Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 1316/17

POSTANOWIENIE

Dnia 13 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Pawlik

Sędziowie: SO Leszek Dąbek (spr.)

SO Magdalena Hupa-Dębska

Protokolant Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2018 r. na rozprawie sprawy

z wniosku R. J.

z udziałem T. N.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 3 kwietnia 2017 r., sygn. akt I Ns 1026/15

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

1.  ustalić, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy R. J. i uczestniczki postępowania T. N. wchodzą:

a)  prawo własności samochodu marki L. (...), rok produkcji 2003, o nr rej. (...) o wartości 10 000 zł (dziesięć tysięcy złotych);

b)  prawo własności odrębnego lokalu mieszkalnego położonego w Z. przy ul. (...) o powierzchni 52,76 metrów kwadratowych wraz z przynależną piwnicą o powierzchni 9,99 metrów kwadratowych oraz związany z własnością tego lokalu udział w wysokości (...) w współwłasności części wspólnych budynków i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz w użytkowaniu wieczystym działki gruntu numer (...) objętej księgą wieczystą nr (...), dla którego to prawa własności nieruchomości lokalowej prowadzona jest księga wieczysta nr (...) o wartości 97 300 złotych (dziewięćdziesiąt siedem tysięcy trzysta złotych);

2.  dokonać podziału majątku wspólnego wnioskodawcy R. J. i uczestniczki postępowania T. N. i w jego wyniku przyznać:

a)  wnioskodawcy R. J. prawo własności samochodu marki L. (...), rok produkcji 2003, o nr rej. (...) o wartości 10 000 zł (dziesięć tysięcy złotych);

b)  uczestniczce postępowania T. N. prawo własności odrębnego lokalu mieszkalnego położonego w Z. przy ul. (...) o powierzchni 52,76 metrów kwadratowych wraz z przynależną piwnicą o powierzchni 9,99 metrów kwadratowych oraz związany z własnością tego lokalu udział w wysokości (...) w współwłasności części wspólnych budynków i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz w użytkowaniu wieczystym działki gruntu numer (...) objętej księgą wieczystą nr (...), dla którego to prawa własności nieruchomości lokalowej prowadzona jest księga wieczysta nr (...) o wartości 97 300 zł (dziewięćdziesiąt siedem tysięcy trzysta złotych);

3.  oddalić wniosek wnioskodawcy o zasądzenie na jego rzecz od uczestniczki postępowania dopłaty;

4.  oddalić wnioski wnioskodawcy i uczestniczki postępowania o zasądzenie na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania;

5.  nakazać pobrać od wnioskodawcy R. J. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zabrzu kwotę 58,39 zł (pięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści dziewięć groszy) tytułem wydatków wyłożonych przez Skarb Państwa – z przyznanych przedmiotów majątkowych;

6.  nakazać pobrać od uczestniczki postępowania T. N. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zabrzu kwotę 58,39 zł (pięćdziesiąt osiem złotych i trzydzieści dziewięć groszy) tytułem wydatków wyłożonych przez Skarb Państwa – z przyznanych przedmiotów majątkowych;

II.  oddalić apelację w pozostałej części;

III.  oddalić wnioski wnioskodawcy R. J. i uczestniczki postępowania T. N. o zasądzenie na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Leszek Dąbek SSO Tomasz Pawlik SSO Magdalena Hupa-Dębska

Sygn. akt III Ca 1316/17

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Zabrzu w postanowieniu z dnia 3 04 2017r., ustalił,

że w skład małżeńskiego majątku wspólnego wnioskodawcy R. J.

i uczestniczki postępowania T. N. wchodzi prawo własności samochodu L. (...) o numerze rejestracyjnym (...), dokonał podziału majątku wspólnego i w jego wyniku samochód ten przyznała wnioskodawcy.

Ustalił, że uczestniczka postępowania poczyniła nakłady z majątku wspólnego

na majątek osobisty w kwocie 6.116,83zł, zasądził od wnioskodawcy na jej rzecz kwotę 1.941,59zł „tytułem spłaty”, oddalił wniosek w pozostałej części i orzekł

o kosztach postępowania oraz nieuiszczonych kosztach sądowych.

