Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2014r. w Katowicach

sprawy z odwołania W. K. (W. K.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonego W. K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 16 października 2012r. sygn. akt VIII U 404/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że zalicza ubezpieczonemu W. K. okres pracy górniczej od dnia 1 września 1991r. do dnia 14 stycznia 2007r. przy zastosowaniu przelicznika 1,8 za każdy rok tej pracy,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z. na rzecz ubezpieczonego W. K. kwotę 150 zł (sto pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania za II instancję.

/-/ SSA W.Nowakowski /-/ SSA A.Kolonko /-/ SSA W.Bzibziak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2491/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 grudnia 2011r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., przyznając W. K. prawo do emerytury górniczej, ustalił jej wysokość przy zastosowaniu przelicznika 1,8 za każdy rok pracy do
51 miesięcy, a przelicznika 1,2 do 303 miesięcy. Podał równocześnie, że decyzja może ulec zmianie po przedstawieniu wykazu dniówek półtorakrotnych za okres od 15 do 31 stycznia 2007r. Wyjaśnił, że do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie zaliczył okresu
od 1 września 1991r. do 16 listopada 2006r. z uwagi na brak zakresu czynności na stanowisku operatora sprzętu technologicznego, która jest wymieniona w załączniku nr 2, a nie nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995r. nr 2 poz. 8), zaś okresu od 17 listopada 2006r. do 14 stycznia 2007r. na stanowisku operatora koparek jednonaczyniowych - z uwagi na brak informacji, czy wykonywał te same czynności, co przed dniem 11 listopada 2006r. oraz czy w tym samym oddziale.

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany poprzez uwzględnienie okresów od 1.09.1991r. do 16.11.2006r. i od 17.11.2006r. do 14.01.2007r.
z zastosowaniem przelicznika półtorakrotnego do stażu pracy i 1,8 do wysokości emerytury.

Podniósł, że w okresach tych, niezależnie od nazwy zajmowanego wówczas stanowiska, pracował jako operator koparek jednonaczyniowych, a pracę wykonywał
w przodku. Jest to praca wymieniona w załączniku nr 3 do w/w rozporządzenia. Nie powinien ponosić odpowiedzialności za zmiany, jakie w zakresie nazewnictwa wprowadzał pracodawca, a w szczególności za fakt, że nazwy tych stanowisk nie odpowiadały charakterowi faktycznie wykonywanej pracy.

Powołał się na fakt, że Komisja Weryfikacyjna powołana przez pracodawcę, a także sam pracodawca przesądzili jednoznacznie, że w spornych okresach wykonywał pracę operatora koparek jednonaczyniowych na odkrywce. Pracę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w przodku, bowiem była ona związana z obsługą koparki jednonaczyniowej. Do jego obowiązków należało wykonywanie rowów odwodnieniowych na poziomach roboczych, likwidowanie osuwisk ze skarp roboczych, załadunek ścierów na przenośniki taśmowe, wykonywanie wykopów pod fundamenty lub zbiorniki przepompowni, zasypywanie wykopów, niwelacja terenu pod maszynami podstawowymi, wydobywanie kamieni, skarpowanie i czyszczenie przenośników przesuwnych, a ponadto bieżąca naprawa
i kontrola obsługiwanej koparki. Wszystkie prace wykonywał we wkopie, przy urabianiu urobku, co w świetle wyjaśnień Katedry Górnictwa Odkrywkowego (...) w K. z dnia 9.08.2004r. oznacza, że wykonywał pracę w przodku.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Wyrokiem z dnia 16 października 2012r. sygn. VIII U 404/12 Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach oddalił odwołanie.

Sąd przytoczył treść świadectwa wykonywania pracy górniczej, charakterystykę stanowiska pracy operatora koparki jednonaczyniowej, zeznania świadków A. K., A. S. i M. D., z których wynika, że w spornych okresach - niezależnie od nazewnictwa jego stanowiska pracy - ubezpieczony pracował jako operator koparki gąsienicowej pod koparkami jednonaczyniowymi przy obrabianiu studni, przepychaniu skał, wykonywał prace opisane w charakterystyce stanowiska pracy.

