Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2018 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z o.o. w W.

przeciwko (...) w K.

o zapłatę

i z powództwa wzajemnego (...)w K.

przeciwko (...) Spółce z o.o. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 31 maja 2017 r. sygn. akt VII GC 88/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od (...) Spółki z o.o. w W. na rzecz (...) w K. kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. oraz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w pozwie skierowanym przeciwko (...)z siedzibą w K. domagali się zasądzenia na ich rzecz solidarnie kwoty 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 28.12.2014 r. do dnia zapłaty tytułem części należnych im od pozwanego kar umownych oraz kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (z uwzględnieniem spisu kosztów złożonego przez pełnomocnika w toku postępowania) oraz kwotę 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa procesowego.

Pozwany (...) w K. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz opłaty od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Jednocześnie pozwany wystąpił z pozwem wzajemnym, w którym domagał się zasądzenia od pozwanych wzajemnych (...) Spółki Akcyjnej w W. oraz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz powoda wzajemnego (...)w K. kwoty 100.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty tytułem części należnych mu od powodów/pozwanych wzajemnych kar umownych z tytułu odstąpienia od umowy.. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanych wzajemnych na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł..

Pozwani wzajemni w odpowiedzi na pozew wzajemny, wnieśli o oddalenie powództwa wzajemnego w całości oraz o zasądzenie od powoda wzajemnego na ich rzecz kosztów postępowania wywołanego powództwem wzajemnym, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Z ostrożności procesowej, na wypadek uznania roszczeń pozwanego – powoda wzajemnego z pozwu wzajemnego za zasadne, powodowie – pozwani wzajemni wnieśli o zmiarkowanie kary umownej (k. 349-355).

Wyrokiem z dnia 31 maja 2017 roku Sąd Okręgowy w Białymstoku: oddalił powództwo główne (punkt I.); zasądził od powoda głównego ” (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ” w W. na rzecz pozwanego głównego (...) w K. kwotę 3.617 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt II.); zasądził od pozwanego wzajemnego ” (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ” w W. na rzecz powoda wzajemnego (...) w K. kwotę 100.000 złotych z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym od dnia 13.01.2015 roku do dnia 31.12.2015 roku, zaś od dnia 01.01.2016 roku z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym za opóźnienie (punkt III.); zasądził od pozwanego wzajemnego ” (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ” w W. na rzecz powoda wzajemnego (...)w K. kwotę 11.313,58 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt IV.) oraz ustalił, że pozostałe nieuiszczone w sprawie koszty sądowe ponosi Skarb Państwa (punkt V.).

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy wynikało, że w dniu 28.11.2013 r. strony, tj. (...) w K. i konsorcjum firm: (...) Spółka Akcyjna w W. - lider konsorcjum i (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. – partner konsorcjum zawarły umowę nr (...), na podstawie której zamawiający (pozwany – powód wzajemny) zlecił, a wykonawca (powodowie – pozwani wzajemni) przyjęli do wykonania zadanie „ Modernizacja i rozbudowa systemu ciepłowniczego Miasta K. poprzez montaż układu kogeneracyjnego wytwarzającego energię elektryczną i cieplną z paliw odnawialnych i termomodernizacja budynków ciepłowni”.Za wykonanie przez powodów – pozwanych wzajemnych prac zostało przewidziane w umowie wynagrodzenie w wysokości 13.558.758,40 zł brutto. W §10 ust. 2 pkt 1 i 2 umowy strony przewidziały przypadki, w których każda ze stron może żądać od drugiej zapłaty kar umownych. Ponadto w § 21 umowy strony ustaliły wypadki, w których możliwe jest odstąpienie od łączącej ich umowy. Jednocześnie zastrzeżono, że odstąpienie od umowy powinno nastąpić w formie pisemnej pod rygorem nieważności takiego oświadczenia i powinno zawierać uzasadnienie. Integralną część umowy stanowił dokument Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ), a także oferta wykonawcy. W rozdziale VII SIWZ określono termin wykonania zamówienia na dzień 07.11.2014r. (k. 191). Ponadto w dokumencie tym zawarto postanowienie, zgodnie z którym na uzasadniony wniosek wykonawcy, zamawiający może wyrazić zgodę na dokonanie zmian terminów realizacji poszczególnych etapów robót wskazanych w uzgodnionym harmonogramie, pod warunkiem ,że ostateczny termin zakończenia robót nie przekroczy daty 07.11.2014 r. W rozdziale III pkt 4 SIWZ wskazano, iż zakres prac wykonawcy obejmuje m.in. wykonanie projektów wykonawczych.

W dniu 04.12.2013 r. zamawiający przekazał wykonawcy plac budowy, zaś pismem z dnia 18.12.2013 r. wykonawca zwrócił się do zamawiającego z wnioskiem o przesunięcie terminu wykonania części projektów wykonawczych z IV kwartału 2013 na II kwartał 2014 r., wskazując, iż zmiana terminu wykonania projektów wykonawczych wynika z faktu, iż do podpisania umowy doszło w terminie ponad 3 tygodnie po złożeniu oferty przetargowej. Ponadto wskazał, iż projekty wymagają uzgodnień technologicznych z dostawcą silnika parowego. Jednocześnie przesłał uaktualniony harmonogram rzeczowo – finansowy. W odpowiedzi na powyższe pismo zamawiający wyraził zgodę na przesunięcie terminu wykonania części projektów wykonawczych. W związku z przesunięciem terminu strony w dniu 16.01.2014 r. zawarły aneks nr (...) do umowy o roboty budowlane nr (...) z dnia 28.11.2013 r. Zgodnie z załączonym harmonogramem wykonanie części projektów wykonawczych zostało przesunięte z IV kwartału 2013 r. na I kwartał 2014 r.

Pismem z dnia 27.01.2014 r. powodowie – pozwani wzajemni przedstawili pozwanemu – powodowi wzajemnemu swoje wątpliwości i pytania do projektu budowlanego, wskazując, że ich zdaniem odpowiedzi powinni udzielić autorzy projektu w ramach nadzoru autorskiego, zaś pismem z dnia 14.02.2014 r. powodowie – pozwani wzajemni wystąpili do pozwanego – powoda wzajemnego o wydanie w terminie 45 dni od daty otrzymania przedmiotowego pisma gwarancji zapłaty na ich rzecz wynagrodzenia w kwocie 11.047.771,06 zł netto, wynikającego z umowy nr (...) z dnia 28 listopada 2013 r.

Pismem z dnia 20.02.2014 r. pozwany - powód wzajemny przedstawił odpowiedzi firmy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W., jako autora projektu budowlanego. Jednocześnie pozwany - powód wzajemny wyraził zaniepokojenie faktem braku widocznego postępu prac projektowych, jak i realizacyjnych. W celu wyjaśnienia wszelkich problemów pozwany – powód wzajemny zaproponował zwołanie Rady Budowy w dniu 26.02.2014 r. (k. 258).

Powodowie – pozwani wzajemni pismem z dnia 11.03.2014 r. wystąpili do pozwanego – powoda wzajemnego o akceptację firmy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. ,jako podwykonawcę na zakres obejmujący wykonanie technologii paleniska, kotła z przegrzewaczem pary (k. 273).

W dniu 01.04.2014 r. odbyło się spotkanie przedstawicieli zamawiającego i wykonawcy, które dotyczyło zaawansowania prac związanych z realizacją inwestycji. Podczas spotkania przedstawiciel zamawiającego wyraził zaniepokojenie w opóźnieniu prac związanych z realizacją inwestycji, zaś przedstawiciel wykonawcy przyznał, iż na dzień dzisiejszy nie są oni w stanie wykonać inwestycji w terminie.

Pismem z dnia 02.04.2014 r. skierowanym do pozwanego – powoda wzajemnego, inżynier kontraktu, tj. (...) J. B., W. F. (1) w B. wyraził swoje zaniepokojenie brakiem widocznego postępu prac projektowych, jak i realizacyjnych.

Pismem z dnia 02.04.2014 r. pozwany – powód wzajemny oświadczył powodom – pozwanym wzajemnym, iż odstępuje od umowy z winy wykonawcy ze skutkiem natychmiastowym, na podstawie art. 635 k.c. w zw. z art. 656 § 1 k.c. oraz § 21 ust. 1 tiret 3, 4 i 6 oraz ust. 3 umowy nr (...) z dnia 28.11.2013 r. (k. 287-288). Pismo to zostało wysłane powodom – pozwanym wzajemnym w dniu 02.04.2014 roku pocztą za potwierdzeniem odbioru w serwisie (...) z zaznaczeniem, że ma ono być doręczone do godziny 12:00 następnego dnia. Następnie w dniu 03.04.2014 r. przedmiotowe pismo pozwany – powód wzajemny wysłał powodom – pozwanym wzajemnym również za pomocą faksu, który został odebrany.

Pismem z dnia 07.04.2014 r. wykonawca odstąpił od umowy z dnia 28.11.2013 r., wskazując, iż Konsorcjum było zmuszone złożyć przedmiotowe oświadczenie po zapoznaniu się z treścią faksów, z których wynikała okoliczność odstąpienia od umowy przez inwestora i zinwentaryzowania wykonanych robót.

W dniu 08.04.2014 r. został sporządzony protokół z inwentaryzacji wykonanych przez wykonawcę robót. Wartość zainwentaryzowanych prac określono na kwotę 6.000 zł.

Następnie pismem z dnia 29.12.2014 r. pozwany – powód wzajemny wezwał powodów – pozwanych wzajemnych do zapłaty kwoty 1.358.875,84 zł z tytułu zapłaty kary umownej przewidzianej w §10 ust. 2 pkt 1 lit. c umowy z dnia 28.11.2013 r., tj. za odstąpienie od umowy przez zamawiającego w dniu 02.04.2014r. z przyczyn zależnych od wykonawcy, w terminie 7 dni od otrzymania przedmiotowego pisma . Przedmiotowe pismo wpłynęło do powodów – pozwanych wzajemnych w dniu 05.01.2015 roku.

