24 kwietnia 2015r. znak: (...), które zostało złożone do organu rentowego w dniu 11 maja 2015r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu swego stanowiska organ rentowy powtórzył swą argumentację zawartą w uzasadnieniu skarżonej decyzji z dnia 24 kwietnia 2015r. Powoływał się na fakt, że w wyniku przeprowadzonej kontroli prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego ustalono, że w okresach niezdolności do pracy objętych zaskarżoną decyzją J. K. świadczyła pracę zarobkową u innego pracodawcy (...) Sp. z o.o., za którą otrzymała wynagrodzenie.

Postanowieniem z dnia 18 lipca 2016 roku Sąd zawiadomił o toczącym się postępowaniu zainteresowanego – spółkę (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.. Postanowieniem z dnia 3 stycznia 2017 roku Sad zawiadomił o toczącym się postępowaniu zainteresowaną spółkę (...) sp. z o.o. z siedzibą w W..

Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu sprawy J. K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z udziałem zainteresowanych: (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. o zasiłek chorobowy na skutek odwołania J. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 24 kwietnia 2015 r. znak: (...), z dnia 10 lipca 2015 r. znak: (...) odwołanie.

Powyższy wyrok został wydany w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

J. K. pracowała w spółce (...) Sp. z o.o. Sp. k. na podstawie umowy o pracę od 20.08.2013r. oraz w spółce (...) Sp. z o. o. od 01.06.2014r. W okresie od dnia 13.06.2014r. odwołująca miała wystawione zwolnienie lekarskie w związku z zagrożoną ciążą. Nie wykonywała od tego momentu pracy na rzecz spółki (...). Jednocześnie podczas pobierania zasiłku chorobowego pracowała w spółce (...), która została założona przez powódkę i jej kolegę. Powódka w tej spółce pracowała do dnia 16 października 2014 roku, kiedy to dostała kolejne zwolnienie lekarskie, które zgłosiła nie tylko, jak dotychczas w spółce (...), ale też w spółce (...).

Przez okres od 13 czerwca 2014 roku do 16 października 2014 roku odwołująca się jednocześnie pobierała zasiłek chorobowy ze spółki (...) i świadczyła pracę w wymiarze 4 godzin dziennie na pół etatu, na rzecz spółki (...). Odwołująca uznała, że praca dla spółki (...) była pracą dla niej zbyt ciężką przy jej ówczesnym stanie zdrowia, zaś praca na rzecz spółki (...) była w jej ocenie dostatecznie lekka, aby mogła ją ona wykonywać w okresie zwolnienia lekarskiego. Praca na rzecz spółki (...) polegała na codziennym, 4 godzinnym, odpowiadaniu na korespondencję w tym mailową, wprowadzaniu dokumentów, segregowaniu dokumentów, naliczaniu amortyzacji. Praca ta była wykonywana pod nadzorem M. Ś.. Spółka (...) zajmuje się działalnością księgową.

Odwołująca się J. K. była przekonana, że może pobierać zasiłek chorobowy z jednej firmy pracując jednocześnie w drugiej, gdyż nie otrzymywała żadnych pism z ZUS-u z prośbą o wyjaśnienie, nie zaprzestano też wypłacania zasiłku chorobowego. W pewnym momencie nabrała wątpliwości co do tego, czy postępuje prawidłowo, jednak nie skonsultowała się z żadnym prawnikiem.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd I instancji zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 17 ust. 1 tej ustawy ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Z kolei art. 17 ust. 3 tej ustawy mówi, że okoliczności z ust. 1 ustala się w trybie z art. 68, a więc w trybie kontroli przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej wskazuje zaś, że jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 17, wówczas wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Organ rentowy, w niniejszej sprawie, uznał iż pobrany przez odwołującą zasiłek chorobowy, za okres niezdolności do pracy wymieniony w skarżonej decyzji, jest świadczeniem nienależnym z uwagi na pobieranie wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia w spółce (...) Sp. z o. o. Odwołująca potwierdziła fakt jej zatrudnienia w tej spółce na umowę o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy (1/2 etatu) przez 4 godziny dziennie od 1 czerwca 2014r. na stanowisku sekretarki oraz przebywania na zwolnieniu lekarskim w tej spółce od dnia 16 października 2014r. do dnia porodu. Odwołująca przyznała także, że przebywała na zwolnieniu lekarskim wystawionym na (...) Sp. z o.o. Sp. k. od 13 czerwca 2014r. do dnia porodu.

