Pełny tekst orzeczenia

WYROK ŁĄCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Choczaj

Protokolant: sekr. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. S.

przeciwko J. P. i A. P.

o zapłatę

1.  utrzymuje w mocy wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 22 sierpnia 2014 roku wydany w sprawie o sygn. akt I C 181/14
w całości,

2.  zasądza solidarnie od pozwanych J. P. i A. P. na rzecz powoda A. S. kwotę 8 856,00 zł (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć złotych) brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu,

3.  zasądza solidarnie od pozwanych J. P. i A. P. na rzecz powoda A. S. kwotę 73 000,00 zł (siedemdziesiąt trzy tysiące złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 01 stycznia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z ustawowymi odsetkami
za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

4.  oddala powództwo o zasądzenie od żądnej kwoty 73 000,00 zł odsetek przekraczających odsetki ustawowe od dnia 01 stycznia 2014 roku
do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

5.  umarza postępowanie dotyczące żądania zasądzenia kwoty 76 000,00 zł
w pozostałej części wobec cofnięcia pozwu w tym zakresie,

6.  nie obciąża pozwanych pozostałymi brakującymi kosztami procesu.

Sygn. akt I C 181/14

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 10 czerwca 2014 roku A. S. wniósł o wydanie w postępowaniu upominawczym nakazu zapłaty, w którym
by orzeczono, że J. P. i A. P. zapłacą solidarnie na jego rzecz kwotę 300 000,00 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego od dnia 16 października 2013 roku do dnia zapłaty.

Wyrokiem zaocznym z dnia 22 sierpnia 2014 roku Sąd Okręgowy
w S. zasądził solidarnie od pozwanych A. P. i J. P.
na rzecz powoda A. S. kwotę 300 000,00 zł z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP
w stosunku rocznym od dnia 16 października 2013 roku do dnia zapłaty (pkt 1); nakazał pobrać solidarnie od pozwanych A. P. i J. P. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 15 000,00 zł tytułem brakującej opłaty stosunkowej (pkt 2); nadał wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności (pkt 3).

W dniu 15 września 2014 roku pozwani złożyli sprzeciw od wyroku zaocznego.

Na rozprawie w dniu 19 grudnia 2014 roku pełnomocnik powoda poparł powództwo i wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, oświadczając, że nie zostały one pokryte w całości ani w części.

Pozwani J. P. i A. P. uznali powództwo do kwoty 80 000,00 zł, w pozostałej części wnieśli o oddalenie powództwa.

W piśmie procesowym z dnia 02 czerwca 2015 roku pełnomocnik J. P. i A. P. uznał powództwo do kwoty 73 000,00 zł z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w terminie płatności - poczynając od dnia wydania wyroku, a w pozostałym zakresie wniósł o oddalenie powództwa. Ponadto wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu lub ewentualnie
o nieobciążanie pozwanych kosztami procesu.

W kolejnym pozwie złożonym w tutejszym Sądzie w dniu 11 maja 2016 roku A. S. wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i orzeczenie w nim, że J. P. i A. P. mają zapłacić solidarnie na jego rzecz kwotę 76 000,00 zł wraz z umownymi odsetkami
w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego od dnia 01 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty.

Zarządzeniem z dnia 17 maja 2016 roku Przewodniczący stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i wyznaczył termin rozprawy.

W odpowiedzi na pozew z dnia 11 maja 2016 roku pozwani, reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na ich rzecz kosztów procesu.

Zarządzeniem z dnia 22 czerwca 2016 roku Sąd połączył obie sprawy
do wspólnego rozpoznania.

Na rozprawie w dniu 09 marca 2017 roku powód ograniczył powództwo
o zapłatę kwoty 76 000,00 zł do kwoty 73 000,00 zł i zrzekł się roszczenia. Pełnomocnik pozwanych w związku z tym wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu.

Na rozprawie w dniu 12 marca 2018 roku pełnomocnik powoda poparł pierwsze powództwo i wniósł o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, które nie zostały uiszczone w całości ani w części. Powód poparł drugie powództwo.

