Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: SSA Małgorzata Stanek (spr.)

Sędziowie: SA Dariusz Limiera

SA Anna Beniak

Protokolant: stażysta Paulina Działońska

po rozpoznaniu w dniu 4 stycznia 2018 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa E. S. i P. S.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą
w W.

o zadośćuczynienie, odszkodowanie i rentę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 17 lutego 2017 r. sygn. akt I C 677/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz E. S. i P. S. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 556/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 lutego 2017 roku wydanym
w sprawie z powództwa E. S. i małoletniego P. S. reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego E. S. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zadośćuczynienie, odszkodowanie i rentę, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim:

1. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 60.000 złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 lutego 2015 roku do dnia zapłaty;

2. zasądził od pozwanego na rzecz powódki E. S. kwotę 20.000 złotych tytułem stosownego odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 lutego 2015 roku do dnia zapłaty;

3. zasądził od pozwanego na rzecz powoda małoletniego P. S. reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego E. S. kwotę 60.000 złotych tytułem zadośćuczynienia wraz
z odsetkami ustawowymi od dnia 10 lutego 2015 roku do dnia zapłaty;

4. zasądził od pozwanego na rzecz powoda małoletniego P. S. reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego E. S. kwotę 20.000 złotych tytułem stosownego odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 lutego 2015 roku do dnia zapłaty;

5. zasądził od pozwanego na rzecz powoda małoletniego P. S. reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego E. S. rentę w kwocie po 500 złotych począwszy od dnia
1 października 2013 roku i na przyszłość, płatną do dnia 10-tego każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami od dnia uchybienia płatności którejkolwiek z rat renty;

6. oddalił powództwa powodów E. S. i małoletniego P. S. reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego E. S. w pozostałej części;

7-9. orzekł o kosztach procesu.

Powyższy wyrok został wydany w oparciu o poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podzielił
i przyjął za własne, a z których wynika, że w dniu 10 września 2013 roku na basenie Kompleksu Wodno-Rekreacyjnego (...) w K. doszło do zdarzenia z udziałem zmarłego D. S., który był ojcem powoda P. S. i mężem powódki E. S.. D. S. najprawdopodobniej w wyniku zasłabnięcia przez kilka minut przebywał pod wodą i doznał ostrego niedotlenienia, które zaskutkowało nieodwracalnymi zmianami w zakresie ośrodkowego układu nerwowego
i w konsekwencji zgonem w dniu 10 października 2013 roku. W dniu wypadku usługę ratownictwa pełniła firma (...). M. W. przejął na podstawie podpisanej umowy w dniu 31 grudnia 2012 roku odpowiedzialność za bezpieczeństwo osób korzystających z basenu. Pracownikami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo osób korzystających
z basenu byli O. C. i Ł. G., przy czym O. C. pełnił funkcję ratownika i kierownika zmiany zaś Ł. G. pełnił funkcje ratownika. Prawomocnym wyrokiem karnym Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 24 września 2014 roku w sprawie
o sygn. akt II K 397/14 O. C. i Ł. G. zostali skazani o czyn z art. 160 § 2 k.k. w zw. z art. 155 k.k. i art. 11 § 2 k.k.,
że nie prowadzili należytej obserwacji powierzchni wody, toni i niecki basenu, przez co nie podjęli w odpowiednim czasie akcji ratowniczej wobec leżącego nieruchomo na dnie basenu D. S., narażając go na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w następstwie czego w/w doznał ostrego niedotlenienia w wyniku tonięcia, co spowodowało nieodwracalne zmiany w zakresie ośrodkowego układu nerwowego i doprowadziło do zgonu D. S., który nastąpił w dniu 10 października 2013 roku w Szpitalu Wojewódzkim
w B.. Firma prowadzona przez M. W. miała w dacie zdarzenia wykupioną polisę ubezpieczenia OC u pozwanego i za pośrednictwem pełnomocnika powowód szkoda została zgłoszona do likwidacji. Pismem z dnia 9 lutego 2015 roku pozwany uznał roszczenia powodów za częściowo zasadne i przyznał:

- na rzecz E. S. (40.000 złotych tytułem zadośćuczynienia, 20.000 złotych tytułem stosownego odszkodowania
i kwotę 5.500 złotych tytułem zwrotu kosztów nagrobka);

- na rzecz P. S. (40.000 złotych tytułem zadośćuczynienia, 20.000 złotych tytułem stosownego odszkodowania).