W oparciu o zeznania samego ubezpieczonego Sąd ustalił, że nie pracował on
w systemie stykowym, co zdaniem ubezpieczonego oznaczało jedynie, że nie pracował
w systemie czterobrygadowym.

Sąd wskazał, że wskazana w protokole komisji weryfikacyjnej data 1 września 1991r., w której ubezpieczony miał otrzymać angaż na stanowisko operatora sprzętu technologicznego, nie odpowiada treści akt osobowych, istnieją sprzeczności pomiędzy treścią tego protokołu a treścią angaży zawartych w aktach osobowych i świadectwem wykonywania pracy górniczej. Sąd podał, że nie uwzględnił protokołu komisji weryfikacyjnej także dlatego, że opiera się on na błędnym założeniu, jakoby każda praca na odkrywce była pracą przodkową.

Przywołując uregulowania art. 50d oraz 51 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednol. Dz.U. z 2009r. nr 153 poz. 1227 ze zm.) (ustawy o FUS), a także treść pkt 22 i 23 załącznika nr 2 do w/w rozporządzenia
z dnia 23.12.1994r. Sąd wskazał, że przed weryfikacją stanowisk pracy ubezpieczony posiadał angaże na takie właśnie stanowiska, za wyjątkiem stanowiska operatora maszyn budowlanych, które w ogóle nie figuruje w żadnym z załączników do w/w rozporządzenia.

Ze wskazanych przepisów wynika, zdaniem Sądu I instancji, że w zależności od miejsca świadczenia pracy i jej charakteru praca operatora koparki jednonaczyniowej
na odkrywce może być zarówno pracą wymienioną w załączniku nr 2, jak i w załączniku nr 3 do w/w rozporządzenia.

Ponieważ przepis art. 50d ustawy o FUS operuje pojęciem pracy w przodku, a przepis art. 51 ust. 1 pkt 4 tej ustawy – pojęciem pracy na odkrywce, wynika z tego, że pojęcie przodka węższe jest od pojęcia odkrywki.

Sąd stwierdził, że z urzędu wiadomo mu, iż przodkiem w Kopalni (...) jest ruchoma skarpa czołowa. Zgodnie z prawem górniczym skarpa jest powierzchnią powstałą w wyniku urabiania narzędzia urabiającego i może być skarpą nakładową, złożową lub zwałową. Skarpą czołową jest jedynie skarpa, na której prowadzi się urabianie lub zwałowanie. Przodkiem nie jest zatem teren całej odkrywki, ale jedynie ta część skarpy, na której prowadzi się urabianie lub zwałowanie, na pewno przodkiem jest miejsce,
w którym koparka wielonaczyniowa urabia kopalinę i wszystkie osoby zatrudnione w tym miejscu wykonują pracę przodkową.

Następnie Sąd odwołał się do wyników wizji lokalnej, jaka odbyła się w dniu 21 maja 2011r. w sprawie o podobnym stanie faktycznym na terenie (...).

Opisując jej rezultaty podkreślił, że pod każdą koparką wielonaczyniową pracuje jedna spycharka, ładowarka i koparka jednonaczyniowa, które usuwają urobek, niwelują teren, udostępniają miejsce pracy kołu czerpakowemu koparki wielonaczyniowej, a praca operatorów tych maszyn wykonywana w odległości kilku do kilkunastu metrów od miejsca wydobycia urobku, kierowana jest przez przodowego, który ręcznie daje znać, kiedy dany pojazd może wjechać pod koparkę wielonaczyniową bez narażenia zdrowia lub życia operatora. Operatorzy tych maszyn przyjeżdżają do pracy razem z obsługą koparki wielonaczyniowej lub ładowarki i pracują w tym samym miejscu. Jest to praca
tzw. „stykowa”, w systemie czterobrygadowym.