Wskazany, jako podstawa prawna skarżonej decyzji art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej przewiduje dwie przesłanki utraty prawa do zasiłku: wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, bądź też wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem. Należy wskazać, że stwierdzenie choćby jednej z tych przesłanek wystarczy do uznania utraty prawa do zasiłku chorobowego (tak też: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2010 roku, sygn. akt III UK 71/09). W przedmiotowej sprawie organ rentowy powołał się na świadczenie przez odwołującą pracy zarobkowej w okresie jej zwolnienia. Wyżej wskazano, że odwołująca nie kwestionowała w toku postępowania, że w okresie od 13 czerwca 2014 roku do 16 października 2014 roku miała orzeczoną niezdolność do pracy zwolnieniem lekarskim, które przedstawiła u swojego jednego pracodawcy – spółki (...) – świadcząc równocześnie pracę na rzecz drugiego pracodawcy – spółki (...). W tym więc okresie odwołująca się świadczyła pracę zarobkową, a był to jednocześnie okres jej orzeczonej niezdolności do pracy. Sąd Rejonowy miał na uwadze, że wykonywane przez odwołującą na rzecz spółki (...) czynności nie miały charakteru jedynie incydentalnego. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 czerwca 2007 roku, sygn. akt II UK 223/06, możliwość uznania, że nie dochodzi do utraty prawa do zasiłku chorobowego występuje tylko w razie podjęcia incydentalnej i wymuszonej okolicznościami aktywności zmierzającej do osiągnięcia zarobku w czasie pobierania tego zasiłku. Odwołująca w sposób ciągły i zorganizowany, codziennie (po 4 godziny dziennie), wykonywała czynności pracownicze na rzecz spółki (...). Wobec powyższego uznać należy, że odwołująca się spełniła swym zachowaniem przesłankę utraty prawa do zasiłku chorobowego zawartą w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Świadczyła w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową.

Nie można uznać za zasadną argumentację odwołującej się, która podnosi, że była przekonana, iż skoro jej praca w spółce (...) jest pracą znacznie lżejszą niż ta świadczona na rzecz spółki (...), to mogła ona ją wykonywać w okresie zwolnienia lekarskiego. W tym miejscu należy wskazać na dwa wyroki SN, które będą miały znaczenie decydujące dla tej argumentacji. W wyroku z dnia 6 lutego 2008 roku, sygn. akt II UK 10/07, SN wskazał, że wykonywanie pracy zarobkowej niezależnie od jej wpływu na stan zdrowia stanowi samodzielną negatywną przesłankę prawa do zasiłku. Tym samym więc fakt, iż praca dla spółki (...) była lżejsza i nie stanowiła niebezpieczeństwa dla zdrowia odwołującej się nie mógł mieć w niniejszej sprawie znaczenia. Drugim orzeczeniem jest wyrok SN z dnia 25 kwietnia 2013 roku, sygn. akt I UK 606/12, gdzie Sąd Najwyższy kategorycznie wskazał: „Pozbawione racji są wywody, że ubezpieczony pracownik czasowo niezdolny do pracy u jednego pracodawcy, może wykonywać inną pracę u drugiego pracodawcy, jeśli nie jest ona niezgodna z orzeczeniem lekarskim (celem zwolnienia chorobowego). Obecnie wykonywanie (każdej) pracy zarobkowej, niezależnie od jej wpływu na stan zdrowia ubezpieczonego, stanowi samodzielną przesłankę utraty prawa do zasiłku chorobowego (opiekuńczego)”. Wobec powyższego należy uznać, że odwołująca wykonując pracę zarobkową dla spółki (...), jednocześnie wykorzystując zwolnienie lekarskie w spółce (...) spełniła przesłankę utraty oprawa do zasiłku z art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

Sąd I instancji miał również na uwadze argumentację odwołującej, że organ nie pouczył jej w momencie zaobserwowania w ewidencji składek, że zostają na jej konto odprowadzane składki przez płatnika (...), o tym, iż nie może ona jednocześnie pobierać zasiłek i pracować w innej spółce. Należy jednak zauważyć, że organ rentowy ma jedynie obowiązek pouczenia przy decyzji przyznającej prawa do świadczenia (zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, świadczenia rehabilitacyjnego) o przesłankach utraty prawa do tego świadczenia, nie ma zaś obowiązku kontrolowania bieżącej sytuacji ubezpieczonego, który jest świadomy, po uzyskaniu pouczenia zawartego w decyzji przyznającej zasiłek chorobowy o tym, że nie powinien w okresie pobierania tego zasiłku świadczyć pracy zarobkowej.

