Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 kwietnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. od dnia 1 maja 2016 r. ustalił M. K. podstawę wymiaru składek z tytułu zatrudnienia w (...) w kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę tj. od dnia 1 grudnia 2016 r. 1 850,00 zł , a od dnia 1 stycznia 2017 r. – 2 000,00 zł. W uzasadnieniu wskazano, że w dniu 4 maja 2010 r. M. K. została zatrudniona , w oparciu o umowę o pracę na czas określony od 4 maja 2010 r. do 31 grudnia 2011 r., na stanowisku managera sali w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem podstawowym w wysokości 1 317,00 zł brutto. Aneksem z dnia 1 marca 2011 r. wynagrodzenie M. K. zostało podwyższone do kwoty 1 500,00 zł brutto , a kolejnym aneksem z dnia 30 września 2011 r. wymiar czasu pracy M. K. od dnia 1 października 2011 r. uległ zmniejszeniu do ½ etatu z wynagrodzeniem w wysokości 693,00 zł brutto. Druga umowa o pracę została zawarta z M. K. w dniu 30 grudnia 2011 r., na czas określony od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. , i na jej podstawie powierzono M. K. stanowisko managera sali w wymiarze czasu pracy wynoszącym ½ etatu z wynagrodzeniem w wysokości 750,00 zł brutto. Aneksem z dnia 31 października 2012 r. , od 1 listopada 2012 r. uległ zmianie wymiar czasu pracy M. K. z ½ etatu na pełny etat , a wynagrodzenie z kwoty 750,00 zł brutto na kwotę 1 500,00 zł brutto. Kolejnym aneksem z dnia 31 grudnia 2012 r. , od 1 stycznia 2013 r. wynagrodzenie M. K. uległo zwiększeniu do kwoty 1 600,00 zł brutto. Trzecia umowa o pracę została zawarta z M. K. w dniu 31 grudnia 2013 r. , na czas nieokreślony od 1 stycznia 2014 r. , i na jej podstawie powierzono M. K. stanowisko managera lokalu w wymiarze czasu pracy wynoszącym ¾ etatu z wynagrodzeniem podstawowym w wysokości 1 680,00 zł brutto. Aneksem z dnia 1 stycznia 2015 r. wynagrodzenie podstawowe M. K. zostało zwiększone do kwoty 1 750,00 zł brutto , a aneksem z dnia 1 stycznia 2016 r. wynagrodzenie M. K. zostało zwiększone do kwoty 1 850,00 zł brutto. Stosownie zaś do aneksu z dnia 1 grudnia 2016 r. wymiar czasu pracy M. K. uległ zwiększeniu z ¾ etatu na pełen etat z wynagrodzeniem 4 200,00 zł brutto. W ocenie organu rentowego , powyższe działanie miało na celu naliczenie zasiłku chorobowego i następnie macierzyńskiego od wyżej podstawy wymiaru składek , a wskazuje na to fakt , iż przez okres 6 lat wykonywała swoje obowiązki na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę , bądź też minimalnego wynagrodzenia za pracę proporcjonalnie pomniejszonego do wymiaru czasu pracy lub z wynagrodzeniem nieznacznie wyższym od tych kwot. Co więcej , z zebranego przez organ materiału dowodowego wynika ,że M. K. już wcześniej wykonywała czynności pracownicze jakie miały zostać jej powierzone od dnia 1 grudnia 2016 r. Co również istotne , od 6 stycznia 2017 r. M. K. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. Zdaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych , ustalenie przez firmę (...)powyższych warunków umowy o pracę , stanowiło naruszenie zasad współżycia społecznego , co zgodnie z art.58 § 2 Kodeksu cywilnego powoduje nieważność czynności prawnej.

/decyzja k.35 – 40 akt ZUS/

W dniu 2 czerwca 2017 r. do organu rentowego wpłynęło odwołanie M. K. od ww. decyzji. Skarżąca wskazała , że z dniem 1 grudnia 2016 r. , w związku z problemami zdrowotnymi pracodawcy , zwiększono zakres powierzonych jej obowiązków ,a co za tym idzie zmianie uległ także wymiar czasu pracy i należne jej wynagrodzenie . M. K. podniosła ,że wbrew twierdzeniom organu rentowego , zmiana wymiaru czasu pracy oraz wynagrodzenia skarżącej nie stanowi naruszenia prawa , a także nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Wnioskodawczyni zaznaczyła ,że kwestie incydentalnych czynności podejmowanych przez M. K. wcześniej , mimo braku ich określenia w zakresie czynności , jako mające świadczyć o tym , że zakres obowiązków wnioskodawczyni nie uległ zmianie , nie może decydować o ważności aneksu do umowy o pracę. Co więcej , wnioskodawczyni nie zakładała ,że będzie musiała korzystać ze zwolnienia lekarskiego.