Istnieje także grupa innych operatorów koparek jednonaczyniowych, którzy wykonują pracę podobną w swym charakterze, jednak poza zasięgiem pracy koparki wielonaczyniowej. Mogą oni wykonywać swą pracę niezależnie od tego, czy koparka wielonaczyniowa jest
w ruchu. Pracują w odległości nawet kilkudziesięciu metrów od miejsca, w którym trwa wydobycie. Ci operatorzy pracują w systemie zmianowym, bezstykowo.

Odwołując się do tych wyników wizji Sąd ustalił, że ubezpieczony, pracujący bezstykowo w systemie zmianowym i w warunkach przez siebie opisywanych, wykonywał pracę górniczą, jednak nie była to praca przodkowa. Nie można wykluczyć, że sporadycznie wykonywał także pracę bezpośrednio w obrębie koparki wielonaczyniowej, jednak
z pewnością nie wykonywał takiej pracy stale, a wskutek bezpodstawnego zaliczenia przez pracodawcę całego okresu jego pracy do pracy przodkowej nie można ustalić okresu faktycznego wykonywania takiej pracy.

Apelację od powyższego wyroku wniósł ubezpieczony, zarzucając naruszenie przepisu art. 233 kpc poprzez dokonanie dowolnej, jednostronnej i niezupełnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji błędne przyjęcie, że jego praca
w spornym okresie nie miała charakteru pracy przodkowej, naruszenie przepisu art. 477 ¹⁴
§ 1 kpc poprzez oddalenie odwołania jako nieuzasadnionego pomimo wykazania,
że wykonywał pracę, o której mowa w art. 50d ust. 1 ustawy o FUS, błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że operatorzy koparek jednonaczyniowych zatrudnieni w systemie zmianowym nie wykonują pracy przodkowej, naruszenie przepisów art. 50d ust. 1 ustawy o FUS w zw. z § 3 oraz pkt III.3 załącznika do w/w rozporządzenia z dnia 23.12.1994r. poprzez ich nieuwzględnienie i nieprzyjęcie, że wykonywana przez niego praca operatora koparki jednonaczyniowej odpowiadała swym charakterem pracy górniczej
w wymiarze półtorakrotnym oraz naruszenie art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy o FUS poprzez jego niezastosowanie.

Powołując się na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji
do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania
z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego.

Zdaniem apelującego, Sąd I instancji potraktował materiał dowodowy w sposób wybiórczy i lakoniczny. W sytuacji, gdy Sąd nie dysponował innymi dowodami, które zaprzeczałyby prawdziwości twierdzeń świadków i jego samego, ocena dowodów dokonana przez Sąd jest oceną niepełną oraz dowolną, z niczego bowiem nie wynika, że pracował
w przodku jedynie w sytuacjach wyjątkowych. Oddalenie odwołania tylko dlatego, że nie pracował stykowo, wykonując pracę w systemie zmianowym, z pominięciem wyników przeprowadzonego postępowania dowodowego, w sposób oczywisty narusza przepis
art. 233 kpc.

Ponieważ Sąd Okręgowy jako na podstawę poczynionych ustaleń faktycznych powołał się na protokół wizji lokalnej z dnia 21 maja 2011r., z którego dowodu jednak ani nie dopuścił, ani nie przeprowadził, nie wskazał także, w jakiej sprawie wizja ta była przeprowadzona, Sąd Apelacyjny zwrócił się do Sądu Okręgowego w Gliwicach
o udostępnienie protokołu z tejże wizji.

Sąd Okręgowy nadesłał protokół z oględzin przeprowadzonych w (...) w dniu 23 kwietnia 2012r. (a zatem w innym dniu niż wskazany wyżej) do sprawy sygn.
VIII U 1219/11, nie zawierający żadnych z okoliczności przywołanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w szczególności nie zawierający żadnych ustaleń co do pracy operatorów koparek jednonaczyniowych (por. k. 84 - 85 a.s.), podał także, że były to jedyne oględziny, jakie Sąd ten przeprowadzał na terenie (...) (por. k. 88 a.s.).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna.

