Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: I C 1628/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2017 r.

Sąd Rejonowy w Nysie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Sądu Rejonowego Dobrawa Michałowska

Protokolant:

St. protokolant sądowy Joanna Pilc-Syposz

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2017 r. na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z/s w B.

przeciwko D. D.

o zapłatę

1.  uchyla nakaz zapłaty w sprawie I Nc 469/16z dnia 27 kwietnia 2016 r. w całości,

2.  zasądza od pozwanej D. D. na rzecz strony powodowej (...) Sp. z o.o. z/s w B. kwotę 2.196 zł (dwa tysiące sto dziewięćdziesiąt sześć złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 17 marca 2016 r. do dnia zapłaty

3.  w pozostałej części powództwo oddala,

4.  zasądza o powódki (...) Spółki z o.o. w B. na rzecz pozwanej D. D. kwotę 1.335 zł (jeden tysiąc trzysta trzydzieści pięć złotych) tytułem części wynagrodzenia radcy prawnego K. Z. za pomoc prawną świadczoną z urzędu,

5.  przyznaje radcy prawnemu K. Z. kwotę 1.377 zł (jeden tysiąc trzysta siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem pozostałej części wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu ze środków budżetowych Skarbu Państwa,

6.  w pozostałym zakresie kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

Sygnatura akt I C 1354/16

UZASADNIENIE

Powódka, (...) Spółka z o.o. w B. wniosła przeciwko D. D. o zasądzenie kwoty 7.195 zł na podstawie weksla.

Pozwana wniosła o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości. Pozwana podniosła, że weksel in blanco został wystawiony na pożyczkodawcę K. K. i stanowił zabezpieczenie umowy pożyczki przez niego udzielonej. Zdaniem pozwanej tylko K. K. był upoważniony do wypełnienia weksla. Nadto pozwana podniosła brak podstaw do wypełnienia weksla, jako że zwrot pożyczki ma nastąpić dopiero 10 października 2017 r. Pozwana podniosła także, że w wyniku zawartej umowy otrzymała do wypłaty kwotę 2.500 zł, natomiast pozostała część pożyczki stanowiła wynagrodzenie za udzielenie przez powódkę poręczenia, które to miało charakter fikcyjny. Nadto powódka wskazała na niedopuszczalna jej zdaniem praktykę, kiedy to spółka działająca jako pełnomocnik osoby udzielającej pożyczki jest jednocześnie pośrednikiem kredytowym i poręczycielem, a wynagrodzenie za udzielenie zabezpieczenia stanowi jedyny koszt pożyczki stanowiący prawie jej dwukrotność. Pozwana wskazała, że zawarcie umowy na tak niekorzystnych warunkach było nadużyciem prawa w szczególności wobec jej wieku i stanu zdrowia i jako takie nie może korzystać z ochrony.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana D. D. zawarła w dniu 13 października 2013 r. z K. K. będącym jednocześnie wspólnikiem nieujawnionym w rejestrze powodowej spółki (jest właścicielem 5% udziałów) i reprezentowanym przez powodową spółkę, nazwanym w umowie pośrednikiem, umowę pożyczki kwoty 2.500 zł. Pozwana zobowiązała się do spłaty pożyczki do dnia 10 października 2017 r. Zabezpieczeniem pożyczki był weksel własny in blanco, natomiast warunkiem jej udzielenia było udzielenie zabezpieczenia w postaci umowy poręczenia zawartej przez powódkę z pośrednikiem, której koszt wyniósł 4.800 zł i był kredytowany opisywaną umową oraz nie podlegał zwrotowi w wypadku skutecznego odstąpienia przez pożyczkobiorca od umowy w terminie 14 dni. Wysokość kwoty zabezpieczenia ustalana byłą w zależności od wysokości pożyczki i okresu kredytowania. W wypadku braku spłaty pożyczki i jej spłaty przez pośrednika - powódkę miała nastąpić cesja wierzytelności na jego rzecz. Integralną częścią umowy był harmonogram jej spłat, w świetle którego powódka zobowiązała się do płaty kwoty 304 zł miesięcznie do dnia 10 od listopada 2015 r. do 10 października 2017 r. Obsługę pożyczki wykonywała powódka.