/odwołanie k.2-4/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy przytoczył argumentację zawartą w treści zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k.6 – 7/

Na rozprawie w dniu 17 stycznia 2018 r. płatnik składek przyłączył się do odwołania.

/oświadczenie płatnika min.00:03:11 rozprawy z dnia 17 stycznia 2018 r. , płyta CD k.189/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik składek, S. Z. od dnia 1 sierpnia 1992 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) i w jej ramach prowadzi lokal gastronomiczny. Firma płatnika świadczy m.in. usługi w zakresie przygotowywania i dostarczania posiłków. W dni powszednie restauracja jest czynna w godzinach od 12 do 17, a w weekendy zajmuje się obsługą imprez okolicznościowych.

/zaświadczenie z (...) k.19 plik II akt ZUS , zeznania zainteresowanego min.00:09:14 – 00:09:40 rozprawy z dnia 14 marca 2018 r. , płyta CD k.243 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:43 – 00:23:03 rozprawy z dnia 17 stycznia 2018 r. , płyta CD k.189 , zeznania wnioskodawczyni min.00:05:04 – 00:09:14 rozprawy z dnia 14 marca 2018 r. , płyta CD k.243 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:23:13 – 00:45:24 rozprawy z dnia 17 stycznia 2018 r. , płyta CD k.189/

Wnioskodawczyni M. K. urodziła się (...) , legitymuje się wykształceniem wyższym – ukończyła studia magisterskie na kierunku pedagogika.

/okoliczności bezsporne/

W dniu 4 maja 2010 r. pomiędzy firmą (...), a M. K. została zawarta umowa o pracę na czas określony, od 4 maja 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. W treści umowy wskazano, że M. K. będzie świadczyć pracę na stanowisku menagera sali z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 1317,00 zł w pełnym wymiarze czasu pracy.

/umowa o pracę k.47 plik II akt ZUS/

Aneksem z dnia 1 marca 2011 r. wynagrodzenie M. K. zostało podwyższone do kwoty 1500,00 zł brutto. W treści aneksu wskazano, że M. K. będzie świadczyć pracę na stanowisku menagera lokalu.

/aneks do umowy o pracę k.43/

Aneksem z dnia 30 września 2011 r. wymiar czasu pracy M. K. od dnia 1 października 2011 r. uległ zmniejszeniu do ½ etatu z wynagrodzeniem w wysokości 693,00 zł brutto.

/aneks do umowy o pracę k.41/

W dniu 30 grudnia 2011 r. pomiędzy firmą (...), a M. K. została zawarta umowa o pracę na czas określony od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. W treści umowy wskazano, że M. K. będzie świadczyć pracę na stanowisku managera lokalu z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 750,00 zł w wymiarze czasu pracy wynoszącym ½ etatu.

/umowa o pracę k.45 plik II akt ZUS/

Aneksem z dnia 31 października 2012 r. , wymiar czasu pracy M. K. od dnia 1 listopada 2012 r. uległ zwiększeniu do pełnego z wynagrodzeniem w wysokości 1 500,00 zł brutto.

/aneks do umowy o pracę k.39/

Aneksem z dnia 31 grudnia 2012 r., wynagrodzenie M. K. od dnia 1 stycznia 2013 r. uległo zwiększeniu do kwoty 1600,00 zł brutto.

/aneks do umowy o pracę k.35/

W dniu 31 grudnia 2013 r. pomiędzy firmą (...), a M. K. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony od 1 stycznia 2014 r.

W treści umowy wskazano, że M. K. będzie świadczyć pracę na stanowisku menagera lokalu, z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 1680,00 zł w wymiarze czasu pracy wynoszącym ¾ etatu.

/umowa o pracę k.33 plik II akt ZUS/

Zgodnie z przekazanym zakresem , do obowiązków pracowniczych wnioskodawczyni należało:

- dbałość o czystość lokalu.