W ustalonym stanie faktycznym w motywach orzeczenia przywołał regulacje: art. 31 k.r.o. i art. 33 k.r.o. Stwierdził, że nabycie przez uczestniczkę postępowania lokalu mieszkalnego położonego w Z. przy ul. (...) nie nastąpiło w ramach transakcji wolnorynkowej, gdyż podstawa jego nabycia były przepisy ustawy z dnia 15 12 2000r. o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, Państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa. Przywołał regulacje art. 4 ust. 1 i art. 6 ust. 1 tej ustawy i stwierdził,

że w sprawie nie było przedmiotem sporu, że prawo najmu lokalu nabyła uczestniczka postępowania przed zawarciem związku małżeńskiego z wnioskodawcą i za osobę uprawnioną w rozumieniu przywołanych przepisów ustawy należy uznać wyłącznie uczestniczkę postępowania, a wnioskodawcy przysługiwał wyłącznie tytuł do zamie-szkiwania w tym lokalu (art. 28 1 k.r.o.). Wskazał, że w momencie ustanowienia odrębnej własności lokalu wygasło przynależne uczestniczce postępowania prawo jego najmu, a przy nabyciu przez nią tego prawa zrealizowane zostało przysługująca jej

z mocy prawa „obniżka ceny nabycia (bonifikata). Najem lokalu oraz bonifikata stanowiły wymierną wartość ekonomiczną, znacząco przewyższającą uiszczoną cenę nabycia. Stwierdził, że zarówno bonifikata jak i prawo najmu lokalu zostały nabyte bez udziału wnioskodawcy i bez związku z łączącym uczestników postępowania małżeństwem, przez co trudno uznać, że własność lokalu jest ich dorobkiem. Przywołał poglądy prawne wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 04 2015r.

(III CZP 13/15) oraz w postanowieniach z dnia 10 04 2013r. i z dnia 6 04 2016r. (wydanych odpowiednio w sprawach o sygn. akt IV CSK 521/12 i IV CSK 385/15)

i w konkluzji uznał, że z podanych względów uczestniczka postępowania nabyła prawo własności lokalu do jej majątku osobistego. Ocenił, że wydatkowana z majątku wspólnego kwota 6.116,86zł (cena nabycia prawa własności i koszty zawarcia umowy) stanowią nakład

z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania. Stwierdził,

że w wyniku podziału majątku wspólnego przepadł wnioskodawcy jego składnik

o wartości 10.000zł, przez co z tego tytułu należy uczestniczce postępowania w kwocie 5.000zł.Pomniejszył tę kwotę o połowę nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania i wyliczył, że z tytułu „spłaty” należy się jej od wnioskodawcy kwota 3.058,41zł. O kosztach postępowania orzekał stosując regulację art. 520 § 1 k.p.c. a o nieuiszczonych kosztach sądowych w oparciu

o regulację art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Orzeczenie zaskarżył wnioskodawca R. J. , który wnosił o jego zmianę przez zaliczenie w skład majątku wspólnego prawa własności samochodu L. (...) oraz przedmiotowego lokalu wraz z przynależnymi udziałami we współwłasności w części wspólnej budynku i prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej na której budynek jest wybudowany, dokonania podziału majątku wspólnego i w jego wyniku przyznania mu własności samochodu a uczestniczce postępowania odrębnej własności lokalu wraz z przynależnymi prawami, zasądzenie od uczestniczki postępowania na jego rzecz spłaty w wysokości 43.650zł - płatnej w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki w jej płatności, zabezpieczenia spłaty poprzez ustanowienie hipoteki na przyznanych uczestniczce postępowania prawach oraz zasadzenie na jego rzecz od niej zwrotu kosztów postępowania.

Zarzucał , że przy ferowaniu orzeczenia naruszono regulacje: art. 31 § 1 k.r.o i art. 33 pkt 10 k.r.o. przez błędne przyjecie, że przedmiotowy lokal został nabyty w zamian za składniki pochodzące z majątku osobistego uczestniczki postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje :

Sąd pierwszej instancji trafnie zakwalifikował wniosek a następnie prawidłowo rozpoznał sprawę.

