Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 1022/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia

SA Krzysztof Szewczak

Sędziowie:

SA Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska

SA Małgorzata Rokicka – Radoniewicz (spr.)

Protokolant: st. prot. sądowy Maciej Mazuryk

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2012 r. w Lublinie

sprawy E. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy E. D.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 7 września 2012 r. sygn. akt VI U 1537/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustala E. D. prawo do emerytury od dnia 29 października 2011 roku;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. na rzecz E. D. kwotę 90 (dziewięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

III AUa 1022/12

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z dnia 26 października 2011 roku odmówił E. D. prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym na podstawie art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ uznał, ze wnioskodawca nie wykazał 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Od tej decyzji dowołanie do Sądu Okręgowego w Radomiu wniósł wnioskodawca E. D., podnosząc, że w okresie od 10 listopada 1973 roku do 30 kwietnia 1989 roku wykonywał pracę w warunkach szczególnych w Spółdzielni (...) w R. Oddział w L., w trakcie prowadzonego postępowania sądowego, pełnomocnik wnioskodawcy dodatkowo złożył wniosek o zaliczenie do okresu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Spółdzielni (...) w L. w okresie od 2 maja 1989 roku do 31 października 1991 roku.

Wyrokiem z dnia 7 września 2012 roku Sąd Okręgowy w Radomiu oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca E. D., ur. (...), złożył w dniu 21 września 2011 roku wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Do wniosku dołączył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione przez Spółdzielnię (...) w R. Oddziału w L. z dnia 30 kwietnia 1989 roku. Organ rentowy uznał za na dzień 31 grudnia 1998 roku udowodniony łączny okres ubezpieczenia w wymiarze 26 lat 2 miesięcy 4 dni, stwierdzając jednocześnie, że E. D. nie udowodnił żadnych okresów pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy odmówił wnioskodawcy uwzględnienia okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych w Spółdzielni (...) w R. w okresie od 10.11.1973 roku do 30.04.1989 r. bowiem w przedłożonym świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach wskazany charakter wykonywanej pracy w warunkach szczególnych nie jest zgodny i nie został określony zgodnie z wykazem, działem i pozycją rozporządzenia Rady Ministrów..

Sąd Okręgowy orzekł, że w oparciu o przepis art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 Nr 153, poz. 1227 j.t.) wnioskodawca urodzony po dniu 31 grudnia 1948 roku mógłby uzyskać prawo do emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.32 – czyli 60 roku życia, pod warunkiem osiągnięcia w dniu wejścia w życie ustawy 15 letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okresu składkowy i nieskładkowego wynoszącego 25 lat. Poza sporem w sprawie niniejszej pozostaje, że wnioskodawca osiągnął wiek emerytalny 60 lat i udowodnił wymagany 25 letni okres zatrudnienia oraz fakt, że nie przystąpił do funduszu emerytalnego. Sprawą sporną pozostaje ustalenie, czy wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A w wymiarze co najmniej 15 lat i czy staż ten osiągnął przed dniem 1 stycznia 1999 roku. W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43.), okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na warunkach w nim przewidzianych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, natomiast według jego § 4 ust. 1, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany - 25 letni - okres ubezpieczenia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sprawą sporną pozostaje ustalenie, czy charakter pracy w warunkach szczególnych miało zatrudnienie skarżącego w okresach od 10.11.1973 r. do 30.04.1989 r. w Wojewódzkiej Spółdzielni (...) w L. /późniejsza nazwa (...)/ oraz w okresie od 02.05.1989 r. do 31.10.1991 r. w (...) Spółdzielni (...) w L. /obecnie przekształconej w Spółkę z o.o. (...)/.

W odniesieniu do pierwszego ze spornych okresów, wnioskodawca przedłożył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 kwietnia 1989 roku wystawione przez (...) w R. Oddział w L., z którego treści wynika, że był zatrudniony na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych w okresie od 10.11.1973 r. do 30.04.1989 r. w Spółdzielni (...) w R. Oddział w L. wykonując prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych. W aktach osobowych wnioskodawcy znajduje się zwykłe świadectwo pracy wystawione w dniu 28 kwietnia 1989 roku przez (...) w R. Oddział w L. z którego treści wynika, że wnioskodawca był zatrudniony w w/w Spółdzielni w okresie od 10.11.1973 r. do 30.04.1989 r. na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych. Ponadto w aktach znajduje się angaż z dnia 10.11.1973 r. kierujący wnioskodawcę do pracy z dniem 10.11.1973 r. na siedmiodniowy okres próbny w charakterze pracownika fizycznego na stanowisku montera samochodowego. W kartach wynagrodzeniowych za lata 1976 - 1985 oraz 1986 - 1989 wpisane jest stanowisko mechanika napraw pojazdów samochodowych.

Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu mechaniki pojazdowej na okoliczność ustalenia, czy prace wykonywane przez wnioskodawcę były wykonywane w 100% w kanale, czy też mogły być wykonywane poza kanałem.

Biegły T. S. w pisemnej opinii wskazał, iż prace / naprawy i obsługi / wykonywane przez E. D. wymagały aby każdy samochód, którego dotyczyły znajdował się nad kanałem naprawczym lub obsługowym. 100% prac wnioskodawca musiał wykonywać przebywając przez pewien czas w kanale. Natomiast czas przebywania w kanale pod samochodem był różny w zależności od rodzaju i zakresu wykonywanej naprawy lub obsługi oraz jakiego elementu samochodu /układu, zespołu, podzespołu/ dotyczył. Na pewno nie można stwierdzić, że E. D. 100% czasu przebywał pod samochodem w kanale. Często czas pobytu w kanale mechanika przedłuża się ponad normatywny czas wykonania danej naprawy z uwagi na trudności z demontażem danego elementu /odkręceniem skorodowanych nakrętek, nietypowymi uszkodzeniami, itp./. W ocenie biegłego nie można jednoznacznie stwierdzić, ile procentowo z czasu pracy przebywał wnioskodawca w kanale. Prawdopodobnie, biorąc pod uwagę zakres prac jakie wykonywał E. D. przy naprawach i obsługach samochodów, mógł w kanale / pod samochodem / przebywać przez około 70-80% czasu pracy. W związku z zastrzeżeniami zgłaszanymi przez wnioskodawcę biegły uzupełniał swoją opinię

podtrzymując w całości pisemną opinię. Podtrzymał konkluzję pisemnej opinii, iż wnioskodawca nie mógł w kanale przebywać 100% czasu pracy i jego czas pracy w kanale określił na 70-80%.

Z zeznań wnioskodawcy złożonych w trakcie prowadzonego postępowania sądowego wynika, iż na stanowisku mechanika samochodowego wykonywał ogólne naprawy pojazdów samochodowych, kapitalne remonty i bieżące naprawy. Pracował w kanale przez 8 godzin dziennie. W kanale pracował jednocześnie jeden lub dwóch mechaników. Pracę przydzielał mu mistrz, rano wypisując kartę pracy, numer rejestracyjny samochodu, który wnioskodawca miał naprawić i zakres czynności do naprawy. W kanale dokonywał naprawy silnika samochodu, skrzyni biegów, tylnego mostu, hamulców. Kanał był szeroki na 1,20 m, a głęboki na 1,50 m. Zajmował się również naprawą oraz wymianą pomp wtryskowych, naprawą układów zasilania. Naprawę hamulców wykonywał w kanale o tyle, że pojazd stał na kanale, a wnioskodawca aby dostać się do hamulców i dokonać czynności musiał częściowo stać za kanałem, bo tego wymagała taka czynność. Wnioskodawca w pierwszych zeznaniach wskazywał, iż niektóre czynności, które wykonywał na przykład wymontowanie części np. silnika, czy skrzyni biegów dokonywał w warsztacie, mistrz przynosił nowe części, które wnioskodawca następnie montował przy skrzyni biegów i te czynności wykonywał poza kanałem. Czynności wykonywane przez wnioskodawcę przy skrzyni biegów odbywały przy kanale, miał podstawkę, stał obok kanału wykonując naprawy przy skrzyni biegów. Jak dodał w kanale nie było możliwości demontażu skrzyni biegów, bo było ciemno i ciasno. Poza kanałem może jak dodał wykonywał do godziny czasu dziennie prace i to nie zawsze. Wnioskodawca podał, iż w warsztacie była jeszcze podzespołownia w skład której wchodziło od 2 do 3 mechaników zatrudnionych poza kanałem i trudniących się naprawą podzespołów po wymontowaniu, to jest skrzynia biegów, przednie zawieszenie, tylne mosty.

Na okoliczność pracy wnioskodawcy w (...) w R. Oddział w L. zeznania złożyli świadkowie F. Ł., R. M. (1), R. M. (2) oraz A. Ł.. Świadkowie ci potwierdzili zeznania wnioskodawcy co do pracy w kanale i wykonywania napraw samochodów, oceniając, że około 90% czasu pracy przebywał w kanale, a poza nim sporadycznie wykonując naprawy skrzyni biegów bądź demontując jakieś podzespoły.