W dniu 02.01.2017 r. nastąpiło połączenie spółki (...) w K. ze spółką (...) w K. poprzez przejęcie w całości majątku spółki (...) w K..

Wskazując na powyższe ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo główne nie zasługiwało na uwzględnienie, zaś powództwo wzajemne podlegało uwzględnieniu w całości.

Sąd I instancji wskazywał, że w przedmiotowej sprawie powodowie główni (pozwani wzajemni), jak i powód wzajemny (pozwany główny) dochodzili od swojego oponenta zapłaty tytułem części kary umownej w związku z odstąpieniem od umowy z dnia 28.11.2013 roku. Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się w istocie do tego, czy powodowie główni, jak i powód wzajemny odstąpili skutecznie od zawartej w dniu 28.11.2013 roku umowy z przyczyn leżących po stronie ich przeciwnika procesowego. Tym samym czy należały im się przewidziane na tę okoliczność umową nr (...) kary umowne. Wywodził, że strony łączyła umowa o roboty budowlane (art. 647 k.c.). Przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

W § 10 ust. 2 pkt 1 lit. c umowy strony postanowiły, że wykonawca zapłaci zamawiającemu kary umowne za odstąpienie od umowy zamawiającego lub wykonawcy, z przyczyn zależnych od wykonawcy w wysokości 10% wynagrodzenia umownego brutto. Na przedmiotowy paragraf powoływał się pozwany (powód wzajemny) uzasadniając swoje roszczenie. Powodowie główni wskazywali natomiast na §10 ust. 2 pkt 2 ppkt b, zgodnie z którym zamawiający płaci wykonawcy kary umowne z tytułu odstąpienia od umowy z przyczyn zależnych od zamawiającego z wyłączeniem przypadków odstąpienia od umowy na podstawie § 21 ust. 1 pkt a umowy – w wysokości 10% wynagrodzenia umownego brutto.

Odnosząc się do roszczeń powoda wzajemnego Sąd Okręgowy wskazywał, iż jako podstawę odstąpienia od umowy wskazywał on art. 635 k.c. w zw. z art. 656 § 1 k.c. oraz § 21 ust. 1 tiret 3, 4 i 5 umowy z dnia 28.11.2013 r. Postanowienia umowy nr (...), na które powoływał się pozwany (powód wzajemny) nie mogły jednak stanowić skutecznej podstawy odstąpienia od umowy, a to z uwagi na fakt, iż nie określono w nich terminu, w jakim odstąpienie od umowy będzie możliwe. W orzecznictwie zgodnie wskazuje się, iż zapisy umowy stron dotyczące umownego prawa odstąpienia od umowy bez oznaczenia terminu, w czasie którego będzie możliwe skorzystanie z prawa odstąpienia od umowy należy uznać za sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym przepisem art. 395 § 1 k.c.. Przepis ten wprowadza bowiem, na wypadek ustalenia umownego prawa do odstąpienia od umowy, wymagania obwarowane sankcją nieważności (art. 58 § 1 k.c.), do których to wymagań należy m.in. obowiązek oznaczenia terminu, w czasie którego będzie możliwe skorzystanie z prawa odstąpienia (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 23.04.2008 r., sygn. akt V ACa 130/08). Powyższa okoliczność nie oznaczała jednak, iż dokonane przez pozwanego (powoda wzajemnego) odstąpienie od umowy nie mogło zostać uznane za skuteczne. Zauważył bowiem, iż zarówno w powództwie wzajemnym, jak i oświadczeniu zamawiającego z dnia 02.04.2014 r. pozwany (powód wzajemny) jako podstawę odstąpienia od umowy wskazywał w pierwszej kolejności art. 635 k.c. w zw. z art. 656 § 1 k.c. (oświadczenie – k. 287-289). Zgodnie zaś z art. 635 k.c. jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Powołany przepis, na podstawie art. 656 § 1 k.c., stosuje się odpowiednio do umów o roboty budowlane. Zarówno przedstawiciele doktryny, jak i judykatury zgodnie wskazują, iż odstąpienie od umowy w warunkach omawianego przepisu, inaczej niż w art. 491 § 1 k.c., nie wymaga, po pierwsze, aby owo zaniechanie wykonania w ustalonym terminie czynności przyjmującego zamówienie było kwalifikowane w kategoriach zwłoki. Zamawiający może z niego skorzystać nawet wtedy, gdy nie da się przyjmującemu zamówienie postawić zarzutu naruszenia należytej staranności wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Po drugie, zamawiający nie jest w tym przypadku zmuszony do wyznaczenia drugiej stronie odpowiedniego terminu do wykonania koniecznych czynności, z zastrzeżeniem, że po jego bezskutecznym terminie będzie mógł od umowy odstąpić. W tym wypadku może to czynić w razie ustalenia, że przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła, i to tak dalece, że nie jest prawdopodobne, że zdoła je wykończyć w czasie właściwym. Wywodził, że pozwany (powód wzajemny) uzasadniając swoje stanowisko wskazywał, iż wykonawca opóźnił się z rozpoczęciem realizacji robót tak dalece, że nie zdołałby zrealizować ich w umówionym terminie 07.11.2014 r. oraz wyjaśnił, iż na dzień odstąpienia od umowy, tj. 03.04.2014 r. wykonawca przedłożył jedynie niepodpisany „projekt” docieplenia istniejącego budynku ciepłowni oraz dokonał rozbiórki budynku magazynowego. Powodowie (pozwani wzajemni) odnosząc się do uprawnienia pozwanego (powoda wzajemnego) do odstąpienia od umowy na podstawie art. 635 k.c. wskazywali natomiast, iż skuteczność odstąpienia w oparciu o powołany wyżej artykuł wymaga udowodnienia, iż według stanu realizacji umowy na dzień 02.04.2014 r. nie było prawdopodobne wykonanie umowy w terminie na dzień 07.11.2014 r. Zdaniem powodów (pozwanych wzajemnych), przedstawiona przez pozwanego (powoda wzajemnego) argumentacja nie uprawdopodobniła zaistnienia tej okoliczności, zaprzeczyli, jakoby w kwietniu 2014 r. nie było już możliwości zakończenia realizacji umowy do dnia 07.11.2014 r.

Akcentując, że charakterystyka spraw, których przedmiotem są prace budowlane przejawia się koniecznością uzyskania wiadomości specjalnych celem prawidłowego rozstrzygnięcia sporu, Sąd I instancji za zasadne uznał dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa o specjalności sanitarnej i elektrycznej. Biegły sądowy K. B. w sporządzonej opinii (k.655-664) wskazał, iż brak projektów wykonawczych na dzień 03.04.2014 r. uniemożliwił realizację robót zgodnie z zawartą umową. Wskazał, iż powodowie w ramach zawartej umowy mieli wykonać dokumentację wykonawczą na podstawie dokumentacji budowlanej przekazanej przez stronę pozwaną. Jednakże powodowie przez okres kilku miesięcy nie przedstawili pozwanemu do akceptacji projektów wykonawczych na realizowane roboty. Biegły podkreślił, iż umowa została podpisana w dniu 28.11.2013 r., a do końca I kwartału 2014 r. powodowie nie przedstawili żadnego dokumentu, który można byłoby nazwać projektem wykonawczym. W ocenie biegłego znajdujące się w aktach szczątki dokumentacji nie mogły być podstawą realizacji robót bądź złożenia zamówienia na dostawę urządzeń. Biegły sądowy wskazał ponadto, że zgłaszane przez powodów uwagi do projektu budowlanego winny być wyjaśnione na etapie składania ofert, a nie po podpisaniu umowy. Zdaniem biegłego, składanie uwag do projektu budowlanego po podpisaniu umowy świadczy o niewłaściwym przygotowaniu oferty przez powodów bez dogłębnej analizy dokumentacji przetargowej. Podał, że powodowie po wygraniu przetargu powinni byli natychmiast powiadomić /uzgodnić/ zarezerwować moce produkcyjne u producenta kotła i silnika do instalacji układu kogeneracyjnego wytwarzającego energię elektryczną i cieplną z paliw odnawialnych o parametrach wskazanych w dokumentacji projektowej. Biegły wskazał, iż z akt sprawy wynika, że powodowie nie mieli aktualnej oferty na dostawę tych urządzeń i zostali zaskoczeni przez dostawcę podwyżką ceny za dostawę urządzeń. Ponadto biegły sądowy podał, iż głównym urządzeniem linii technologicznej był kocioł i silnik do instalacji kogeneracji. Dlatego też posiadając wiedzę o czasie oczekiwania (6 do 8 miesięcy) należało rozpocząć wszelkie działania związane z uzgodnieniem i zamówieniem tych urządzeń. Biegły wskazał również, iż za wynagrodzenie określone w umowie z dnia 28.11.2013 r. powodowie byli w stanie wykonać zamówienie. Biegły sądowy K. B. podkreślił, iż wykonawca w zależności od skomplikowania inwestycji, swojego doświadczenia etc., składając ofertę bierze pod uwagę również roboty nie przewidziane określając je procentowo od wartości kontraktu. Dostawca urządzenia zgodnie z pismem powodów podniósł cenę kotła z silnikiem o kwotę 30.000 EURO, co stanowi ok. 1% wartości kontraktu. Wzrost ceny kotła z silnikiem nie miał, w ocenie biegłego, większego wpływu na wynik finansowy zadania. Końcowo biegły wskazał, iż brak zamówienia głównych urządzeń technologii na koniec I kwartału 2014 r. stwarzał realne zagrożenie niedotrzymania terminu zakończenia prac na dzień 07.11.2014 r. Ustosunkowując się do zastrzeżeń powodów, biegły podtrzymał opinię, wskazał ponadto, że jeżeli w projekcie budowlanym były nieścisłości, z których jednoznacznie wynikałaby moc agregatu to należało się zwrócić do inwestora ogłaszającego przetarg z pytaniem. To był bowiem etap, na którym należało rozstrzygnąć wszystkie wątpliwości. Podkreślił, iż najistotniejszym elementem tej inwestycji było wykonanie technologii i dostawa agregatów. Jeżeli zatem umowa była zawarta w dniu 28.11.2013 roku to w pierwszej kolejności należało uzgodnić sprawę agregatu i dokonać uzgodnień z (...). W przypadku braku zastrzeżeń można było składać zamówienie. Jak wskazał biegły, podjęcie tego tematu pod koniec stycznia było o 2 miesiące za późno. Sąd Okręgowy podzielił wnioski ww. opinii, uznając ją za fachową i rzetelną, a także zawierającą wyczerpujące odpowiedzi na postawione przez Sąd pytania, zaś zawarte w niej wnioski były kategoryczne i jednoznaczne.