- odpowiedzialność za czystość lokalu ( duża , mała sala) oraz wystrój ( codzienny i na imprezy).

- prowadzenie dokumentów (...).

- szukanie nowych pracowników (sala).

- przydzielania obowiązków pracownikom.

- dbałość o wizerunek firmy.

- organizowanie akcji promocyjnych w lokalu.

/zakres obowiązków k.43 plik II akt ZUS/

Aneksem z dnia 1 stycznia 2015 r. wynagrodzenie podstawowe M. K. zostało zwiększone do kwoty 1750,00 zł brutto.

/aneks do umowy o pracę k.33 plik II akt ZUS/

Aneksem z dnia 1 stycznia 2016 r. wynagrodzenie M. K. zostało zwiększone do kwoty 1 850,00 zł brutto.

/aneks do umowy o pracę k.31 plik II akt ZUS/

Strony sporządziły i podpisały dokument, opatrzony datą dnia 1 grudnia 2016 r., w którym zmieniono wymiar czasu pracy M. K. z ¾ etatu na pełen etat z wynagrodzeniem 4 200,00 zł brutto.

/aneks do umowy o pracę k.29 plik II akt ZUS/

Zgodnie z przekazanym zakresem, do obowiązków pracowniczych wnioskodawczyni należało:

- umawianie imprez okolicznościowych.

-sprawowanie kontroli nad przygotowaniami i przebiegiem imprez okolicznościowych.

- umawiane cateringów.

- sprawowanie kontroli nad przygotowaniami i realizacją cateringów.

- dbałość o czystość lokalu.

- prowadzenie dokumentów (...).

- zaopatrywanie całego lokalu w towar ( sala , kuchnia).

- szukanie , przyjmowanie nowych pracowników.

- szkolenie nowych pracowników.

- dbałość o relacje między pracownikami – pomoc w rozwiązywaniu problemów/konfliktów.

- przydzielanie obowiązków pracownikom.

- kontrolowanie i egzekwowanie pracy współpracowników.

-ocena pracy pracowników – motywowanie do pracy.

- dbałość o wizerunek firmy.

- nawiązywanie kontaktu z klientami / poszukiwanie nowych klientów.

- organizowania akcji promocyjnych w lokalu.

- prowadzenie strony internetowej oraz na portalu społecznościowym.

- wdrażanie nowych rozwiązań w firmie ( menu codzienne , nowi dostawcy).

/zakres obowiązków k.51 plik II akt ZUS/

Pod koniec 2016 r. płatnik zatrudniał 3 pracowników tj. kucharza, kelnerkę oraz wnioskodawczynię. W ramach powierzonych obowiązków pracowniczych wnioskodawczyni zajmowała się obsługą klientów na sali, a także kwestiami związanymi z przygotowywaniem faktur. Z uwagi na niewielką ilość zatrudnianych osób, pracownicy zastępowali siebie nawzajem podczas nieobecności któregokolwiek z nich. Wnioskodawczyni zajmowała się dokonywaniem zakupów w hurtowni (...) , czy też rozwożeniem zamówionych potraw , a czasami również przygotowywaniem posiłków.

/ zeznania zainteresowanego min.00:09:14 – 00:09:40 rozprawy z dnia 14 marca 2018 r. , płyta CD k.243 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:43 – 00:23:03 rozprawy z dnia 17 stycznia 2018 r. , płyta CD k.189 , zeznania wnioskodawczyni min.00:05:04 – 00:09:14 rozprawy z dnia 14 marca 2018 r. , płyta CD k.243 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:23:13 – 00:45:24 rozprawy z dnia 17 stycznia 2018 r. , płyta CD k.189 , zeznania świadków: A. C. min.00:51:16 – 01:04:32 , U. K. min.01:04:32 – 01:12:54 , S. W. min.01:12:54 – 01:30:42 rozprawy z dnia 17 stycznia 2018 r. , płyta CD k.189/

Z treści zaświadczenia wystawionego przez hurtownię (...) wynika ,że M. K. dokonywała transakcji handlowych od września 2014 r. W grudniu 2016 roku nie zrobiła więcej zakupów niż we wcześniejszych miesiącach i latach, wręcz we wcześniejszym okresie korzystała z karty więcej niż 2 razy, zaś w grudniu 2016 roku tylko jednego dnia, 18 grudnia 2016r.