Pełnomocnik pozwanych wniósł ostatecznie o oddalenie powództwa,
a także o rozłożenie ewentualnie zasądzonej kwoty na raty - nie wyższe niż
po 1 000,00 zł miesięcznie, wniósł o niezasądzanie odsetek i nieobciążanie pozwanych kosztami procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Pozwani J. P. i A. P. prowadzili działalność rolniczą polegającą na produkcji mleka. Posiadali gospodarstwo rolne o powierzchni 17,7750 ha, (dowód: zaświadczenie - k. 40) .

Ze względu na problemy finansowe związane z inwestycjami
w gospodarstwie pozwani zgłosili się do powoda A. S.
z prośba o udzielenie im pożyczki, (bezsporne) .

Pierwszą umowę strony zawarły w dniu 17 czerwca 2013 roku. Na jej podstawie powód udzielił pozwanym pożyczki w wysokości 80 000,00 zł, płatnej do 31 grudnia 2014 roku. Strony postanowiły w umowie, że w razie uchybienia terminowi płatności zostaną naliczone odsetki maksymalne w wysokości 129 % w skali roku - od 01 września 2013 roku, (dowód: umowa z dnia 17 czerwca 2013 roku - koperta - k. 457; zeznania powoda - k. 273 verte - 274 i nagranie z dnia 30 maja 2016 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:20:41 do 00:38:56 oraz k. 656 verte - 657 verte i nagranie z dnia 12 marca 2018 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:12:33 do 00:38:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 93 verte i nagraniem z dni 19 grudnia 2014 roku - płyta - koperta - k. 95, minuta od 00:16:02 do 00:21:31) .

Następnie strony zawarły kolejną umowę pożyczki, datowaną
na dzień 16 września 2013 roku, która dotyczyła kwoty 300 000,00 zł. Pozwani zobowiązali się ją spłacać w ratach - po 6 000,00 zł miesięcznie do 15. dnia każdego miesiąca, począwszy od października 2013 roku, wskazując przy tym,
że resztę kwoty zobowiązują się zwrócić do dnia 31 grudnia 2015 roku. Strony ustaliły przy tym, że niezapłacenie dwóch rat spowoduje niezwłoczną wymagalność całej kwoty pożyczki, której zwrot miał nastąpić w ciągu 30 dni.
W takiej sytuacji od dnia zawarcia umowy miały zostać naliczane odsetki maksymalne w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Ponadto strony ustaliły, że opłatę skarbową oraz wszelkie opłaty związane z tą umową ponoszą pożyczkobiorcy. Na umowie, która została sporządzona w dwóch egzemplarzach, J. P. i A. P. pokwitowali odbiór kwoty 300 000,00 zł, co potwierdzili własnoręcznymi podpisami, (dowód: umowa - k. 5) .

Z pożyczki z dnia 17 czerwca 2013 roku pozwani zwrócili powodowi jedynie kwotę 7 000,00 zł, (dowód: częściowo bezsporne; zeznania powoda - k. 273 verte - 274 i nagranie z dnia 30 maja 2016 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta
od 00:20:41 do 00:38:56 oraz k. 656 verte - 657 verte i nagranie z dnia 12 marca 2018 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:12:33 do 00:38:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 93 verte i nagraniem z dni 19 grudnia 2014 roku - płyta - koperta - k. 95, minuta od 00:16:02 do 00:21:31; częściowo zeznania pozwanego J. P. - k. 274 i nagranie z dnia 30 maja 2016 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:40:00 do 00:50:34 oraz 00:58:10 do 01:00:53 oraz k. 657 verte - 658 i nagranie z dnia 12 marca 2018 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:39:44 do 00:50:58 i od 00:58:24 do 00:59:02 wraz z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 93 verte i nagraniem z dnia
19 czerwca 2014 roku - płyta - koperta - k. 95, minuta od 00:21:44 do 00:27:31; częściowo zeznania pozwanej A. P. - k. 274 - 274 verte i nagranie
z dnia 30 maja 2016 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:51:30
do 00:57:40 oraz k. 658 - 658 verte i nagranie z dnia 12 marca 2018 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:51:35 do 00:58: w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 93 verte - 94 i nagraniem z dnia 19 czerwca 2014 roku - płyta - koperta - k. 95, minuta od 00:27:51 do 00:33:22) .

