Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 marca 2018r.

Sąd Okręgowy w Toruniu, VI Wydział Gospodarczy

na posiedzeniu w składzie następującym :

Przewodniczący: SSO Wojciech Modrzyński (spr.)

Sędziowie: SO Joanna Rusińska

SO Zbigniew Krepski

Po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2016 r. w Toruniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłości J. C.

w przedmiocie umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty

na skutek zażalenia wierzyciela (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 19 grudnia 2017 roku w sprawie V Gup 40/17

postanawia:

oddalić zażalenie

Zbigniew Krepski Wojciech Modrzyński Joanna Rusińska

VI Gz 60/18

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Toruniu umorzył zobowiązania J. C. powstałe przed ogłoszeniem upadłości, poza zobowiązaniami wymienionymi w art. 491 ²¹ ust. 2 prawa upadłościowego bez sporządzania planu spłaty wierzycieli i obciążył Skarb Państwa kosztami postepowania wykraczającymi poza stan masy upadłości, w tym kosztami związanymi z przyznaniem syndykowi masy upadłości wynagrodzenia ostatecznego.

W uzasadnieniu powyższego postanowienie Sąd I instancji wskazał, iż postanowieniem z dnia 31 marca 2016 roku (sygn. akt V GU 199/16) Sąd Rejonowy w Toruniu ogłosił upadłość dłużnika J. C. – osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej, obejmującą likwidację majątku dłużnika, wyznaczył Sędziego komisarza, syndyka masy upadłościowej w osobie A. K. oraz wezwał wierzycieli upadłego do zgłaszania wierzytelności.

Postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2017 roku (sygn. akt V GUp 40/17) Sąd Rejonowy w Toruniu zatwierdził listę wierzytelności w postępowaniu upadłościowym J. C., na której zostały uznane wierzytelności (...) spółka z o.o. z siedzibą w S. w kwocie 11.721,49 zł oraz (...) Bank S.A. z siedzibą we W. w kwocie 55.512,60 zł

Jak wskazał Sąd meriti, upadła J. C. ma 58 lat i zamieszkuje w R. wraz z matką w zajmowanym przez nią lokalu. Gospodarstwo domowe prowadzi samodzielnie. Otrzymuje dochód z tytułu wynagrodzenie za pracę w kwocie w kwocie 1.891 zł oraz umowy zlecenia w kwocie 430 zł. Łączny dochód J. C. wynosi 2.321 zł. Upadła ponosi stałe miesięczne wydatki w łącznej kwocie 2.052 zł, na którą składają się czynsz za mieszkanie – 281 zł, gaz 100 zł, prąd 75 zł, telefon 30 zł, telewizja 30 zł, ubezpieczenie na życie 55 zł, opłata za prowadzenie rachunku bankowego 20 zł, leki i artykuły apteczne 300 zł, środki czystości 160 zł, żywność i odzież 1.000 zł. Nie posiada innego majątku i żadnych dodatkowych znaczących środków finansowych, które mogłaby przeznaczyć na spłatę wierzycieli. Upadła posiada stałe orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym z potwierdzoną częściowo ograniczoną możliwością do samodzielnej egzystencji. J. C. choruje na toczeń, a jej stan zdrowia pogarsza się. Zgodnie z zaleceniami powinna poddać się operacji usunięcia kamieni nerkowych oraz zabiegowi zapobiegającemu dalszemu pogarszaniu się wzroku spowodowanego jaskrą. Matka upadłej również choruje i potrzebuje stałej opieki. Wykryto u niej chorobę nowotworową, a obecnie przebywa na chemioterapii.

