Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Częstochowie Beaty Michalczyk po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2018 r. sprawy

1.  T. G. s. R. i Z., ur. (...) w Ł.

2.  J. J. s. A. i Z., ur. (...) w Ł.

oskarżonych z art. 299§1 i 5 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65§2 kk

na skutek apelacji prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 27 września 2017 roku

sygn. akt II K 82/16

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Częstochowie do ponownego rozpoznania.

SSO del. Marcin Ciepiela SSA Marek Charuza SSA Piotr Filipiak

II AKa 590/17

UZASADNIENIE

T. G. oskarżony został o to, że w okresie od października 2003 roku do kwietnia 2004 roku w Ł., jako właściciel firmy (...) z/s w Ł., działając wspólnie i w porozumieniu z J. J. i A. Z., w krótkich odstępach czasu, ze z góry powziętym zamiarem, poprzez dokonywanie wpłat na rachunki bankowe:

- firmy (...), nr (...), prowadzony przez (...) Bank (...) S.A. z/s w K. Oddział w C.,

- firmy (...), nr (...), prowadzony przez (...) Bank (...) S.A. z/s w K. Oddział w K.,

z tytułu fikcyjnych transakcji zakupów paliwa, na łączną kwotę 984.854 złotych, a następnie przyjmowanie od w/wym osoby gotówki podejmował czynności mające na celu udaremnienie stwierdzenia przestępczego pochodzenia osiągniętych przez wyżej wymienione firmy korzyści związanych z nielegalnym obrotem paliwami płynnymi, przy czym zarzucanego mu czynu dopuścił się działając w zorganizowanej grupie przestępczej, tj. o przestępstwo z art. 299 § 1 i 5 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65 § 1 kk.

J. J. oskarżony został o to, że w okresie od października 2003 roku do kwietnia 2004 roku w Ł., jako właściciel firmy (...) z/s w Ł., działając wspólnie i w porozumieniu z T. G. i A. Z., w krótkich odstępach czasu, ze z góry powziętym zamiarem, poprzez dokonywanie wpłat na rachunki bankowe:

- firmy (...), nr (...), prowadzony przez (...) Bank (...) S.A. z/s w K. Oddział w C.,

- firmy (...), nr (...), prowadzony przez (...) Bank (...) S.A. z/s w K. Oddział w K.,

z tytułu fikcyjnych transakcji zakupów paliwa, na łączną kwotę 984.854 złotych, a następnie przyjmowanie od w/wym osoby gotówki podejmował czynności mające na celu udaremnienie stwierdzenia przestępczego pochodzenia osiągniętych przez wyżej wymienione firmy korzyści związanych z nielegalnym obrotem paliwami płynnymi, przy czym zarzucanego mu czynu dopuścił się działając w zorganizowanej grupie przestępczej, tj. o przestępstwo z art. 299 § 1 i 5 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65 § 1 kk.

Wyrokiem z dnia 27.09.2017r., sygn. akt II K 82/16, Sąd Okręgowy w Częstochowie, uniewinnił oskarżonego T. G. od popełnienia zarzucanego mu czynu (punkt pierwszy wyroku).

Uniewinnił oskarżonego J. J. od popełnienia zarzucanego mu czynu (punkt drugi wyroku).

Zasądził od uniewinnił oskarżonego T. G. od popełnienia zarzucanego mu czynu (punkt pierwszy wyroku)

Na podstawie art. 632 pkt. 2 kpk zasądził od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonych T. G. i J. J. kwoty po 3.840 złotych tytułem zwrotu kosztów ustanowienia w sprawie obrońcy z wyboru (punkt trzeci wyroku).

Na podstawie art. 632 pkt. 2 kpk kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa (punkt czwarty wyroku).

Apelację od powyższego wyroku wniósł Prokurator Okręgowy w Częstochowie, który zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść oskarżonych T. G. i J. J., zarzucając mu obrazę przepisów postępowania, a to art. 443 kpk, która miała istotny wpływ na treść orzeczenie, poprzez błędną wykładnię i interpretację art. 443 przez Sąd, uznający, iż niedopuszczalna jest w [ponownym postępowaniu sądowym zmiana opisu czynu przyjęta w pierwszym wyroku skazującym Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 22.04.2013r., zaskarżonym jedynie na korzyść oskarżonych T. G. i J. J., poprzez dookreślenie tego opisu w postępowaniu ponownym i tym samym błędne przyjęcie, iż dookreślenie opisu prowadziłoby do wydania orzeczenia surowszego dla oskarżonych i naruszałoby zakaz reformationis in peius, podczas gdy prawidłowa interpretacja art. 443 kpk przemawia za stanowiskiem, iż podstawą wyrokowania jest wyłącznie zakreślone aktem oskarżenia zdarzenie faktyczne.