Pozwani posiadają obecnie gospodarstwo o powierzchni 2,47 ha.
Nie prowadzą produkcji rolnej ani zwierzęcej. Posiadają maszyny rolnicze. Pozwany pracuje dorywczo na budowach, a pozwana jest bezrobotna. Pozwana jest „rodziną zastępczą” dla dwójki dzieci i otrzymuje z tego tytułu po 1 000,00 zł miesięcznie. Wobec pozwanych toczy się egzekucja sądowa z wniosku powoda, (dowód: zeznania pozwanego J. P. - k. 274 i nagranie z dnia 30 maja 2016 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:40:00 do 00:50:34 oraz 00:58:10 do 01:00:53 oraz k. 657 verte - 658 i nagranie z dnia 12 marca 2018 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:39:44 do 00:50:58 i od 00:58:24
do 00:59:02 wraz z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 93 verte i nagraniem
z dnia 19 czerwca 2014 roku - płyta - koperta - k. 95, minuta od 00:21:44
do 00:27:31; zeznania pozwanej A. P. - k. 274 - 274 verte i nagranie
z dnia 30 maja 2016 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:51:30
do 00:57:40 oraz k. 658 - 658 verte i nagranie z dnia 12 marca 2018 roku - płyta - koperta - k. 663, minuta od 00:51:35 do 00:58: w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 93 verte - 94 i nagraniem z dnia 19 czerwca 2014 roku - płyta - koperta - k. 95, minuta od 00:27:51 do 00:33:22; pismo komornika - k. 214 - 214 verte) .

W piśmie z dnia 02 czerwca 2015 roku adwokat M. S., w oparciu o udzielone pełnomocnictwo z dnia 29 maja 2015 roku, w imieniu pozwanych uchylił się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego przez nich w dniu 16 września 2013 roku, dotyczącego zawarcia umowy pożyczki, z uwagi
na to, że zostali wprowadzeni w błąd, (dowód: pełnomocnictwo - k. 199; dowód nadania - k. 200 i k. 207; oświadczenie - k. 206) .

Prokuratura Rejonowa w Sieradzu postanowieniem z dnia 31 października 2016 roku, które zostało utrzymane w mocy przez Sąd Rejonowy w Sieradzu postanowieniem z dnia 12 stycznia 2017 roku, umorzyła dochodzenie w sprawie zaistniałego w dniu 17 czerwca 2013 roku podrobienia umowy pożyczki na kwotę 80 000,00 zł i posłużenia się nią jako autentyczną przez tut. Sądem w sprawie
o sygn. akt I C 181/14 i w sprawie zaistniałego w dniu 16 września 2013 roku podrobienia umowy pożyczki na kwotę 300 000,00 zł i posłużenia się nią jako autentyczną przez tut. Sądem w sprawie o sygn. akt I C 181/14, (dowód: pismo – k. 443 i k. 445) .

Tekst umowy z dnia 17 czerwca 2013 roku i podpisy stron zostały naniesione bezpośrednio na papier za pomocą środka kryjącego w postaci pasty długopisowej. Żaden fragment umowy nie został przeniesiony z innego dokumentu za pomocą środków technicznych (tj. kserokopiarki, drukarki komputerowej). Podpis o treści (...) znajdujący się na tej umowie został nakreślony przez J. P., a podpis o treści (...) został nakreślony przez A. P., natomiast podpis o treści (...) został nakreślony przez A. S., (dowód: opinia biegłego D. P. - k. 512 - 528 i k. 574 - 605) .

Powyższy stan faktyczny jest częściowo bezsporny, gdyż Sąd ustalił
go w oparciu o zgodne twierdzenia stron i o dowody nie negowane przez strony.