Sąd I instancji wskazał ponadto, że stanowisko pozwanego (powoda wzajemnego) potwierdzały również zeznania większości świadków, które korelowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, w tym z opisaną powyżej opinią biegłego sądowego K. B.. Świadek J. J. (pracował na podstawie umowy o dzieło zawartej z nim przez firmę (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w W., która wykonywała projekt budowlany) zeznał, iż projekt został wykonany zgodnie z zasadami prawa budowlanego, przepisów i norm w tym zakresie. Został uzgodniony przez przedstawicieli (...), BHP i Sanepidu, a następnie został przekazany do inwestora. Wskazał, iż pisma kierowane od wykonawcy, czyli powodów dotyczyły rozwiązań technicznych układu kogeneracyjnego z istniejącym układem ciepłowniczym. Ponadto świadek ten zeznał, iż brak odpowiedzi na pytania kierowane przez wykonawcę nie uniemożliwiał wykonania projektów wykonawczych, dlatego, że projekt budowlany został wykonany prawidłowo, uzyskał on wszystkie pozwolenia. Świadek wskazał, iż pytania kierowane przez wykonawcę mogły być przez niego zadane na etapie przetargu. Świadek zeznał również, że ze strony wykonawcy padły również pytania odnośnie mocy kotła parowego, która była podana ok. 2,4 MW. Podał, iż nie mając konkretnych typów kotłów i parametrów zagwarantowanych przez dostawcę kotłów, parametry przyjęte w projekcie budowlanym są orientacyjne, ale z dużą dokładnością. Jednocześnie wskazał, że nie są to kotły, które można kupić z „półki”. Są one projektowane na konkretne zamówienie. Świadek M. P., który uczestniczył w realizacji inwestycji z ramienia firmy (...) w B., która pełnił funkcję inżyniera kontraktu wskazał, że na pierwszym spotkaniu z wykonawcą został przekazany mu plac budowy i zostały dopełnione sprawy formalne ze zgłoszeniem kierownika budowy. Ustalono, że wykonawca przystępuje do projektowania i to było na początku grudnia 2013 roku, tuż po podpisaniu umowy. Następie gdzieś po około 2 miesiącach od przekazania placu budowy wpłynęło od wykonawcy pismo z pytaniami i uwagami do projektu budowlanego. Dotyczyły one bardzo szczegółowych rzeczy, które w ocenie świadka były bezpodstawnie zadawane. Świadek wskazał, iż pytania były nieistotne, ponieważ zgodnie z przetargiem i podpisaną umową wykonawca miał wykonać kompletny projekt wykonawczy z doborem wszystkich urządzeń, przedstawieniem wszystkich wyliczeń i miał ten projekt przedłożyć zamawiającemu. Dalej świadek zeznał, iż również firma(...) w B. jako inwestor zastępczy kierowała do wykonawcy pisma zawierające zaniepokojenie z uwagi na upływ terminu. Wskazał, iż wykonawca w jednym z ostatnich pism zadeklarował konkretny termin przedłożenia całej dokumentacji w kwietniu 2014 roku, natomiast dokumentacja ta nie pojawiła się. Wyjaśnił również, iż okres realizacji zamówienia w przypadku silników parowych wynosi od 6 do 8 miesięcy, co można wnioskować z innych inwestycji, zaś w przypadku kotła okres dostawy to 5-6 miesięcy. Jego zdaniem zamówienie tych urządzeń bez projektu wykonawczego byłoby pewnym ryzykiem, gdyż należało skoordynować parametry tych urządzeń i dopiero można byłoby przystąpić do zamówienia. W ocenie świadka, mając na uwadze długi okres dostawy urządzeń plus wykonanie całej technologii, jak również uruchomienie całej instalacji to termin ten 7.11.2014 roku był nierealny. W podobnym tonie zeznał świadek J. B., który wskazał, iż w jego ocenie przedmiot zamówienia był prawidłowy. Wyjaśnił, iż ostatnie spotkanie w marcu 2014 r. skończyło się ustaleniem, że wykonawca do dnia 4.04.2014 roku przedłoży cały kompletny projekt wykonawczy. Do dnia 4.04.2014 roku wykonawca nie przedłożył jednak konkretnego projektu wykonawczego. Wskazał, że firma (...)w B. pisała pismo do inwestora o braku zaawansowania prac wykonywanych przez powodów, które gwarantowałyby wykonanie umowy do dnia 7.11.2014 roku. Świadek zeznał, że firma (...)w B. zwracała uwagę na nierealność wykonania tego zamówienia w terminie przewidzianym w umowie. Świadek wskazał, iż nie był widoczny postęp prac projektowych. Świadek zeznał również, iż cykl produkcyjny firmy (...) trwa od 6-8 miesięcy. Świadek T. W. zeznał, że pierwsze zapytania przez wykonawcę do projektu budowlanego pojawiły się około końcówki stycznia 2014 r. Wskazał, że zapytania miały charakter, taki że zaczęły sygnalizować fakt, że jest problem braku znajomości inwestycji jaką wykonawcy muszą wykonać. Wyjaśnił, iż w międzyczasie pozwany – powód wzajemny starał się wymusić na wykonawcy pracę nad inwestycją, minęły 2-3 miesiące, a pozwany – powód wzajemny nie otrzymał nic, ani koncepcji, ani projektów wstępnych. Świadek zeznał również, iż na spotkaniu stron, które miało miejsce 01.04.2014 r. przedstawiciel powodów (pozwanych wzajemnych) na pytanie czy (...) Spółka Akcyjna w W. jako lider konsorcjum jest w stanie wykonać tą inwestycję w terminie odpowiedział, że nie. Z zeznaniami wyżej wymienionych świadków zbieżne były zeznania świadka W. F. (2) oraz świadka M. U.. Świadek W. F. (2) wskazał, iż do momentu rozwiązania umowy z powodami nie pojawiła się dokumentacja, w której powinny być nazwane szczegółowo urządzenia, ich parametry i zawarte szczegóły pozwalające na wykonanie przedmiotu zamówienia. Wskazał, iż jako inwestor zastępczy kierowali do inwestora bezpośredniego pisma o ich zaniepokojeniu, że może być zagrożony termin końcowy inwestycji ze względu na słaby postęp robót. Natomiast świadek M. U. zeznał, iż dokumentacja zamawiającego była stosunkowo dobra od strony technicznej. Wskazał również, że jeżeli chodzi o czas dostawy takiego urządzenia z firmy (...), to jest to czas 7-8 miesięcy. Świadek zeznał również, iż wykonawca powinien dobrać urządzenia na etapie składania oferty. SIWZ wyraźnie mówi, że ma być to urządzenie wyrażające 300 kW energii elektrycznej, minimum 2,6 MW ciepła i miały mieć minimum jakąś sprawność. Wskazał, iż składając ofertę trzeba mieć pewność, że to co się oferuje to się spełnia, zaś bez tej wiedzy trudno złożyć ofertę. Odnosząc się do zeznań świadka M. S., Sąd Okręgowy wskazał, że w trakcie wykonywania projektu wykonawczego okazały się pewne nieścisłości projektowe z projektu budowlanego, który dostarczył zamawiający (były to omyłki projektowe wynikające bardziej z przeoczeń niż z celowości). Wskazał, że odpowiedzi, które dostała firma (...) od zamawiającego, to nie były odpowiedzi konkretne jakich oczekiwano. Jednocześnie świadek zeznał, iż prace były kontynuowane, a brak odpowiedzi nie ograniczał ich.

