Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy X Wydział Cywilny Rodzinny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2014 r. w Bydgoszczy

na rozprawie sprawy

z powództwa J. C.

przeciwko J. R.

o podwyższenie alimentów

oraz z powództwa J. R.

przeciwko J. C.

o uchylenie alimentów

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę – pozwaną wzajemną

od wyroku Sądu Rejonowego w Inowrocławiu

z dnia 26 lipca 2013 roku, sygnatura akt III RC 323/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, że oddala powództwo o uchylenie obowiązku alimentacyjnego;

2.  oddala powództwo i apelację w pozostałej części;

3.  nie obciąża powódki – pozwanej wzajemnej kosztami procesu za II instancję.

Sygn. akt X Ca 255/13

UZASADNIENIE

Powódka J. C. wniosła przeciwko J. R. powództwo, domagając się podwyższenia alimentów z kwoty 400 zł. miesięcznie do kwoty 550 zł. miesięcznie (k.2-3).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa. Złożył jednocześnie powództwo wzajemne o uchylenie obowiązku alimentacyjnego wskazując, że powódka ukończyła technikum ekonomiczne, ma wyuczony zawód, studiuje zaocznie tylko 4 dni w miesiącu, ma zatem możliwość podjęcia zatrudnienia (k.16-18).

Wyrokiem z dnia 26 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w (...) oddalił powództwo o podwyższenie alimentów w całości (pkt 1 wyroku) oraz uchylił obowiązek alimentacyjny powoda wzajemnego J. R. wobec pozwanej wzajemnej J. C. ustalony ostatnio wyrokiem Sądu Rejonowego w (...) z dnia (...)r., sygn. akt (...), z dniem 1 lipca 2013 r. (pkt 2 wyroku). Sąd Rejonowy ustalił, iż pozwany jest zobowiązany do alimentowania córki kwotą 400 zł. miesięcznie na mocy wyroku Sądu Rejonowego w (...) z dnia (...)r. Z uwagi na nieregularne płacenie alimentów powódka pobiera świadczenie z funduszu alimentacyjnego. Ustalono dalej, iż aktualnie pozwany jest zatrudniony jako kierownik budowy w wymiarze 1/2 etatu w PHU (...) sp. z o.o. w I. z wynagrodzeniem w kwocie 800 zł. brutto miesięcznie. Matka powódki A. C. do dnia 30 kwietnia 2010 r. pracowała jako sprzedawca-kasjer za miesięcznym wynagrodzeniem około 517,84 zł. netto miesięcznie. Następnie była zarejestrowana jako osoba bezrobotna. W dniu 2 maja 2012 r. podjęła pracę w (...). Umowa została rozwiązana za wypowiedzeniem w listopadzie 2012 r. Od tego czasu pozostaje zarejestrowana jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. Sąd Rejonowy ustalił także, że powódka J. C. jest studentką II roku na kierunku zarządzanie, specjalność zarządzanie finansami i inwestycje, za które płaci miesięcznie 435 zł. (łącznie 4.350 zł. rocznie). Stara się także o przyjęcie na kolejny kierunek - edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna. Nie jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna, odbywa bezpłatne praktyki. Pobiera stypendium socjalne w kwocie 570 zł. miesięcznie. Ustalono dalej, że pozwany J. R. nadal pozostaje w związku małżeńskim z A. R., która pracuje zawodowo. Wspólnie posiadają dom i spłacają kredyt hipoteczny. Razem utrzymują dwóch synów.