Wysokość zobowiązania pozwanych wobec powoda Sąd ustalił
na podstawie umów z dnia 17 czerwca 2013 roku i z dnia 16 września 2013 roku oraz na podstawie zeznań powoda i częściowo na podstawie zeznań pozwanych. Pozwani kwestionowali fakt, że doszło między stronami do zawarcia umowy z dnia 17 czerwca 2013 roku, jednak Sąd nie dał ich zeznaniom wiary, ponieważ z opinii biegłego z zakresu badania pisma ręcznego D. P. (2) wynika, że strony własnoręcznie podpisały umowę. Pozwanym nie udało się skutecznie zanegować wniosków płynących z powyższej opinii, która jest jasna i spójna. Ponadto twierdzenia biegłego są kategoryczne, poparte jego wszechstronną wiedzą
i doświadczeniem zawodowym. Opinia została sporządzona w sposób fachowy
i rzetelny. Na wniosek strony pozwanej biegły sporządził też opinię uzupełniającą, w której w przekonujący sposób odniósł się do wszystkich zgłaszanych wątpliwości. Z tych też względów Sąd oddalił wniosek pozwanych o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego D. P. (2) i o dopuszczenie dowodu z opinii instytutu na te same okoliczności, jakie były przedmiotem opinii biegłego D. P. (2).

Sąd uznał za niewiarygodne i gołosłowne zeznania pozwanych w części,
w której twierdzili, że otrzymali od powoda z późniejszej pożyczki jednie kwotę 80 000,00 zł, gdyż ich zeznania są sprzeczne z treścią umowy z dnia 16 września 2013 roku, w której pokwitowali odbiór kwoty 300 000,00 zł, a także sprzeczne
z zeznaniami powoda. Ponadto ich wiarygodność w tym zakresie została podważona przez wnioski płynące z opinii biegłego D. P. (2), który stwierdził, że pozwani podpisali również umowę dotyczącą pożyczki kwoty
80 000,00 zł, co w toku procesu było przez nich negowane. Również wersji pozwanych nie potwierdza stenogram z nagrania rozmowy powoda i pozwanego sporządzony przez biegłą z zakresu kryminalistycznych badań fonoskopijnych.
Ze stenogramu tego nie wynika ponad wszelką wątpliwość, że strony zawarły tylko jedną umowę pożyczki w dniu 16 września 2013 roku i że na jej podstawie pozwani otrzymali jedynie kwotę 80 000,00 zł zamiast kwotę 300 000,00 zł, których odbiór pokwitowali.

Sąd uznał za niewiarygodne zeznania pozwanych w części dotyczącej twierdzenia, że umowa na kwotę 300 000,00 zł miała zawierać w sobie ukryte „lichwiarskie” odsetki, gdyż ich zeznania w tym zakresie są gołosłowne, a także sprzeczne z treścią obu umów pożyczek i zeznaniami powoda.

Sąd pominął przy ustaleniu stanu faktycznego stenogram rozmowy pozwanego z powodem sporządzony przez biegłą z zakresu kryminalistycznych badań fonoskopijnych, gdyż treść rozmowy nic nie wnosi do sprawy. Należy w tym miejscu dodać, że biegła dokonała przekładu rozmowy nagranej przez pozwanego z nośnika danych. Ze względu na wątpliwości związane z przekładem rozmowy, biegła złożyła ustną opinię uzupełniającą, w której wytłumaczyła techniczne aspekty odtwarzania rozmowy z urządzenia nagrywającego oraz przyczyny zakłóceń w odczycie. Ze względu na jakość załączonego przez pozwanego nagrania, a także zakres brakującego stenogramu, który nie miał znaczenia
dla rozstrzygnięcia, Sąd oddalił wnioski dowodowe pełnomocnika pozwanych
o dopuszczenie dowodu z opinii pisemnej Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji w W., ewentualnie Instytutu Ekspertyz Sądowych im. prof. dr J. S. w K. ewentualnie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Biura (...) w W.. Uzupełniająca opinia z cała pewnością nie wniosłyby nic nowego do sprawy ponad to co wynikało z opinii biegłej A. M. i doprowadziłaby
do znacznego wydłużenia i tak bardzo długo toczącego się postępowania.