Pełnomocnik powodów uznał wypłacone kwoty za rażąco niskie
i skierował do pozwanego wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, ale ubezpieczyciel pismem z dnia 9 kwietnia 2015 roku odmówił wypłaty jakichkolwiek dodatkowych świadczeń. W momencie zdarzenia syn stron P. miał 5 lat. Małżonkowie prowadzili własną działalność gospodarczą – sklep hydrauliczny w B.. Po śmierci męża wszystkie obowiązki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej spadły na powódkę.
Do chwili śmierci zmarły D. S. pomagał powódce
w sprzedaży towarów, jeździł po towar i do indywidualnych klientów, po jego śmierci wszystkie obowiązki z tym związane przejęła powódka. E. S. musiała także przejąć opiekę nad synem, gdyż rodzice zmarłego, u których małżonkowie zamieszkiwali przeszli załamanie nerwowe i nie byli w stanie sprawować opieki nad wnukiem. Powódka obecnie leczy się onkologicznie. Wzrosły koszty prowadzenia działalności gospodarczej gdyż dodatkowo powódka musiała zatrudnić dwie osoby. P. S. bardzo przeżył śmierć ojca i cały czas go wspomina, tęskni za nim, jego śmierć spowodowała pojawienie się u syna stron problemów z nauką, koncentracją. Powódka zmuszona jest zdecydowanie więcej czasu poświęcić synowi. Syn uczęszcza do psychologa, na zajęcia z języka angielskiego, zajęcia sportowe, zajęcia w domu kultury. Za język angielski syna powódka ponosi wydatek rzędu – 130 złotych za miesiąc, 50 złotych to opłata za miesiąc za zajęcia rozwijające w domu kultury. Na zajęcia do psychologa powódka uczęszcza z synem w ramach NFZ. Zajęcia sportowe to kwota
200 złotych i są zalecane przez psychologa po to, aby odciągnąć syna od myśli o ojcu. Powódka zmuszona była zakupić mieszkanie w B. za kwotę 185.000 złotych po to, żeby podołać wszystkim obowiązkom związanym ze sprawowaniem opieki nad synem i prowadzeniem działalności gospodarczej. W związku z zakupem mieszkania powódka jest obciążona ratą kredytu, która wynosi 600 złotych miesięcznie. Syn stron obecnie otrzymuje rentę rodzinną w kwocie 1.260 złotych miesięcznie. Dochód roczny z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej – sklepu hydraulicznego wynosił 40.000 złotych i obecnie z uwagi na konieczność zatrudnienia dwóch pracowników dochód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jest niższy i wynosi około 30.000 złotych. Nieruchomość, na której mieszkają rodzice zmarłego D. S. stanowi współwłasność powódki
i syna P.. Powódka obecnie zmaga się z chorobą nowotworową – nowotwór złośliwy jajnika i choroba ta została zdiagnozowana pod koniec lipca 2016 roku, korzysta z pomocy siostry i mamy. W wyniku śmierci
męża powódka doświadczyła urazu, który wiązał się i wiąże nadal
z przeżywaniem poczucia głębokiej straty, żalu, skrzywdzenia, opuszczenia
i niesprawiedliwości. Towarzyszenie mężowi w miesięcznej agonii w szpitalu było dla powódki bardzo obciążające, spełniało kryteria urazu psychicznego – zaburzenia stresowe pourazowe. Musiała ona w tym czasie prowadzić sklep
i zajmować się małoletnim synem. Objawy dezaptacji w postaci głównie zaburzeń snu i koszmarów sennych utrzymywały się przez rok. Jakość życia powódki po śmierci męża uległa pogorszeniu w wielu aspektach funkcjonowania. Do tej pory powódka boryka się z głębokim smutkiem, tęsknotą, nie uzyskując emocjonalnej akceptacji utraty męża w tragicznych okolicznościach. Jej samotne macierzyństwo jest dla niej trudnym doświadczeniem. Obecnie powódka zmaga się z chorobą nowotworową /złośliwy rak jajnika/ i jest w chorobie osamotniona, brak męża i opieki
z jego strony w tych trudnych okolicznościach jest dla niej bardzo dotkliwy. Małoletni P. miał w chwili śmierci ojca 5 lat, nagłe zerwanie więzi
z najbliższym członkiem rodziny, jego utrata w tragicznych okolicznościach
i nieobecność ojca w dalszych etapach rozwojowych jest dla małego dziecka traumatycznym doświadczeniem. Chłopiec przejawiał objawy dezaptacji po śmierci ojca, miał stany lękowe, został otoczony prawidłową, troskliwą opieką całej rodziny. Chłopiec pod względem intelektualnym i poznawczym rozwija się prawidłowo, nie wymaga obecnie specjalistycznego leczenia. Żadna forma pomocy dziecku nie zastąpi utraconej relacji z dzieckiem. Małoletni P. S. po śmierci ojca ujawniał zaburzenia rozwojowe, został z tego powodu odroczony w kwestii nauki w pierwszej klasie szkoły podstawowej, miał stany lękowe, był objęty opieką Poradni P. - Pedagogicznej. Istnieją podstawy do podjęcia psychoterapii głównie przez powódkę, ale nie ma konieczności aby to czynić dopóki powódka sama nie uzna, że takiej formy pomocy dla siebie potrzebuje.