Ustaleń faktycznych składające się na podstawę faktyczną orzeczenia nie były kwestionowane w apelacji, mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, którego ocena jakkolwiek lakoniczna jest logiczna i mieści się w granicach swobodnej oceny.

W oparciu o zgromadzony w sprawie materiał uzupełniono skonstruowaną przez Sąd Rejonowy podstawę faktyczną orzeczenia ustalając dodatkowo, że uczestniczka postępowania T. N. nabyła prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w Z. przy ulicy (...) na mocy umowy zawartej w dniu 7 12 1989r.

z KWK (...) (dowód : umowa k- 59 i 60 akt) oraz że obecna wartość odrębnego prawa własności tego lokalu wraz ze związanymi z nim prawami wynosi 97.300zł (zgodnie oświadczeniami złożonymi przez wnioskodawcę i uczestniczkę postępowania w toku postępowania odwoławczego; k- 225 i 230 akt).

Z tych też względów Sąd odwoławczy z powyższą modyfikacją przyjął

za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji.

Z wyjątkiem wskazanych poniżej zagadnień dokonana przez Sąd Rejonowy ocena prawna ustalonego stanu faktycznego w swym zasadniczym zarysie jest prawidłowa.

Ma ona oparcie w prawidłowo zastosowanych przepisach prawa wskazanych
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie była kwestionowana w apelacji i Sąd odwoławczy w tej części ocenę prawną Sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje
za własną (orzecz. SN z dn. 26 04 1935r. III C 473/34, ZB. Urz. 1935r. nr 12, poz. 496).

Z poczynionych ustaleń faktycznych wynika, iż w czasie trwania związku małżeńskiego uczestniczka postępowania nabyła w dniu 30 12 2014r. prawo odrębnej własności lokalu położonego w Z. przy ul. (...) wraz ze związanymi z nim udziałami we współwłasności części wspólnych budynku i urządzeń oraz w prawie wieczystego użytkowania nieruchomości.

Do nabycia przez nią tego prawa doszło na podstawie ustawy z dnia 15 12 2000r. o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, Państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa w wykonaniu - przysługującego jej z tytułu najmu lokalu pierwszeństwa (art. 4 ust. 1 ustawy).

Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie przyjmuje się jednolicie,

że z przepisów dotyczących pierwszeństwa nie wynika roszczenie o zawarcie umowy,

a jedynie pierwszeństwo nabycia nieruchomości, jeżeli została ona przez właściwy organ przeznaczona do sprzedaży (por. np. uzasadnienie uchwały Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 czerwca 1996 r., W 19/95, OTK 1996 Nr 3, poz. 25, a także uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 1992 r., III CZP 62/92, OSNCP 1992 Nr 12, poz. 214, czy uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 r., V CKN 180/00, niepublikowanego). Ustawowe pierwszeństwo przewidziane w tym przepisie nie jest równoznaczne z roszczeniem, nie jest bowiem prawem podmiotowym, z którego wynikałoby roszczenie "przymuszające" właściciela

do sprzedaży nieruchomości. Pierwszeństwo to aktualizuje się dopiero wówczas,

gdy zbywca zamierza zbyć lokal mieszkalny (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 7 05 2015r. III PK 124/14).

Jeżeli zatem uznać – za Sądem Najwyższym (Sąd odwoławczy pogląd powyższy podziela) – że przywołane pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości lokalowe nie jest prawem podmiotowy, to należy uznać, że nabycie przez uczestniczkę postępowania wskazanego powyżej prawa nie doszło w zamian za składnik jej majątku osobistego, a jedynie przy wykorzystaniu przynależnego jej - z mocy przywołanej regulacji – pierwszeństwa w jego nabyciu (posiadanie najmu lokalu stanowiło tylko przesłankę

do uzyskania pierwszeństwa w nabyciu prawa odrębnej własności lokalu oraz uzyskania bonifikaty przy zapłacie ceny; nie dochodziło do przekształcenia najmu w prawo odrębnej własności lokalu tylko do powstania sytuacji, w której najemca lokalu uzyskiwał pierwszeństwo przed innymi osobami w nabyciu mającego dopiero powstać nowego prawa odrębnej własności lokalu).