Sąd uznał zeznania świadka W. T. za niewiarygodne, gdyż są stronnicze, ponieważ świadek jest bliskim znajomym pozwanych i ma interes, by zeznawać na ich korzyść. Ponadto jego zeznania są nieprecyzyjne i niejasne,
a zatem na takich zeznaniach Sąd nie może oprzeć stanu faktycznego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód dochodził od pozwanych zapłaty należności wynikającej z umów pożyczek z dnia 17 czerwca 2013 roku na kwotę 80 000,00 zł i z dnia 16 września 2013 roku na kwotę 300 000,00 zł. W toku procesu pozwani kwestionowali wysokość dochodzonej pozwem należności, zarówno co do zasady, jak i co do wysokości, podnosząc, że nie zawierali z powodem umowy z dnia 17 czerwca 2013 roku, a także, że ich zobowiązanie wynikające z umowy z dnia 16 września 2013 roku jest mniejsze i wnosi 73 000,00 zł, a nie 300 000,00 zł.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że podstawę roszczeń powoda stanowi art. art. 720 k.c., który reguluje istotę umowy pożyczki. Z treści § 1 tego przepisu wynika, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje
się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Według § 2 umowa pożyczki (w brzmieniu ustalonym na dzień zawarcia obu umów), której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem (forma ad probationem).

W toku postępowania powód przedstawił dwie umowy pożyczki datowane na dzień 17 czerwca 2013 roku i na dzień 16 września 2013 roku. Umowy
te stanowią dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., zgodnie z którym dokument taki, sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Wobec tego, że przedstawione umowy pożyczki dotyczą czynności prawnej, w niniejszej sprawie zastosowanie ma też art. 247 k.p.c., który stanowi, że dowód ze świadków lub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu obejmującego czynność prawną może być dopuszczony między uczestnikami tej czynności tylko w wypadkach, gdy nie doprowadzi to do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności i gdy ze względu
na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne.

Dowód przeciwko osnowie dokumentu zmierza do wykazania, że złożone oświadczenia woli są sprzeczne z treścią dokumentu. Ma to miejsce, gdy strona, jak w przedmiotowej sprawie, twierdzi, że choć złożyła oświadczenie woli, to jego treść odbiega od treści udokumentowanej.

Trzeba mieć jednak na uwadze, że zasadą w takiej sytuacji pozostaje niedopuszczalność prowadzenia dowodu przeciwko lub ponad osnowę dokumentu, a jego dopuszczenie jest wyjątkiem, gdy zachodzą kumulatywnie określone w przepisie przesłanki (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08 marca 2005 roku, sygn. akt IV CK 630/04, LEX nr 277091).

Szczególne okoliczności sprawy należy przy tym oceniać pod kątem widzenia interesu społecznego lub zasługującego na szczególną ochronę interesu jednostki (tak też w: Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego, red. prof. dr hab. Andrzej Marciniak, prof. dr hab. Kazimierz Piasecki Rok wydania: 2014, Legalis).

Zdaniem Sądu Okręgowego w rozpoznawanej sprawie przesłanki te zostały spełnione. Po pierwsze forma umowy pożyczki zawierana jest z mocy ustawy
w celach dowodowych, a więc nie skutkuje to naruszeniem przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności. Ponadto, biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, wynikające już z odpowiedzi na pozew, Sąd uznał, że miały one charakter szczególny i wymagały dopuszczenia dowodu z innych źródeł, w tym osobowych, w celu ustalenia treści umowy pożyczki.

Poczynienie takich ustaleń przez Sąd, było jednak uzależnione
od inicjatywy dowodowej stron. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, spoczywa na osobie, która wywodzi z nich skutki prawne, a sąd nie ma obowiązku przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.), ponieważ obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2003 roku, sygn. akt I ACa 1457/03, OSA 2005/3/12).

Pozwani na etapie postępowania, w którym nie byli reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, zostali na podstawie art. 5 k.p.c. pouczeni
o możliwych do podjęcia czynnościach procesowych i skutkach tych zaniedbań.