Zeznania wyżej wymienionych świadków w zakresie w jakim wskazywały na obowiązki leżące po stronie powodów (pozwanych wzajemnych), jak również wskazujące na charakter zadawanych przez powodów (pozwanych wzajemnych) pytań i ich wpływ na możliwość wykonania przedmiotu zamówienia, przy jednoczesnym uwzględnieniu odpowiedzi ze strony pozwanego (powoda wzajemnego) oraz okresu realizacji zamówienia na silnik parowy - Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne. Podkreślał, że wymienieni świadkowie, poza T. W., uczestniczyli w realizacji inwestycji jako podmioty samodzielne, niezależne od pozwanego (powoda wzajemnego) przez co ich zeznania uznał za w pełni obiektywne. Waloru obiektywizmu nie przypisał natomiast zeznaniom świadka D. Z. i M. G., którzy byli pracownikami powoda (pozwanego wzajemnego ). Wskazał, że świadek D. Z. zeznał, że pod koniec stycznia 2014 r. powodowa spółka wystosowała do zamawiającego pismo, w którym zawarła szereg pytań dotyczących przede wszystkich zaprojektowanej technologii w projekcie budowlanym, który stanowił załącznik do SIWZ. Świadek podał, iż nie był obecny na etapie postępowania przetargowego, ale powołując się na swoje doświadczenia zawodowe stwierdził, że szczegółowa analiza w przeciągu 2 tygodni, czyli terminu na jaki powodowa firma i inni oferenci mieli czas składania ofert była niemożliwa. Dalej świadek zeznał, iż brak było odpowiedzi, dzięki którym mogliby rozwiązać problemy. Świadek zeznał również, iż powód był w stanie wykonać umowę w terminie, gdyby otrzymał odpowiedź na pytania z pisma 27.01.2014r.. Świadek podał, że gdyby powód otrzymał te odpowiedzi w połowie kwietnia to kontrahenci powoda, przede wszystkim dostawca silnika i dostawca technologii, mogli się wywiązać z przedmiotu umowy i terminy byłyby zachowane. W podobnym tonie zeznał świadek T. M. i M. G., który wskazał, że w trakcie prac projektowych powstał szereg niejasności, nieścisłości, które należało skonsultować z autorem projektu budowlanego celem ich wyjaśnienia i aby układ ten został jak najlepiej zaprojektowany. W ocenie świadka również, gdyby powód otrzymał odpowiedź na zadane pytania to byłby w stanie wykonać całą umowę w terminie. Ponadto świadek wskazał, iż przed rozpoczęciem prac nad projektami wykonawczymi nie można było zgłosić tych zastrzeżeń, bo wymagały one przygotowania obliczeń. Sąd Okręgowy stwierdził, że zeznania trzech wyżej wymienionych świadków nie korelowały z zeznaniami pozostałych przesłuchanych w sprawie świadków, jak również opinią biegłego sądowego w zakresie w jakim wskazały na niemożliwość wykonania przedmiotu umowy bez odpowiedzi na zadane przez powodów pytania, jak również, iż zgłoszenie zastrzeżeń/pytań, które pojawiły się w trakcie realizacji umowy nie było możliwe w postępowaniu przetargowym i z uwagi na powyższą sprzeczność Sąd Okręgowy nie dał wiary tym zeznaniom. Nic nowego z punktu widzenia przedmiotowego sporu nie wniosły do sprawy natomiast zeznania świadka J. S., gdyż swoją wiedzę opierał na informacjach , które otrzymywał od panów G. i M..

W ocenie Sądu Okręgowego pozwany (powód wzajemny) na tle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wykazał i udowodnił ponad wszelką wątpliwość w niniejszym postępowaniu, że na skutek opóźnienia powodów (pozwanych wzajemnych) w realizacji przedmiotu umowy, jej wykonanie do dnia 07.11.2014 r. stało się niemożliwe. Podkreślał, że zgodnie z zawartą między stronami umową, jak również z Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia termin zakończenia zleconych powodom (pozwanym wzajemnym) prac ustalono na dzień 07.11.2014 r. Jak wynika z pierwotnego harmonogramu prac, część projektów wykonawczych miała zostać wykonana do końca IV kwartału 2013 r., zaś pozostała część do końca I kwartału 2014 r. Jednakże już w dniu 18.12.2013 r., a więc niespełna miesiąc po zawarciu umowy powodowie (pozwani wzajemni) wystąpili do pozwanego (powodowa wzajemnego) o przesunięcie terminu wykonania części projektów. Pomimo tego, iż pozwany (powód wzajemny) przychylił się do wniosku powodów (pozwanych wzajemnych) i przesunął termin wykonania części projektów wykonawczych z IV kwartału 2013 r. na I kwartał 2014 r., powodowie (pozwani wzajemni) nie przedłożyli wymaganych dokumentów. Wprawdzie powodowie (pozwani wzajemni) wskazywali, iż brak projektów wykonawczych był spowodowany brakiem odpowiedzi ze strony pozwanego (powoda wzajemnego) na zadawane przez nich pytania do projektu budowlanego, jednakże jak wynika z opinii biegłego sądowego, jak również z zeznań większości świadków, wątpliwości jakie wystąpiły po stronie powodów (pozwanych wzajemnych) powinny być wyjaśnione na etapie składania ofert, a nie już po podpisaniu umowy. Nadto świadkowie wskazywali, na niezasadność co poniektórych pytań, jak również, iż wyjaśnienie pewnych kwestii nie leżało w ogóle po stronie inwestora, bowiem odpowiednią wiedzę w tym zakresie powinna mieć osoba wykonująca projekt wykonawczy. Zwracał również uwagę na zapis, który zawarto w protokole z przyjęcia-przekazana placu budowy, zgodnie z którym warunkiem rozpoczęcia prac budowlano-montażowych jest zatwierdzenie projektu realizacyjnego (wykonawczego) przez zamawiającego. Ponadto, zdaniem Sądu Okręgowego, na aprobatę nie zasługiwało zachowanie powodów (pozwanych wzajemnych), którzy pierwsze pytania do projektu budowlanego skierowali do pozwanego (powoda wzajemnego) dopiero po dwóch miesiącach od dnia podpisania umowy. W ocenie Sądu I Instancji, skoro powodowie (pozwani wzajemni) po podpisaniu umowy powzięli pewne wątpliwości co do projektu budowlanego, to powinni je wyjaśnić niezwłocznie, zwłaszcza mając na uwadze krótki termin realizacji przedmiotu umowy. W tym miejscu warto również zwrócić uwagę na pismo powodów (pozwanych wzajemnych) skierowane do pozwanego (powoda wzajemnego) jeszcze przed złożeniem przez powodów oferty.

Powodowie (pozwani wzajemni) wskazywali również, iż ostateczne wyjaśnienia na nurtujące ich pytania miały zostać udzielone na spotkaniu w dniu 08.04.2014 r., do którego jednak nie doszło. Jednocześnie wskazywali, iż po tej dacie miało nastąpić wykonanie projektów wykonawczych, a następnie zamówienie silnika parowego. W ocenie Sądu Okręgowego nawet gdyby do przedmiotowego spotkania doszło i powodowie (pozwani wzajemni) uzyskaliby kolejne odpowiedzi na zadawane przez nich pytania to wykonanie przedmiotu zamówienia w terminie do dnia 07.11.2014 r. nie byłoby możliwe do osiągnięcia, gdyż na dostawę silnika parowego potrzebny jest okres około 8 miesięcy. Powyższy okres został potwierdzony nie tylko zeznaniami świadków, ale również znajdującą się w aktach sprawy ofertą firmy (...) (z której usług chcieli skorzystać powodowie) skierowaną do firmy (...), w której wskazano, iż okres dostawy to około 7-8 miesięcy po otrzymaniu technicznie i komercyjnie przejrzystego zamówienia i zaliczki. Jeśli więc nawet hipotetycznie przyjąć, iż powodowie (pozwani wzajemni) dostarczyliby projekty wykonawcze do połowy kwietnia 2014 r., a następnie zamówili silnik parowy to przedmiot zamówienia otrzymaliby dopiero w połowie października/listopada 2014 roku. Po otrzymaniu silnika powodowie (pozwani wzajemni) musieliby go jeszcze zamontować, dokonać odpowiednich pomiarów, uruchomić, wykonać rozruch technologiczny, jak również wykonać projekt powykonawczy. Wobec powyższego, zdaniem Sądu I instancji nie było wątpliwości co do tego, iż wykonanie przez powodów (pozwanych wzajemnych) przedmiotu zamówienia do dnia 07.11.2014 r. było niemożliwe do zrealizowania. Jednocześnie Sąd Okręgowy podkreślił, że nie dopatrzył się po stronie zamawiającego braku współdziałania w realizacji przedmiotu zamówienia. Z materiału zgromadzonego w aktach sprawy wynikało bowiem, iż pozwany (powód wzajemny) udzielał odpowiedzi na zadawane przez powodów (pozwanych wzajemnych) pytania.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż odstąpienie przez pozwanego (powoda wzajemnego) od umowy było skuteczne i nastąpiło z przyczyn leżących po stronie wykonawcy. W konsekwencji uznał, iż pozwany (powód wzajemny) był uprawniony na podstawie § 10 ust. 2 pkt 1 lit. c łączącej strony umowy, do naliczenia powodom (pozwanym wzajemnym) kar umownych. Na marginesie Sąd Okręgowy wskazywał, iż nie sposób było zgodzić się z prezentowanym przez powodów (pozwanych wzajemnych) stanowiskiem, jakoby oświadczenie pozwanego o odstąpieniu od umowy nie ujawniło woli o odstąpieniu od umowy w sposób dostateczny, a to z uwagi na fakt, iż pozwany najpierw sformułował oświadczenie o odstąpieniu (pismo nr (...)), a następnie pismo potwierdzające, że termin spotkania wyznaczonego na dzień 08.04.2014 r. jest aktualny (pismo nr (...)). Odnosząc się do powyższego podkreślił, iż oba wyżej wskazane pisma zostały wysłane powodom nie tylko listownie za pośrednictwem Poczty Polskiej, ale również faksem. Jak wynika z wydruków załączonych przez pozwanego (powoda wzajemnego) pismo potwierdzające spotkanie, które miało odbyć się w dniu 08.04.2014 r. zostało doręczone powodom (pozwanym wzajemnym) za pomocą faksu w dniu 02.04.2014 r., zaś oświadczenie pozwanego (powoda wzajemnego) o odstąpieniu przez niego od umowy zostało wysłane faksem w dniu 03.04.2014 r. Co istotne, powodowie zapoznali się z pismem pozwanego przesłanym faksem w dniu 03.04.2014 r. co sami potwierdzili w sporządzonym przez siebie piśmie zawierającym oświadczenie o odstąpieniu od umowy z dnia 07.04.2014 r. Sama zaś numeracja wysłanych przez pozwanego pism nie ma jakiegokolwiek znaczenia dla złożonego przez pozwanego (powoda wzajemnego) oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Ponadto dla oceny skuteczności dokonanego przez pozwanego (powoda wzajemnego) odstąpienia od umowy nie ma również znaczenia fakt, iż powodowie (pozwani wzajemni) awizowaną przesyłkę odebrali dopiero w dniu 08.04.2014 r., a więc po dniu, w którym sami odstąpili od umowy z dnia 28.11.2013 r., bowiem jak już wyżej zostało wskazane, oświadczenie pozwanego (powoda wzajemnego) powodowie otrzymali również faksem i je odebrali.

