Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2018 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2018 r. w Piszu

sprawy z powództwa S. P.

przeciwko J. P., R. P., A. P. (1), A. P. (2)

o zachowek

o r z e k a :

I.  Zasądza od pozwanych J. P., R. P., A. P. (1), A. P. (2) na rzecz powoda S. P. kwoty po 7559,50 zł (siedem tysięcy pięćset pięćdziesiąt dziewięć złotych 50/100 groszy), płatne w terminie trzech miesięcy, wraz z ustawowymi odsetkami od 08.12.2017r. do dnia zapłaty.

II.  Zasądza od powoda S. P. na rzecz pozwanych J. P., R. P., A. P. (1), A. P. (2) kwoty po 1800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

III.  Nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt I C 1196/17

UZASADNIENIE

S. P. wystąpił z powództwem przeciwko J. P., A. P. (1), R. P. i A. P. (2) o zachowek. Domagał się zapłaty na swoją rzecz kwot po 7 559,50 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu, to jest od dnia 8 grudnia 2017 roku, do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu podniósł, że spadkodawczyni B. P. zmarła 8 sierpnia 2014 roku. Do spadku po niej z ustawy powołani byliby synowie J. P., K. P. i S. P.. Sąd Rejonowy w Piszu postanowieniem wydanym w sprawie I Ns 538/15 stwierdził, że spadek po B. P. na podstawie testamentu sporządzonego 14 października 1993 roku nabyli: syn J. P., synowa A. P. (1) oraz wnukowie R. P. i A. P. (2) po ¼ części każde z nich.

Powód wskazał, że w dacie zgonu spadkodawczyni nie była właścicielem żadnego majątku. Spadkodawczyni była współwłaścicielką w udziale 5/8 części nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), składającej się z prawa użytkowania wieczystego działki gruntu oznaczonej nr geod. (...)o powierzchni 691 m ² oraz posadowionych na niej, stanowiących odrębną nieruchomość, budynków – mieszkalnego i gospodarczego. Umową darowizny z 5 marca 1994 roku B. P. darowała przypadający jej udział w opisanej wyżej nieruchomości synowi J. P., synowej A. P. (1) oraz wnukom R. P. i A. P. (2).

Powód wskazał, że wartość opisanej wyżej nieruchomości ustalona została przez Sąd Rejonowy w Piszu w sprawie I Ns 535/15 na kwotę 312 477,00 złotych. Jednocześnie Sąd ustalił wówczas, że J. P. poniósł nakłady na tę nieruchomość w kwocie 22 185,00 złotych. Zatem do wyliczenia zachowku powód przyjął w niniejszej sprawie wartość nieruchomości na kwotę 290 292,00 złotych (312 477,00 zł – 22 185,00 zł). Na dzień darowizny spadkodawczyni była współwłaścicielką tej nieruchomości w udziale 20/32 części, czyli wartość jej udziału wynosi 181 432,50 złotych. Przy dziedziczeniu ustawowym powodowi przypadłaby 1/3 część spadku, a więc tytułem zachowku należy się mu połowa wartości tego udziału, to jest kwota 30 238,00 złotych, czyli od każdego z pozwanych kwota po 7 559,50 złotych.

Nadto powód podniósł, że ustnie zwracał się do pozwanych o ugodowe załatwienie sprawy, lecz pozwani odmówili.

Pozwani J. P., A. P. (1), R. P. i A. P. (2) w odpowiedzi na pozew uznali powództwo w całości i na podstawie art. 101 k.p.c. wnieśli o zasądzenie od powoda na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu podnieśli, że nie dali powodowi żadnych podstaw do wytoczenia niniejszego powództwa. Zaprzeczyli, aby powód wzywał ich do zapłaty zachowku i aby rozmawiał z nimi na ten temat.

Na rozprawie w dniu 17 kwietnia 2018 roku powód S. P. wniósł o określenie terminu zapłaty zachowku przez pozwanych na 3 miesiące.

Pozwani przychylili się do tego wniosku.

Sąd ustalił, co następuje:

A. i B. małżonkom P. przysługiwało prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ulicy (...), stanowiącej działkę gruntu oznaczoną nr geod. (...), oraz prawo własności do budynków posadowionych na tej nieruchomości stanowiących odrębną nieruchomość, dla których to nieruchomości Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...).