Od wyroku apelację wywiódł pełnomocnik odwołującej się zaskarżając wyrok w całości (k. 85- 89 – apelacja pełnomocnika z dnia 01 sierpnia 2017 r, data stempla pocztowego). Skarżący zarzucił rozstrzygnięciu:

1 . niewłaściwe zastosowanie normy prawa materialnego, tj. niewłaściwe zastosowanie art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez przyjęcie, że pouczenie, o którym mówi przepis zostało dokonane przez organ rentowy przy wydaniu decyzji o prawie do świadczenia, co pozwalałoby uznać, że odwołująca się pobrała nienależne świadczenie, podczas gdy Pani J. K. nie otrzymała decyzji przyznającej świadczenie, a tym samym nie została pouczona przez organ przy decyzji,

2 . błąd w ustaleniach faktycznych, poprzez przyjęcie, że odwołująca się otrzymała decyzję przyznającą zasiłek chorobowy, która zawierała pouczenie o przesłankach utraty prawa do tego świadczenia, podczas gdy nie otrzymała takiej decyzji,

3 . błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że odwołująca się nie działała w dobrej wierze.

Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzających go decyzji i orzeczenie, co do istoty sprawy, poprzez odstąpienie od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia w łącznej kwocie 29.756,32 zł określonego decyzjami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 24 kwietnia 2015 r. znak: (...) i z dnia 10 lipca 2015 r. znak: (...),

2. zasądzenie kosztów postępowania procesowego, z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego.

W uzasadnieniu wniesionego środka zaskarżenia pełnomocnik odwołującej się wskazał, że Sąd Rejonowy swoim rozstrzygnięciem naruszył przepis art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niewłaściwe zastosowanie. Sąd I instancji uznał bowiem, że wystarczające jest pouczenie przy decyzji przyznającej prawo do świadczenia (zasiłku chorobowego) o przesłankach utraty prawa do tego świadczenia, aby uczynić zadość wymaganiom art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Dzięki takiemu pouczeniu ubezpieczony jest świadomy, że nie powinien w okresie pobierania zasiłku chorobowego świadczyć pracy zarobkowej. Odwołująca się nie dostała jednak decyzji przyznającej jej zasiłek chorobowy, a tym samym nie została pouczona, ani na początku , ani w trakcie trwającego prawie pięć miesięcy stanu niezgodnego z prawem. Świadczenie chorobowe zostało po prostu przelane na rachunek bankowy odwołującej się bez dodatkowych pism organu rentowego. Dyspozycja art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie została wypełniona, przez co nie można uważać świadczenia pobranego przez J. K. za nienależne i podlegające zwrotowi.