W oparciu o te dowody Sąd Okręgowy uznał, że przeprowadzone postępowanie dowodowe nie uzasadnia uznania pracy wnioskodawcy w spornym okresie, to jest od 10.11.1973 r. do 30.04.1989 r. w Spółdzielni (...) w R. Oddział w L. na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych - jako pracy w warunkach szczególnych. Ocenił, że zeznania wnioskodawcy są niespójne i niekonsekwentne z uwagi na to, że początkowo w informacyjnych wyjaśnieniach wskazywał, iż wiele czynności wykonywał poza kanałem, bowiem w kanale nie było możliwości demontażu na przykład skrzyni biegów, bo było ciemno i ciasno i że poza kanałem może wykonywałem prace do godziny czasu dziennie prace i to nie zawsze, po czym w późniejszych zeznaniach stwierdził, iż się przejęzyczył i takie czynności wykonywał w kanale. Wnioskodawca twierdził, że wiele czynności przy naprawie pojazdów, między innymi wymontowanie silnika lub skrzyni biegów były wykonywane zawsze przez dwóch mechaników lub jednego mechanika i kierowcę naprawianego pojazdu, natomiast świadek F. Ł. twierdził odmiennie wskazując, iż nie było podziału mechaników do wykonywania przydzielonych prac. Ponadto pozostali świadkowie, to jest R. M. (1) oraz A. Ł. twierdzili, iż wnioskodawca przez cały czas, minimum 90% pracował w kanale. Z dopuszczonych jako dowód w sprawie na wniosek organu rentowego akt sprawy o sygnaturze VI U 1065/10 dotyczących J. B. o prawo do emerytury wynika, że jednym z okresów spornych stanowił okres zatrudnienia J. B. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w W. Oddziale w Ś.. Był on zatrudniony na stanowisku kierowcy samochodów ŻUK i N., a następnie jako mechanik samochodowy wykonujący od 70% do 80% prac w kanałach samochodowych. Sąd Okręgowy tym samym nie znalazł podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracował w tym zakładzie w warunkach szczególnych.

Opierając się na tych dowodach i dowodzie z opinii biegłego, Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca E. D. w spornym okresie zatrudnienia w (...) w R. Oddział w L. na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych nie wykonywał czynności na tym stanowisku stale i pełnym wymiarze czasu pracy, praca w kanale zajmowała wnioskodawcy 70-80% jego czasu pracy.

Odnośnie drugiego spornego okresu, to jest okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Spółdzielni (...) w L. /obecnie przekształconej w Spółkę z o.o. (...)/ w okresie od 2.05.1989 r. do 31.10.1991 r; Sąd Okręgowy na podstawie zgromadzonego w trakcie trwającego postępowania sądowego - materiału dowodowego w postaci dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych wnioskodawcy w postaci angaży, zwykłego świadectwa pracy, zakresu obowiązków wnioskodawcy zeznań świadka A. Ł. oraz samego wnioskodawcy ustalił, iż praca wnioskodawcy w w/w okresie nie była pracą w warunkach szczególnych. Wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy po 8 godzin dziennie jako mechanik pojazdów samochodowych. Z treści zakresu czynności i obowiązków - w punkcie III - obowiązki znajdującego się w aktach osobowych wnioskodawcy znajduje się zapis o przyjmowaniu pojazdów na stanowisko napraw i obsług. Przedmiotowy zakres nie zawiera zapisu o dokonywaniu przez wnioskodawcę prac wykonywanych w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych. Faktem jest, iż z treści zeznań zarówno świadka A. Ł. jak i wnioskodawcy wynika, że praca wnioskodawcy miała polegać tylko i wyłącznie na pracy mechanika samochodowego w kanałach, ale jak wynika z akt o sygnaturze VI U 1129/07 dotyczących brygadzisty H. G., Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 listopada 2007 roku oddalił odwołanie H. G. bowiem wnioskodawca nie udowodnił okresu zatrudnienia w (...) Spółdzielni (...) w L. od 16 czerwca 1982 roku do 15 lutego 1992 roku będąc zatrudniony na stanowiskach brygadzisty - mechanika samochodowego jako okresu pracy w warunkach szczególnych, /akta VI U 1129/07/.

Sąd Okręgowy orzekł, że materiał dowodowy wskazuje, że wnioskodawca nie pracował w pełnym wymiarze czasu pracy przy pracach zaliczanych do prac w warunkach szczególnych, dlatego tez nie spełnił wymaganej do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym przesłanki 15 letniego okresu takiej pracy.