Odnosząc się do wniosku powodów/pozwanych wzajemnych/ o zmiarkowanie kary umownej, Sad I instancji zwracał uwagę, iż miarkowanie kary umownej zostało przewidziane w art. 484 § 2 k.c., zgodnie z którym jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. W przedmiotowej kwestii Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Apelacyjnego w Katowicach, iż miarkowanie kary umownej w trybie art. 484 § 2 k.c. na żądanie dłużnika należy do tzw. prawa sędziowskiego. Regulacja tego przepisu nie zawiera jakichkolwiek wyłączeń. Przepis ten może wchodzić w grę w każdym przypadku, gdy w świetle oceny określonego stanu faktycznego, można mówić o tym, że kara umowna w zastrzeżonej wysokości może być uznana za rażąco wygórowaną. Sama zaś dysproporcja, nawet znaczna, nie uzasadnia zarzutu o rażącym wygórowaniu kary umownej, a o stanie rażącego wygórowania można mówić w sytuacji, gdy kara umowna jest równa, bądź zbliżona do wartości zobowiązania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - V Wydział Cywilny z dnia 11 marca 2015 r., sygn. Akt V ACa 650/14). Na potrzeby przedmiotowej sprawy przytoczył również orzeczenie Sądu Najwyższego, w którym to Sąd Najwyższy wskazał, że sąd, oceniając, czy zastrzeżona w umowie kara umowna nie jest nadmiernie wygórowana, powinien brać pod uwagę nie tylko stosunek wysokości zastrzeżonej kary umownej do wysokości szkody doznanej przez inwestora, ale również wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy, oraz ocenić, czy wykonanie zobowiązania w umówionym terminie było realne (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 14 stycznia 2016 r., sygn. akt IV CSK 223/15). Przypomniał ostatecznie, że na gruncie przedmiotowej sprawy, pozwany (powód wzajemny) odstąpił od umowy wyłącznie z przyczyn leżących po stronie powodów (pozwanych wzajemnych). To zachowanie powodów (pozwanych wzajemnych) doprowadziło do sytuacji, w której wykonanie przedmiotu umowy w określonym terminie stało się niemożliwe do realizacji. Powodowie (pozwani wzajemni) mimo krótkiego terminu realizacji umowy, zwlekali z zadaniem pytań pozwanemu odnośnie projektu budowlanego prawie dwa miesiące od dnia podpisania umowy. Co istotne pytania te mogły być zadane już na etapie postępowania przetargowego. Ponadto powodowie (pozwani wzajemni) nie przedstawili w terminie projektów wykonawczych mimo tego, iż pozwany (powód wzajemny) na ich prośbę przesunął termin z IV kwartału 2013 r. na I kwartał 2014 r., a co więcej w kwietniu 2014 r., a zatem na 7 miesięcy przez terminem, w którym przedmiot umowy miał zostać wykonany, powodowie (pozwani wzajemni) nie złożyli nawet zamówienia na podstawowe urządzenie jakim jest silnik parowy, przy czym mieli oni wiedzę, że czas dostawy tego urządzenia może wynieść nawet 8 miesięcy. Wskazywał nadto, że nie sposób było się zgodzić się z powodami (pozwanymi wzajemnymi) jakoby pozwany (powód wzajemny) nie poniósł żadnej szkody na skutek odstąpienia od umowy. Zauważyć należy, iż pozwany (powód wzajemny) w związku z odstąpieniem od umowy z przyczyn leżących po stronie wykonawcy nie zrealizował przedmiotu umowy, to zaś skutkowało utratą dofinansowania w kwocie 4.864.374,15 zł. Okoliczność ta została potwierdzona w piśmie Urzędu Marszałkowskiego Województwa (...) z dnia 26.06.2014 r. (k. 397). Nadto, w ocenie Sądu Okręgowego, brak było podstaw aby uznać, iż należna pozwanemu (powodowi wzajemnemu) kara umowa była rażąco wygórowana. Wskazał, że wprawdzie w przedmiotowym procesie pozwany (powód wzajemny) dochodzi jedynie części kar umownych, jednak zauważył, iż w §10 umowy strony zawarły postanowienie, zgodnie z którym w razie odstąpienia przez jedną ze stron od umowy druga strona będzie mogła żądać zapłaty kary umownej w wysokości 10% wynagrodzenia umownego brutto. Gdyby więc nawet pozwany (powód wzajemny) dochodził całości kary umownej to zdaniem Sądu, mając na uwadze wysokość w jakiej została ona zastrzeżona nie sposób byłoby uznać, iż jest ona rażąco wygórowana i w sprawie nie było podstaw do jej miarkowania.

Na uwzględnienie nie zasługiwało natomiast żądanie powodów (pozwanych wzajemnych) o zapłatę kar umownych z tytułu odstąpienia przez nich od umowy z uwagi na nie udzielenie przez pozwanego (powoda wzajemnego) gwarancji zapłaty (art. 649 ^{( 1)} § 1 k.c.). Wskazywał, że w literaturze przedmiotu wskazuje się, iż roszczenie o udzielenie gwarancji zapłaty jest prawem akcesoryjnym. Akcesoryjność roszczenia o udzielenie gwarancji zapłaty wynika z faktu, że służy ono zabezpieczeniu wierzytelności wykonawcy w zakresie roszczenia o zapłatę umówionego wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych. Poza tym o akcesoryjności roszczenia o udzielenie gwarancji zapłaty świadczy fakt, że jego istnienie i treść są zdeterminowane każdorazowo istnieniem i treścią roszczenia o zapłatę umówionego wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych. W ocenie Sądu Okręgowego uzyskanie przez powodów (pozwanych wzajemnych) przysługującego im wynagrodzenia w terminie nie było zagrożone ze strony pozwanego (powoda wzajemnego). Jak bowiem wynika z umowy o dofinansowanie nr (...) z dnia 19.04.2013 r. Instytucja Zarządzająca przyznała pozwanemu (powodowi wzajemnemu) dofinansowanie w kwocie 4.867.374,15 zł, na którą składały się płatności z budżetu środków europejskich w kwocie 4.137.268,02 zł oraz współfinansowanie krajowe w kwocie 730.106,13 zł. Ponadto z umowy wynika, iż pozwany (powód wzajemny) dysponował wkładem własnym w wysokości 4.867.374,16 zł (k. 178). Nadto pozwany (powód wzajemny) w dniu 25.02.2013 roku otrzymał z Banku Spółdzielczego w K. promesę kredytową, w której bank zadeklarował się udzielić pozwanemu (powodowi wzajemnemu) kredytu inwestycyjnego na finansowanie przedmiotowego projektu w wysokości 7.431.971,74 złote. Skoro więc pozwany (powód wzajemny) posiadał środki własne, a nadto uzyskał współfinansowanie ze środków europejskich i krajowych to zdaniem Sądu I instancji, nie powinno budzić jakichkolwiek wątpliwości, iż finansowanie inwestycji było zapewnione. Dalej zauważył, iż funkcją gwarancji zapłaty jest zabezpieczenie zapłaty przysługującego wykonawcy wynagrodzenia w terminie. W przedmiotowej zaś sprawie powodowie (pozwani wzajemni) do czasu odstąpienia przez pozwanego (powoda wzajemnego) od umowy wykonali jedynie prace rozbiórkowe o wartości 6.000 zł (protokół inwentaryzacji wykonanych robót, pomimo tego, że zgodnie z harmonogramem do dnia 01.04.2014 r. mieli wykonać projekty wykonawcze o wartości 150.000 zł. Ponadto termin na udzielenie przez pozwanego (powoda wzajemnego) gwarancji zapłaty upływał w dniu 04.04.2014 r., natomiast pismem z dnia 02.04.2014 r., które zostało doręczone powodom (pozwanym wzajemnym) faksem w dniu 03.04.2014 r. pozwany (powód wzajemny) odstąpił od łączącej strony umowy. Jak już zostało wyżej wskazane, odstąpienie pozwanego (powoda wzajemnego) od umowy było skuteczne, zaś powodowie (pozwani wzajemni) zapoznali się z przedmiotowym faksem. Należało więc uznać, iż obowiązek udzielenia gwarancji zapłaty przez pozwanego (powoda wzajemnego) wygasł wraz z odstąpieniem przez niego od umowy z dnia 28.11.2013 r.. W związku z powyższym nie sposób było uznać, iż powodowie (pozwani wzajemni) odstąpili od umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanego (powoda wzajemnego). Ponadto, skoro przyczyna odstąpienia przez powodów (pozwanych wzajemnych) od umowy nie leżała po stronie pozwanego (powoda wzajemnego) to żądanie powodów (pozwanych wzajemnych) o zapłatę kar umownych należało uznać za niezasadne i nieudowodnione.

Skoro roszczenie powodów głównych nie zostało uwzględnione to ich należało uznać za stronę przegrywającą sprawę. Zgodnie więc z wyrażoną w art. 98 k.p.c. zasadą ponoszenia odpowiedzialności za wynik sprawy powód główny (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. powinien zwrócić na rzecz pozwanego głównego poniesione przez niego koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 złotych, które zostały ustalone w oparciu o § 6 ust. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. nr 163, poz. 1349 ze zm.) w zw. z § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 roku poz. 1804 ze zm. – Dz. U. z 2016 roku, poz. 1667) plus opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 złotych .