Żyje samotnie, w grudniu 2015 roku rozwiodła się z mężem. Ma dwoje pełnoletnich dzieci, które nie mają ustabilizowanej sytuacji życiowej ani stałej pracy, więc nie może liczyć na żądną pomoc finansową.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów urzędowych i ustaleń zawartych we wniosku syndyka, które uznano za wiarygodne i które nie zostały podważone. Ponadto były one wewnętrznie spójne i zbieżne z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy wskazał, iż zgodnie z art. 491 ¹⁶ ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe (Dz.U.2015.233 j.t.) – dalej „p.u.”, sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Odstąpienie od ustalenia planu spłaty ma charakter wyjątkowy. Celem ustalenia, czy zaistniały takie wyjątkowe okoliczności w stosunku do upadłych, Sąd dokonuje oceny m.in. stanu zdrowia upadłego, jego zdolności do pracy, aktualnej sytuacji osobistej i majątkowej i przyczyn powstania zadłużenia. W tym celu Sąd analizuje dokumenty zgromadzone w aktach sprawy oraz wyjaśnienia upadłego złożone w charakterze uczestnika postępowania (jeżeli bierze on udział w postępowaniu). Ma to na celu ustalenie, czy upadły jest zdolny do dokonywania jakichkolwiek, nawet najmniejszych wpłat. Decyzja o sporządzeniu planu spłaty lub o umorzeniu zobowiązań wiąże się zatem z uwzględnieniem wszystkich okoliczności konkretnej sprawy. W postępowaniu upadłościowym nie chodzi o to, aby upadły nie odczuł zaspokojenia wierzycieli przy ich spłacie, albowiem założenie jest takie, by roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu. Pojęcie „jakichkolwiek spłat” dotyczy realnego braku możliwości dokonania chociażby jednej, niewielkiej spłaty na rzecz wierzycieli. O ile więc dłużnik jest w stanie spłacać w ramach planu spłaty chociażby w niewielkim stopniu wierzytelności, które zostały zgłoszone, nie istnieją przesłanki do umorzenia zobowiązań dłużnika bez ustalania takiego planu.

Stosownie do art. 491 ¹⁶ ust. 3 p.u., odpowiednio stosuje się przepisy art. 491 ²¹ ust. 2 i 3, co oznacza, że umorzeniu nie podlegają zobowiązania wymienione w tym przepisie, tj.: zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Sąd Rejonowy oceniając sytuację osobistą i majątkowej upadłej, jej wiek, stan zdrowia, zdolność do pracy oraz przyczyny powstania zadłużenia doszedł do wniosku, że nie będzie ona zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Upadła w chwili obecnej jest osobą o złym stanie zdrowia. Posiada stałe orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i ze względu ograniczoną możliwość samodzielnej egzystencji wymaga pomocy ze strony osób drugich. Choruje na toczeń i przyjmuje stałe leki. Powinna poddać się operacji usunięcia kamieni nerkowych oraz zabiegowi zapobiegającemu dalszemu pogarszaniu się wzroku spowodowanego jaskrą. Jej dochód z tytułu wynagrodzenia za pracę oraz umowy zlecenia wynosi łącznie 2.321 zł. Na swoje bieżące utrzymanie upadła wydaje 2.052 zł, co niemal całkowicie wyczerpuje uzyskiwany dochód. Upadła nie posiada żadnego majątku, którego spieniężenie pozwoliłyby pokryć koszty postępowania oraz sporządzić plan podziału. Nie jest właścicielem nieruchomości, ruchomości lub wierzytelności i nie dysponuje zasobami pieniężnymi. Upadła z powodu choroby nie jest w stanie podjąć żadnego dodatkowego zatrudnienia, a z osiąganych dochodów nie jest w stanie dokonać jakiejkolwiek spłaty zobowiązań względem wierzycieli.

W tej sytuacji w ocenie Sądu I instancji osobista sytuacja upadłej J. C. wskazuje, że nie będzie ona zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Mając na uwadze względy humanitarne oraz stan zdrowia upadłej, jej częściową niezdolność do pracy, aktualną sytuację osobistą oraz majątkową, a także przyczyny powstania zadłużenia, bezprzedmiotowe i bezcelowe jest zatem ustalanie planu spłaty wierzycieli. z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy umorzył zobowiązania upadłej powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości w całości, gdyż nie posiada ona jakichkolwiek zobowiązań określonych w art. 491 ²¹ ust. 2 p.u., które nie mogą podlegać umorzeniu. Z tych względów na podstawie art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u. przy uwzględnieniu art. 491 ²¹ ust. 2 p.u. Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji postanowienia. Zgodnie z art. 491 ¹⁶ ust. 2 p.u., umarzając zobowiązania upadłej bez ustalenia planu spłaty wierzycieli sąd obciąża Skarb Państwa tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania. Dlatego orzeczono jak w punkcie 2 sentencji postanowienia.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył wierzyciel: (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w zakresie umorzenia zobowiązań upadłej J. C. bez ustalenia planu spłaty wierzycieli zarzucając. Pełnomocnik skarżącego zarzucił Sądowi I instancji naruszenie:

I)  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

1)  brak dokonania przez Sąd I instancji ustaleń co do wysokości dochodów matki upadłej, z którą upadła wspólnie prowadzi gospodarstwo domowe, co miało wpływ na błędne ustalenie struktury wydatków upadłej, bowiem Sąd I instancji uznał za zasadne pokrywanie samodzielnie przez upadłą wszystkich wydatków mieszkaniowych, jak i wydatków na zakup leków dla matki upadłej, podczas gdy koszty mieszkaniowe winny być pokrywane nie tylko przez upadłą ale także jej matkę, zaś koszty związane z zakupem leków dla matki upadłej winny być pokrywane z dochodów matki upadłej;