Ponadto zdaniem apelującego Sąd I instancji błędnie ustalił, że odwołująca się otrzymała decyzję przyznającą zasiłek chorobowy, która zawierała pouczenie o przesłankach utraty prawa do tego świadczenia. J. K. nie otrzymała takiej decyzji, takie zdarzenie nie miało miejsca. Sąd nie miał żadnych podstaw do dokonania takiego ustalenia. Nie wynikało to ani z dokumentów, ani z dowodu z przesłuchania strony. Wręcz przeciwnie zebrany w sprawie materiał dowodowy świadczy o braku takiej decyzji. To błędne ustalenie Sądu wywołało niewłaściwe zastosowanie art. 84 ust.2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a tym samym krzywdzący i niezgodny z prawem wyrok. Sąd Rejonowy błędnie ustalił, że ubezpieczona nie działała w dobrej wierze, co do słuszności swojego postępowania. Odwołująca się w trakcie pobierania świadczenia nie miała wątpliwości, co do tego, że postępuje zgodnie z prawem. Ubezpieczona nie znała treści art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - gdyby znała treść tego przepisu, to nie wykonywałaby pracy na rzecz spółki (...) w okresie przebywania na zwolnieniu. Sąd przesłuchiwał ubezpieczoną na okoliczność, czy miała wątpliwości przebywając na zwolnieniu w jednej pracy i równocześnie pracując w niepełnym wymiarze, ta zawahała się , co zostało odnotowane w protokole. Zawahanie to, w głównej mierze było spowodowane stresująca sytuacją jaką jest stawanie przed Sądem, upływem czasu jaki minął od okresu pobierania świadczenia a rozprawą , a także następczą świadomością odwołującej się , że w badanym okresie postępowała niezgodnie z art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, o czym dowiedziała się z zaskarżonej decyzji dopiero w kwietniu 2015 r. O dobrej wierze J. K. świadczy niezbicie fakt, że pracownicy Organu rentowego o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczenia dowiedzieli się od Odwołującej się, kiedy to w lutym 2015 r. poinformowała osobiście o posiadaniu drugiego zatrudnienia i o świadczeniu pracy na rzecz spółki (...) podczas przebywania na zwolnieniu w spółce (...) . Ubezpieczona stawiła się wówczas w (...) Oddziale ZUS w W. przy ul. (...), by wypowiedzieć się, co do zebranych dowodów w postępowaniu dotyczącym podejrzenia zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej oraz świadczeń pieniężnych z tego tytułu dotyczącym Pani J. K. z tytułu zatrudnienia przez płatnika (...) sp. z o.o. Na skutek uzyskania od Odwołującej się informacji ZUS (...) Oddział w W. pismem z dnia 4 marca 2015 r. poinformował ZUS (...) Oddział w W. o swoich ustaleniach, dotyczących nieprawidłowości w korzystaniu ze zwolnienia lekarskiego (pismo z dnia 04.03.2015 r. w aktach rentowych ZUS). Nie można też podzielić opinii Sądu wyrażonej w uzasadnieniu, że przekonanie odwołującej się, że skoro praca w spółce (...) jest lżejsza i nie zagraża jej zdrowiu, to może ją wykonywać w trakcie zwolnienia lekarskiego było niezasadne. Takie rozumowanie jest logiczne, zgodne z doświadczeniem życiowym, choć niezgodne z obowiązującym prawem. Znajomość art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie jest wiedzą notoryjną. Odwołująca się nie znała tego przepisu, a tym bardziej przywołanych w uzasadnieniu orzeczeń Sądu Najwyższego. Skarżący wskazał, że odwołująca nie kwestionuje zasadności regulacji zawartej w art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, podnosi jedynie, że jej postępowanie było wywołane nieznajomością tego przepisu. Ponadto zgodnie z linią orzecznictwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r. /sygn.. akt I UK 174/09/) „podstawowymi warunkami uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi w myśl art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) są, po pierwsze, brak prawa do świadczenia, po drugie, świadomość tego osoby przyjmującej to świadczenie, płynąca ze stosownego pouczenia. Obie te przesłanki wystąpić muszą w trakcie pobierania świadczenia, a nie po zaprzestaniu jego wypłaty". Zaś Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 6 grudnia 2012 r. ( sygn. akt III AUa 548/12) orzekł, że „podstawowym warunkiem uznania, iż wypłacone świadczenie podlega zwrotowi, zgodnie z art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) jest brak prawa do świadczenia oraz posiadanie świadomości tego faktu przez osobę przyjmującą świadczenie w związku ze stosownym pouczeniem". Wobec powyższego, zdaniem skarżącego, apelacja jest w pełni zasadna, ponieważ odwołująca się nie pobrała nienależnego świadczenie i nie jest zobowiązana do jego zwrotu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pełnomocnika odwołującej się zasługiwała na uwzględnienie w stopniu skutkującym podjęciem drugo-instancyjnego rozstrzygnięcia w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c., tj. w postaci uwzględnienia środka zaskarżenia i orzeczenia co do istoty sprawy tj. zmiany zaskarżonych decyzji. Zarzuty apelacyjne strony skarżącej należy sklasyfikować jako zasadne w całości.