W świetle powyższych okoliczności, Sąd Okręgowy uznał, że powództwa zasługują na uwzględnienie w części. W dniu wypadku usługę ratownictwa pełniła firma (...)
i (...). M. W. przejął na podstawie podpisanej umowy w dniu 31 grudnia 2012 roku odpowiedzialność za bezpieczeństwo osób korzystających z basenu. Pracownikami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo osób korzystających z basenu byli O. C. i Ł. G., przy czym O. C. pełnił funkcję ratownika i kierownika zmiany zaś Ł. G. pełnił funkcje ratownika. Prawomocnym wyrokiem karnym Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 24 września 2014 roku
w sprawie o sygn. akt II K 397/14 O. C. i Ł. G. zostali skazani o czyn z art. 160 § 2 kk w zw. z art. 155 k.k. i art. 11 § 2 k.k.

W świetle powyższych rozważań Sąd uznał powództwo w niniejszej sprawie co do zasady za uzasadnione, podkreślając, że podstawę prawną powództwa w zakresie żądania zasądzenia kwoty zadośćuczynienia stanowi art. 446 § 4 k.c. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że w wyniku śmierci męża powódka doświadczyła urazu, który wiązał się i wiąże nadal z przeżywaniem poczucia głębokiej straty, żalu, skrzywdzenia, opuszczenia i niesprawiedliwości. Towarzyszenie mężowi w miesięcznej agonii w szpitalu było dla powódki bardzo obciążające, spełniało kryteria urazu psychicznego – zaburzenia stresowe pourazowe. Musiała ona w tym czasie prowadzić sklep i zajmować się małoletnim synem. Objawy dezadaptacji w postaci głównie zaburzeń snu /koszmary senne/ utrzymywały się przez rok. Jakość życia powódki po śmierci męża uległa pogorszeniu w wielu aspektach funkcjonowania. Do tej pory powódka boryka się z głębokim smutkiem, tęsknotą, nie uzyskując emocjonalnej akceptacji utraty męża w tragicznych okolicznościach. Jej samotne macierzyństwo jest dla niej trudnym doświadczeniem. Obecnie powódka zmaga się z chorobą nowotworową /złośliwy rak jajnika/ i jest
w chorobie osamotniona, brak męża i opieki z jego strony w tych trudnych okolicznościach jest dla niej bardzo dotkliwy. Małoletni P. miał w chwili śmierci ojca 5 lat, nagłe zerwanie więzi z najbliższym członkiem rodziny, jego utrata w tragicznych okolicznościach i nieobecność ojca w dalszych etapach rozwojowych jest dla małego dziecka traumatycznym doświadczeniem. Chłopiec przejawiał objawy dezaptacji po śmierci ojca, miał stany lękowe, został otoczony prawidłową, troskliwą opieką całej rodziny. Chłopiec pod względem intelektualnym i poznawczym rozwija się prawidłowo, nie wymaga obecnie specjalistycznego leczenia. Żadna forma pomocy dziecku nie zastąpi utraconej relacji z dzieckiem. Małoletni P. S. po śmierci ojca ujawniał zaburzenia rozwojowe, został z tego powodu odroczony w kwestii nauki w pierwszej klasie szkoły podstawowej, miał stany lękowe, był objęty opieką Poradni P. – Pedagogicznej. Istnieją podstawy do podjęcia psychoterapii głównie przez powódkę, ale nie ma konieczności,
aby to czynić dopóki powódka sama nie uzna, że takiej formy pomocy dla siebie potrzebuje. Sąd Okręgowy przyjął, że wysokość zadośćuczynienia na rzecz powodów winna wynosić po 60.000 złotych, biorąc pod uwagę wypłacone na rzecz powodów przez pozwanego kwoty po 40.000 złotych, zadośćuczynienia na rzecz każdego z powodów będą wynosić po 100.000 złotych. Powodowie byli silnie emocjonalnie związani ze zmarłym. Do chwili obecnej odczuwają osamotnienie po jego śmierci, dlatego też Sąd pierwszej instancji zasądził tytułem zadośćuczynień na rzecz powodów rzeczone kwoty. Rozważając zasadność powództwa w zakresie żądania zasądzenia odszkodowania Sąd Okręgowy miał na uwadze normę art. 446 § 3 k.c.
W ocenie tego Sądu żądania zasądzenia na rzecz powodów stosownych odszkodowań zasługują na częściowe uwzględnienie. Wskutek śmierci D. S. doszło do pogorszenia sytuacji życiowej powodów
i to w sposób znaczący. Przejawia się to niewątpliwie w istotnym pogorszeniu sytuacji materialnej powodów z uwagi na to, iż D. S. był wsparciem finansowym dla rodziny. W momencie zdarzenia syn stron P. miał 5 lat. Małżonkowie prowadzili własną działalność gospodarczą – sklep hydrauliczny w B.. Po śmierci męża wszystkie obowiązki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej spadły na powódkę. Do chwili śmierci zmarły D. S. pomagał powódce w sprzedaży towarów, jeździł po towar i do indywidualnych klientów, po jego śmierci wszystkie obowiązki z tym związane przejęła powódka. E. S. musiała także przejąć opiekę nad synem gdyż rodzice zmarłego u których małżonkowie zamieszkiwali przeszli załamanie nerwowe i nie byli w stanie sprawować opieki nad synem stron. Powódka obecnie leczy się onkologicznie.