/zestawienie k.209/

Od dnia 20 kwietnia 2015 r. M. K. leczyła się z powodu bezpłodności.

/dokumentacja medyczna wnioskodawczyni k.157 – 177/

W chwili zawierania aneksu z dnia 1 grudnia 2016 r. M. K. wiedziała ,że jest w ciąży (znajdowała się w 7/8 tygodniu ciąży).

/zeznania wnioskodawczyni min.00:05:04 – 00:09:14 rozprawy z dnia 14 marca 2018 r. , płyta CD k.243 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:23:13 – 00:45:24 rozprawy z dnia 17 stycznia 2018 r. , płyta CD k.189/

M. K. stała się niezdolna do pracy od dnia 6 stycznia 2017 r.

/okoliczność bezsporna/

W 2016 roku,oprócz zatrudniania wnioskodawczyni , zainteresowany zatrudniał następujące osoby:

- A. C. z wynagrodzeniem w wysokości 1 850,00 zł.

- R. C. z wynagrodzeniem w wysokości 1 850,00 zł.

/dokumentacja pracownicza k.18 – 29/

W 2016 r. przychody firmy płatnika kształtowały się następująco:

-

styczeń – 19 267,62 zł

-

luty – 25 259,84 zł

-

marzec – 29 045,95 zł

-

kwiecień – 30 309,81 zł

-

maj – 21 796,46 zł

-

czerwiec – 26 362,76 zł

-

lipiec – 9 070,09 zł

-

sierpień – 13 951,39 zł

-

wrzesień – 21 216,89 zł

-

październik – 19 625,53 zł

-

listopad – 28 242,49 zł

-

grudzień – 31 294,43 zł

/zestawienie przychodów płatnika k.30/

Zakład Ubezpieczeń Społecznych został poinformowany o zmianie warunków zatrudnienia wnioskodawczyni w dniu 11 stycznia 2017 r.

/ustalenia w aktach ZUS/

Oceniając materiał dowodowy Sąd uznał, że zeznania świadków, wnioskodawczyni oraz zainteresowanego nie zasługują na wiarę w zakresie, w jakim wskazywano, że od 1 grudnia 2016 r. zakres obowiązków pracowniczych wnioskodawczyni uległ istotnemu zwiększeniu, co z kolei miało uzasadniać nie tylko zwiększenie wymiaru czasu pracy, ale również podwyższenie kwoty należnego jej wynagrodzenia. W ocenie Sądu, twierdzenia świadków, wnioskodawczyni oraz zainteresowanego o konieczności przejęcia przez wnioskodawczynię obowiązków dotychczas wykonywanych przez zainteresowanego nie znajdują jakiegokolwiek uzasadnienia, a co również istotne, zeznający w sprawie różnili się co do okoliczności zwiększenia powierzonych wnioskodawczyni obowiązków pracowniczych. O ile bowiem zainteresowany wskazywał, iż z uwagi na swój stan zdrowia jego wolą było przekazanie wnioskodawczyni obowiązków dotychczas przez niego wykonywanych , o tyle świadek A. C., a więc pracownik zatrudniany przez płatnika i tym samym znający realia firmy , wskazywała ,że u podstaw powierzenia wnioskodawczyni zwiększonych obowiązków pracowniczych legł fakt ,iż u zainteresowanego zaistniała konieczność opieki nad małoletnim dzieckiem ,co miało zaś skutkować niemożnością zajmowania się sprawami firmy w dotychczasowym wymiarze. Ponadto, twierdzenia zainteresowanego, że w ramach zwiększonego wymiaru czasu pracy wnioskodawczyni miała zająć się nowymi obowiązkami polegającymi na dokonywaniu zakupów pozostają w oczywistej sprzeczności do czynności dotychczas wykonywanych przez wnioskodawczynię , gdyż już wcześniej zajmowała się ona dokonywaniem zakupów i to znacznie częściej niż w grudniu 2016 roku.

Nie sposób również uznać ,że wnioskodawczyni wiedząc o fakcie zajścia w ciążę i wcześniejszych problemach zdrowotnych decydowałaby się na przyjęcie dodatkowych obowiązków pracowniczych, które w głównej mierze wymagałyby od niej znacznej aktywności fizycznej i dźwigania, skoro jeszcze częściej miałby jeździć po zakupy.