A. P. (3) zmarł 19 stycznia 1984 roku w P..

Sąd Rejonowy w Piszu postanowieniem z 28 czerwca 1993 roku wydanym w sprawie I Ns 44/93 stwierdził, że spadek po A. P. (3) nabyli: żona B. P., syn J. P., syn K. P. i syn S. P. po ¼ części każde z nich.

W dniu 5 marca 1994 roku B. P. przysługujący jej udział w opisanym wyżej prawie do nieruchomości oraz budynkach stanowiących odrębną nieruchomość darowała synowi J. P., synowej A. P. (1) oraz wnukom R. P. i A. P. (2).

(okoliczności bezsporne, dowód: akta księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Piszu; postanowienie z 28.06.1993r. k. 28 akt sprawy I Ns 44/93 Sądu Rejonowego w Piszu)

W dniu 8 sierpnia 2014 roku B. P. zmarła. W chwili śmierci była wdową. Pozostawiła troje dzieci: J. P., K. P. i S. P..

Sąd Rejonowy w Piszu prawomocnym postanowieniem z 21 stycznia 2016 roku wydanym w sprawie I Ns 538/15 stwierdził, że spadek po B. P. na podstawie testamentu z 15 października 1993 roku nabyli: syn J. P., synowa A. P. (1), wnuk R. P. i wnuk A. P. (2) po ¼ części każde z nich.

Spadkodawczyni B. P. nie pozostawiła żadnego majątku.

(okoliczności bezsporne; dowód: postanowienie z 21.01.2016r. k. 14 wraz z pisemnym uzasadnieniem k. 17-18 akt sprawy I Ns 538/15 Sądu Rejonowego w Piszu)

Łączna wartość opisanego wyżej prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ulicy (...), stanowiącej działkę gruntu oznaczoną nr geod. (...), oraz prawa własności do budynków posadowionych na tej nieruchomości stanowiących odrębną nieruchomość, wynosi 290 292,00 złotych, zaś wartość udziału przysługującego B. P. w chwili dokonywania darowizny, wynoszącego 20/32 części, wynosi 181 432,50 złotych.

(okoliczności bezsporne, dowód: postanowienie z 21.09.2017r. k. 414 akt sprawy I Ns 535/15 Sądu Rejonowego w Piszu)

Sąd zważył, co następuje:

Swoboda dysponowania majątkiem za życia, na przykład w formie darowizn, czy swoboda testowania pozwalająca na dowolne dysponowanie majątkiem w testamencie na wypadek śmierci mogą prowadzić do pokrzywdzenia osób najbliższych spadkodawcy, które zresztą czasem przyczyniają się do tworzenia lub powiększania majątku spadkowego. Stąd też osoba fizyczna ma przynajmniej moralny obowiązek wspierania rodziny, w tym też pozostawienia im korzyści ze spadku. Jednakże o tym, kto, jakie i na jakich zasadach otrzyma korzyści po zmarłym, decyduje ustawa. Można więc twierdzić, że w kręgu rodziny zmarłego istnieją osoby, którym pozostawienie korzyści jest obligatoryjne w zakresie określonym w ustawie. Stąd też nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić majątkiem zupełnie dobrowolnie, z pominięciem najbliższych (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25.07.2013r. w sprawie I ACa 141/12).

Ochrona praw najbliższej rodziny zmarłego należy do podstawowych założeń prawa spadkowego. Znajduje ona wyraz w wielu instytucjach uregulowanych w księdze czwartej kodeksu cywilnego, w tym też i w instytucji zachowku (art. 991-1011 k.c.) zapewniającej osobom wskazanym w ustawie określoną korzyść ze spadku nawet wbrew woli zmarłego (vide wyrok Sądu Najwyższego z 13.06.2013r. w sprawie V CSK 385/12).

W myśl art. 991 § 1 k.c., zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału, czyli tzw. zachowek.

Zgodnie z art. 993 k.c. w zw. z art. 994 § 1 k.c., przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkodawcę, za wyjątkiem:

- drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych

- oraz darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Zgodnie z treścią art. 995 § 1 k.c. wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.