Przede wszystkim z uwagi na treść zarzutów apelacyjnych, a także przedmiot rozpoznania i rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, na etapie postępowania apelacyjnego, stwierdzono potrzebę dopełnienia ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego poprzez stwierdzenie, że w okresie począwszy od 13 czerwca 2014 r. J. K. - magister zarządzania (posiadająca już siedmioro małoletnich dzieci), będąc w kolejnej ciąży, otrzymała od lekarza prowadzącego zwolnienie lekarskie. Zwolnienia lekarskie były udzielane na okres 3 tygodni, zwolnienia typu „b” w związku z ciążą z oznaczeniem „2” tj. pacjent może chodzić (k. 50 verte – zeznania odwołującej się złożone przed Sądem I instancji). Przez okres od 13 czerwca 2014 roku do 16 października 2014 roku odwołująca się jednocześnie pobierała zasiłek chorobowy ze spółki (...) i świadczyła pracę w wymiarze 4 godzin dziennie na pół etatu, na rzecz spółki (...) (spółki założonej razem z kolegą, której biuro mieściło się w domu ubezpieczonej). Praca na rzecz spółki (...) polegała na codziennym, 4 godzinnym, odpowiadaniu na korespondencję w tym mailową, wprowadzaniu dokumentów, segregowaniu dokumentów, naliczaniu amortyzacji. I była pracą lżejszą w stosunku do pracy w (...) z uwagi na brak uciążliwych, długotrwałych dojazdów do pracy i spotkań z klientami (k. 50 verte-51 – zeznania J. K. przez Sądem Rejonowym). W związku z pogorszeniem się samopoczucia i zagrożoną ciążą ubezpieczona od 16 października 2016 r. do końca okresu ciąży (tj. 13 lutego 2015 r. – dnia porodu) przebywała na zwolnieniu lekarskim w obu spółkach (k. 51 – zeznania odwołującej się złożone przed Sądem Rejonowym). Odwołująca się nie dostała decyzji przyznającej jej zasiłek chorobowy, a tym samym nie została pouczona, ani na początku, ani w trakcie trwającego prawie pięć miesięcy stanu niezgodnego z prawem. Świadczenie chorobowe zostało przelane na rachunek bankowy odwołującej się bez dodatkowych pism organu rentowego. Organ rentowy o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczenia dowiedział się w trakcie postępowania wyjaśniającego od odwołującej się, kiedy w lutym 2015 r. poinformowała o posiadaniu drugiego zatrudnienia i o świadczeniu pracy na rzecz spółki (...) podczas przebywania na zwolnieniu w spółce (...). Ubezpieczona stawiła się w (...) Oddziale ZUS w W. przy ul. (...), by wypowiedzieć się, co do zebranych dowodów w postępowaniu dotyczącym podejrzenia zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej oraz świadczeń pieniężnych z tego tytułu dotyczącym Pani J. K. z tytułu zatrudnienia przez płatnika (...) sp. z o.o. Na skutek uzyskania od odwołującej się informacji ZUS (...) Oddział w W. pismem z dnia 4 marca 2015 r. poinformował ZUS(...) Oddział w W. o swoich ustaleniach, dotyczących nieprawidłowości w korzystaniu ze zwolnienia lekarskiego (pismo z dnia 04.03.2015 r. w aktach rentowych ZUS).

Mając na uwadze powyższe okoliczności należy stwierdzić, iż zarzuty apelacyjne znajdują uzasadnione podstawy.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy swoim rozstrzygnięciem naruszył przepis art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niewłaściwe zastosowanie. Sąd I instancji uznał bowiem, że wystarczające jest pouczenie przy decyzji przyznającej prawo do świadczenia (zasiłku chorobowego) o przesłankach utraty prawa do tego świadczenia, aby uczynić zadość wymaganiom art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Dzięki takiemu pouczeniu ubezpieczony jest świadomy, że nie powinien w okresie pobierania zasiłku chorobowego świadczyć pracy zarobkowej. Odwołująca się nie dostała jednak decyzji przyznającej jej zasiłek chorobowy, a tym samym nie została pouczona, ani na początku , ani w trakcie trwającego prawie pięć miesięcy stanu niezgodnego z prawem.

Zdaniem Sądu Okręgowego podkreślić należy, iż art 66 ust.2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w związku z art. 17 tejże ustawy nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 84 ust.2 ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych - w tym znaczeniu, że wyłącza stosowanie tego ostatniego przepisu do nienależnie pobranych zasiłków chorobowych.

Zatem jeżeli chodzi o zwrot nienależnie pobranych świadczeń w postaci zasiłku chorobowego w pełnym zakresie ma zastosowanie art. 84 ustawy systemowej: okoliczność nieprzysługiwania prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie zawsze oznacza obowiązek zwrotu tych świadczeń. Jest to tylko jedna ze wstępnych przesłanek do zaistnienia tego obowiązku.

Zgodnie z regulacją z art. 84 ust. 2 w/w ustawy za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

- świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

- świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczona nie została pouczona o konsekwencjach wykorzystania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z przeznaczeniem, a co za tym idzie o braku prawa do pobierania zasiłku chorobowego. Ubezpieczona nie miała świadomości, że zasiłek jej się nie należy w przypadku wykorzystywania zwolnienia niezgodnie z jego przeznaczeniem. Organ rentowy nie wykazał, że takiego pouczenia dokonał, albo, że ono wynikało z innych dokumentów, poza decyzją, która nie została wydana.