Wzrosły koszty prowadzenia działalności gospodarczej gdyż dodatkowo powódka musiała zatrudnić dwie osoby. Syn stron bardzo przeżył śmierć ojca i cały czas go wspomina, tęskni za nim, jego śmierć spowodowała pojawienie się u syna problemów z nauką , koncentracją. Powódka zmuszona jest zdecydowanie więcej czasu poświęcić synowi. Syn uczęszcza do psychologa, na zajęcia z języka angielskiego, zajęcia sportowe , zajęcia w domu kultury. Za język angielski syna powódka ponosi wydatek rzędu – 130 złotych za miesiąc, 50 złotych to opłata za miesiąc za zajęcia rozwijające w domu kultury. Na zajęcia do psychologa powódka uczęszcza z synem w ramach NFZ. Zajęcia sportowe to kwota 200 złotych i są zalecane przez psychologa po to by odciągnąć syna od myśli o ojcu. Powódka zmuszona była zakupić mieszkanie w B. za kwotę 185.000 złotych po to by podołać wszystkim obowiązkom związanym ze sprawowaniem opieki nad synem
i prowadzeniem działalności gospodarczej. W związku z zakupem mieszkania powódka jest obciążona ratą kredytu, która wynosi 600 złotych miesięcznie. Nieruchomość, na której mieszkają rodzice zmarłego D. S. stanowi współwłasność powódki i syna. Gdyby żył D. S. zajmowałby się w głównej mierze pracami związanymi
z prowadzeniem działalności gospodarczej. Dochód roczny z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej –sklepu hydraulicznego wynosił 40.000 złotych i obecnie z uwagi na konieczność zatrudnienia dwóch pracowników dochód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jest niższy i wynosi około 30.000 złotych. Analizując sytuacją życiową małoletniego powoda P. S. po śmierci ojca należy wskazać, iż dochody jakie uzyskuje jego matka nie pozwolą na zapewnienie takich warunków, jakie byłby w stanie zapewnić jemu ojciec w sferze możliwości kształcenia, rozwoju intelektualnego, czy chociażby podróżowania. Utrata jednego z rodziców znacznie utrudni powodowi P. S.
w przyszłości usamodzielnienie się, albowiem nie będzie mógł liczyć na pomoc finansową ojca . Matka powoda P. S. obecnie leczy się onkologicznie i zmuszona była zatrudnić dodatkowo dwóch pracowników do pomocy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. W sytuacji zaś powódki E. S. utrata dochodów męża stanowi też uszczerbek dla jej dochodów i powoduje, że tylko i wyłącznie na niej spoczywa cały ciężar finansowy utrzymania domu , prowadzenia działalności gospodarczej i nie jest w stanie wykonywać wszystkich prac związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego i prowadzeniem działalności gospodarczej. Z tych też względów Sąd pierwszej instancji ustalił na rzecz powodów stosowne odszkodowania w kwotach po 20.000 złotych, biorąc pod uwagę wypłacone przez ubezpieczyciela tytułem stosownego odszkodowania kwoty po 20.000 złotych, stosowne odszkodowania na rzecz każdego z powodów wynoszą po 40.000 złotych. W ocenie Sądu Okręgowego powyższe kwoty będą stanowić realnie odczuwalne przysporzenie, pomogą powodom przystosować się do nowych realiów życia, a zarazem złagodzą nieodwracalność tragicznych przeżyć, ich natężenie i świadomość utraty więzi emocjonalnej z najbliższą osobą – mężem i ojcem, wpłyną na zdolność