Biorąc zaś pod uwagę cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy zasadne natomiast okazało się roszczenie powoda wzajemnego. Dlatego też Sąd Okręgowy zasądził na jego rzecz od pozwanego głównego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym od dnia 13.01.2015 r. do dnia 31.12.2015 r., zaś od dnia 01.01.2016 r. z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym za opóźnienie .

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c.

W związku z tym, że powód wzajemny wygrał sprawę to na podstawie art. 98 k.p.c. należał mu się od powoda głównego zwrot poniesionych przez niego kosztów procesu, na które złożyły się: kwota 5.000 zł tytułem opłaty od pozwu wzajemnego, kwota 2.713,58 zł wynagrodzenie biegłego sądowego za sporządzenie opinii oraz kwota 3.600 zł koszty zastępstwa procesowego ustalone w oparciu o § 6 ust. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. nr 163, poz. 1349 ze zm.) w zw. z § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 roku poz. 1804 ze zm. – Dz. U. z 2016 roku, poz. 1667) .

Z uwagi na to, iż w dniu 24 maja 2017 roku Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie ogłosił upadłość (...) Spółki Akcyjnej w W. Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 31 maja 2017 roku zawiesił postępowanie w sprawie w stosunku do tego powoda głównego/ pozwanego wzajemnego/ na mocy art.174 §1 pkt 4 k.p.c.

Końcowo, Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotowym wyrokiem orzekł wyłącznie w stosunku do jednego z powodów głównych - pozwanych wzajemnych, tj. (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. Wskazał, iż w orzecznictwie sądów wskazuje się na zasadę, zgodnie z którą nie ma możliwości wydania wyroku częściowego tylko wobec jednego z dłużników solidarnych. Z powyższą zasadą należy się zgodzić, z tym zastrzeżeniem, że w szczególnych sytuacjach dopuszczalne jest częściowe rozstrzygnięcie sprawy wobec jednego z dłużników solidarnych, jednak wydany wyrok nie będzie częściowy. Jak wskazują przedstawiciele doktryny, współuczestnictwo dłużników solidarnych nie jest współuczestnictwem jednolitym ani koniecznym. Może się zatem zdarzyć, że w stosunku do jednego z pozwanych zajdą podstawy do zawieszenia postępowania. W takim przypadku zachodzi podstawa do zawieszenia postępowania jedynie w stosunku do tego pozwanego, a w pozostałym zakresie istnieje możliwość wydania wyroku kończącego postępowanie w sprawie pomiędzy powodem a tym pozwanym, w stosunku do którego brak było podstaw do zawieszenia postępowania. Wówczas w późniejszym wyroku kończącym postępowanie w sprawie pomiędzy powodem a drugim z pozwanych należy zaznaczyć, że odpowiada on solidarnie z tym pozwanym przeciwko któremu już wcześniej zapadł wyrok końcowy. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia na gruncie przedmiotowej sprawy. W związku z powyższym Sąd I instancji wydał wyrok jedynie w stosunku do pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W..

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 31 maja 2017 roku wniósł powód – pozwany wzajemny (...) Sp. z o.o. i zaskarżając ww. wyrok w całości zarzucał mu:

1.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 635 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie na gruncie niniejszej sprawy i przyjęcie, że pozwany/powód wzajemny był uprawniony na tej podstawie do odstąpienia od Umowy nr (...) o roboty budowlane z dnia 28 listopada 2013 r., ponieważ powodowie/pozwani wzajemni opóźniali się w realizacji Umowy tak dalece, że nie było prawdopodobne, żeby zdołali wykonać Umowę w czasie umówionym, podczas gdy:

.



z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy wynika, że „opóźnienie" powodów/pozwanych wzajemnych było spowodowane przez pozwanego/powoda wzajemnego, a zatem pozwany/powód wzajemny nie mógł odstąpić od Umowy w oparciu o art. 635 k.c., ponieważ zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą, jeżeli przyjmujący zamówienie nie spełnia świadczenia z powodu braku potrzebnego do wykonania dzieła współdziałania zamawiającego, to nie zachodzi przesłanka, jaką jest opóźnienie się przyjmującego zamówienie, warunkująca prawo zamawiającego do odstąpienia od umowy ,



z prawidłowej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powodowie/pozwani wzajemni byli w stanie wykonać przedmiot Umowy do dnia 7 listopada 2014 roku zgodnie z ustaleniami w umówionym czasie, a zatem przesłanka przewidziana w art. 635 k.c. nie została spełniona;

2.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 60 k.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie przez Sąd, że oświadczenie pozwanego/powoda wzajemnego złożone powodom/pozwanym wzajemnym w kwietniu 2014 roku ujawniało wolę o odstąpieniu od Umowy nr (...) o roboty budowlane z dnia 28 listopada 2013 r., podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że zachowanie pozwanego/powoda wzajemnego nie ujawniało jego woli odstąpienia od umowy w sposób dostateczny, a wręcz przeciwnie - zorganizowanie i potwierdzenie spotkania w dniu 8 kwietnia 2014 roku świadczyło o tym, że wolą pozwanego/powoda wzajemnego była dalsza realizacja umowy przez powodów/pozwanych wzajemnych;

3.  naruszenie prawa materialnego tj. przepisów art. 649 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 649 ⁴ § 1 k.c. poprzez ich błędne niezastosowanie i przyjęcie, że powodowie/pozwani wzajemni nie byli uprawnieni do odstąpienia na tej podstawie od Umowy nr (...) o roboty budowlane z dnia 28 listopada 2013 roku, z uwagi na to, że:



powodowie/pozwani wzajemni bezzasadnie wystąpili z żądaniem udzielenia gwarancji zapłaty przez pozwanego/powoda wzajemnego, ponieważ w ocenie Sądu I instancji uzyskanie przez powodów/pozwanych wzajemnych przysługującego im wynagrodzenia w terminie nie było zagrożone ze strony pozwanego/powoda wzajemnego, podczas gdy skorzystanie z uprawnienia przewidzianego w art. 649 ¹ § 1 k.c. nie jest uzależnione od wykazania ww. okoliczności,



powodowie/pozwani wzajemni bezzasadnie wystąpili z żądaniem udzielenia gwarancji zapłaty przez pozwanego/powoda wzajemnego, ponieważ w ocenie Sądu I instancji wartość prac wykonanych przez powodów/pozwanych wzajemnych przed dniem wystąpienia z żądaniem gwarancji zapłaty wynosiła 6.000 zł, podczas gdy okoliczność ta pozostaje bez znaczenia dla skorzystania z prawa przewidzianego w art. 649 ¹ § 1 k.c.,



obowiązek udzielenia gwarancji zapłaty przez pozwanego/powoda wzajemnego wygasł wraz z odstąpieniem przez niego od Umowy nr (...) o roboty budowlane z dnia 28 listopada 2013 roku, podczas gdy odstąpienie przez pozwanego/powoda wzajemnego od Umowy było nieskuteczne;

4.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 484 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie na gruncie niniejszej sprawy, mimo zgłoszonego przez powodów/pozwanych wzajemnych zarzutu o zmiarkowanie kary umownej z uwagi na fakt, iż opóźnienie w realizacji harmonogramu umowy wynikało wyłącznie z przyczyn leżących po stronie pozwanego/ powoda wzajemnego, pozwany/powód wzajemny w toku realizacji umowy, jak również po jej zakończeniu zachowywał się nielojalnie w stosunku do powodów/ pozwanych wzajemnie i nie poniósł żadnej szkody z tytułu odstąpienia od umowy w odróżnieniu od powodów/pozwanych wzajemnych, którzy za wykonane prace i projekty nie otrzymali żadnego wynagrodzenia, ponosząc przy tym jednak realne koszty;

5.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c. polegające na zaniechaniu przez Sąd zawieszenia niniejszego postępowania także w stosunku do apelującego (...) Sp. z o.o., mimo iż pomiędzy powodami/ pozwanymi wzajemnymi zachodziło współuczestnictwo procesowe;

6.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. mające wpływ na wynik sprawy poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa o specjalności sanitarnej i elektrycznej p. K. B., polegającej na przyjęciu, że autor opinii wykazał się wnikliwością i profesjonalizmem, a opinia została sporządzona w sposób fachowy i rzetelny, stanowiąc materiał dowodowy miarodajny dla rozstrzygnięcia sprawy, podczas gdy przedmiotowa opinia nie zawiera odpowiedzi na część pytań zadanych przez Sąd, nie odnosi się do zarzutów stawianych przez stronę powodową, a ponadto dotknięta jest wadą braku obiektywizmu w poczynionych przez biegłego ustaleniach i postawionych wnioskach;

7.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 278 § 1 k.p.c. mające wpływ na wynik sprawy poprzez oddalenie wniosku strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu budownictwa o specjalności sanitarnej i elektrycznej, pomimo iż opinia biegłego K. B. znajdująca się w aktach sprawy, mimo jej dwukrotnego uzupełnienia przez biegłego, jest dotknięta licznymi wadami, które nie pozwalały przyjąć jej jako materiału dowodowego miarodajnego dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. przedmiotowa opinia nie zawiera odpowiedzi na część pytań zadanych przez Sąd, nie odnosi się do zarzutów stawianych przez stronę powodową, a ponadto dotknięta jest wadą braku obiektywizmu w ustaleniach poczynionych przez biegłego i wnioskach przez niego postawionych;