Wbrew zatem temu co w istocie przyjął Sąd Rejonowy okoliczność

ta nie miała znaczenia dla oceny do jakiej masy majątkowej prawo to weszło

(czy do majątku osobistego uczestniczki postępowania, czy do majątku wspólnego byłych małżonków J.) i dla oceny tego zagadnienia w materiale sprawy znaczenie ma tylko skąd pochodziły środki finansowe za które prawo to zostało przez uczestniczkę postępowania nabyte oraz kiedy do tego doszło (czy doszło do tego w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej)

Z poczynionych i niekwestionowanych ustaleń wynika, że pochodziły one

z rachunku bankowego z którego wspólnie korzystali w tym czasie oboje uczestnicy postępowania.

Dlatego przyjąć należy, iż cena nabycia tego prawa została zapłacona

z ich wspólnych środków finansowych zgromadzonych przez nich w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej i tym samym - stosownie o regulacji art. 33 § 1 k.r.o. – prawo to weszło w skład majątku wspólnego i należało je przyznać uczestniczce postępowania.

Odpowiadało to wnioskom apelacji i prowadziło do zmiany zaskarżonego postanowienia.

W następstwie dokonanego podziału majątku wspólnego wnioskodawcy przypadło zatem prawo o wartości 10.000zł a uczestniczce postępowania prawo o wartości 97.300zł.

Wskazane przedmioty majątkowe wyczerpują skład podlegającego podziałowi majątku wspólnego, a ich łączna wartość zamyka się kwotą 107.300zł.

Stosownie do regulacji art. 43 § 1 k.r.o. posiadają oni równe udziały w tym majątku (w toku postępowania nie wnoszono o ustalenie nierównych udziałów),

których wartość wynosiło 53.650zł, wobec czego skarżącemu należałaby się formalnie

od uczestniczki postępowania dopłata w wysokości 43.650zł.

Do nabycia przez uczestników postępowania prawa odrębnej własności lokalu doszło jednak przy wykorzystaniu bonifikaty w wysokości 95% ówczesnej wartości tego prawa, co w odniesieniu do obecnej jego wartości odpowiada kwocie 92.423zł (95% x 92.435zł)

Do uzyskanie tej bonifikaty doszło wyłącznie z przyczyn leżących po stronie uczestniczki postępowania, tj. z faktu posiadania przez nią jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego najmu lokalu mieszkalnego stanowiącego przedmiot nabytego przez uczestników postępowania prawa odrębnej własności lokalu.

Uczestniczka postępowania uzyskała prawo najmu tego lokalu w dniu 7 12 1989r. na długo przed zawarciem z wnioskodawcą w dniu (...). związku małżeńskiego, który trwał bardzo krótko i został rozwiązany z wyłącznej winy skarżącego

w dniu 14 05 2015r. (ich związek małżeński trwał niewiele ponad 1 rok).

Z materiału sprawy nie wynika także, żeby uczestniczka postępowania

poza przedmiotami majątkowymi podlegającymi podziałowi posiadała inny znaczący majątek.

W połączeniu z powyższym zasądzenie od niej na rzecz skarżącego należnej mu dopłaty jest zatem sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu regulacji art. 5 k.c. i dlatego jego wniosek o jej zasądzenie oddalono.

Reasumując z podanych powyżej względów orzeczono jak w sentencji zmieniając zaskarżone rozstrzygnięcia w sposób określony w jej pkt I przy zastosowaniu regulacji art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
a w pozostałym zakresie apelację wnioskodawcy jako bezzasadną oddalono
na mocy art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na mocy regulacji
art. 520 § 1 k.p.c. oddalając wnioski skarżącego i uczestniczki postępowania
o zasądzenie na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Leszek Dąbek SSO Tomasz Pawlik SSO Magdalena Hupa-Dębska