Mając na względzie powyższe, po analizie zaprezentowanego przez strony materiału dowodowego, Sąd przyjął, że strony postępowania łączyły dwie umowy pożyczki: z dnia 17 czerwca 2013 roku - na kwotę 80 000,00 zł i z dnia 16 września 2013 roku - na kwotę 300 000,00 zł. Nie było przy tym podstaw, aby przyjąć
za pozwanymi, że strony zawarły tylko jedną umowę w dniu 16 września 2013 roku i że na podstawie tej tylko umowy otrzymali kwotę 80 000,00 zł. Taktyka procesowa strony pozwanej, która miała doprowadzić do wykazania tych okoliczności okazała się nieskuteczna wobec ustaleń biegłego z dziedziny badania pisma ręcznego D. P. (2), który kategorycznie stwierdził, że podpisy stron na umowie z dnia 17 czerwca 2013 roku są autentyczne. W takich okolicznościach, zgodnie z zasadami logiki, za niewiarygodne należało uznać zeznania pozwanych, że strony postępowania nigdy takiej umowy nie zawierały. Z tych samych względów Sąd nie miał podstaw, aby uznać za wiarygodne twierdzenia pozwanych co do warunków umowy z dnia 16 września 2013 roku,
to jest w zakresie kwoty pożyczki i warunków jej spłaty. Ponadto pozwanym
nie udało się udowodnić, że ustalenia stron były inne aniżeli te, które zostały ujęte w umowie. Pozwani pokwitowali odbiór kwoty 300 000,00 zł i nie przedstawili przy tym żadnych dowodów, że suma ta była mniejsza. Przede wszystkim brak jest w aktach sprawy dowodu przelewu na rzecz pozwanych kwoty 80 000,00 zł,
co mogłoby podważyć zapis w umowie, że pozwani otrzymali kwotę 300 000,00 zł. Poza tym brak jest w aktach dowodu, z którego wynikałoby, że pozwani
na poczet pożyczki dotyczącej kwoty 300 000,00 zł wpłacili kwotę 7 000,00 zł lub wyższą. Oprócz zeznań pozwani zaoferowali na poparcie swoich twierdzeń jeszcze dowód z nagrania rozmowy, jaką pozwany odbył z powodem. W celu odtworzenia tej rozmowy Sąd dopuścił dowód z opinii biegłej z dziedziny fonoskopii. Treść tej rozmowy nie stanowi jednak dowodu na to, że strony zawarły tylko jedną umowę pożyczki i otrzymali na jej podstawie jedynie kwotę 80 000,00 zł. W pierwszej kolejności Sąd wziął pod uwagę, że zapis tej rozmowy został sporządzony przez pozwanego, który udał się do A. S.
po sprawie, aby uzyskać potwierdzenie dla takiej wersji zdarzeń. Pomimo prowadzenia rozmowy, która miała do tego doprowadzić, powód w żadnym
jej momencie nie potwierdził wersji pozwanych. Głównym tematem dyskusji obu mężczyzn, która jest w wielu miejscach nieskładna i niekonkretna, jest możliwość dalszego spłacania zadłużenia i możliwość zakończenia toczącej się sprawy sądowej oraz uzyskania zwolnienia od poniesienia kosztów sądowych. Z treści tej rozmowy nie wynika dokładnie wysokość zadłużenia pozwanych ani też to,
że doszło do przedłużenia terminu spłaty. Na jej podstawie można jedynie wywnioskować, że powód chciał się zgodzić na cofnięcie powództwa, ewentualnie zawieszenie toczącego się na podstawie wyroku zaocznego postępowania egzekucyjnego, pod warunkiem dokonywania przez pozwanych dalszych spłat,
do czego ostatecznie do doszło.

Ze względu na twierdzenia pozwanych, Sąd rozważył jeszcze czy przy zawieraniu umów pożyczek oświadczenie woli stron było pozorne lub też czy doszło do wyzysku.