Przechodząc do rozważań natury prawnej Sąd Rejonowy wskazał, iż powódka powinna czynić starania celem samodzielnego utrzymania się. Co prawda J. C. nadal się uczy, jednak w trybie niestacjonarnym, gdzie zajęcia odbywają się co dwa tygodnie od piątku do niedzieli. Ponadto otrzymywane przez nią stypendium socjalne przewyższa wysokość opłaty czesnego. Dalej Sąd I Instancji podkreślił, iż powódka korzysta z pomocy dziadków, którzy ją żywią. Weekendy zaś spędza u chłopaka, który podjął prace na okres próbny. Mając powyższe na uwadze Sąd doszedł do przekonania, że powódka - pozwana wzajemna J. C. powinna podejmować bardziej racjonalne działania celem zapewnienia sobie przyszłości. Dotąd z niezrozumiałych powodów zrezygnowała z uzyskania tytułu zawodowego - nie przystąpiła do egzaminu poprawkowego. Aktualnie stara się o przyjęcie na kolejny kierunek studiów - edukację przedszkolną i wczesnoszkolną. Trudno uznać te decyzje za rozsądne i uzasadnione. Sąd Rejonowy uwypuklił, iż powódka powinna dążyć do zdobycia gruntownego wykształcenia, gwarantującego podjęcie pracy i zdobycia doświadczenia zawodowego. W ocenie Sądu, powódka ma sporo czasu wolnego, który mogłaby przeznaczyć na szukanie pracy i jej podjęcie chociażby w trybie dorywczym. Mając powyższe na uwadze oraz fakt, że sytuacja pozwanego J. R. nie zmieniła się, Sąd doszedł do przekonania, że powódka nie czyni wystarczających starań w celu samodzielnego utrzymania się, choć ma taką możliwość i z tego względu oddalił powództwo o podwyższenie alimentów w całości i uchylił obowiązek alimentacyjny J. R. wobec J. C. z dniem 1 lipca 2013 r.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła powódka. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

- obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 138 krio, poprzez błędną jego wykładnię i przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie nie zaszły zmiany uzasadniające modyfikację obowiązku alimentacyjnego względem powódki a nadto, że powódka powinna czynić starania celem samodzielnego utrzymania się,

-naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 kpc polegającego na przekroczeniu granic swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego, jak i nie zbadanie faktów podanych w pozwie a dotyczących wysokiego standardu życia pozwanego, co miało istotny wpływ na wynik sprawy.

Wskazując na powyższe powódka wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pozwany J. R. wniósł o oddalenie apelacji powódki w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych (k. 76-78).

W piśmie z dnia 16 grudnia 2013 r. powódka wniosła o ustanowienie na jej rzecz pełnomocnika z urzędu, który to wniosek cofnęła na rozprawie dnia 9 stycznia 2014 r. (k. 83 oraz k. 92).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył , co następuje:

Apelacja powódki J. C. zasługiwała na częściowe uwzględnienie i prowadzić musiała do zmiany zaskarżonego orzeczenia w pkt 2 i oddalenia powództwa o uchylenie obowiązku alimentacyjnego w całości.

Sąd Rejonowy dokonał pełnych i prawidłowych ustaleń natury faktycznej oraz oparł swoje rozstrzygnięcie na prawidłowej podstawie prawnej. Dlatego też Sąd Odwoławczy uznał je za własne z tym zastrzeżeniem, że na aprobatę Sądu ad quo nie zasługiwało rozstrzygnięcie w przedmiocie uchylenia obowiązku alimentacyjnego pozwanego - powoda wzajemnego J. R. wobec powódki - pozwanej wzajemnej J. C. z dniem 1 lipca 2013 r.