8.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. mające wpływ na wynik sprawy poprzez dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów z zeznań świadków, polegającej na przyjęciu za w pełni wiarygodne zeznań złożonych przez świadków przesłuchanych na wniosek strony pozwanej, przy jednoczesnej odmowie wiarygodności zeznaniom świadków strony powodowej, a to z uwagi na fakt, że zdaniem Sądu zachodziła między nimi sprzeczność, podczas gdy sprzeczność ta wynikała z istoty niniejszego postępowania sądowego, w toku którego strony odmiennie przedstawiały stan faktyczny sprawy w zakresie niemożliwości wykonania przedmiotu umowy przez powodów/pozwanych wzajemnych ze względu na brak współdziałania pozwanego/powoda wzajemnego, ergo wskazana przez Sąd I instancji sprzeczność nie może w sposób logiczny uzasadniać dokonanej oceny, którą należy uznać za stronniczą i dowolną;

9.  błędy w ustaleniach faktycznych mających wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia stanowiące konsekwencję ww. obrazy przepisów postępowania, polegające na przyjęciu przez Sąd, że:



powodowe spółki opóźniały się z rozpoczęciem realizacji przedmiotu umowy,



wykonanie przedmiotu umowy w terminie umówionym tj. do dnia 7 listopada 2014 roku stało się niemożliwe na skutek opóźnienia powodów,



pozwany współdziałał z powodowymi spółkami w realizacji przedmiotu zamówienia poprzez udzielanie odpowiedzi na zadawane przez nie pytania,

podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy powinna prowadzić do odmiennych ustaleń faktycznych, a mianowicie, że wykonanie prac objętych umową łączącą Strony zostało przesunięte w czasie z przyczyn leżących po stronie pozwanego, który nie współdziałał z powodami w niezbędnym zakresie, przy czym mimo to umowa mogła zostać wykonana w ustalonym terminie tj. 7 listopada 2014 roku.

Podnosząc powyższe zarzuty, wnosił o:

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i zawieszenie postępowania także w stosunku do apelującego (...) Sp. z o.o.;

2.  ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez:

a)  zasądzenie od pozwanego głównego na rzecz apelującego (...) Sp. z o.o. kwotę 100.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 28 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania sądowego za I instancję, w tym także kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz

b)  oddalenie powództwa wzajemnego w całości i zasądzenie od powoda wzajemnego na rzecz apelującego (...) Sp. z o.o. kosztów postępowania sądowego za I instancję, w tym także kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

2.  zasądzenie od pozwanego głównego/powoda wzajemnego na rzecz apelującego (...) Sp. z o.o. kosztów postępowania apelacyjnego, w tym ewentualnych kosztów zastępstwa procesowego na wypadek ustanowienia przez apelującego w przyszłości pełnomocnika, według norm przepisanych;

3.  na podstawie art. 380 k.p.c. wnosił o rozpoznanie postanowienia Sądu I instancji wydanego na rozprawie w dniu 8 maja 2017 r. w przedmiocie oddalenia wniosku dowodowego pełnomocnika powodów/pozwanych wzajemnych o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego z zakresu budownictwa o specjalności sanitarnej i elektrycznej celem ustalenia, czy w okolicznościach niniejszej sprawy możliwe było wykonanie prac budowlanych przez powodów/ pozwanych wzajemnych w umówionym terminie tj. do dnia 7 listopada 2014 roku;

4.  w związku z powyższym, na podstawie art. 382 k.p.c., wnosił o dopuszczenie przez Sąd II instancji dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa o specjalności sanitarnej i elektrycznej celem ustalenia, czy w okolicznościach niniejszej sprawy możliwe było wykonanie prac budowlanych przez powodów/pozwanych wzajemnych w umówionym terminie tj. do dnia 7 listopada 2014 roku.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacje powoda/pozwanego wzajemnego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu naruszenia art. 174 § 1 pkt. 4 k.p.c. w zw. z art. 72 § 1 pkt. 1 k.p.c. Skarżący w związku z powyższym zarzutem domagał się bowiem najpierw uchylenia zaskarżonego wyroku w całości, a następnie zawieszenia postepowania także w stosunku do apelującego (...) Sp. z o.o. w W.. Wskazywał bowiem, że z uwagi na ogłoszenie upadłości (...) S.A., Sąd I instancji wydał postanowienie o zawieszeniu postepowania w sprawie, ale tylko i wyłącznie w stosunku do tej spółki. Natomiast w ocenie apelującego, biorąc pod uwagę fakt, że między powodami/pozwanymi wzajemnymi zachodziło współuczestnictwo procesowe wynikające z ich odpowiedzialności solidarnej, postepowanie powinno zostać zawieszone także w stosunku do (...) Sp. z o.o. Zdaniem Sądu Apelacyjnego zarzut ten należało uznać za niezasadny. Bezspornym bowiem było, że z umowy zawartej między stronami w dniu 28 listopada 2013 roku nr (...) wynikało, że odpowiedzialność powodów/pozwanych wzajemnych jest wobec pozwanej/powódki wzajemnej solidarna. Okoliczność ta uprawniała powódkę wzajemną do domagania się całego świadczenia od każdego z dłużników w całości, co miało miejsce w niniejszej sprawie. Zgodzić się należy ze skarżącym, iż w razie pozwania jednym pozwem dwóch dłużników solidarnych zachodzi miedzy nimi współuczestnictwo materialne, przewidziane w art. 72 § 1 pkt. 1 k.p.c. Solidarność dłużników nie uzasadnia jednak współuczestnictwa koniecznego (im razem nie przysługuje łączna legitymacja procesowa), gdzie istnieje koniczność rozpoznania sprawy w stosunku do wszystkich współuczestników w jednym postepowaniu.

Następnie, w ocenie Sądu Apelacyjnego wskazać należy, że w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które w całej rozciągłości znajdują oparcie w zgromadzonych dowodach, przy ocenie których – wbrew temu co twierdzi skarżący – nie doszło do naruszenia zasad wskazanych w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd II instancji w pełni akceptuje te ustalenia i uznaje je za własne. Przedstawienie bowiem przez Skarżącego własnych interpretacji okoliczności ocenionych odmiennie przez sąd, nie może stanowić prawidłowego sformułowania zarzutu naruszenia przywołanego przepisu.

Na aprobatę zasługuje ustalenie Sądu I instancji, iż za skuteczne w okolicznościach sprawy należało uznać odstąpienie pozwanej/powódki wzajemnej od zawartej w dniu 28 listopada 2013 roku umowy o roboty budowlane nr (...) wraz z aneksem z dnia 16 stycznia 2014 roku, którego częścią był harmonogram rzeczowo – finansowy przewidzianych umową robót. Podkreślenia w tym kontekście istotnie wymaga, że wykonawca już w grudniu 2013 roku wnosił o zawarcie aneksu domagając się zmiany terminów oddania dokumentacji wykonawczej przewidzianych harmonogramem rzeczowym stanowiącym integralną część zawartej przez strony umowy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy trafnie uznał, posiłkując się opinią biegłego z zakresu elektryczności, iż brak projektów wykonawczych na dzień 3.04 2014 roku uniemożliwiał realizację robót zgodnie z zawartą przez strony umową. Bezspornym było, że powodowie/pozwani wzajemni nie wykonali przewidzianych w ww. harmonogramie dokumentacji projektowej robót wykonawczych o wartości 150 000 złotych. Zadanie było realizowane w systemie zaprojektuj i wybuduj, a znajdujące się w aktach fragmenty dokumentacji nie mogły być podstawą do realizacji robót bądź złożenia zamówienia na dostawę urządzeń.

Powodowie argumentowali, że realizowali umowę zgodnie z harmonogramem, jednakże w toku inwestycji okazało się, że dokumentacja budowlana (projektowa) przekazana przez stronę pozwaną zawierała błędy i nieścisłości, uniemożliwiające wykonanie całej dokumentacji wykonawczej. Do akt została złożona korespondencja stron, z której wynikało, że wykonawcy zarzucali pozwanej /powódce wzajemnej brak współdziałania w należytym wykonaniu umowy stosownie do treści art. 354 k.c. , który ogólnie nakazuje dłużnikowi wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a także ustalonym zwyczajom, gdyż jeżeli zachodzi wątpliwość jak należy wykonać zobowiązanie, dłużnik powinien o to zapytać wierzyciela. Stąd powodowie/ pozwani wzajemni podkreślali, że sygnalizował zamawiającemu, iż w toku prac związanych z wykonaniem dokumentacji projektowej wykonawczej – pojawiały się coraz to kolejne wątpliwości i pytania wymagające odpowiedzi autorów projektu budowlanego w ramach nadzoru autorskiego, zwracali się z pytaniami, wskazywali na wady przekazanej im dokumentacji, domagali się podawania szczegółowych danych, dokumentacji, wskazując, że ułatwi to i przyspieszy proces wykonania projektów wykonawczych, a co ich zdaniem wpływało na możliwość wykonania tych projektów w terminie. Zamawiający stał natomiast na stanowisku, że powodowie/pozwani wzajemni postępowali opieszale, odwlekali bez uzasadnionej przyczyny rozpoczęcie prac, a ewentualne wątpliwości należało wyjaśnić w trakcie postępowania przetargowego, wskazywał w tym kontekście na treść art. 38 p.z.p. i treść SIWZ. Przypomnieć należy, że art. 38 p.z.p. nakłada na wykonawców obowiązek zwrócenia się do zamawiającego o wyjaśnienie wątpliwości powziętych co do treści SIWZ, a zaniechanie tej powinności może być podstawą zarzucenia przyjmującym zamówienie braku dochowania należytej staranności przedsiębiorcy, o której mowa w art. 355 § 2 k.c. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2014 r., IV CSK 626/13). W tym kontekście niewątpliwie należało rozważyć, czy przekazana wykonawcom dokumentacja w istocie miała wady, które uniemożliwiały wykonanie umowy, a jeżeli tak czy występujące w niej wadliwości powinny być dostrzeżone dla profesjonalistów przy pobieżnej analizie, gdyż żaden przepis prawa nie nakłada na przyjmującego zamówienie obowiązku dokładnej analizy dokumentacji dostarczonej przez zamawiającego pod kątem ewentualnych uchybień na etapie przed podpisaniem umowy.