Pozwana dokonała spłaty pierwszej raty.

Jednocześnie pozwana zawarła z powódką umowę zlecenia, na podstawie której powódka zobowiązała się do zawarcia z pożyczkodawcą K. K. umowy poręczenia za zobowiązania pozwanej wynikające z opisanej wyżej umowy pożyczki. Pozwana zobowiązała się zapłacić powódce kwotę 4.800 zł tytułem wynagrodzenia. Powódka nie zawarła umowy poręczenia z pożyczkodawcą.

W dniu 19 stycznia 2016 r. została zawarta umowa przelewu wierzytelności z tytułu opisanej wyżej umowy pożyczki pomiędzy pożyczkodawcą a powódką, jednocześnie powódka oświadczyła, że spłaca pożyczkodawcy kwotę pożyczki do kapitału ogólnego pożyczkodawcy przeznaczonego na udzielanie pożyczek za pośrednictwem powódki. Jednocześnie cedent przeniósł na powódkę wszystkie zabezpieczenia tej wierzytelności.

W tym samym dniu, powódka wypowiedziała umowę pożyczki powołując się na nieistniejące postanowienie umowne (§ 6 pkt 4 podczas gdy § 6 umowy zawiera jedynie 3 punkty) i wezwała pozwana do zapłaty kwoty 7.195 zł .

Dowód:

1.  umowa pożyczki, k. 68-70,

2.  harmonogram spłaty, k. 87,

3.  umowa zlecenia, k. 71,

4.  pismo powódki z dnia 19 stycznia 2016 r. wraz z dowodem nadania, k. 88-89,

5.  oświadczenie powódki z dnia 13 stycznia 2017 r., k. 90,

6.  przesłuchanie prezesa powodowej spółki (...), k. 98,

7.  umowa przelewu wierzytelności, k. 112.

W dniu 13 października 2016 r. powódka wypełniła weksel na kwotę dochodzoną pozwem i pismem z dnia 2 lutego 2016 r. odebranym przez pozwaną 11 lutego 2016 r. wezwała ją do jego wykupu.

Dowód:

1.  weksel., k. 8,

2.  pismo z dnia 9 lutego 2016 r. z dowodem nadania, k. 9-11.

Sąd zważył, co następuje

Powództwo zasługuje na uwzględnienie jedynie w części.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie, w tym zwrot przez pozwaną jedynie pierwszej raty pożyczki w kwocie 304 zł, nie był przedmiotem sporu. Jego ustalenia sąd dokonał przy pomocy dowodów z dokumentów oraz przesłuchania stron postępowania ograniczone z uwagi na stan zdrowia pozwanej.

Jak wynika z materiału dowodowego zebranego w sprawie weksel wystawiony przez pozwaną, był wekslem niezupełnym tzw. „in blanco”. Istota tego weksla polega na tym, że wystawca zobowiązując się z weksla nie wypełnia blankietu, lecz kładzie na nim jedynie swój podpis. Charakteryzuje on się tym, że istnieje porozumienie między wystawcą weksla, a osobą dla której wystawca wręczył weksel, co do późniejszego jego uzupełnienia. Weksel ten staje się zupełny w razie skorzystania przez kontrahenta z prawa do jego wypełnienia.

Wydanie weksla in blanco o jakim mowa w art. 103 prawa wekslowego stwarza specjalny rodzaj zobowiązania wekslowego, które różni się znacznie od zobowiązania wynikającego z wydania całkowicie wypełnionego dokumentu wekslowego. Dlatego dłużnik oprócz zarzutów obiektywnych może mu przeciwstawić także zarzuty subiektywne, a zatem wynikające ze stosunku podstawowego łączącego go z wierzycielem. Wskutek tego abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego ulega pewnemu osłabieniu.

Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 493 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. , w sytuacji gdy pozwany kwestionuje wierzytelność powoda, to na nim spoczywa ciężar dowodu, iż wysokość zadłużenia będąca podstawą wystawienia weksla nie istnieje (vide: uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 7 stycznia 1967 r. III CZP 19/66 OSNCP 1968/5 poz. 79,por. uzasadnienie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17.02.1982r., ICR 13/82, LEX nr 54, M.Prawn. 1993/3/88).).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, po pierwsze podnieść należy, iż bezzasadny jest zarzut niedopuszczalności wypełnienia weksla przez powódkę w ogólności. Powódka nabyła bowiem skutecznie wierzytelność przeciwko pozwanej wynikająca z umowy pierwotniej; strony na mocy zawartej umowy przeniosły również istniejące zabezpieczenia, na co z resztą pozwana w treści umowy wyraziła zgodę. Oczywiście rację na pozwana, że obrót nieuzupełnionym wekslem następuje jedynie na zasadach przelewu (art. 509 k.c.), a dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wszystkie zarzuty aktualne wobec wierzyciela pierwotnego, a to na zasadzie art. 513 k.c. Skutkuje to jedynie jednak przyjęciem, że powódka była uprawniona do wypełnienia weksla zgodnie z postanowieniami zawartej umowy pożyczki.

Niemniej jednak prawidłowo wypełniony weksel mógł być uzupełniony jedynie kwotą 2.196 zł.

Zasadniczą kwestią, jaka była przedmiotem rozważań sądu w niniejszej sprawie, były konsekwencje uzależnienia zawarcia umowy pożyczki od zawarcia innej umowy – w tym wypadku umowy nazwanej przez strony umową zlecenia oraz czy umowa ta stanowiła w rzeczywistości zabezpieczenie udzielonej przez pożyczki.

Biorąc pod uwagę art. 65 kodeksu cywilnego, który stanowi, że w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, sąd dokonał analizy umowy zawartej przez strony biorąc pod uwagę całokształt ich zachowania.

W świetle art. 876. § 1 k.c., przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Podkreślenia wymaga na wstępie, że stronami umowy poręczenia są: wierzyciel w tym wypadku – K. K. i poręczyciel – powódka. Dłużnik – pozwana nie jest stroną takiej umowy. W umowie zlecenia, powódka oraz pozwana wskazały, że obejmuje ona zobowiązania pożyczkobiorcy, istniejące w chwili udzielenia niniejszego poręczenia oraz mogące powstać w przyszłości z tytułu niedokonania spłaty pożyczki terminie i na warunkach wynikających z umowy pożyczki. Postanowienia § 1 i § 2 umowy zlecenia wskazują, że na mocy analizowanej umowy powódka zobowiązała się udzielić wobec pożyczkodawcy poręczenia, natomiast pozwana zobowiązała się zapłacić za to wynagrodzenie. Tymczasem powódka nie wywiązała się z postanowień wskazanej umowy nie zawierając z pożyczkodawcą umowy zlecenia. Skoro analizowana umowa nie stanowiła zaś w rzeczywistości zabezpieczenia spłaty umowy pożyczki, kreując jednocześnie dodatkowe obowiązkowe koszty jej uzyskania, wynagrodzenie w niej ustanowione należało ocenić pod kątem zgodności z przepisami regulującymi umowę pożyczki.

Art. 720 k.c. stanowi, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W przedmiotowej sprawie strony zawarły umowę pożyczki, którą doprecyzowały wysokość pożyczki i sposób spłaty. Pozwana nie spłaciła całości pożyczki w wyznaczonym w harmonogramie spłat terminie, więc stronie powodowej należy się jej zwrot. Skoro zaś pozwana dopuściła się zwłoki w wykonaniu zobowiązania pozwana była na podstawie art. 492 k.c. uprawniona do odstąpienia od umowy, a pozwana na podstawie art. 494 k.c. winna jej zwrócić wszystko co w ramach umowy otrzymała.