O czynności pozornej w myśl art. 83 k.c. można mówić tylko wtedy, kiedy obie strony wiedzą, że jest to czynność podejmowana dla pozoru (zobowiązanie faktycznie nie istnieje), za zgodą drugiej strony. Strona powołująca się na wadę oświadczenia woli powinna przedstawić twierdzenia faktyczne, na jakich zarzut ten opiera, a także dowody na potwierdzenie tych faktów. Powołanie
się na pozorność czynności prawnej wymaga wykazania istnienia przesłanek z art. 83 k.c., a w rozpoznawanej sprawie dotyczy to nie tylko udowodnienia pozorności własnego oświadczenia woli, ale przede wszystkim zgody strony przeciwnej
na ową pozorność, a tego w tym postępowaniu pozwanym się nie udało.
Nie ma bowiem dowodów, że strony dla pozoru złożyły oświadczenia o zawarciu umowy pożyczki na kwotę 300 000,00 zł, kiedy w rzeczywistości przedmiot
tej umowy wynosił 80 000,00 zł.

W tym miejscu należy zauważyć, że powód wykazał, że posiadał środki
na udzielenie tak wysokich pożyczek, gdyż na tę okoliczność przedstawił chociażby dwa akty notarialne dotyczące sprzedaży „lokali” za kwotę prawie 500 000,00 zł, a zatem i w tym zakresie pozwanym nie udało się wykazać pozorności umowy. Natomiast pozwani nie wykazali, że umowa na kwotę 300 000,00 zł miała zawierać w sobie ukryte „lichwiarskie” odsetki, gdyż
ich zeznania są gołosłowne, a także sprzeczne z treścią obu umów pożyczek
i zeznaniami powoda.

Odnosząc się do kwestii wyzysku, to zgodnie z treścią art. 388 § 1 k.c.
ma on miejsce, jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość
jej własnego świadczenia. W takiej sytuacji druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia,
a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

Dla wykazania wyzysku w przedmiotowej sprawie kluczowe było wykazanie dysproporcji świadczeń stron, które nie może stanowić wyłącznej przesłanki stwierdzenia wyzysku, ponieważ prawo nie zakazuje zawierania umów określających dysproporcje między świadczeniami (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 17 lipca 2015 roku, I ACa 1958/14), jednakże owa dysproporcja musi zostać wykazana. W rozpoznawanej sprawie, o czym szeroko była mowa wyżej, strona pozwana nie sprostała wykazaniu, że świadczenia stron nie były proporcjonalne. Musiałoby się to wiązać z udowodnieniem, że pozwani pomimo zawartych umów otrzymali od powoda jedynie 80 000,00 zł i to dałoby podstawę do dalszych rozważań w tym przedmiocie.

Ostatecznie należy jeszcze dodać, że również organy ścigania
nie dopatrzyły się w działaniu powoda czynu zabronionego w postaci podrobienia wyżej wymienionych umów i posłużenia się nimi jako autentycznymi w niniejszej sprawie, co może pośrednio świadczyć o niewiarygodności zeznań pozwanych.

Uznając zatem, że pozwani zawarli z powodem umowę pożyczki z dnia
16 września 2013 roku na kwotę 300 000,00 zł, której nie spłacili (nie udowodnili, że dokonana spłata w wysokości 7 000,00 zł dotyczyła tej właśnie pożyczki), Sąd utrzymał w całości w mocy wyrok zaoczny wydany w dniu 22 sierpnia 2014 roku, o czym orzeczono, jak w punkcie 1 wyroku, na podstawie na podstawie art. 347 k.p.c. w zw. z treścią umowy, art. 353 k.c., art. 487 k.c., art. 720 k.c. i art. 366 k.c.

Kwotę 300 000,00 zł Sąd zasądził z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, które nie przekraczają odsetek maksymalnych, od dnia 16 października 2013 roku, na podstawie art. 481 k.c.
w zw. z treścią umowy pożyczki, z której wynikało, że pozwani winni zwrócić pożyczkę z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w terminie 30 dni od dnia 16 września 2013 roku, gdy nie dokonali spłaty,
a zatem już w dniu 16 października 2013 roku pozostawali w zwłoce.

O brakujących kosztach procesu w wyroku zaocznym Sąd orzekł, jak w pkt 2 wyroku zaocznego, na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (tekst jedn. z 2018 roku, Dz. U. poz. 300) w zw. z art. 98 k.p.c.

O rygorze natychmiastowej wykonalności w wyroku zaocznym Sąd orzekł, jak w pkt 3, na podstawie art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu Sąd orzekł, jak w pkt 2 wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 - 5 i § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn., Dz.U.
z 2013 roku, poz. 461 ze zm.) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1801).