Od tego wyroku apelację wniósł wnioskodawca E. D. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał:

1. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i wyciągnięcie wniosków niezgodnych z zasadami logiki i doświadczenia życiowego na skutek przyjęcia za podstawę ustaleń niepełnej i wewnętrznie sprzecznej opinii sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu eksploatacji i ruchu drogowego, w której biegły wyszedł z błędnego założenia, że wnioskodawca wykonywał naprawy samodzielnie i na tej podstawie zawarł końcowe wnioski w opinii, mimo że pozostaje to w rażącej sprzeczności z zeznaniami świadków i samego wnioskodawcy; przyjmując, że niektóre czynności nie mogły być wykonane w kanale przez wnioskodawcę, pominięto fakt pracy mechaników w zespołach dwuosobowych, z których jeden pracował w kanale, a drugi na zewnątrz; charakter wykonywanej pracy przez wnioskodawcę, polegający na naprawach głównie samochodów ciężarowych np. J., S., K., ze względu na rozmiar i znaczny ciężar podzespołów właściwie wykluczał możliwość dokonywania napraw samodzielnie; końcowe wnioski mają charakter niepewny, opierają się na prawdopodobieństwie i szacunku oraz na ogólnych stwierdzeniach, a przyjęcie wartości 70-80% czasu pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w kanale może dowodzić o braku zorientowania biegłego w specyfice pracy mechanika w latach 70 i 80 XX w.;

2. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonania jego oceny z pominięciem istotnej części zeznań świadków: F. Ł., R. M. (1) i R. M. (2) z których wynika, że wnioskodawca jako mechanik o specjalizacji napraw podwoziowych wykonywał wszystkie swoje prace w kanale;

3. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym i uznanie, że wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu, pracy w kanale na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych w Spółdzielni (...) w R. Oddział w L. od 10-11-1973 r. do 30-04-1989 r. oraz (...) Spółdzielni (...) w L. od 02-05-1989 r. do 31-10-1991 r. w sytuacji gdy dowody przedstawione przez wnioskodawcę w sposób wystarczający wskazywały na miejsce, charakter i wymiar czasu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach a włączone do akt niniejszej sprawy dowody w postaci akt z innych spraw o sygnaturach VI U 1065/10 i VI U 1129/07 odnoszą się do odmiennych stanów faktycznych, nie odzwierciedlają charakteru pracy mechanika o specjalizacji napraw podwoziowych samochodów ciężarowych i nie uzasadniają automatycznego stwierdzenia, że skoro w innych sprawach wnioskodawcy nie udowodnili określonego okresu pracy w szczególnych warunkach, to taka sytuacja ma miejsce w tym przypadku.

Wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uznanie, że wnioskodawca E. D. nabył prawo do wcześniejszej emerytury z dniem 29-11-2011 r. na podstawie art. 32 w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o „Emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych” oraz

zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna, a jej uwzględnienie skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego.

Zarzuty apelacji odnoszące się do wadliwej oceny zebranego materiału dowodowego i sprzeczności pomiędzy tym materiałem a ustaleniami Sądu Okręgowego są jedynie częściowo zasadne. Sąd Okręgowy przeprowadził bardzo dokładne i wnikliwe postępowanie dowodowe, przede wszystkim z zeznań wnioskodawcy oraz świadków, którzy razem z nim byli zatrudnieni w spornym okresie. Zeznania te wskazują, że wnioskodawca, będąc mechanikiem samochodowym zajmował się naprawą podwozi pojazdów samochodowych (przeważnie samochodów ciężarowych) i prace te wykonywał przede wszystkim w kanale. Prace te szczegółowo wymienił biegły sądowy T. S. w wydanej opinii – naprawy silnika, skrzyni biegów, tylnego mostu, hamulców, naprawy układów zasilania, drobne usterki nie wymagające wymiany części, smarowanie podwozia, przy czym niektóre elementy pojazdu wnioskodawca wymontowywał wraz z innym mechanikiem, a ich naprawą zajmowali się inni mechanicy. Niektóre naprawy, np. naprawy skrzyni biegów, wnioskodawca po jej wymontowaniu wykonywał obok kanału na przygotowanej podstawce, a po jej naprawie ponownie umieszczał ją w pojeździe. Zarówno wnioskodawca, powołany biegły jak i świadkowie byli zgodni co do okoliczności, że nie wszystkie czynności związane z naprawami pojazdów wnioskodawca wykonywał wyłącznie w kanale, dlatego też wątpliwości budzi ocena tych dowodów przez Sąd orzekający, jako sprzecznych i niespójnych.