Odnosząc się do stanowisk stron Sąd Okręgowy, wobec rozbieżności w twierdzeniach stron, jak i w zeznaniach zgłoszonych przez strony świadków, słusznie sięgnął w tym zakresie po dowód z opinii biegłego zważywszy na złożoność problematyki związanej z realizacją zawartej przez strony umowy. Biegły sądowy K. B. stwierdził, że zgłaszane przez wykonawcę uwagi do projektu budowlanego nie stanowiły przeszkody dla wykonania dokumentacji wykonawczej w terminie oraz świadczą o mało wnikliwej jej analizie przed złożeniem oferty, powinny być wyjaśnione na etapie składania ofert, a nie w trakcie realizacji umowy. (k. 655-664,767-768v akt).

Opisane czynniki nie miały zatem wpływu na terminowość wykonania umowy przez powodów/pozwanych wzajemnych, która została skonstruowana jako umowa rezultatu. Z niewadliwych bowiem ustaleń Sądu Okręgowego wynikało, że analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym przede wszystkim opinii biegłego nie dostarczyła podstaw do uznania, aby nie wykonanie dokumentacji wykonawczej o wartości 150 000 złotych w terminie do dnia 31. (...) przez powodów/pozwanych wzajemnych nastąpiło z przyczyn od nich niezależnych. Zdaniem biegłego, którego opinię Sąd I instancji podzielił oraz na której oparł swoje ustalenia w sprawie wynikało, że brak zamówień głównych urządzeń technologii na koniec I kwartału 2014 roku powodował, że wykonanie prac do dnia 7 listopada 2014 r. było nie realne.

Opinia ww. biegłego, z uwagi na jej rzetelność, wszechstronne odniesienie się zarówno do materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, jak i zarzutów stron oraz logiczne uzasadnienie wywiedzionych wniosków wbrew twierdzeniom powodów/pozwanych wzajemnych, słusznie została uznana przez Sąd Okręgowy za wystarczającą podstawę do poczynienia ustaleń w sprawie. Tym samym przeprowadzanie dowodu z opinii innego biegłego na te same okoliczności było zbędne. Niezadowolenie bowiem strony z niekorzystnej dla niej opinii biegłego samo z się, jak jednoznacznie wskazuje się w doktrynie i judykaturze, nie uzasadnia wywołania kolejnej opinii innego biegłego w tym samym przedmiocie.

Konsekwencją zaś uznania, że powodowie/pozwani wzajemni nie wykazali braku swojej winy w niewykonaniu przedmiotu umowy w części dotyczącej dokumentacji wykonawczej, która miała być wykonana do dnia 31.03.2014 r. oraz opóźnili się w wykonaniu przedmiotu umowy w całości na tyle, że dotrzymanie terminu jego wykonania nie było możliwe, uprawniało zamawiającego – pozwaną/ powódkę wzajemną do odstąpienia od umowy na podstawie art. 635 k.c. stosowanego odpowiednio do umowy o roboty budowlane (art. 656 § 1 k.c.).

Za niezasadny w ocenie Sądu Apelacyjnego należało również uznać zarzut naruszenia art. 60 k.c. Z niewadliwych ustaleń Sądu I instancji wynikało bowiem, ze najpierw wysłano wbrew odmiennej numeracji, która miała w tym wypadku drugorzędne znaczenie, najpierw pismo o potwierdzeniu spotkania w dniu 8 kwietnia 2013 r., a następnie pismo zawierające oświadczenie o odstąpieniu od łączącej strony umowy.

Należy dodać, że zgodnie z art. 61 § 1 k.c. oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią. W niniejszej sprawie oświadczenie pozwanej/powódki wzajemnej o odstąpieniu od umowy zostało zatem złożone skutecznie z dniem 3 kwietnia 2013 roku. Nie ma tu znaczenia fakt awizacji przesyłki, czy zwlekanie adresata z jej odbiorem. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r. w sprawie II PK 295/09 – zgodnie z normą prawną zawartą w art. 61 § 1 k.c. przyjmuje się, że oświadczenie woli uznaje się za złożone innej osobie w chwili, w której doszło do tej osoby w taki sposób, że mogła ona zapoznać się z jego treścią. Podkreślono, że nie wynika z niej bynajmniej, że wiążący jest moment faktycznego zapoznania się z treścią oświadczenia woli. Spośród możliwych teorii złożenia oświadczenia woli (teoria oświadczenia, teoria wysłania, teoria doręczenia, teoria zapoznania) polski ustawodawca wybrał bowiem teorię doręczenia. Pojęcie "doręczenia" oznacza zaś w tym przypadku nie tyle dostarczenie oświadczenia "do rąk własnych" adresata, co w istocie oznacza zapoznanie się z nim, ile doręczenie w taki sposób, że ma on możliwość zapoznania się z jego treścią. Nie badamy czy rzeczywiście doszło do zapoznania, ale uwzględniając normalny tok czynności; weryfikujemy, czy istnieje taka możliwość (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010 roku, II PK 295/09, LEX nr 602254). Dlatego też należało uznać, że oświadczenie powodów/pozwanych wzajemnych z dnia 7 kwietnia 2013 roku było nieskuteczne, gdyż wobec skutecznego wcześniejszego odstąpienia od umowy pozwanej/ powódki wzajemnej umowa przestała już strony wiązać. Wykonanie prawa odstąpienia przez pozwaną/powódkę wzajemną doprowadziło do wygaśnięcia łączącego strony stosunku obligacyjnego ze skutkiem wstecznym (ex tunc). Doprowadziło do powstania sytuacji, w której strony zwolnione są z obowiązku spełnienia świadczeń wzajemnych, natomiast to co już zostało świadczone podlega zwrotowi.

Konsekwencją skutecznego odstąpienia od umowy przez pozwana/powódkę wzajemną z przyczyn leżących po stronie powodów/pozwanych wzajemnych była ich odpowiedzialność co do zasady z tytułu kar umownych przewidzianych w umowie na wypadek odstąpienia od umowy z winy wykonawcy - stosownie do treści art. 484 § 1 w zw. z art. 483 § 1 k.c.

Sąd Apelacyjny podziela argumenty Sądu I instancji oraz ocenę tegoż Sądu w tym zakresie. Powodowie/pozwani wzajemni w toku procesu wnioskowali o miarkowanie kar umownych, wskazując jako przesłanki do ich miarkowania: brak szkody po stronie pozwanej/powódki wzajemnej oraz brak współdziałania z jej strony, co uniemożliwiło wykonanie umowy w terminie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie zaistniały przesłanki do zmiarkowania kar umownych należnych od powodów/pozwanych wzajemnych na rzecz pozwanej/powódki wzajemnej. Należy zgodzić się z Sądem I instancji, że miarkowanie kar mownych w trybie art. 484 § 2 k.c. przy uwzględnieniu okoliczności sprawy, należy do tzw. prawa sędziowskiego. Podkreślenia wymaga, że w każdym razie miarkowanie kary umownej ma na celu przeciwdziałanie rażącej dysproporcji między wysokością zastrzeżonej kary umownej a godnym ochrony interesem wierzyciela (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2014 roku w sprawie IV CSK 416/13, LEX nr 1477454; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 roku w sprawie IV CSK 644/12, LEX nr 1365722; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2015 r. IV CSK 276/14, LEX nr 1663413).

Jeżeli chodzi o ewentualny brak szkody po stronie pozwanej/powódki wzajemnej podnoszony przez powodów/pozwanych wzajemnych, to zauważyć należy, iż taka okoliczność nie została przez powodów/pozwanych wzajemnych udowodniona, a pozwana/powódka wzajemna w tej kwestii nie wypowiedziała się szczegółowo, stwierdziła jedynie, że utraciła dofinansowanie ze środków europejskich, nie wykonała zaplanowanej inwestycji, a zatem niewątpliwie poniosła koszty związane z jej zapoczątkowaniem - co najmniej koszt wykonania projektu budowlanego, tym bardziej, że obowiązek zapłaty kary umownej powstaje niezależnie od tego, czy szkoda rzeczywiście nastąpiła i w jakiej wysokości. Za nieuzasadnione także należało uznać z przyczyn wskazanych wyżej, pozostałe argumenty podnoszone w wywiedzionej apelacji na okoliczność miarkowania kar umownych, w postaci przyczynienia się pozwanej/powódki wzajemnej poprzez brak współdziałania przy wykonywaniu umowy do opóźnienia w jej realizacji oraz rażącego wygórowania kar umownych. Pozwani wykonali swoje zobowiązanie jedynie w niewielkiej części (wartość 6 000 zł) w stosunku do zakresu objętego umową. W orzecznictwie prezentowany jest zaś pogląd, że sąd rozważając kwestę miarkowania kar umownych nie powinien tracić z pola widzenia podstawowych funkcji kary umownej, jakimi są funkcja stymulująca wykonanie zobowiązania, funkcja represyjna w postaci sankcji za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy oraz funkcja kompensacyjna, polegająca na naprawieniu szkody, jeżeli wierzyciel ją poniósł bez konieczności precyzyjnego wyliczania jej wysokości, co zapewnia zdecydowanie szybszą i łatwiejszą realizację dochodzonego uprawnienia (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 roku w sprawie III CZP 61/03, OSNC 2004, Nr 5, poz. 69; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 sierpnia 2015 roku w sprawie I A Ca 315/15, LEX nr 1798624). W ocenie Sądu Apelacyjnego, w opisanej sytuacji wniosek o miarkowanie kar umownych okazał się niezasadny.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach instancji odwoławczej orzeczono na mocy art. 98 k.p.c., mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania w sprawie.

(...)