Sąd Okręgowy poczynił ustalenia w oparciu o nieistniejący materiał dowodowy, co wynika ze wskazanej wyżej informacji udzielonej przez ten Sąd, a także z treści protokołu przebiegu jedynych przeprowadzonych przez ten Sąd oględzin na terenie (...). Ponadto Sąd odwołał się do ustaleń dotyczących (...), co w niniejszej sprawie nie ma żadnego znaczenia.

Zebrany natomiast w sprawie materiał dowodowy pozwala na ustalenie, że W. K., jako pracownik (...), od dnia 1 września 1991r. do dnia 16 listopada 2006r. formalnie zatrudniony w oddziale (...)na stanowisku operatora sprzętu technologicznego, zaś od dnia 17 listopada 2006r. co najmniej do dnia 4 stycznia 2012r. (data sporządzenia charakterystyki stanowiska pracy – por. k. 29 a.r.) zatrudniony w tym samym oddziale jako operator koparek jednonaczyniowych na odkrywce, faktycznie przez cały wskazany okres wykonywał tę samą pracę operatora koparek jednonaczyniowych
na odkrywce (por. protokół Komisji Weryfikacyjnej – k. 7 - 9 a.r., zaśw. (...) B. – k. 28 a.r., charakterystyka stanowiska pracy – k. 29 a.r.).

Ubezpieczony pracował i pracuje nadal jako operator koparek jednonaczyniowych gąsienicowych, marki W., N. H., L., N., o różnej mocy i różnej pojemności czerpaka – od 1,3 m ^{( 3)} do 5,1 m ^{( 3)}. Wykonywał i wykonuje nadal pracę bezpośrednio pod koparkami wielonaczyniowymi. Zajmował i zajmuje się wykonywaniem rowów odwadniających w przypadku wypływu wody, wykonywaniem rząpi, załadowywaniem ścierów na taśmociągi przesuwne, usuwaniem kamieni z przodka, profilowaniem skarp po przejściu maszyny podstawowej, likwidowaniem osuwisk, usuwaniem nadmiaru ziemi.

Są to prace pomocnicze dla maszyn podstawowych, bez których maszyny te nie mogłyby pracować, prace wykonywane na poziomach roboczych maszyn podstawowych,
na rzecz oddziałów górniczych.

Ubezpieczony pracował w systemie zmianowym. Nie był kierowany do prac innych niż wskazane powyżej.

Przy maszynie podstawowej w trakcie urabiania pracują dwie koparki jednonaczyniowe – jedna przed maszyną podstawową, druga – za nią. Obydwiema kieruje przodowy zmiany.

W kopalni obowiązują różne systemy czasu pracy, niektórzy operatorzy pracują „stykowo”, czyli dojeżdżają na zmianę razem z obsługą koparki wielonaczyniowej
i ci pracują w systemie czterobrygadowym, inni – jak ubezpieczony – pracują bezstykowo,
co oznacza także, że nie pracują w soboty i niedziele, przy czym jeżeli przy pracy koparki wielonaczyniowej pojawi się jakaś przeszkoda, to muszą stawić się w pracy i wówczas pracują w nadgodzinach. (por. zezn. A. K. – k. 35 a.s., A. S. – k. 36 a.s., M. D. – k. 42 a.s., ubezp. – k. 57 a.s.).

Nie wszyscy pracownicy oddziału(...)pracujący w przodku dojeżdżali stykowo na stanowiska pracy (por. inf. (...) – k. 93 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Apelacyjny ustalił w oparciu o zeznania świadków A. K. i A. S.– również operatorów koparek jednonaczyniowych w oddziale (...)od 1982 roku, a zatem osób wykonujących pracę identyczną jak ubezpieczony, a także M. D. – sztygara zmianowego w oddziale (...)w latach 1982 - 2003, a zatem bezpośredniego przełożonego ubezpieczonego, wreszcie
w oparciu o zeznania samego ubezpieczonego, a także wskazane wyżej dokumenty.