Ponadto, wnioskodawczyni do końca 2016 roku pracowała jeszcze w klubie (...), prowadząc tam zajęcia, co oznacza, że zwiększenie wymiaru czasu pracy nie było jej na rękę.

Sąd oddalił wniosek pełnomocnika organu rentowego o zobowiązanie płatnika do złożenia wyciągu z rachunku bankowego , gdyż forma wypłaty wynagrodzenia pracownikowi nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Odwołanie jest niezasadne.

Na wstępie wskazać należy, że przedmiotem osądu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych są okoliczności istotne do ustalenia konkretnych i indywidualnych praw lub obowiązków ubezpieczeniowych ujawnionych i dochodzonych w postępowaniu sądowym. W rozważanej sprawie osią sporu między wnioskodawczynią M. K., a organem rentowym była wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, mająca bezpośrednie przełożenie na wysokość świadczeń ubezpieczeniowych uzyskiwanych przez ubezpieczoną.

Organ rentowy zakwestionował wysokość wynagrodzenia, jakie M. K. miała osiągać od 1 grudnia 2016 roku wskazując, że aneks do umowy o pracę jest nieważny, natomiast podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne odpowiada kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1 i art.3 punkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku, poz. 1778 ) obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym - podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych będących pracownikami, w myśl art.18 ust.1 ww. ustawy, stanowi przychód, o którym mowa w art.4 punkt 9, to jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Dopuszczalność dokonywania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontroli i kwestionowania wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art.58 k.c.), jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego niekwestionowana (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, Lex nr 148238; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, II UK 16/05, Lex nr 182776; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku, III UK 89/05, Lex nr 182780; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 r. sygn. III UK 7/09, Lex nr 509047), a nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być ocenione, jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń.

W uchwale z dnia 27 kwietnia 2005 roku Sąd Najwyższy sformułował tezę, iż – na gruncie art.353 ¹ k.c. - w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, przy czym wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega, więc ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Powyższe przeniósł Sąd Najwyższy na grunt prawa ubezpieczeń społecznych stwierdzając, iż art.18 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art.12 ust.1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity Dz.U. z 2016 roku, poz.2032) oraz z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tekst jednolity Dz.U. z 2015 roku, poz.2236), musi być uzupełniony w ramach systemu prawnego stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy.

W cytowanej wyżej uchwale Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że kontrola wynagrodzenia za pracę w aspekcie świadczeń z ubezpieczenia społecznego - zarówno w zakresie zgodności z prawem, jak i zasadami współżycia społecznego - może być prowadzona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który stosownie do art.86 ust.2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, upoważniony jest do kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń przez płatników składek. Kontrola ta obejmuje między innymi zgłoszenie do ubezpieczenia oraz prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i płacenia składki. Oznacza to przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień i - w ramach obowiązującej go procedury - zakwestionowania tych postanowień umowy o pracę w zakresie wynagrodzenia, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Sąd Najwyższy podkreślił przy tym, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest ograniczony wyłącznie do zakwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia w ogóle lub we wskazanej kwocie ani tylko prawidłowości wyliczenia, lecz może ustalać stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach, będąc niezwiązanym nieważną czynnością prawną (w całości lub w części). Realna możliwość takiej kontroli powstaje po przekazaniu przez płatnika raportu miesięcznego, przedkładanego zgodnie z art.41 ust.1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W raporcie płatnik przedstawia między innymi dane o tytule ubezpieczenia i podstawie wymiaru składek oraz dokonuje zestawienia należnych składek na poszczególne ubezpieczenia. Dane te mogą być zakwestionowane zarówno przez ubezpieczonego, jak i przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W aspekcie zgodności z normami prawa cywilnego ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie podlega stosunek ubezpieczenia społecznego, lecz związany z nim stosunek o charakterze cywilnoprawnym - ocenie z zastosowaniem zasad współżycia społecznego nie podlega bowiem sama podstawa wymiaru składek, ale stanowiąca tę podstawę wysokość umówionego przez strony stosunku prawnego i wypłaconego wynagrodzenia (przychodu). Zatem ocenie organu rentowego (oraz sądu ubezpieczeń społecznych) w oparciu o przepisy prawa cywilnego, a w szczególności art.58 k.c., podlega nie stosunek ubezpieczenia społecznego, lecz stosunek pracy, co znajduje swoją podstawę w art.300 k.p. W konsekwencji, w razie stwierdzenia, że wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę zostało zawyżone (jest nieadekwatne do wykonywanej przez pracownika w rzeczywistości pracy) to również organ rentowy jest niezwiązany umową o pracę w tej części, albowiem w tym zakresie stanowi ona nieważną czynnością prawną (art.58§ 2 i 3 k.c.). Powyższe wpływa z kolei na wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, albowiem - jak wskazano już powyżej - skutki umowy o pracę są nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki oraz odpowiednich świadczeń.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest ograniczony wyłącznie do zakwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia w ogóle lub we wskazanej kwocie ani tylko prawidłowości wyliczenia, lecz może ustalać stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach, będąc niezwiązanym nieważną czynnością prawną (w całości lub w części). Prawo ubezpieczeń społecznych nie reguluje sposobu, w jaki organ ubezpieczeń społecznych może zastępować nieważne z mocy art.58§3 k.c. poszczególne klauzule umowy o pracę.