Przechodząc do oceny zasadności apelacji powódki – pozwanej wzajemnej J. C. stwierdzić należy, iż wykładni art. 133 § 1 krio należy dokonywać w nawiązaniu do art. 96 tej ustawy, który nakłada na rodziców obowiązek troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka oraz należyte przygotowanie go do pracy zawodowej. Nie jest kwestionowany ani w piśmiennictwie, ani w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, że dziecko, które osiągnęło pełnoletność, wykazując chęć dalszej nauki i zdobycia zawodu, zachowuje prawo do alimentacji ze strony rodziców (por. przykładowo tylko wyrok SN z 14 listopada 1997 r., III CKN 257/97, OSNC 1998, nr 4, poz. 70). Wprawdzie możliwe jest ustalenie, że nie są obowiązani do alimentacji rodzice, których dziecko zaniedbuje się w nauce, nie robi należytych postępów, z własnej winy powtarza lata nauki i wskutek tego nie kończy nauki w przewidzianym terminie. Jednak ustalenie takie musi wynikać ze zgromadzonych w sprawie dowodów, świadczących o zawinionych zaniedbaniach dziecka (por. uchwałę SN z 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, OSNCP 1988, poz. 42, także wyrok SN z 8 sierpnia 1980 r., III CRN 144/80, OSNCP 1981, nr 1, poz. 20).

Według niekwestionowanych ustaleń Sądu Rejonowego, powódka od zakończenia technikum ekonomicznego i zdaniu matury, kontynuuje naukę. W październiku 2011 r. podjęła naukę w Wyższej Szkole (...) w B. (Wydział w I.) na kierunku zarządzanie, specjalność zarządzanie finansami i inwestycje. Co prawda po szkole średniej nie zdała egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie technika ekonomisty i nie przystąpiła do egzaminu poprawkowego, to jednak z uwagi na chęć kontynuowania przez nią nauki na studiach I stopnia, nie można czynić jej z tego tytułu żadnych zarzutów. Ponadto należy zauważyć, iż obecnie J. C. jest już studentką III roku i wkrótce uzyska licencjat z zarządzania finansami i inwestycjami. Z ustaleń faktycznych sprawy nie wynika natomiast, poza stwierdzeniem dwóch egzaminów poprawkowych, by powódka dopuszczała się jakikolwiek zaniedbań w swojej edukacji. Co więcej, powódka sama podaje, iż ma dużo zainteresowań, które chciałaby rozwijać (zeznania powódki k. 55). W tym celu zamierza podjąć studia na drugim kierunku – edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna, na które uzyska 50 % zniżki.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy odmiennie od Sądu I Instancji uznał, iż powódka wykazuje duże zaangażowanie w zdobycie wykształcenia i chęci do dalszej nauki. W tej sytuacji nie byłoby usprawiedliwione stwierdzenie, że w każdym przypadku niezdanie egzaminu przez uprawnioną, rodzi skutek w postaci uchylenia obowiązku alimentacyjnego względem niej.

Nie sposób także zgodzić się z twierdzeniami Sądu co do przyczyn nie podjęcia przez powódkę pracy w banku. Nie można bowiem tracić z pola widzenia szczególnie trudnych warunków socjalnych, w jakich przyszło powódce funkcjonować. Zarówno ona jak i jej matką nie posiadają obecnie stałego zatrudnienia. Jedynym źródłem dochodu powódki jest stypendium socjalne w kwocie 570 zł. miesięcznie, które niemal w całości przeznacza na czesne. Do swobodnej dyspozycji powódki pozostaje jej więc kwota 135 zł. miesięcznie, co dla 21 letniej, studiującej dziewczyny wydaje się być kwotą niewystarczającą. W tej sytuacji rezygnacja z pracy, której podjęcie wiązałoby się z wydatkami rzędu 1.000 zł., wydaje się być usprawiedliwiona trudną sytuacją finansową powódki i jej matki.

Mając powyższe na uwadze należy uznać za zasadny wynikający z treści uzasadnienia apelacji zarzut niewykazania, że J. C. nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Takie uznanie Sądu skutkować musiało zmianą zaskarżonego wyroku w pkt 2 i oddaleniem powództwa o uchylenie obowiązku alimentacyjnego w całości /art. 386 § 1 k.p.c./ (pkt 1 wyroku).

