Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 października 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił A. S. prawa do emerytury.

Decyzja została wydana na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku, poz.1383 ze zm.).

W uzasadnieniu decyzji Zakład wskazał, iż ubezpieczony nie udowodnił 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku oraz nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Do stażu pracy w szczególnych warunkach nie zaliczono okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 8 kwietnia 1973 roku do 12 czerwca 1975 roku oraz okresu służby wojskowej od 1 września 1979 roku do 13 października 1979 roku, okresu przerwy w zatrudnieniu po wojsku od 14 października 1979 roku do 1 1listopada 1979 roku.

Za udowodniony Zakład przyjął staż pracy w szczególnych warunkach 14 lat 10 miesięcy i 17 dni oraz 23 lata 3 miesiące i 16 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony A. S.. Wyjaśnił, iż w okresie od 8 kwietnia 1973 roku do 12 czerwca 1975 roku uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w O. i też codziennie pracował w gospodarstwie rolnym rodziców – zarówno przed wyjściem do szkoły jak i po powrocie ze szkoły. Praca w gospodarstwie często przekraczała 6 godzin dziennie.

Zdaniem ubezpieczonego brak jest podstaw do odmowy zaliczenia okresu służby wojskowej od 1 września do 13 października 1979 roku, w sytuacji gdy okres ten został uwzględniony do ogólnego stażu pracy przy ustaleniu kapitału początkowego.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony A. S. urodził się w dniu (...). W dniu 28 września 2017 roku ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę.

Ubezpieczony wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

(wniosek – k.1-6 akt ZUS)

Od 1 września 1972 roku ubezpieczony uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w O.. Szkołę tę ubezpieczony ukończył w dniu 12 czerwca 1975 roku.

(świadectwo ukończenia szkoły – k.8 akt ZUS)

Od 9 września 1975 roku do 26 września 1990 roku ubezpieczony był zatrudniony w Ł. Zakładach (...) w Ł., przy czym w okresie od 9 września 1975 roku do 30 marca 1988 roku wykonywał prace ślusarza a od 1 kwietnia 1988 roku do 26 września 1990 roku prace spawacza.

W okresie od 27 października 1977 roku do 13 października 1979 roku ubezpieczony odbywał służbę wojskową.

Po zakończeniu służby wojskowej ubezpieczony podjął pracę od dnia 2 listopada 1979 roku.

(świadectwo pracy – k.9 akt ZUS)

(...) Zakłady (...) w Ł. wydały ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, z którego wynika, iż w okresie od 9 września 1975 roku do 26 września 1990 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach na stanowiskach:

-

od 9 września 1975 roku do 30 marca 1988 roku ślusarza obok stanowiska spawalniczego,

-

od 1 kwietnia 1988 roku do 26 września 1990 roku spawacza.

(świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach- k.10 akt ZUS)

W okresie od 9 października 1990 roku do 26 stycznia 1991 roku ubezpieczony wykonywał prace montera spawacza w Przedsiębiorstwie (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł..

(świadectwo pracy – k.14 akt ZUS)

W okresie od 1 września 1992 roku do 30 listopada 1992 roku ubezpieczony był zatrudniony w Urzędzie Gminy w P. jako robotnik fizyczny.

(świadectwo pracy – k.15 akt ZUS)

Ubezpieczony pobierał zasiłek dla bezrobotnych w okresach od 20 lutego 1991 roku do 21 lipca 1992 roku i od 3 grudnia 1992 roku do 13 listopada 1993 roku.

(zaświadczenie – k.17 akt ZUS)

Od 2 listopada 1993 roku ubezpieczony jest zatrudniony w (...) spółce akcyjnej w Z. jako mechanik.

(zaświadczenie – k.18 akt ZUS)

Rodzice ubezpieczonego K. i M. S. posiadali gospodarstwo rolne o powierzchni 5,95 ha.

(zaświadczenie Urzędu Gminy – k.21 odwrót akt ZUS)

Rodzice ubezpieczonego nie pracowali poza rolnictwem.

W gospodarstwie była hodowana trzoda chlewna w ilości 10-20 sztuk, były 4 krowy, około 40-50 kur i 30-50 królików.

Rodzice ubezpieczonego sprzedawali trzodę chlewną oraz mleko.

W gospodarstwie było uprawniane głównie zboże oraz ziemniaki (na powierzchni około 1,5 ha), kukurydza, buraki. Zboże i ziemniaki były na własne potrzeby gospodarstwa.

Mama ubezpieczonego zajmowała się prowadzeniem domu, pomagała przy obrządku inwentarza, zajmowała się dojeniem krów, pieleniem.

Pozostałe prace w gospodarstwie wykonywał ojciec ubezpieczonego i ubezpieczony.

Ubezpieczony wykonywał wszystkie prace w gospodarstwie, a ich rodzaj zależał od pory roku. Do stałych, codziennych obowiązków ubezpieczonego należało oprzątanie zwierząt. Raz dwa razy w tygodniu ubezpieczony po szkole pasł krowy na pastwisku.

Na pracę w gospodarstwie ubezpieczony poświęcał rano, przed szkołą około 2 godzin. Ubezpieczony rano woził mleko od mleczarni wozem, co zajmowało mi 30-40 min.

Ze szkoły ubezpieczony wracał około 14-15 i od godziny 16 wykonywał prace w gospodarstwie.

Ubezpieczony pracował przy młóceniu zboża, przygotowywał karmę dla zwierząt (wybierał ziemniaki z kopca, gotował je w parniku), wykonywał prace w polu, sadził ziemniaki, siał zboże, zajmował się opryskiwaniem ręcznym. Prace te wykonywał wspólnie z ojcem. Latem ubezpieczony pracował przy żniwach, koszeniu trawy, zbieraniu ziemniaków. Gospodarstwo rodziców ubezpieczonego nie było zmechanizowane.

W okresie zimowym praca w gospodarstwie zajmowała ubezpieczonemu 3-4 godziny, a w okresie wiosenno – jesiennym 5-6 godzin dziennie, w wakacje ubezpieczony pracował cały dzień.

Siostra ubezpieczonego uczyła się w szkole zawodowej w zawodzie krawcowej. Rodzice ubezpieczonego nie korzystali z pomocy pracowników najemnych, jedynie w czasie żniw rodzinie pomagał kuzyn.

(zeznania świadków J. J. min.00:26:16-00:34:56, K. S. min.00:34:56-00:43:23, W. K. min.00:43:23-00:51:17, zeznania ubezpieczonego min.00:03:41-00:24:03 w zw. z min.00:52:13-00:58:50 protokół z 4.04.2018 r.)

Szkoła ubezpieczonego była oddalona o około 5 km od jego miejsca zamieszkania. Ubezpieczony jeździł do szkoły autobusem. Ubezpieczony odrabiał lekcje i przygotowywał się do szkoły po zakończeniu pracy w gospodarstwie, wieczorem.

(zeznania ubezpieczonego min.00:03:41-00:24:03 w zw. z min.00:52:13-00:58:50 protokół z 4.04.2018 r.)

Po zakończeniu szkoły i podjęciu pracy ubezpieczony również wykonywał wszystkie prace w gospodarstwie rolnym. Ubezpieczony pracował na zmiany. Gdy ubezpieczony był w wojsku rodzice ubezpieczonego sami wykonywali prace w gospodarstwie, korzystając z pomocy rodziny.

(zeznania ubezpieczonego min.00:52:13-00:58:50 protokół z 4.04.2018 r.)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dowodów z ww. dokumentów, których autentyczności ani treści merytorycznej strony nie kwestionowały.

Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego i świadków W. K., K. S., J. J.. Zeznania te są spójne i logiczne. Świadkowie, w spornym okresie mieszkali w niedalekiej odległości od ubezpieczonego, dojeżdżali z nim wspólnie do szkoły i z nim wracali. Każdy ze świadków wykonywał prace w gospodarstwie swoich rodziców. Świadkowie widzieli ubezpieczonego przy pracy w gospodarstwie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z treścią art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku, poz.1383) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do treści art.184 ust.2 ww. ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 roku, emerytura, o której mowa w ust.1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Prawo do emerytury na podstawie art.184 ww. ustawy przysługuje ubezpieczonemu, który na dzień wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) spełnił określone w niej wymogi stażowe, a po tej dacie osiągnął wymagany wiek, niezależnie od tego czy w chwili osiągnięcia tego wieku wykonywał pracę w szczególnych warunkach, czy wykonywał inną pracę i czy pozostawał w zatrudnieniu.

Zgodnie z treścią §3 i 4 ww. rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Poza sporem pozostaje okoliczność, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych do pracy w szczególnych warunkach zaliczył ubezpieczonemu A. S. zatrudnienie w Ł. Zakładach (...) od 9 września 1975 roku do 31 sierpnia 1979 roku i od 2 listopada 1979 roku do 26 września 1990 roku w wymiarze 14 lat 10 miesięcy i 17 dni.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył odmowy zaliczenia do ogólnego stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od ukończenia 16 roku życia – od 8 kwietnia 1973 roku do 12 czerwca 1975 roku (do zakończenia nauki w zasadniczej szkole zawodowej) oraz do pracy w szczególnych warunkach okresu służby wojskowej od 1 września 1979 roku do 13 października 1979 roku i okresu między zakończeniu służby wojskowej a podjęciem pracy od 14 października 1979 roku do 2 listopada 1979 roku.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do spełnienia przez ubezpieczonego warunku posiadania na dzień 1 stycznia 1999 roku 25 lat stażu ubezpieczenia.

Ubezpieczony wniósł o zaliczenie do okresów ubezpieczenia pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od ukończenia 16 roku życia – od 8 kwietnia 1973 roku do 12 czerwca 1975 roku (do zakończenia nauki w zasadniczej szkole zawodowej) – 2 lat 2 miesięcy i 15 dni.

Zgodnie z treścią art.5 ust.1 ww. ustawy o emeryturach i rentach przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, następujące okresy:

1)  składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

Art.10 ust.1 punkt 3 ww. ustawy pozwala na uwzględnienie przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Okres ten jest traktowany jako okres składkowy.

Na gruncie systemu świadczeń z ubezpieczenia społecznego zagadnienie, czy praca w gospodarstwie rolnym, o której mowa w art.10 ust.1 punkt 3 ww. ustawy o emeryturach i rentach zaliczana jest pod jakimikolwiek warunkami, w szczególności wymaganego wymiaru czasu pracy, rozpatrywane było w orzecznictwie, między innymi w wyrokach Sądu Najwyższego: z dnia 10 maja 2000 roku (II UKN 535/99, OSNAP 2001 nr 21, poz. 650), z dnia 19 grudnia 2000 roku (II UKN 155/00, OSNAP 2002 nr 16, poz. 394), z dnia 4 października 2006 roku (II UK 42/06, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 292), z dnia 17 października 2008 roku (II UK 61/08, Lex nr 741080), z dnia 8 marca 2011 roku (II UK 305/10, Lex nr 852557), z dnia 18 września 2014 roku (I UK 17/14, Lex nr 1538420). Sąd Najwyższy brał pod uwagę, że praca w gospodarstwie rolnym nie może być traktowana inaczej, niż przebyte w poprzednim stanie prawnym okresy ubezpieczenia, a przynajmniej powinna być ekwiwalentna tytułowi ubezpieczenia.

Definicji gospodarstwa rolnego, osoby prowadzącej gospodarstwo rolne i osoby wykonującej pracę w gospodarstwie rolnym należy szukać w przepisach regulujących ubezpieczenie społeczne rolników. Za wymienione w art. 10 ust.1 punkt 3 ww., ustawy o emeryturach i rentach przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym, uważa się okresy wykonywania pracy na takich warunkach, jakie po dniu 1 stycznia 1983 roku dawałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników. Ustawa z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (tekst jednolity Dz.U. z 1989 nr 24 poz.133) wprowadzająca obowiązek ubezpieczenia społecznego domowników w art.2 punkt 2 zawierała definicję domownika określając go jako członka rodziny rolnika pracującego w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, ukończył 16 lat, nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów, a ponadto praca w gospodarstwie rolnym stanowi jego główne źródło utrzymania. Późniejsza definicja domownika z art.6 punkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jednolity Dz.U. z 2015 roku poz.704) również wymagała zamieszkiwania z rolnikiem lub w bliskim sąsiedztwie i stałej pracy w gospodarstwie rolnym. Stała praca w gospodarstwie rolnym nie polega na codziennym wykonywaniu czynności rolniczych, co ze względu na rozmiar gospodarstwa lub rodzaj produkcji rolnej może nie być w pewnych okresach konieczne, lecz polega na gotowości do wykonania pracy rolniczej, jeżeli sytuacja tego wymaga (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2001 roku II UKN 466/00). Zatem do stażu emerytalnego uwzględnia się - jak okresy składkowe - nie okresy jakiejkolwiek pracy rolniczej, a jedynie stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana (domownik) zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania w nim prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą. O stałości pracy w gospodarstwie rolnym decyduje zatem gotowość do świadczenia jej na rzecz osoby bliskiej w wymiarze czasu stosownym do zakładanego przez rolnika prawidłowego funkcjonowania tego gospodarstwa zgodnie z jego strukturą, przy uwzględnieniu jego obszaru, liczby pracujących w nim osób oraz sprzętu rolniczego.

Kwestia czy wykonywanie określonych czynności w gospodarstwie rolnym można uznać za okresy pracy w tym gospodarstwie była wielokrotnie przedmiotem rozważań w orzecznictwie sądowym, zwłaszcza w kontekście łączenia pracy w gospodarstwie rolnym z nauką w szkole. W judykaturze wykształcił się pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (to jest przed dniem 1 stycznia 1983 roku) przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: po pierwsze - wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art.6 punkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i po drugie - czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, to jest minimum 4 godziny dziennie. Za domownika uznaje się zaś osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa albo w bliskim sąsiedztwie oraz stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. Praca w gospodarstwie rolnym w ilości odpowiadającej co najmniej połowie pełnego wymiaru czasu pracy, ma mieć charakter ciągły, co oznacza, że wystarczające dla uznania pracy domownika w gospodarstwie rolnym za stałą jest wykonywanie w jej przebiegu wszystkich zabiegów agrotechnicznych związanych z produkcją w rozmiarze dyktowanym potrzebami i terminami tych prac oraz używaniem ułatwiającego te prace sprzętu oraz zajmowanie się inwentarzem w przypadku hodowli zwierząt (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006 roku, II UK 42/06oraz z dnia 21 kwietnia 1998 roku, II UKN 3/98). Rozmiar wykonywanej przez rolnika lub domownika pracy uzależniony jest od rodzaju i wielkości danego gospodarstwa rolnego, bowiem ma na celu zapewnienie jego prawidłowego funkcjonowania.

W orzecznictwie kładzie się nacisk na stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, co nie musi jeszcze oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, jeżeli sytuacja tego wymaga. Nie sprzeciwia się zaliczeniu takiej pracy fakt równoległej nauki, jeśli okoliczności faktyczne wskazują na potrzebę pomocy domownika w gospodarstwie i na realną możliwość pogodzenie pracy w gospodarstwie z nauką, nawet okresowo, od wiosny do jesieni, skoro w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego dopuszczalne jest zaliczanie okresów pracy w czasie samych wakacji szkolnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 roku, (...) 155/00, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 sierpnia 2012 roku, III AUa 59/12, Lex nr: 1217735).

Gotowość do pracy w gospodarstwie rolnym powinna korelować z wymiarem czasu pracy niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa rolnego, a negatywną przesłanką do jej przyjęcia jest wykonywanie w gospodarstwie rolnym prac sezonowych, doraźnie w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2015 roku, I UK 292/14 Legalis nr 1263220).

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne było zatem faktyczne ustalenie rodzaju i rozmiaru pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rodziców oraz ocena, czy czynności przez niego wykonywane były pracą w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art.10 ust.3 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Uwzględniając powyższe wskazać należy, że w świetle art.10 ust.1 punkt 3 ww. ustawy wymogiem koniecznym do uwzględnienia okresu pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym jako okresu uzupełniającego jest wykonywanie stałej pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, w którym zamieszkiwał i miał możliwość codziennego wykonywania prac związanych z pracę w gospodarstwie rolnym w wymiarze nie niższym a nawet wyższym, niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, iż wnioskodawca ukończył 16 lat w dniu (...), a zatem istnieje możliwość uwzględnienia jego pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od tej daty, o co też ubezpieczony wniósł.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego (spójnych i logicznych zeznań ubezpieczonego i świadków) wynika, że ubezpieczony świadczył pracę w gospodarstwie swoich rodziców w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Ubezpieczony wprawdzie w spornym okresie uczęszczał do zasadniczej szkoły zawodowej, ale była to szkoła oddalona jedynie o 5 km od gospodarstwa rolnego. Ubezpieczony mieszkał wraz z rodzicami i siostrą w gospodarstwie rolnym. Naturalną rzeczą było wykonywanie przez niego pracy w tym gospodarstwie. Rodzice ubezpieczonego pracowali w gospodarstwie rolnym, nie korzystali z pomocy innych osób (poza okresem żniw, kiedy to pomagał im w pracach kuzyn). Gospodarstwo rolne miało powierzchnię 5,95 ha. W gospodarstwie było uprawiane zboże, ziemniaki, w mniejszym zakresie kukurydza, buraki pastewne. W gospodarstwie była trzoda chlewna (10-20 sztuk), 4 krowy, drób (40-50 sztuk), króliki (30-40 sztuk). Do obowiązków ubezpieczonego należała codzienna opieka nad zwierzętami, dodatkowo ubezpieczony wykonywał prace polowe zależne od pory roku, rano woził mleko do mleczarni. Prace te wykonywał wspólnie z rodzicami, przy czym ojciec ubezpieczonego wykonywał prace polowe, a mama zajmowała się domem, doiła krowy, karmiła drób.

Zadania jakie wykonywał ubezpieczony były istotne dla normalnego funkcjonowania gospodarstwa, bowiem rodzice ubezpieczonego nie korzystali z pomocy najemnej a główny ciężar prac polowych spoczywał na ojcu ubezpieczonego i ubezpieczonym. Gospodarstwo nie było zmechanizowane, większość czynności wykonywano ręcznie, co niewątpliwie przekładało się na wydłużony czas jaki im poświęcano.

W ocenie Sądu ubezpieczony wykazał, że wykonywał stałą pracę w gospodarstwie rolnym rodziców w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Należy także wskazać, iż stałość wykonywania pracy w gospodarstwie nie musi oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, lecz gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej. Ubezpieczony mieszkał wraz z rodzicami, miał stałe obowiązki w gospodarstwie rolnym a dodatkowo wykonywał zlecone przez ojca prace.

Okres pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym rodziców, po ukończeniu przez ubezpieczonego 16 lat (od 8 kwietnia 1973 roku) do zakończenia szkoły (do 12 czerwca 1975 roku) należy zaliczyć, zgodnie z treścią art.10 ust.1 punkt 3 ww. ustawy do okresu składkowego wymaganego do uzyskania prawa do emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresu 25 lat (1 rok 8 miesięcy i 14 dni).

Drugą sporną kwestią było zaliczenie ubezpieczonemu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu służby wojskowej – od 1 września 1979 roku do 13 października 1979 roku (1 miesiąc i 13 dni).

Warunki zaliczenia okresów pełnienia służby wojskowej do wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem regulowała ustawa z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku, poz.1430) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. nr 44, poz. 318).

Ubezpieczony pełnił służbę wojskową w okresie od 27 października 1977 roku do 13 października 1979 roku.

Organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu do okresu pracy w szczególnych warunkach okres pełnienia służby wojskowej od 27 października 1977 roku do 31 sierpnia 1979 roku.

Przepis art.108 ust.1 ww. ustawy o powszechnym obowiązku obrony (w brzmieniu obowiązującym do 31 sierpnia 1979 roku) stanowił, że czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. W myśl §3 art.108 ustawy o powszechnym obowiązku obrony, warunkiem wliczenia służby wojskowej do okresu zatrudnienia jest zachowanie terminów, o których mowa w art.106 ust.1 lub w art.107 ust.1. Zgodnie z §5 ust.1 ww. rozporządzenia Rady Ministrów z 22 listopada 1968 roku żołnierzowi, który podjął zatrudnienie stosownie do zasad określonych §2-4, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Te przepisy zostały prawidłowo zastosowane przez organ rentowy, który zaskarżoną decyzją zaliczył do okresu pracy w szczególnych warunkach również okres pełnienia służby wojskowej przez ubezpieczonego, w tym że okres ten ograniczył do 31 sierpnia 1979 roku. Tymczasem od 1 września 1979 roku weszły w życie regulacje przyjęte w ustawie z dnia 28 czerwca 1979 roku o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. nr 15, poz. 97) oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 września 1979 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i osób spełniających zastępczo obowiązek służby wojskowej oraz członków ich rodzin (tekst jednolity Dz. U. z 1981 roku, nr 3, poz. 17 z późn. zm.), które wprowadziły istotne zmiany w przedmiocie zaliczania okresu służby wojskowej i okresu pracy poprzedzającego odbywanie tej służby przy ustalaniu wszelkich uprawnień pracowniczych. Przedmiotowe unormowania - generalnie - wprowadzały wyraźnie korzystniejsze dla pracowników (byłych żołnierzy) zasady kwalifikowania okresów służby wojskowej do celów związanych z zatrudnieniem. Zgodnie z nowym (zmodyfikowanym wówczas) brzmieniem art.120 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej obowiązującym od 1 września 1979 roku okres pełnienia niezawodowej służby wojskowej należało traktować tak samo, jak wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy i to w zakresie wszystkich uprawnień pracowniczych. Powołane rozporządzenie wykonawcze wprowadziło w przepisie §4 punkt 1 zasadę, że w razie podjęcia pracy w ciągu 30 dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej w innym zakładzie pracy niż zakład, w którym pracownik był zatrudniony w dniu powołania do służby, do okresu zatrudnienia w nowym zakładzie pracy, oprócz służby wojskowej, zalicza się również okres zatrudnienia w poprzednim zakładzie pracy. Przepisy, które weszły w życie po dniu 31 sierpnia 1979 roku nie wprowadziły zatem żadnej istotnej zmiany w sytuacji wliczania do uprawnień pracowniczych okresu służby wojskowej. Zatem okresy odbytej służby wojskowej traktuje się tak samo, jak wykonywanie pracy, a więc zalicza się je do stażu pracy wymaganego do nabycia emerytury również w wieku obniżonym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 sierpnia 2013 roku, III AUa 428/13, Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 8 czerwca 2017 roku, III AUa 1341/16, Lex nr 2321952).

W uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2018 roku (I UK 513/16, Lex nr 2455735) Sąd Najwyższy wskazał, iż „w ramach problematyki kwalifikowania okresów pełnienia zasadniczej służby wojskowej jako okresów równorzędnych z okresami rzeczywistego wykonywania zatrudnienia na podstawie stosunku pracy do celów związanych z ustalaniem uprawnień pracowniczych w judykaturze formułuje się tezę, że generalnie zasadą jest wliczenie okresu zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia (art.301 k.p.). Jeżeli pracownik wrócił do zakładu pracy, jego zatrudnienie przed służbą wojskową, okres służby wojskowej i okres pracy po służbie wojskowej traktowano tak, jakby to był nieprzerwany okres zatrudnienia w tym samym zakładzie pracy. Okres takiej służby jest zatem okresem zaliczanym do pracowniczego stażu zatrudnienia i od chwili tego zaliczenia stanowi z nim jedność oraz dzieli w przyszłości jego los. Problem wliczenia okresu zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia powinien być rozstrzygnięty na podstawie przepisów obowiązujących w dacie podjęcia zatrudnienia po zakończeniu służby wojskowej. Okres służby wojskowej jest bowiem okresem zaliczanym do stażu pracowniczego w tym momencie i z nim „ciągniony”. Aktualnie obowiązujące (odmienne) przepisy nie zmieniają tej oceny, jeśli zaliczenie okresu służby wojskowej nastąpiło z mocy prawa w dacie podjęcia zatrudnienia po zakończeniu służby wojskowej wobec spełnienia ku temu odpowiednich przesłanek (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2012 roku, II PK 138/12, Lex nr 1619629 czy z dnia 17 maja 2012 roku, I UK 339/11 i powołane tam orzeczenia). Przepis art.108 ust.1, a następnie art. 120 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony nadawał żołnierzom zasadniczej lub okresowej służby wojskowej szczególne uprawnienia, nakazując wliczenie czasu odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym żołnierz podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających nie tylko z Kodeksu pracy, ale także z przepisów szczególnych. Z przepisów tych wynikała zatem czytelna i językowo jednoznaczna zasada, że pracownikowi, który we wskazanym terminie po zakończeniu służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w chwili powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Powołane przepisy statuowały zatem fikcję prawną, odnosząca się do wszelkich (tak z zakresu prawa pracy, jak i zabezpieczenia społecznego - lege non distinguente nec nostrum est distinguere) przepisów szczególnych.”

Brak jest zatem podstaw do odmowy zaliczenia ubezpieczonemu całego okresu służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach do 13 października 1979 roku.

Nie podlega natomiast zaliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach okres po zakończeniu służby wojskowej (od 14 października 1979 roku) do dnia podjęcia pracy (2 listopada 1979 roku).

Zdaniem Sądu termin 30 dni określony w art.120 ww. ustawy jest terminem w którym pracownik ma wyrazić wolę powrotu do pracy, ale nie może być zaliczony jako okres składkowy czy nieskładkowy, gdyż brak jest jakichkolwiek unormowań w tym zakresie. Przepis ten wskazuje, że do okresów składkowych można zaliczyć okres czynnej służby wojskowej w nie okres przerwy między zakończeniem służby a podjęciem pracy.

Reasumując zaliczenie okresu od 1 września do 13 października 1979 roku do niespornego okresu pracy w szczególnych warunkach (14 lat 10 miesięcy i 17 dni) skutkuje spełnieniem warunku posiadania przez ubezpieczonego 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Stosownie do treści art. 129 ust. 1 ww. ustawy, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę w dniu 28 września 2017 roku.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art.477 ¹⁴§2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 1 września 2017 roku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art.98§1 k.p.c., nakładając na Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. obowiązek zwrotu ubezpieczonemu kosztów procesu, które stanowi wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku (tekst jednolity Dz.U. z 2018 roku, poz.265)

ZARZĄDZENIE

1.  Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS z pouczeniem o prawie, terminie i sposobnie złożenia apelacji.

2.  Wypożyczyć pełnomocnikowi ZUS akta rentowe zobowiązując do zwrotu w przypadku złożenia apelacji.

23 kwietnia 2018 roku