Należy podkreślić, iż alimentacyjny charakter świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca (stanowiąca podstawę wymiaru składki) nie była ustalona ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej, żeby nie przewyższała wkładu pracy, żeby składka nie przekładała się na świadczenia w kwocie nienależnej.

Ustalenie w umowie o pracę wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne, jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

W związku z brzmieniem zdania drugiego art.13 k.p. za kwotę godziwego wynagrodzenia uważa się już kwotę minimalnego wynagrodzenia ustaloną w trybie określonym w ustawie z 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. nr 200, poz. 1679 z późn. zm.).Kwota ta w 2016 roku wynosiła 1 850,00 zł , a od 1 stycznia 2017 r. wynosiła 2 000,00 zł.

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że M. K. powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek od jakiej płatnik rozliczył składki, czy też jak chciał tego organ rentowy – podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona do wysokości wynagrodzenia minimalnego za pracę oraz, czy zachodziła podstawa do zwiększenia wymiaru czasu pracy.

Analiza zebranego materiału dowodowego prowadzi do jednoznacznego wniosku, że zmiana warunków zatrudnienia ubezpieczonej polegająca na zwiększeniu wynagrodzenia do 4.200,00 zł brutto, przy jednoczesnym zwiększeniu wymiaru czasu pracy do pełnego etatu miała na celu uzyskanie przez M. K. wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Z ustaleń Sądu wynika, iż do 30 listopada 2016 r. wnioskodawczyni pracowała w wymiarze czasu pracy wynoszącym ¾ etatu. M. K. była pracownikiem płatnika od wielu lat i zawsze w umowie o prace wskazane było najniższe krajowe wynagrodzenie. Podobnie było z innymi pracownikami, zawsze zarabiającymi najniższe wynagrodzenie. Nowe warunki umowy ( pełen etat i wynagrodzenie 4 200,00 zł) miały obowiązywać od dnia 1 grudnia 2016 roku. Formalna zmiana warunków umowy o pracę (związana z koniecznością opłacenia składki od nowej podstawy wymiaru) została rzekomo dokonana grudniu 2016 roku, czyli w okresie w którym ubezpieczona z całą pewnością wiedziała, że jest w ciąży i miała świadomość, że w niedalekiej przyszłości będzie na pewno korzystać ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego z powodu macierzyństwa.

W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, brak jest podstaw do przyjęcia, że od dnia 1 grudnia 2016 roku doszło do rzeczywistej zmiany obowiązków pracowniczych powierzonych wnioskodawczyni i tym samym nie zaistniała konieczność zwiększenia należnego jej wynagrodzenia do kwoty zawartej w treści aneksu do umowy o pracę. Na mocy aneksu do umowy o pracę, M. K. powierzono wprawdzie nowe obowiązki pracownicze które, jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, nie różniły się od obowiązków dotychczas przez nią wykonywanych. Ponadto, zgodnie ze strategią obowiązującą w firmie płatnika, osoby przez niego zatrudniane za świadczoną pracę otrzymywały wynagrodzenie minimalne, które było co prawda zwiększane, ale jedynie do kwoty obowiązującego w danym roku wynagrodzenia minimalnego. W ocenie Sądu, u płatnika składek nie zaistniała realna potrzeba zwiększenia obowiązków pracowniczych wnioskodawczyni, a co za tym zwiększenia i to w tak znaczący sposób - należnego wynagrodzenia.