W przedmiotowej sprawie bezspornie ustalono, że spadkodawczyni B. P. w dacie otwarcia spadku nie posiadała żadnego majątku, posiadała trzech synów, w tym powoda, oraz, że spadek po niej na podstawie testamentu nabył jej syn J. P., synowa A. P. (1), wnuk R. P. i wnuk A. P. (2) - w częściach równych.

W tym stanie rzeczy Sąd ustalił, iż powodowi przysługuje prawo do zachowku. Jako że uprawniony do zachowku powód nie był trwale niezdolny do pracy ani małoletni, zachowek mu należny wynosi ½ wartości udziału spadkowego jaki by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym po zmarłej matce.

Bezspornie ustalono, że jedynym majątkiem spadkodawczyni był udział wynoszący 20/32 części w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ulicy (...), stanowiącej działkę gruntu oznaczoną nr geod. (...), oraz prawie własności do budynków posadowionych na tej nieruchomości stanowiących odrębną nieruchomość, dla których to nieruchomości Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), który to majątek spadkodawczyni za życia darowała synowi J. P., synowej A. P. (1) oraz wnukom R. P. i A. P. (2).

Nie budzi wątpliwości Sądu, iż dokonana przez spadkodawczynię na rzecz pozwanych darowizna podlega doliczeniu do spadku. Wyłączenia, o których mowa w powołanym wyżej art. 994 § 1 k.c. nie zachodzą w przedmiotowej sprawie.

Wartość przedmiotu darowizny dokonanej przez spadkodawczynię Sąd ustalił w oparciu o zgodne stanowisko stron na kwotę 181 432,50 złotych.

Powodowi na skutek dziedziczenia ustawowego przypadałby udział 1/3 części spadku, a więc kwota 60 477,50 złotych (181 432,50 zł : 3), zaś należny zachowek w myśl art. 991 § 1 k.c. stanowi połowę tej kwoty, czyli 30 238,00 złotych (60 477,50 zł : 2). Zatem od każdego z pozwanych powodowi należny jest zachowek w kwocie po 7 559,50 złotych.

Z powyższych względów Sąd na podstawie art. 991 § 1 k.c. zasądził od pozwanych na rzecz powoda kwoty po 7 559,50 złotych odpowiadające należnemu mu zachowkowi, płatne, stosownie do zgodnego stanowiska stron, w terminie trzech miesięcy, wraz z ustawowymi odsetkami od 8 grudnia 2017 roku do dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie § 2 pkt 4) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z 22 października 2015 roku (Dz.U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.) oraz art. 101 k.p.c., zgodnie z którym zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu.

Przepis art. 101 k.p.c. stanowi wyjątek od przewidzianej w art. 98 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Normuje on bowiem zwrot kosztów procesu według zasady zawinienia. W sytuacji przewidzianej hipotezą tego przepisu pozwany jako przegrywający nie tylko nie będzie obciążony kosztami przeciwnika ale otrzyma zwrot poniesionych przez siebie kosztów.

Nie budzi wątpliwości Sądu, iż w rozpoznawanej sprawie łącznie zachodzą przewidziane w art. 101 k.p.c. przesłanki warunkujące nie tylko nie obciążanie pozwanych kosztami procesu, który przegrali ale także statuujące ich prawa do żądania poniesionych w tym procesie kosztów.

Przede wszystkim podkreślić należy, iż powód nie udowodnił, że przed wniesieniem pozwu ustnie wzywał pozwanych do zapłaty zachowku, natomiast pozwani twierdzeniom tym stanowczo zaprzeczyli. Wobec powyższego stwierdzić należy, że pozwani nie dali powodu do wytoczenia niniejszej sprawy, a ponadto uznali żądanie pozwu przy pierwszej czynności procesowej, tj. w odpowiedzi na pozew, zaś na rozprawie od razu zgodzili się na wskazany przez powoda termin płatności zachowku.

Z uwagi na powyższe, na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd zasądził od powoda S. P. na rzecz każdego z pozwanych kwotę po 1 800 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, na którą składają się koszty zastępstwa procesowego.

Stosownie do treści art. 333 § 1 pkt 2) Sąd nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.