Natomiast sąd uznał, iż nie należy się stronie powodowej zwrot kwoty z tytułu zabezpieczenia. Żądanie opłaty za czynności (w tym wypadku zawarcie umowy poręczenia), w sytuacji, gdy taka czynność nie miała miejsca, należało uznać za zmierzające do obejścia przepisów choćby o odsetkach maksymalnych. Tym samym przedmiotowa opłata w oderwaniu od kosztów jak i w ogóle wykonania samej usługi, stawałaby się ukrytymi, wyższymi niż maksymalne, odsetkami od sumy pożyczonego kapitału. Postanowienie takie, jako zmierzające do obejścia prawa jest nieważne na mocy przepisu art. 58 § 1 k.c.

Na uwagę zasługuje fakt, że analiza niniejszej sprawy prowadzi do przekonania, że powódka i jej wspólnik stworzyli system udzielania pożyczek zmierzający do obejścia przepisów prawa zarówno w aspekcie wskazanym wyżej, jak i przepisów kodeksu cywilnego chroniących konsumenta oraz ustawy o kredycie konsumenckim. Zważyć bowiem należy, że wspólnik powodowej spółki będący osobą fizyczną, nieprowadzący działalności gospodarczej udziela pożyczek z wydzielonego kapitału pozostającego w dyspozycji spółki. Powodowa spółka reprezentuje swojego wspólnika przy zawieraniu tych umów zobowiązując się jednocześnie do ich poręczenia (z czego się nie wywiązuje) generując tym samym koszty niepodlegające ocenie pod kątem przepisów kodeksu chroniących konsumenta (np. o wzorcach niedozwolonych) jak i ustawy o kredycie konsumenckim, w wysokości zależnej jedynie od wysokości pożyczki i terminu jej spłaty (jak zeznał prezes spółki) a oderwane całkowicie od faktycznych kosztów zabezpieczenia.

Nałożenie na pozwaną większych kosztów niż wynika to ze wskazanych wyżej uregulowań, pod pretekstem udzielenia poręczenia jest zdaniem sądu czynnością zmierzającą do obejścia przytoczonych wyżej przepisów. W związku z powyższym sąd uznał te postanowienia za nieważne, na podstawie art. 58 k.c. i w tym zakresie powództwo oddalił.

Tym samym skoro pozwana z udzielonej kwoty 2.500 zł spłaciła jedynie 340 zł zobowiązania jest do zwrotu kwoty 2.160 zł i tylko w tym zakresie zobowiązanie określone w wekslu, do wykupu którego pozwana została wezwana zgodnie z art. 38 prawa wekslowego, jest zasadne.

Orzeczenie o odsetkach uzasadnia przepis art. 481 § 1 k.c. Stanowi on bowiem, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Wysokość odsetek reguluje przepis art. 481 § 2 k.c., który stanowi, że jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. W przedmiotowej sprawie strona powodowa domagała się odsetek od dnia wytoczenia powództwa i od tej daty Sąd zasądził odsetki ustawowe.

Orzeczenie o kosztach sądowych uzasadnione jest treścią art. 100 k.p.c. , statuującymi zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu. Na koszty procesu w niniejszej sprawie składa się opłata 90 zł, koszty pełnomocnika powoda – 2.417 zł, opłata od zarzutów 270 zł (poniesiona przez Skarb Państwa), koszty pełnomocnika z urzędu 2.712 zł, czyli łącznie 5.489 zł. Powód żądał 7.195 zł wygrał jedynie w 30% czyli winien ponieść 70 % kosztów tj. kwotę 3.842 zł. Powód poniósł opłatę 90 zł i koszty pełnomocnika 2.417 zł czyli łącznie 2.507 zł tym samym musi ponieść tytułem pomocy z urzędu dla pozwanej 1.335 zł.

Wobec powyższego na podstawie art. 496 k.p.c., orzeczono jak w sentencji.