powodów do adaptacji do nowych warunków życia oraz stworzą lepsze rokowania co do ich perspektyw życiowych, co ma szczególnie istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku powoda P. S.. Podstawą prawną powództwa w zakresie żądania renty alimentacyjnej jest art. 446 § 2 k.c. Roszczenie o zasądzenie renty ma charakter odszkodowawczy, ale ponieważ ma kompensować korzyści, jakie uprawniony utracił przez śmierć poszkodowanego, jego zakres wyznaczają okoliczności prawnie relewantne dla ustalenia wysokości świadczenia alimentacyjnego. Tak więc uprawniony do alimentacji może domagać się świadczenia renty przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego, w wysokości obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego. W dacie zdarzenia syn stron P. miał 5 lat. Syn bardzo przeżył śmierć ojca
i cały czas go wspomina, tęskni za nim, jego śmierć spowodowała pojawienie się u syna problemów z nauką, koncentracją. Powódka zmuszona jest zdecydowanie więcej czasu poświęcić synowi. Syn uczęszcza do psychologa, na zajęcia z języka angielskiego, zajęcia sportowe, zajęcia w domu kultury. Za język angielski syna powódka ponosi wydatek rzędu – 130 złotych za miesiąc, 50 złotych to opłata za miesiąc za zajęcia rozwijające w domu kultury. Na zajęcia do psychologa powódka uczęszcza z synem w ramach NFZ. Zajęcia sportowe to kwota 200 złotych i są zalecane przez psychologa po to by odciągnąć syna od myśli o ojcu. Powódka zmuszona była zakupić mieszkanie w B. za kwotę 185.000 złotych po to by podołać wszystkim obowiązkom związanym ze sprawowaniem opieki nad synem
i prowadzeniem działalności gospodarczej. W związku z zakupem mieszkania powódka jest obciążona ratą kredytu, która wynosi 600 złotych miesięcznie. Nieruchomość, na której mieszkają rodzice zmarłego D. S. stanowi współwłasność powódki i syna. Syn obecnie otrzymuje rentę rodzinną w kwocie 1.260 złotych miesięcznie. Dochód roczny z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej –sklepu hydraulicznego wynosił 40.000 złotych i obecnie z uwagi na konieczność zatrudnienia dwóch pracowników dochód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jest niższy i wynosi około 30.000 złotych. Ze względu na utratę dochodu jaki uzyskiwał D. S. oraz brak osobistych świadczeń ze strony ojca sytuacja majątkowa powoda P. S. uległa zdecydowanie pogorszeniu. W świetle powyżej poczynionych ustaleń Sąd Okręgowy zasądził rentę alimentacyjną na rzecz powoda P. S. w kwocie po 500 złotych miesięcznie począwszy od dnia 1 października 2013 roku i na przyszłość , płatną do dnia 10-tego każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami od dnia uchybienia płatności którejkolwiek z rat renty.
W pozostałym zakresie Sąd oddalił żądania powodów. O odsetkach
Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., zasądzając odsetki ustawowe od dnia 10 lutego 2015 roku i jako początek zwłoki pozwanego co do zgłoszonych roszczeń przez powodów Sąd przyjął dzień następny od daty pisma pozwanego, w którym zajął stanowisko co do zgłoszonych roszczeń. Pismem z dnia 9 lutego 2015 roku pozwany uznał roszczenia powodów za częściowo zasadne i przyznał:

- na rzecz E. S. (40.000 złotych tytułem zadośćuczynienia, 20.000 złotych tytułem stosownego odszkodowania i kwotę 5.500 złotych tytułem zwrotu kosztów nagrobka)

- na rzecz P. S. (40.000 złotych tytułem zadośćuczynienia, 20.000 złotych tytułem stosownego odszkodowania)

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach sądowych stanowił art.100 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożyła strona pozwana, zaskarżając go w części, tj. co do punktów 2, 4, 5, 7 i 9 sentencji i zarzucając:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 822 k.c., 824 ¹ § 1 k.c. w związku z art.446 § 2 k.c. poprzez niezasadne zasądzenie renty alimentacyjnej w sytuacji nieudowodnienia jej wysokości, nieuwzględnienia otrzymywanej renty rodzinnej i związku
z art. 446 § 3 poprzez zasądzenie zawyżonego jednorazowego odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej powodów
w sytuacji nieudowodnienia jego wysokości;

2)  naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie enigmatycznego uzasadniania dla zasądzenia zaskarżonych w punktach 2, 4 i 5 wyroku kwot odszkodowania i renty miesięcznej, co uniemożliwia pozwanemu weryfikację, polemikę i w efekcie kontrolę instancyjną.

W następstwie tak sformułowanych zarzutów, strona skarżąca wniosła o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację, powodowie wnieśli o jej oddalenie oraz zasądzenie na ich rzecz kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem drugiej instancji według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podzielił w całości ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, które mają oparcie w należycie zebranym w sprawie
i właściwie ocenionym materiale dowodowym, a przy tym nie są w istocie kwestionowane przez stronę pozwaną w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd drugiej instancji podziela stanowisko Sądu Okręgowego,
że nastąpiło u powodów znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej, czego co do zasady nie kwestionowała strona pozwana, podnosząc tylko, że kwota zasądzonego odszkodowania na rzecz każdego z powodów jest zbyt wysoka
i nie powinna przekroczyć kwot wypłaconych już powodom z tego tytułu przez stronę pozwaną przed wytoczeniem powództwa. Stosownie do treści art. 446 § 3 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Przywołany przepis stanowi zatem podstawę prawną do kompensaty szkody majątkowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009 r., sygn. akt I PK 97/09, LEX nr 558566; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 marca 2012 r., sygn. akt I ACa 774/11, opubl. OSAB 2012/1/10-18). Doznanie szkody niemajątkowej (krzywdy) wskutek śmierci najbliższego członka rodziny jest natomiast podstawą innego roszczenia, czyli roszczenia o zadośćuczynienie opartego na art. 446 § 4 k.c., a do zdarzeń mających miejsce przed zmianą ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 k.c., jak ma to miejsce w realiach sprawy, a które to roszczenie jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia
o odszkodowanie wywodzonego z art. 446 § 3 k.c. Odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego obejmuje te szkody spowodowane przez śmierć osoby najbliższej, które nie podlegają wyrównaniu na podstawie innych przepisów,
a w szczególności na podstawie art. 446 § 1 i § 2 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2015 roku, sygn. akt II CSK 594/14, L. i wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 sierpnia 2015 roku, sygn. akt I ACa 333/15, LEX nr 1798625). Przewidując przyznanie „stosownego” odszkodowania, ustawodawca nie zdefiniował kryteriów, które miałyby decydować o „stosowności” odszkodowania. Określając wysokość odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej
w następstwie śmierci osoby bliskiej sąd jest zobowiązany wziąć pod uwagę różnicę między stanem, w jakim znaleźli się członkowie rodziny zmarłego po jego śmierci, a przewidywanym stanem materialnym, gdyby zmarły żył. Pogorszenie sytuacji życiowej polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, ale także na utracie rzeczywistej możliwości uzyskania stabilnych warunków życiowych oraz ich realnego polepszenia. Ustawodawca posługując się określeniem stosownego odszkodowania pozostawił ostateczny jego wymiar ocenie sędziowskiej, opartej jednak na analizie wszystkich okoliczności faktycznych danej sprawy istotnych dla określenia jego zakresu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31 marca 2015 r., sygn. akt VI ACa 863/14, LEX nr 1680053 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 lutego 2014 r., sygn. akt I ACa 1065/13, LEX nr 1439189). Odszkodowania przewidziane w art. 446 § 3 k.c. powinno stanowić adekwatne, realnie odczuwalne przysporzenie, a jego celem jest umożliwienie uprawnionemu przystosowania się do zmienionych warunków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2012 r., sygn. akt II CSK 677/11, LEX nr 1228438). Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim wydając zaskarżony wyrok wziął pod uwagę sytuację życiową powodów, w której znajdowali się oni przed tragicznym zdarzeniem z dnia 10 września 2013 roku, i dokonał porównania tej sytuacji z sytuacją powodów, w której znajdują się obecnie, czyli po śmierci ojca i męża. Ponadto Sąd pierwszej instancji miał na względzie i to, że D. S. w chwili śmierci był mężczyzną w sile wieku, a zatem jeszcze przez wiel lat stanowiłby wsparcie finansowe dla swojej rodziny (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia z dnia 9 września 2015 roku, sygn. akt I ACa 407/15, LEX nr 1842332). Pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, ale obejmuje także przyszłe szkody majątkowe, często nieuchwytne lub trudne do obliczenia, niemniej prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej. Sytuacja życiowa w rozumieniu art. 446 § 3 k.c. to ogół czynników, składających się na położenie życiowe jednostki, to także trudne do wyliczenia wartości ekonomiczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 czerwca 2015 r., sygn. akt I ACa 107/15, LEX nr 1771336). W świetle powyższego należało uznać, że w okolicznościach niniejszej sprawy określenie przez Sąd Okręgowy wysokości należnego powodom odszkodowania nastąpiło z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, mających wpływ na jego wysokość i nie może być w żadnym razie uznane za znacznie zawyżone. Wbrew twierdzeniom pozwanej nie można przyjąć, żeby dotychczas wypłacone odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej było wystarczającej i w pełni rekompensowało poniesioną w tym zakresie przez powodów szkodę. Okoliczność, że powódka dalej kontynuuje prowadzenie działalności nie może świadczyć o tym, iż nie doszło do pogorszenia się sytuacji majątkowej rodziny na skutek śmierci D. S.. Ponadto nie sposób pominąć, że po śmierci męża, powódka przejęła prowadzenie działalności gospodarczej, czym dotychczas w większym wymiarze zajmował się właśnie D. S.. Do chwili śmierci zmarły D. S. pomagał powódce w sprzedaży towarów, jeździł po towar i do indywidualnych klientów, po jego śmierci wszystkie obowiązki z tym związane przejęła powódka, która dodatkowo musiała także przejąć opiekę nad synem, gdyż rodzice zmarłego, u których małżonkowie zamieszkiwali przeszli załamanie nerwowe i nie byli w stanie sprawować opieki nad synem stron. Należy także zwrócić uwagę na taką okoliczność, którą zresztą podkreślił Sąd pierwszej instancji, że powódka obecnie leczy się onkologicznie. Nie bez znaczenia jest i to, że wzrosły koszty prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż dodatkowo powódka musiała zatrudnić dwie osoby. Syn stron bardzo przeżył śmierć ojca, więc powódka zmuszona jest znacznie więcej czasu poświęcić synowi. Gdyby żył D. S. zajmowałby się w głównej mierze pracami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej. Dochód roczny z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wynosił 40.000 złotych i obecnie z uwagi na konieczność zatrudnienia dwóch pracowników dochód z tego tytułu jest niższy i wynosi około 30.000 złotych. Analizując sytuacją życiową małoletniego powoda P. S. po śmierci ojca należy wskazać, iż dochody jakie uzyskuje jego matka nie pozwolą na zapewnienie takich warunków, jakie byłby w stanie zapewnić jemu ojciec w sferze możliwości kształcenia, rozwoju intelektualnego, czy chociażby podróżowania. Utrata jednego z rodziców znacznie utrudni powodowi P. S. w przyszłości usamodzielnienie się, albowiem nie będzie mógł liczyć na pomoc finansową ojca. W sytuacji zaś powódki E. S. utrata dochodów męża stanowi też uszczerbek dla jej dochodów i powoduje, że tylko i wyłącznie na niej spoczywa cały ciężar finansowy utrzymania domu, prowadzenia działalności gospodarczej i nie jest w stanie wykonywać wszystkich prac związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego i prowadzeniem działalności gospodarczej.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Okręgowego, że stosowne odszkodowania na rzecz każdego z powodów wynoszą po 40.000 złotych, a zatem biorąc pod uwagę wypłacone już przez ubezpieczyciela kwoty po 20 00 złotych, należy zasądzić na rzecz powodów stosowne odszkodowania w kwotach po 20.000 złotych. Odmienne
i subiektywne rozumienie znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej przez stronę pozwaną nie może prowadzić do zmiany skarżonego orzeczenia
w kierunku przez nią postulowanym. Na tle poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, nie budzi najmniejszych wątpliwości, że powodowie utracili wsparcie finansowe, które zapewniały im dochody, jakie osiągał z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, a które były znacznie wyższe niż te osiągane z tego też tytułu przez powódkę. Po śmierci męża powódka stanęła przed koniecznością samodzielnego jej prowadzenia, a dodatkowo powodowie, zwłaszcza E. S., utraciła także w wyniku śmierci męża, płynącą od niego pomoc w sprawach życia codziennego, a także poczucie bezpieczeństwa. W konsekwencji należało uznać, że spełnione zostały ustawowe przesłanki, warunkujące przyznanie powodom odszkodowania, w wysokości zasądzonej na ich rzecz przez Sąd Okręgowy.
W ocenie Sądu powyższe kwoty będą stanowić realnie odczuwalne przysporzenie, pomogą powodom przystosować się do nowych realiów życia, a zarazem złagodzą nieodwracalność tragicznych przeżyć, ich natężenie
i świadomość utraty więzi emocjonalnej z najbliższą osobą – mężem i ojcem, wpłyną na zdolność powodów do adaptacji do nowych warunków życia oraz stworzą lepsze rokowania co do ich perspektyw życiowych, co ma szczególnie istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku powoda P. S.. Nie można podzielić zarzutu pozwanej jakoby żądanie powodów z tytułu dalszego odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej na skutek śmieci męża i ojca zostało nieudowodnienie. Podkreślić bowiem należy, że odszkodowanie
z art. 446 § 3 k.c. nie musi opierać się na szczegółowych wyliczeniach dochodów uzyskiwanych przez zmarłego członka rodziny i wystarczające jest wykazanie, że po śmierci najbliższego członka rodziny doszło do znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej uprawnionego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 czerwca 2014 r., VI ACa 1601/13, LEX nr 1537497).