Wobec przyjęcia, że pozwani zawarli z powodem umowę pożyczki z dnia
17 czerwca 2013 roku na kwotę 80 000,00 zł i wobec cofnięcia przez powoda powództwa ponad kwotę 73 000,00 zł (częściowo spłata zobowiązania), Sąd orzekł, jak w pkt 3 wyroku, na podstawie treści umowy, art. 353 k.c., art. 487 k.c., art. 720 k.c. i art. 366 k.c.

Kwotę 73 000,00 zł - zgodnie z ostatecznym żądaniem powoda, który ograniczył swoje żądanie w zakresie odsetek na rozprawie w dniu 12 marca 2018 roku - Sąd zasądził z ustawowymi odsetkami od dnia 01 stycznia 2014 roku
do dnia 31 grudnia 2015 roku, na podstawie art. 481 k.c. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,
na podstawie art. 481 k.c. w brzmieniu obowiązującym od 01 stycznia 2016 roku - w zw. z treścią umowy pożyczki, zgodnie z którą w dniu 31 grudnia 2013 roku pozwani mieli zwrócić pożyczkę, a zatem w dniu 01 stycznia 2014 roku pozostawali w zwłoce.

W tych warunkach Sąd oddalił powództwo o dalsze odsetki umowne,
o czym orzekł, jak w pkt 4 wyroku, gdyż powód nie popierał żądania
o ich zasądzenie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP skali roku tylko w wysokości ustawowej.

Na podstawie art. 355 § k.p.c. Sąd umorzył postępowanie dotyczące żądania zasądzenia kwoty 76 000,00 zł w pozostałej części (w zakresie przekraczającym 73 000,00 zł) wobec skutecznego cofnięcia pozwu i zrzeczenia się roszczenia, o czym orzekł, jak w punkcie 5 wyroku, na podstawie art. 355 k.p.c. w zw. z art. 203 k.p.c. Zdaniem Sądu cofnięcie pozwu w tym zakresie było zgodne z prawem i zasadami współżycia społecznego i nie prowadziło do obejścia prawa.

Sąd nie znalazł podstaw, aby rozłożyć zasądzoną od pozwanych kwotę
na raty na podstawie art. 320 k.p.c. Przepis ten przewiduje, że sąd może
w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Jedną z przesłanek pozwalających na zastosowanie tego przepisu jest pozytywna prognoza odnośnie spłaty. Jednakże sąd nie może kierować się jedynie sytuacją materialną samego tylko dłużnika, ale również musi mieć na względzie także interesy wierzyciela. Tymczasem pozwani, którzy wyzbyli się właściwie całego majątku i nie prowadzą obecnie działalności rolniczej, nie dają gwarancji,
że będą w stanie spłacać na rzecz powoda zadłużenie w ratach. Ponadto wnioskowana przez nich miesięczna rata w wysokości 1 000,00 zł byłaby dla nich preferencyjna kosztem powoda, którego spłaciliby dopiero po 31 latach. Biorąc też pod uwagę fakt, że pozwani do tej pory nie wywiązywali się ze spłat zadłużenia na jego rzecz, także w zakresie przez siebie niekwestionowanym, zdaniem Sądu nie dają gwarancji, że zadłużenie będą systematycznie spłacali w ratach.

Sąd uznał ponadto, że oświadczenie pozwanych o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli zostało złożone po terminie określonym w art. 88
§ 2 k.c., gdyż umowa została zawarta w 2013 roku i już wtedy pozwani mogli
wykryć błąd, a oświadczenie pochodzi z 2015 roku, a zatem czynność prawna stała się ważna i nie podlega już kwestionowaniu - ustała sankcja w postaci nieważności względnej. Ponadto pozwani nie udowodnili na czym miał polegać błąd przy składaniu tego oświadczenia, gdyż ich twierdzenia w tym zakresie
są gołosłowne.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd nie obciążył pozwanych brakującymi kosztami procesu w sprawie dotyczącej pożyczki z dnia 17 czerwca 2013 roku
ze względu na ich trudną sytuację życiową i majątkową.