Podnosząc powyższy zarzut prokurator wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Na wstępie, pomimo nie podniesienia przez prokuratora takiego zarzutu, ze względów porządkowych warto zaznaczyć, że zaskarżony wyrok zapadł także z obrazą art. 442 § 3 kpk.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 31.03.2016r., sygn. akt II AKa 514/15, tut. Sąd dał bowiem w sposób wyraźny i kategoryczny wyraz stanowisku, zgodnie z którym dookreśleniu (doprecyzowaniu) w postępowaniu ponownym opisu czynów przypisanych oskarżonym T. G. i J. J. w punktach 58 i 66 wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 22.04.2013r., sygn. akt II K 169/08, w realiach niniejszej sprawy, nie sprzeciwia się, co do zasady, pośredni zakaz reformiationis in peius, a jedynie wprowadza on w tym zakresie pewne ograniczenia. Wynika to jednoznacznie z rozważań ujętych na kartach 17816 – 17818, a w szczególności z tych fragmentów uzasadnienia, w których wskazano, że „ (…) mając na uwadze te wszystkie zastrzeżenia przyjąć trzeba, że w realiach niniejszej sprawy określenie przedmiotu czynności wykonawczych przestępstwa przypisanego oskarżonym w punktach 58 i 66 może ograniczać się wyłącznie do korzyści uzyskanych z obrotu paliwami, od których nie odprowadzono należnego podatku akcyzowego” i dalej „(…) dokonując ustaleń faktycznych przy ponownym rozpoznaniu sprawy i dokonując na nowo opisu czynów oskarżonych przypisanych im w punktach 58 i 66 skarżonego wyroku, Sąd I instancji będzie mógł poruszać się w granicach wyznaczonych tymi wpłatami na rachunki bankowe firm (...), które dotyczyły środków pochodzących z korzyści związanych z uchylaniem się od odprowadzania podatku akcyzowego”.

Ustosunkowując się natomiast do zarzutu podniesionego w apelacji i mając przy tym na uwadze argumentację zaprezentowaną w uzasadnieniu wyżej wymienionego wyroku, stwierdzić trzeba, że w opisie czynów przypisanych oskarżonym T. G. i J. J. wyrokiem Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 22.04.2013r., sygn. akt II K 169/08, odpowiednio w punktach 58 i 66 (Sąd Okręgowy recypował opisy czynów zarzuconych w punktach XXXIX i XLIV aktu oskarżenia), ujęto znamię przestępstwa „prania brudnych pieniędzy” w postaci pochodzenia wartości majątkowych, stanowiących przedmiot czynności wykonawczych tego przestępstwa, poprzez wskazanie, że wartości te pochodziły z działalności polegającej na „nielegalnym obrocie paliwami płynnymi”. Nie mamy tu zatem do czynienia z dekompletacją znamion czynu zabronionego, a jedynie z niedookreśleniem (niesprecyzowaniem) znamienia ujętego w opisie czynu przypisanego. Innymi słowy rzeczone znamię czynu z art. 299 § 1 kk zostało w opisie czynu przypisanego ujęte, a jedynie uczyniono to w sposób nieprecyzyjny, w szczególności taki, który w realiach niniejszej sprawy mógł się odnosić do działań mogących realizować znamiona różnych przestępstw. Dał temu wyraz tut. Sąd w uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku z dnia 31.03.2016r., sygn. akt II AKa 514/15 (str. 5 – 6 uzasadnienia, k. 17817 – 17817 verte).

Mając to w polu widzenia należy zwrócić uwagę na stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 11.10.2016r., sygn. akt III KK 125/16. Mianowicie, w podobnej do niniejszej w aspekcie prawnym sprawie, Sąd Najwyższy wskazał, że pomimo zmiany w postępowaniu ponownym opisu, nie dojdzie do naruszenia pośredniego zakazu reformationis in peius, o ile zachowana zostanie tożsamość czynu, a nadto porównanie uzasadnień wyroków dowodzi, że nie doszło do złamania tegoż zakazu. Zdaniem Sądu Najwyższego, tak długo, jak orzeczenie skazujące sądu orzekającego w postępowaniu ponownym odnosi się do tego samego czynu rozumianego jako zdarzenie historyczne, nie łamie pośredniego zakazu reformationis in peius skazanie oskarżonego w ponownym postępowaniu, chociażby czyn przypisany uchylonym wyrokiem nie w pełni literalnie odpowiadał ustawowemu opisowi typu czynu zabronionego, byleby tylko nie był surowiej kwalifikowany, niż przypisany uchylonym wyrokiem lub nie zawierał okoliczności wpływających na zwiększenie reakcji karnej.

Zatem dookreśleniu (doprecyzowaniu) opisu czynu z art. 299 § 1 kk, poprzez wskazanie, że przedmiotem czynności wykonawczych tego przestępstwa były środki stanowiące korzyści uzyskane z obrotu paliwami, od których nie odprowadzano należnego podatku akcyzowego (a zatem dookreśleniu w ten sposób przestępstwa bazowego), nie sprzeciwia się pośredni zakaz reformationis in peius, albowiem nie skutkuje to naruszeniem tożsamości czynu, jak również nie wiąże się z poczynieniem nowych, niekorzystnych dla oskarżonych ustaleń faktycznych, gdyż tego rodzaju ustalenia zostały już poczynione w pierwszym postępowaniu głównym.

Reasumując stwierdzić trzeba, że w realiach niniejszej sprawy, pośredni zakaz reformationis in peius nie stoi na przeszkodzie dookreśleniu w postępowaniu ponownym opisu czynu z art. 299 § 1 kk, poprzez odpowiednie skonkretyzowanie opisu przestępstwa bazowego, a jedynie wprowadza w tym zakresie te ograniczenia, na które wskazał już tut. Sąd w uzasadnieniu wyroku z dnia 31.03.2016r., sygn. akt II AKa 514/15.

To natomiast skutkuje koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

SSA Piotr Filipiak SSA Marek Charuza SSO (del.) Marcin Ciepiela