Zdaniem Sądu odwoławczego podstawowym warunkiem uznania, iż wypłacone świadczenie podlega zwrotowi, zgodnie ze znajdującym zastosowanie w sprawie art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest brak prawa do świadczenia oraz (koniunkcja) posiadanie świadomości tego faktu przez osobę przyjmującą świadczenie w związku ze stosownym pouczeniem. Powyższe stanowisko, podzielane przez Sąd odwoławczy, wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 grudnia 2009 r., sygn. akt I UK 174/09 wyjaśniając dodatkowo, że obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze wiedząc, że mu się nie należy - co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak i osoby, która uzyskała świadczenie na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w przypadku świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej. Jak stwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 września 2007 r. (I IK 90/07, OSNP 2008/19-20/301), w prawie ubezpieczeń społecznych „świadczenie nienależnie pobrane” to nie tylko „świadczenie nienależne” (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej), ale także „nienależnie pobrane”, a więc pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania).

W konkluzji stwierdzić należy, iż w kontekście ustalonego stanu faktycznego nie doszło w niniejszej sprawie do spełnienia żadnej z przesłanek przemawiających za uznaniem, iż wypłacone odwołującej się świadczenie (zasiłek chorobowy) było świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 84 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Niewątpliwie zasiłek chorobowy nie został jej wypłacony na podstawie jakichkolwiek fałszywych dokumentów, nieprawdziwych zeznań, czy też w związku ze świadomym wprowadzaniem w błąd organu rentowego przez odwołującą się, co oznacza, iż nie sposób uznać za spełnioną przesłankę z art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej. Odwołująca nie wprowadzała również świadomie organu rentowego w błąd, bowiem w rzeczywistości miała wystawione zwolnienie lekarskie przez lekarza prowadzącego (zwolnienia w spółce (...)), z drugiej strony do organu rentowego były przekazywane składki z tytułu prowadzonej działalności i zatrudnienia w spółce (...), tak więc nie można ubezpieczonej zarzucić świadomego działania w złej wierze.

W wyroku z dnia 19 lutego 2014r., sygn. akt I UK 331/13, SN stwierdził, że: „artykuł 66 ust. 2 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 84 ust. 2 u.s.u.s. - w tym znaczeniu, że wyłącza stosowanie tego ostatniego przepisu do nienależnie pobranych świadczeń. Przepis art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej określa w szczególny sposób zasady potrącenia oraz egzekucji, nie wyłącza natomiast stosowania definicji nienależnie pobranych świadczeń, wynikającej z art. 84 ust. 2 u.s.u.s.”. Wskazany pogląd SN potwierdza, iż regulacje dotyczące nienależnego świadczenia na gruncie ustawy zasiłkowej nie wyłączają definicji takiego świadczenia z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ponadto na marginesie wskazać należy na trudną sytuację majątkową rodziny odwołującej się J. K. (wynagrodzenie 6.300,00 złotych brutto plus 2.800,00 złotych brutto -`wynagrodzenie - zasiłek macierzyński pobierany w spółce (...) oraz (...)w okresie do 112 lutego 2016 r.) oraz wynagrodzenie męża 4.034,15 złotych netto). Rodzina ma na swoim wyłącznym utrzymaniu ośmioro małoletnich dzieci (akta rentowe – oświadczenie).

Reasumując Sąd Okręgowy uznał, że apelacja pełnomocnika odwołującej się zasługiwała na uwzględnienie w stopniu skutkującym podjęciem drugo-instancyjnego rozstrzygnięcia w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c., tj. w postaci uwzględnienie środka zaskarżenia i orzeczenia co do istoty sprawy tj. zmiany zaskarżonych decyzji.

O kosztach postępowania przed sądem II instancji strony odwołującej się reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika orzeczono mając na względzie dyspozycję art. 98 k.p.c. oraz treść § 9 ust. 2 w zw. z §10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. poz. 1804) w brzmieniu obowiązującym na datę złożenia apelacji. Biorąc powyższe pod uwagę zasądzono od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz odwołującej się J. K. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSO (spr.) SSO SSO

Monika Rosłan- Karasińska Marcin Graczyk Dorota Michalska

08/11/2017 r.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)