Nie ulega natomiast wątpliwości, że M. K. była kilkuletnim pracownikiem firmy płatnika i niewątpliwie miała wpływ na jej funkcjonowanie, trudno jednak Sądowi uwierzyć, że przez tyle lat nie zwiększono jej wynagrodzenia, zaś gdy zaszła w wyczekiwaną ciążę, nagle pracodawca poczuł potrzebę zwiększenia jej wymiaru godzin pracy i o ponad 100% wynagrodzenia. Wszak koszty utrzymania etatu, z wynagrodzeniem 4200 złotych są dla pracodawcy bardzo dużym obciążeniem i jego dochody z prowadzenia firmy musiałyby być znacząco wysokie, aby taki etat utrzymać i mieć jeszcze dochód dla siebie. Co więcej, zgodnie z praktyką panującą w firmie, w sytuacji gdy którykolwiek pracownik nie mógł wykonywać dotychczasowych obowiązków pracowniczych był zastępowany przez innych pracowników i to bez względu na zajmowane stanowisko pracy. Ponadto , w okresie niezdolności ubezpieczonej w pracy zainteresowany nie zatrudnił innego pracownika na jej miejsce.

Podkreślić w tym miejscu należy, iż zwiększenie wynagrodzenia wnioskodawczyni przy jednoczesnej zmianie wymiaru czasu pracy miało jedynie na celu zastosowanie dyspozycji art.40, a nie mniej korzystnej dla ubezpieczonej dyspozycji art.36 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity Dz. U. z 2016 roku, poz.372 z późn. zm.). Zgodnie bowiem z art.40 ww. ustawy w przypadku zmiany wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy (a więc byłaby to kwota 4 200,00 zł). Tym samym brak zmiany wymiaru czasu pracy wiązałby się z koniecznością zastosowania w stosunku do wnioskodawczyni art.36 ww. ustawy i wówczas podstawę wymiaru stanowiłoby przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, a to oczywiście byłoby dla niej niekorzystne.

W ocenie Sądu strony zmieniając warunki umowy o pracę (przez zwiększenie wymiaru czasu pracy i wynagrodzenia) miały świadomość, że wnioskodawczyni będzie mogła skorzystać z wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego w okresie choroby i macierzyństwa.

Reasumując, nie sposób uznać, by wynagrodzenie na kwotę 4 200,00 zł miesięcznie od 1 grudnia 2016 roku odpowiadało zakresowi powierzonych wnioskodawczyni obowiązków i uwzględnienia ilości świadczonej pracy. Zmiany w zakresie czasu pracy i wynagrodzenia służyły jedynie w celu bezpodstawnego uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Takie działanie ubezpieczonej oraz płatnika należy uznać za niezgodne z zasadami współżycia społecznego. W konsekwencji stwierdzić należy, iż postanowienia aneksu do umowy o pracę odnoszące się do wymiaru czasu pracy oraz wysokości wynagrodzenia za pracę, w zakresie, w jakim ustalone wynagrodzenie przekracza początkowo ustalone wynagrodzenie (na poziomie wynagrodzenia minimalnego), są nieważne na mocy art.58§2 i 3 k.c. w zw. z art.300 k.p.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art.477 ¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie , o czym orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku.

Orzeczenie o częściowym zwrocie kosztów zastępstwa procesowego zapadło na podstawie art.98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265), poprzez zasądzenie od M. K. i S. Z. ,jako przegrywających spór, na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwoty po 180 złotych tytułem częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Na podstawie art.102 k.p.c. Sąd nie obciążył M. K. i S. Z. pełną kwotą przewidzianą rozporządzeniem.

Zgodnie bowiem z tym przepisem w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przedmiotowa zasada będąca odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu częściowo znajduje zastosowanie w przedmiotowej sprawie.

Omawiany przepis pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu. Do kręgu "wypadków szczególnie uzasadnionych" należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być przy tym oceniony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 listopada 2013 r. wydany w sprawie I ACa 725/13).

Biorąc pod uwagę całokształt okoliczności oraz nakład pracy pełnomocnika organu rentowego w niniejszym postępowaniu, Sąd nie obciążył M. K. i S. Z. kosztami zastępstwa procesowego ponad zasądzoną kwotę.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS, wypożyczając akta rentowe i doręczając protokoły z rozpraw.

S.B.