Za bezzasadne natomiast uznać należało pozostałe zarzuty podniesione przez powódkę w apelacji. Przede wszystkim wbrew twierdzeniom skarżącej nie ma podstaw, by podzielić zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., statuującego zasady oceny materiału dowodowego przez Sąd. Zasada swobodnej oceny dowodów określona tym przepisem wyraża się w jej ocenie według własnego przekonania Sądu, opartego na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Jej istotną cechą jest bezstronność, brak arbitralności i dowolności, przestrzeganie zasad logicznego rozumowania i zasad doświadczenia życiowego w wyciąganiu wniosków ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 28 września 2011 r., I ACa 380/11). Wszechstronne rozważenie zebranego materiału oznacza natomiast uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych środków dowodowych, a mających znaczenie dla ich mocy dowodowej i wiarygodności. Wszystkim wskazanym wyżej kryteriom odpowiada - zdaniem Sądu Odwoławczego - ocena dokonana przez Sąd I instancji. Zarówno ocena dowodów osobowych, jak i dokumentów prywatnych dokonana została w sposób obiektywny, rzetelny i wszechstronny. Wszystkie przeprowadzone dowody zostały przez Sąd Rejonowy przywołane i omówione. Ich ocena nie ogranicza się do tylko niektórych przesłanek, lecz opiera się na zestawieniu treści ich zeznań z pozostałymi, przeciwnymi dowodami naświetlającymi okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy w sposób odmienny. Zwraca też uwagę na wszystkie okoliczności towarzyszące przeprowadzaniu poszczególnych dowodów, a mające znaczenie dla ich mocy i wiarygodności. W oparciu o rozważenie wynikłych sprzeczności oraz zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego doprowadziła ona Sąd Rejonowy do dokonania prawidłowego wyboru. Nie można też zarzucić, by Sąd I instancji na tle przeprowadzonych dowodów budował wnioski, które z nich nie wynikają.

Nie sposób, więc podzielić zarzutu naruszenia powyższego przepisu w sposób i w okolicznościach zarzucanych przez skarżącą.

Nie mógł także odnieść zamierzonego przez powódkę skutku zarzut naruszenia przez Sąd przepisu prawa materialnego tj. art. 138 krio.

W ocenie Sądu II instancji, w niniejsze sprawie nie istnieją podstawy do uznania, że pozwany J. R. ma obecnie możliwość partycypowania w kosztach utrzymania powódki w zakresie większym od dotychczasowego. W sytuacji, gdy zostało ustalone, że pozwany pozostaje zatrudniony w wymiarze ½ etatu za miesięcznym wynagrodzeniem 800 zł. miesięcznie i nadto ma na utrzymaniu dwóch synów z kolejnego związku, w tym jednego studiującego poza miejscem zamieszkania, trudno uznać, iż ma on realną możliwości alimentowania córki J. w kwocie 550 zł. miesięcznie. Podnoszona zaś w apelacji okoliczność, że pozwany J. R. świadczy pracę „na czarno” nie znajduje żadnego oparcia w materiale dowodowym sprawy i dalsza polemika w tym zakresie – w ocenie Sądu Okręgowego - jest zbyteczna.

Nie sposób również podzielić argumentacji skarżącej co do tego, że o dobrej kondycji finansowej pozwanego świadczy fakt, iż na potrzeby studiującego syna przeznacza on miesięcznie kwotę aż 1.500 zł. Jak wynika z zeznań pozwanego J. R., jego wkład w utrzymanie syna jest znacznie niższy, gdyż ten utrzymuje się z zaciągniętego kredytu studenckiego, z którego tytułu otrzymuje miesięcznie 600 zł. (zeznania pozwanego k. 56 v.).

W konsekwencji powyższego, rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego zawarte w pkt 1 zaskarżonego orzeczenia uznać należy za słuszne. Dotychczas zasądzona kwota 400 zł. miesięcznie nie wykracza poza zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego a wraz ze świadczeniem matki powódki zaspokoi jej usprawiedliwione potrzeby.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, oddalił powództwo i apelację w pozostałej części (pkt 2 wyroku).