Zasadny jest zarzut apelacji co do oparcia się przez Sąd Okręgowy na aktach innych spraw związanych z ustaleniami prawa do emerytury. Po pierwsze – kodeks postępowania cywilnego nie zna instytucji „dowodu z akt sprawy” – dowodem mogą być bowiem jedynie konkretnie wybrane dokumenty, a po drugie - ustalenia dokonane w innej sprawie cywilnej pomiędzy innymi podmiotami nie wiążą sądu. Dowody zebrane w sprawach dotyczących innych osób nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie niniejszej – istotą sprawy było ustalenie, czy wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych, w związku z tym wyroki Sądu Okręgowego w Radomiu oddalające odwołania ubezpieczonych od decyzji odmawiających ustalenia prawa do emerytury nie mogą stanowić dowodu na okoliczność, czy wnioskodawca pracował w kanale przy remontach pojazdów samochodowych.

Apelacja nie podnosi zarzutu naruszenia prawa materialnego, jednakże ten zarzut Sąd Apelacyjny bierze pod rozwagę z urzędu. Sąd Apelacyjny stwierdza, że wyrok Sądu Okręgowego został wydany przy naruszeniu prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisu § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mającego zastosowanie do wnioskodawcy (art. 184 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Błąd w wykładni prawa sprowadza się do zbyt rygorystycznego rozumienia pojęcia pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze użytego w § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Należy zgodzić się z poglądem Sądu Okręgowego, że warunkiem uznania za pracę w warunkach szczególnych jest wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152 oraz z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638) W związku z tym nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Jednakże od tej reguły istnieją odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, LEX Nr 375653; dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, LEX Nr 509022 oraz z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08 i tam powołane wcześniejsze orzecznictwo). Drugie odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 oraz z dnia 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08, LEX nr 1001310).

Sąd Okręgowy dokonując wykładni powołanego przepisu orzekł, że dla uznania pracy w warunkach szczególnych, konieczne jest wykonywanie jej przez 100% czasu pracy. Jest to praktycznie niemożliwe w żadnym procesie technologicznym i nie były intencją ustawodawcy przyznanie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym wyłącznie osobom, które przez pełną dniówkę roboczą nie wykonują żadnych innych czynności poza wymienionymi w wykazie A. Jak wskazują poglądy Sądu Najwyższego przytoczone powyżej, w ramach pracy w warunkach szczególnych wykonuje się także inne czynności mające związek z taką pracą. W przypadku wnioskodawcy na pewno będzie to wymiana wadliwych elementów, których zamocowanie wymaga dostępu zarówno do strony podwozia, jak i nadwozia i takie czynności wnioskodawca wykonywał, a ponadto naprawienie usterki wymontowanego w kanale podzespołu bezpośrednio przy stanowisku pracy i ponowne jego zamontowanie. Niektóre z tych prac miały charakter incydentalny, inne zaś były związane z prawidłowym wykonaniem naprawy uszkodzonych części – wymontowywanie uszkodzonej części samochodu wymagało pracy zarówno w kanale, jak i nad nim, ale był to jeden ciąg szeregu czynności przy naprawie, stanowiący integralną część procesu technologicznego. Te wszystkie czynności mające ze sobą związek były wykonywanie pracy określanej w wykazie A Dziale XIV pod pozycją 16 - prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że oceniając czas pracy wnioskodawcy jako okres przebywania wyłącznie w kanale przez 70-80% ogólnego czasu pracy Sąd Okręgowy przyjął za opinią biegłego, ze w ramach pozostałego czasu pracy 20 lub 30% wymieniane są też przerwy śniadaniowe, przerwy na załatwienie potrzeb fizjologicznych, lub też przerwy higieniczne konieczne dla zmiany niewygodnej pozycji wymuszonej ograniczoną kubaturą kanału.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego tak, jak nie podlegają wyłączeniu godziny poświęcone w niewielkim wymiarze na prace biurowe, do których wykonywania obowiązany był kierownik, podobnie nie odlicza się np. nie tylko krótkotrwałych przerw śniadaniowych, ale również szkoleń, urlopów, przerw spowodowanych przestojem produkcyjnym itp.

Wnioskodawca, będąc zatrudnionym w okresie od 10 listopada 1973 roku do 30 kwietnia 1989 roku na stanowisku mechanika samochodowego wykonującego prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, udowodnił okres pracy w warunkach szczególnych 15, 5 miesięcy i 21 dni i tym samym spełnił wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym na podstawie art.184 ust.1 ustawy z D. 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. Nr 153 z 2009 roku, poz.1227) od dnia ukończenia wieku emerytalnego.

Z tych względów i na mocy powołanego powyżej przepisu oraz na podstawie art.386 § 1 KPC Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach Sąd Apelacyjny oparł na przepisach art.98 oraz § 11 ust.2 i § 12 ust.1 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.1349).