Sąd pierwszej instancji, po uwzględnieniu wszystkich istotnych okoliczności niniejszej sprawy ostatecznie prawidłowo przyjął,
że kwotą stosownego odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powodów jest kwota po 40.000 złotych na każdego z nich, a skoro pozwany przed wytoczeniem powództwa wypłacił już powódce E. S. kwotę 20.000 złotych, to powództwo z tego tytułu zasługiwało na uwzględnienie do kwoty 20.000 złotych oraz na rzecz syna kwotę po 20.000 złotych, a zatem powództwo zasługiwało na uwzględnienie co do kwoty po 20.000 złotych na jego rzecz.

Nie mogły także odnieść oczekiwanego skutku zarzuty pozwanej co do rozstrzygnięcia w przedmiocie zasądzenia na rzecz małoletniego P. S. renty. Oceniając zasadność żądania renty z art. 446 § 2 k.c. sąd musi ustalić, czy w świetle przepisów Kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego roszczenia alimentacyjne byłyby zasadne i przez jaki okres. Zasądzona renta nie może być wyższa od kwoty, którą zmarły byłby zobowiązany świadczyć z tytułu obowiązku alimentacyjnego, a przy ustalaniu jej wysokości należy stosować kryteria przyjęte w art. 135 k.r.o. (usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe
i majątkowe zobowiązanego). Analiza okoliczności przytoczonych w pozwie wskazuje, że żądanie powodów z punktu widzenia przesłanek określonych
w art. 135 k.r.o. zasługiwało na uwzględnienie. W dacie zdarzenia syn stron P. miał 5 lat. Jak trafnie zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji ze względu na utratę dochodu jaki uzyskiwał D. S. oraz brak osobistych świadczeń ze strony ojca sytuacja majątkowa powoda P. S. uległa zdecydowanie pogorszeniu. W świetle powyżej poczynionych ustaleń Sąd Okręgowy prawidłowo zasądził rentę alimentacyjną na rzecz powoda P. S. w kwocie po 500 złotych miesięcznie począwszy od dnia 1 października 2013 roku i na przyszłość, płatną do dnia 10-tego każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami od dnia uchybienia płatności którejkolwiek z rat renty. Rzeczona kwota nie może być uznana za nieadekwatną co do zakresu usprawiedliwionych potrzeb syna oraz potencjalnych możliwości zarobkowych zmarłego ojca.

Konkludując, na tle prawidłowo dokonanych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy wyraził określone oceny, które – w ocenie Sądu Apelacyjnego – nie pozostają w sprzeczności z zasadami logicznego rozumowania czy doświadczeniem życiowym. Sąd pierwszej instancji, zbierając materiał dowodowy, uczynił to w sposób prawidłowy w zakresie norm prawa procesowego i wywiódł trafne wnioski jurydyczne. Dlatego też zarzuty apelującej, sprowadzające się w istocie do przedstawienia własnych odmiennych ocen, nie mogły odnieść oczekiwanego rezultatu. Argumentacja przedstawiona przez stronę pozwaną stanowi w ocenie Sądu drugiej instancji jedynie wyraz polemiki z trafnymi wnioskami, wywiedzionymi przez Sąd pierwszej instancji. Pozbawiony uzasadnionych podstaw okazał się także zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. W judykaturze podkreśla się,
że z natury rzeczy sposób sporządzenia uzasadnienia orzeczenia nie ma wpływu na wynik sprawy, ponieważ uzasadnienie wyraża jedynie motywy wcześniej podjętego rozstrzygnięcia. Z tego względu zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 2 marca 2011 r., sygn. akt II PK 202/10, LEX nr 817516, z dnia 7 stycznia 2010 r., sygn. akt II UK 148/09, LEX nr 577847). Tymczasem uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera wymagane przepisem art. 328 § 2 k.p.c. elementy. Sąd pierwszej instancji przedstawił podstawę faktyczną orzeczenia, szczegółowo zaprezentował ocenę przeprowadzonych dowodów, wskazał również przepisy stanowiące podstawę prawną rozstrzygnięcia. Sporządzone uzasadnienie pozwala zatem odtworzyć motywy, którymi kierował się Sąd rozstrzygając o przedmiocie sporu, pozwalając na dokonanie kontroli instancyjnej wydanego orzeczenia. Dlatego Sąd Apelacyjny nie podzielił stawianego przez stronę skarżącą zarzutu naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c.

Z tych wszystkich względów, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację strony pozwanej, jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd drugiej instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 2 pkt 5 w związku z § 10 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku
w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015 r., poz. 1800)
i zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.400 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.