2)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego zebranego w sprawie polegającą na:

a) braku uwzględnienia przez Sąd I instancji, iż upadła zamieszkuje wspólnie z matką, a zatem czynsz oraz opłaty eksploatacyjne nie powinny być pokrywane tylko i wyłącznie przez upadłą, ale także jej matkę, co miało wpływ na błędne ustalenie przez Sąd I instancji struktury wydatków upadłej;

b) uznaniu przez Sąd I instancji za celowe i zasadne ponoszenie przez upadłą co miesiąc kwoty 1000 zł na zakup odzieży i obuwia oraz wyżywienia dla siebie, podczas gdy wydatki na zakup odzieży, obuwia i wyżywienia dla jednoosobowych gospodarstw pracowniczych określone przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych we wrześniu 2017 jako minimum socjalne są znacznie niższe, co z kolei miało wpływ na błędne ustalenie przez Sąd I instancji struktury wydatków upadłej;

II. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

1)  naruszenie przepisu art. 491 ¹⁶ ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe poprzez jego zastosowanie w przedmiotowej sprawie i błędne przyjęcie, że sytuacja upadłej J. C. w sposób oczywisty wskazuje, że nie byłaby ona zdolna do dokonania jakichkolwiek wpłat w ramach planu spłaty wierzycieli, co w konsekwencji doprowadziło do wydania przez Sąd I instancji postanowienia o umorzeniu w całości zobowiązań upadłej bez ustalania planu spłaty;

2)  naruszenie przepisu art. 491 ¹⁵ ustawy Prawo upadłościowe poprzez jego niezastosowanie w przedmiotowej sprawie, które skutkowało nieustaleniem przez Sąd I instancji planu spłaty wierzycieli.

W tej sytuacji pełnomocnik skarżącego, na podstawie podniesionych zarzutów wnoszę o uchylenie przedmiotowego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego, o zasądzenie których od upadłej wnoszę według norm przepisanych;

ewentualnie o:

zmianę zaskarżonego postanowienia Sądu I instancji poprzez ustalenie planu spłaty wierzycieli na okres 36 miesięcy, w którym to okresie upadła przeznaczać będzie łącznie kwotę 800 zł co miesiąc na spłatę wierzycieli i zasądzenie na rzecz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. od upadłej kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na zażalenie upadła J. C. wniosła o oddalenie zażalenia i oddalenie żądania wierzyciela o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie jest bezzasadne.

Sąd Okręgowy podziela dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i rozważania w zakresie oceny materiału dowodowego oraz podstawy prawnej rozstrzygnięcia, przyjmując je za podstawę także własnego rozstrzygnięcia i odwołuje się do nich bez potrzeby ich powtarzania. Zgodnie z utrwaloną w judykaturze zasadą, w wypadku orzeczenia oddającego środek zaskarżenia, wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych prawidłowo ustaleń; wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za swoje.

W zażaleniu skarżący postawił zarówno zarzuty naruszenia prawa materialnego, jak i procesowego.

W pierwszej kolejności należy się odnieść do zarzutów naruszenia prawa procesowego. Zawarte w zażaleniu zarzuty naruszenia art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów uznać należy za chybione. Wbrew twierdzeniom skarżącego Sąd I instancji w sposób logiczny i kompleksowy ocenił materiał dowodowy i na jego podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne. Uwagi skarżącego uszło to, że ustalenia faktyczne sądu to zespół faktów, które składają się na podstawę faktyczną orzeczenia. Na ich tle Sąd Rejonowy wyraził określone oceny, które - choć skarżący wyraża odmienne przekonanie - nie pozostają w sprzeczności z zasadami logiki, rozumowania czy doświadczenia życiowego, nie wykazują błędów natury faktycznej. Sąd poddał ocenie całość materiału dowodowego sprawy dokonując jego wszechstronnej analizy, poddając ocenie całość okoliczności, uwzględniając pełny kontekst wydarzeń, a swoje stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu przekonywająco uzasadnił. Sąd Rejonowy szczegółowo omówił zebrany materiał dowodowy i wskazał na jakich dowodach oparł się przy konstruowaniu stanu faktycznego i jakim dowodom dał wiarę. Odmienna ocena zgromadzonego materiału dowodowego stanowi jedynie nieuprawnioną polemikę ze stanowiskiem Sądu I instancji. Z ustaleń poczynionych przez syndyka, poczynionych w odpowiedzi na wniosek upadłej o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wynika w sposób jednoznaczny (k-77), iż wskazane i przyjęte jako podstawa ustaleń faktycznych przez Sąd Rejonowy koszty utrzymania upadłej stanowią w istocie połowę kosztów utrzymania mieszkania i wyżywienia. Nie sposób zatem zgodzić się z zarzutem pełnomocnika skarżącego, iż Sąd Rejonowy przyjął jako koszty utrzymania upadłej pełne koszty utrzymania mieszkania, w sytuacji gdy koszty te upadła winna dzielić z matką. Należy podkreślić, iż do odpowiedzi na zażalenie powódka dołączyła zaświadczenie ze spółdzielni mieszkaniowej potwierdzające, iż wysokość czynszu za lokal przysługujący jej matce wynosi ponad 280zł. J. C. dołączyła także do odpowiedzi na zażalenie rachunki za gaz za okres październik – grudzień 2017 roku potwierdzające, iż w zestawieniu sporządzonym przez syndyka ujęto tylko połowę kosztów wynikających z rachunków, jako koszty utrzymania upadłej.

W tej sytuacji zdaniem Sądu Okręgowego, dokonana przez Sąd I instancji ocena dowodów nie nasuwa zastrzeżeń i mieści się w granicach swobody zakreślonej treścią art. 233 § 1 k.p.c. Zażalenie sprowadza się do zaprezentowania własnych ocen, korzystnych dla skarżącego, ustaleń faktycznych opartych na założeniu, iż Sąd weryfikując sytuację finansową upadłej bezpodstawnie przyjął, iż ponosi ona samodzielnie koszty utrzymania mieszkania, a które to koszty powinna dzielić z matką, z którą zamieszkuje. Postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania poprzez argumenty natury jurydycznej, że Sąd uchybił zasadom oceny dowodów objętych treścią tego przepisu, a które wyznaczają czynniki: logiczny i ustawowy, zasady doświadczenia życiowego, aktualny stan wiedzy, świadomości prawnej i dominujących poglądów na sądowe stosowanie prawa, czego zażalenie nie czyni, ograniczając się do polemiki, odmiennej oceny uzasadnionej tylko subiektywnym odczuciem zainteresowanej strony o innej, aniżeli przyjął Sąd, wadze poszczególnych dowodów. W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy dokonał logicznej oceny całego materiału dowodowego, zgodnie z regułami wyrażonymi w art. 233 k.p.c.

Również zarzut naruszenia art. 491 ¹⁶ i art. 491 ¹⁵ prawa upadłościowego nie zasługiwał na uwzględnienie.

Przypomnieć należy, iż zgodnie z art. 491 ¹⁶ ust. 1 prawa upadłościowego Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Wskazany przepis przewiduje wyjątkową sytuację, umożliwiającą Sądowi na odstąpienie od ustalania planu spłaty, gdy osobista sytuacja upadłego wskazuje na jego niezdolność do dokonania jakichkolwiek spłat. Zastosowanie powyższego przepisu wymaga zatem poczynienia ustaleń w zakresie sytuacji osobistej i majątkowej upadłego i możliwości dokonywania przez niego spłat wierzycieli. W tym zakresie Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe i kompletne ustalenia. W świetle ustaleń Sądu Rejonowego, nie budzi bowiem wątpliwości, iż upadła J. C. uzyskuje dochód z umowy o pracę i umowy zlecenia w łącznej kwocie 2.321 zł. Nie budzi również wątpliwości Sądu Okręgowego zakres i wysokość wydatków związanych z utrzymaniem upadłej związanych z ponoszeniem części wydatków na utrzymanie mieszkania, zakup wyżywienia, leków, odzieży itd. Powódka ma 58 lat, jest osobą schorowaną, posiadającą stałe orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym z potwierdzoną częściowo ograniczoną możliwością do samodzielnej egzystencji. W tej sytuacji Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, iż pogarszający się stan zdrowia upadłej, choroba nowotworowa jej matki i wysokość dochodów uzyskiwanych przez J. C. wskazuje, na trwałą niemożliwość spłaty zobowiązań w ramach planu spłaty wierzycieli.

W konsekwencji zarzut naruszenia art. 491 ¹⁶ ust. 1 i art. 491 ¹⁵ prawa upadłościowego jest w ocenie Sądu Okręgowego bezzasadny, a zażalenie podlegało oddaleniu w oparciu o art. 385 w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 35 prawa upadłościowego.

Zbigniew Krepski Wojciech Modrzyński Joanna Rusińska