Wiarygodność zeznań świadków potwierdza ewidencja dniówek półtorakrotnych
(tzn. w przodku), jaką pracodawca prowadzi począwszy od dnia 15 stycznia 2007r., a z której to ewidencji wynika, że od tego dnia co najmniej do sierpnia 2011r. (data sporządzenia ewidencji – przyp. SA) W. K. pracuje stale w przodku (por. ewidencja -
k. 10 a.r.).

Cały też okres od dnia 15 stycznia 2007r. do 31 sierpnia 2011r. organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu przy zastosowaniu przelicznika 1,8 (por. zestawienie – k. 19 a.r.).

Charakterystyka stanowiska pracy ubezpieczonego, przedstawiona przez zakład pracy, nie może stanowić decydującego dowodu w sprawie i nie zawiera danych odmiennych od ustalonego stanu faktycznego.

Składa się ona niejako z dwóch części: w części wstępnej wskazano, że ubezpieczony w spornym okresie, mimo formalnego zajmowania różnych stanowisk, faktycznie wykonywał pracę operatora koparki jednonaczyniowej na odkrywce, w drugiej części natomiast zamieszczona jest ogólna charakterystyka pracy operatorów koparek jednonaczyniowych, niezależnie od faktycznego miejsca wykonywania tej pracy przez konkretnego operatora,
a nawet niezależnie od oddziału, w którym on pracuje i wymienione są wszystkie potencjalne rodzaje prac wykonywanych przez operatorów koparek jednonaczyniowych na terenie całej odkrywki i całego zwałowiska (por. k. 29 a.s.). Charakterystyka ta zatem nie zawiera rzeczywistego odzwierciedlenia pracy wykonywanej przez W. K.
w spornym okresie i nie stanowi przeciwdowodu dla zeznań świadków.

Dodać należy, że z zeznań świadka M. D. – sztygara zmianowego oddziału (...) - wynika, że praca operatorów koparek jednonaczyniowych była zróżnicowana w zależności od rodzaju koparki, a mianowicie koparki gąsienicowe wykonywały prace
w obrębie maszyn podstawowych, zaś koparki kołowe także w innych miejscach, poza przodkiem. Ubezpieczony nigdy nie obsługiwał koparek kołowych (por. k. 43 a.s.).

Fakt korzystania na terenie (...) zarówno z jednonaczyniowych koparek gąsienicowych, jak i kołowych, potwierdza także wykaz sporządzony przez Kopalnię w piśmie z dnia 8.12.2011r., na żądanie Sądu Apelacyjnego, na potrzeby sprawy sygn.
III AUa 685/11 (por. k. 54 a.s.).

Ustalony wyżej stan faktyczny wskazuje, że w spornym okresie (podobnie jak
i później), jako operator jednonaczyniowej koparki gąsienicowej, W. K. stale wykonywał i wykonuje pracę, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o FUS,
tzn. w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, czyli pracę wymienioną w dziale III pod poz. 3 w wykazie stanowiącym załącznik nr 3 do w/w rozporządzenia MPiPS z dnia 23.12.1994r. dlatego też, z mocy art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy o FUS, za każdy rok tej pracy stosuje się przelicznik 1,8, co też organ rentowy uczynił we własnym zakresie odnośnie okresu od 15 stycznia 2007r. do nadal.

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 386 § 1 kpc, Sąd Apelacyjny orzekł
jak w wyroku.

O kosztach orzeczono po myśli art. 98 kpc w zw. z art. 36 ustawy z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednol. Dz.U. z 2010r. nr 90 poz. 594
ze zm.) oraz § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (Dz.U. z 2013r. poz. 490), (zważywszy na fakt, że pełnomocnik ubezpieczonego
w postępowaniu pierwszoinstancyjnym nie składał wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego).

/-/ SSA W.Nowakowski /-/ SSA A.Kolonko /-/ SSA W.Bzibziak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek