Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie V Wydział Gospodarczy, w składzie:

Przewodniczący: SSO Maciej Wasilewski,

Sędziowie: SSO Wiesław Kasprzyk,

SSR del. Maciej Rzewuski (spr.),

Protokolant: st. sekr. sąd. Małgorzata Chodkowska

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko K. J. (1)

o eksmisję

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 17 sierpnia 2017 r., V GC 2750/16

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu – Sądowi Gospodarczemu w Olsztynie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za II instancję.

SSO Wiesław Kasprzyk SSO Maciej Wasilewski SSR del. Maciej Rzewuski

Sygn. akt V Ga 319/17

UZASADNIENIE

Powód A. P. wniósł o nakazanie pozwanemu K. J. (1), aby ten opuścił i opróżnił z osób i rzeczy stanowiących jego własność część budynku gospodarczego o powierzchni 607 m ^{( 2)}, położonego w miejscowości P., przy ul. (...) i wydal go powodowi. Nadto, wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu swego żądania podał, że pozwany bez tytułu prawnego zajmuje należącą do niego część budynku gospodarczego o powierzchni ok. 607 m ². Zajęta część budynku została dokonana bez jego zgody i wiedzy w dniu 6 listopada 2015 r. Nadto nie płacił z tego tytułu czynszu. W związku z tym powód wezwał pozwanego do zapłaty oraz do natychmiastowego opuszczenia zajmowanej części budynku, najpóźniej do dnia 31 marca 2016 r. Pozwany nie ustosunkował się do dnia dzisiejszego do wezwania oraz nie opuścił zajmowanej części budynku.

Pozwany K. J. (1) wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu na jego rzecz. W uzasadnieniu wskazał, że zajmowana przez niego część nieruchomości stanowi własność powoda oraz P. G. (1), którzy wybudowali ją w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej w ramach spółki cywilnej (...) w P.. P. G. (1) został zatrudniony u pozwanego i użyczył mu nieodpłatnie za zgodną powoda część pomieszczeń nieruchomości. Tym samym zaprzecza, aby korzystał z części nieruchomości bez tytułu prawnego. Kwestionuje nadto legitymację czynną powoda.

Dodał, że powód od 2004 r. nie prowadzi z P. G. (1) wspólnych interesów. Od tego czasu powód unika fizycznego podziału nieruchomości. Obecnie powód prowadzi działalność gospodarczą zarejestrowaną na syna w opisanej nieruchomości.

Wyrokiem z dnia 17 sierpnia 2017 r., V GC 2750/16, Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i rozważania:

W dniu 24 listopada 2003 r. w P. pomiędzy powodem A. P. a P. G. (1)doszło do zawarcia umowy spółki cywilnej, która następnie była aneksowana w dniu 7 września 2007 r., w dniu 1 października 2007 r. oraz w dniu 7 maja 2010 r. Zgodnie z § 6 umowy, aneksowym 7 maja 2010 r., prowadzenie spraw spółki i reprezentowanie spółki Wspólnicy wykonują łącznie. Do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków spółki majątkowych oraz niemajątkowych upoważnieni byli wspólnicy łącznie. Wspólnicy łącznie byli także uprawnieni do odbioru oświadczeń pochodzących od osób trzecich. Wspólnik zaś sam był uprawniony do prowadzenia spraw spółki nie przekraczających zakresu zwykłego zarządu. Zobowiązania oraz wydatki na kwotę ponad 700 zł nie należały do zakresu zwykłych czynności spółki.

W toku prowadzonej działalności gospodarczej w ramach spółki cywilnej (...) powód oraz P. G. (1) nabyli nieruchomość przy ulicy (...) w P., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgi wieczyste: KW nr (...) i KW nr (...). Na przedmiotowej nieruchomości został przez wspólników wybudowany na potrzeby prowadzonej działalności budynek usługowy z dwoma halami na parterze oraz biurami na pierwszym piętrze. Do dnia dzisiejszego nie doszło do rozwiązania przedmiotowej spółki. K. J. (1) korzystał z należącej do wspólników spółki cywilnej części budynku gospodarczego o powierzchni ok. 607 m ² położonej przy ul. (...) w P..

Sąd I instancji uznał, iż w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego żądanie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie. Jako pierwszorzędną kwestię wymagającą rozważenia Sąd Rejonowy wskazał ustalenie, czy powód był legitymowany czynnie do występowania w przedmiotowej sprawie.

Sąd ten wskazał, że wspólnik spółki cywilnej nie jest legitymowany do dochodzenia wierzytelności wchodzącej w skład majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej. W takiej sprawie występuje bowiem łączna legitymacja czynna wspólników spółki, wymagająca ich łącznego udziału w sprawie po stronie powodów, w ramach współuczestnictwa materialnego koniecznego. O takim charakterze współuczestnictwa świadczy wspólność praw i obowiązków wynikających ze współwłasności łącznej, wymagająca łącznego występowania w sprawie wszystkich uprawnionych podmiotów. Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, jak również zdolności sądowej, jest stosunkiem zobowiązaniowym łączącym wspólników, który powstał dla osiągnięcia określonego celu gospodarczego. Wspólność łączna oznacza niepodzielność majątku oraz brak określenia wysokości udziałów przysługujących poszczególnym wspólnikom, a każdy z nich jest współwłaścicielem majątku jako całości oraz każdej rzeczy i prawa wchodzących w jego skład.

Sąd I instancji wskazał, że w przepisach dotyczących spółki cywilnej nie ma postanowień upoważniających poszczególnych wspólników do samodzielnego dochodzenia „praw przysługujących spółce”. Sąd Rejonowy stwierdził, że po stronie powodowej zachodziło współuczestnictwo konieczne, o którym mowa w art. 72 § 2 k.p.c. Wskazał, że w sprawie z powództwem wystąpił wspólnik spółki cywilnej domagając się nakazania pozwanemu opuszczenia i opróżnienia z osób i rzeczy części budynku gospodarczego o powierzchni 607 m ², położonego w P. przy ul. (...), wchodzącej w skład majątku objętego wspólnością majątkową wspólników spółki. Stwierdził, że majątkiem wspólnym wspólników spółki cywilnej jest mienie, w którego skład wchodzą prawa majątkowe, przysługujące niepodzielnie wszystkim wspólnikom. Udziały wspólników w majątku wspólnym nie są oznaczone ułamkiem ani w inny sposób, każdy ze wspólników jest tak samo uprawniony zarówno do całego majątku, jak i do poszczególnych jego składników. Sąd I instancji wskazał, że żądanie opuszczenia i opróżnienia z osób i rzeczy części budynku gospodarczego stanowiącej własność powoda, a objętej wspólnością, byłoby ukierunkowane na powiększenie majątku odrębnego wspólnika, zaś samodzielną legitymację do dochodzenia na własną rzecz przypadającej mu części nieruchomości wspólnik spółki cywilnej uzyskuje dopiero po jej rozwiązaniu.

Sąd I instancji wskazał, że przed rozwiązaniem spółki wspólnik może dochodzić wierzytelności objętej majątkiem wspólnym tylko na rzecz wszystkich wspólników. Sposób reprezentacji spółki cywilnej przez wspólnika, unormowany w art. 865 i 866 k.c. dotyczy reprezentacji wspólników mających łączną legitymację procesową. Prawo do reprezentacji nie legitymuje wspólnika do działania we własnym imieniu i na własną rzecz.

W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał, że brak pełnej legitymacji czynnej procesowej jednego wspólnika z uwagi na współuczestnictwo konieczne dwojga wspólników spółki cywilnej winno skutkować oddaleniem powództwa. Powód domagał się bowiem wydania tylko dla niego całej nieruchomości, która faktycznie stanowiła wspólność łączną wspólników spółki cywilnej. Sąd wskazał, że żądanie powoda dotyczyło majątku wspólnego spółki, a domagał się wydania nieruchomości od pozwanego tylko dla siebie. Jednocześnie Sąd zauważył, że z okoliczności faktycznych sprawy wynikało, że pozwany korzystał z części nieruchomości za zgodą drugiego wspólnika, w związku z tym oczywiste było, że drugi wspólnik nie wyrazi zgody na żądanie eksmisji pozwanego na rzecz powoda. Stąd powództwo oddalono, a o kosztach orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia złożył powód zaskarżając je w całości. Orzeczeniu zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. przepisu art. 209 k.c., poprzez dokonanie jego błędnej wykładni, a w konsekwencji uznanie, że przepis ten nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie, w sytuacji gdy powód nie dochodzi zapłaty wierzytelności majątkowej wchodzącej w skład majątku wspólnego spółki cywilnej, a jedynie dochodzi wydania nakazu opuszczenia i opróżnienia budynku przez pozwanego, co jednoznacznie stanowi czynność zachowawczą – ochronę wspólnego prawa,

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 195 § 1 k.p.c. poprzez niezastosowanie jego dyspozycji, a w konsekwencji niewezwanie współuczestnika koniecznego do wzięcia udziału w sprawie, w sytuacji gdy Sąd ten uznał, iż w charakterze powodów nie występują wszystkie osoby, których udział jest konieczny.

W oparciu o powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wydanie nakazu opuszczenia przez pozwanego i opróżnienia z osób i rzeczy stanowiących jego własność całego budynku położonego w P. przy ul. (...) i wydania go powodowi. Z ostrożności procesowej w przypadku uznania, że w sprawie znajduje zastosowanie przepis art. 72 § 2 k.p.c. powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Nadto, powód domagał się zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako zasadna podlegała uwzględnieniu i w konsekwencji doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Stosownie do treści art. 209 k.c. każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do podejmowania czynności zmierzających do zachowania majątku wspólnego, w tym do czynności procesowych. Czynności zachowawcze to według określenia ustawy takie, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa, czyli prawa własności. Chodzi zatem o wszelkie zachowania, które mają zapobiec utracie lub uszczupleniu samego prawa własności lub jego przedmiotu, rzeczy. Do czynności zachowawczych zaliczyć można np. wytoczenie powództwa windykacyjnego, które zmierza do odzyskania przez współwłaścicieli utraconego władztwa nad rzeczą i jednocześnie zapobiega utracie prawa własności na skutek zasiedzenia ( vide: uchwała SN(7) z dnia 15 września 1960 r., I CO 16/60, OSN 1961, Nr 2, poz. 31), powództwa negatoryjnego ( vide: orzeczenie SN z dnia 30 marca 1962 r., III CR 237/62, OSNC 1963, Nr 2, poz. 48), wystąpienie z wnioskiem o rozgraniczenie nieruchomości, o zasiedzenie, wystąpienie z powództwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (vide: wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CSK 114/05, OSP 2007, Nr 4, poz. 46) czy też żądanie eksmisji najemcy z lokalu mieszkalnego ( vide: postanowienie SW w Poznaniu z dnia 17 sierpnia 1973 r., III CR 1366/73, OSP 1975, Nr 4, poz. 99). Nie będą czynnościami zachowawczymi takie, które chronią jedynie prawo jednego czy kilku współwłaścicieli, ale nie prawo wspólne.

Mając na uwadze, że powództwo wytoczone w niniejszej sprawie związane jest z ochroną windykacyjną nieruchomości stanowiącej własność wspólników spółki cywilnej, w ocenie Sądu II instancji, zasadne jest twierdzenia skarżącego, że powód posiada legitymację czynną do wytoczenia niniejszego powództwa. Złożony pozew, mimo złożenia go tylko przez jednego ze wspólników, służy bowiem ochronie ich wspólnego majątku, a zatem mieści się w kategorii wyżej opisanych czynności zachowawczych.

Wbrew stanowisku Sądu I instancji, brak było więc podstaw do uznania, że in casu zachodzi współuczestnictwo materialne konieczne. Zgodzić należy się przy tym ze skarżącym, że nawet w przypadku uznania przez Sąd I instancji, że w charakterze powodów nie występują wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, zastosowanie winien znaleźć przepis art. 195 k.p.c. Zgodnie z tą regulacją, w takiej sytuacji to Sąd wzywa stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby niebiorące udziału w sposób, by ich wezwanie lub zawiadomienie było możliwe, a w razie potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora. W badanej sprawie Sąd takiego wezwania nie wystosował.

Powyższe prowadzić musiało do wniosku, że w niniejszej sprawie konieczne stało się uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, bowiem przez uznanie braku legitymacji czynnej powoda, nie została rozpoznana istota sprawy. Zgodnie z orzecznictwem, nierozpoznanie istoty sprawy ma miejsce wówczas, gdy sąd I instancji nie orzekł merytorycznie o żądaniu strony, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo pominął merytoryczne zarzuty strony i w swoim rozstrzygnięciu w istocie nie odniósł się do tego co było przedmiotem sprawy ( vide: postanowienie SN z dnia 1 grudnia 2000 r., V CKN 80/00, wyrok SN z dnia 24 marca 2004 r., I CK 505/03, Legalis).

Sąd I instancji nie zbadał materialnej podstawy żądania, zatem jedyną słuszną decyzją było uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 k.p.c.), czemu Sąd Okręgowy dał wyraz w sentencji orzeczenia. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego oparto o przepis art. 108 § 2 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy (art. 386 § 6 k.p.c.) Sąd Rejonowy winien rozpoznać wnioski dowodowe zgłoszone w toku postępowania, a następnie dokonać materialnoprawnej oceny żądania powoda.

SSO Wiesław Kasprzyk SSO Maciej Wasilewski SSR del. Maciej Rzewuski

ZARZĄDZENIE

1.  (...),

2.  (...).

O., 10 kwietnia 2018 r.