Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 132/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 grudnia 2017 r. znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił prawa do emerytury A. S. z uwagi na to, że nie został udowodniony, wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Organ rentowy podniósł, że przyjął za udowodniony ogólny staż sumaryczny A. S. wynoszący 25 lat 0 miesięcy 0 dni, w tym 13 lat 10 miesięcy i 1 dzień w szczególnych warunkach lub charakterze. Doprecyzowano, że nie zaliczono do stażu pracy w szczególnych warunkach lub charakterze, okresu zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. od 29 lipca 1982 r. do 30 września 1990 r. na stanowisku spawacza, gdyż w wystawionym świadectwie pracy brak jest przyporządkowania do zarządzenia resortowego. Co więcej, w świadectwie pracy zostały wymienione stanowiska: monter ciągnikowy – spawacz.

(decyzja k. 37 akt ZUS)

Dnia 21 grudnia 2017 r. A. S. złożył odwołanie od tej decyzji, w którym stwierdził, że nie zgadza się z nią. Skonstatował, że błędnie wystawione świadectwo, nie jest winą pracownika tylko pracodawcy, a on, przez cały czas pracując w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B., cały czas spawał.

(odwołanie k. 3,4)

W odpowiedzi na odwołanie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, argumentując, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie - k. 5, 5v.)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

A. S. urodził się (...) Wnioskodawca nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

(bezsporne, a nadto wniosek o emeryturę – akta ZUS)

Ogólny staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy, na dzień 1 stycznia 1999 r., wyniósł 25 lat 0 miesięcy i 0 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

(bezsporne, a nadto decyzja k. 37 akt ZUS)

Wnioskodawca ukończył (...) Szkołę Zawodową w Ł. , uzyskując zawód elektromontera. Przez okres nauki w szkole, miał 6 tygodni nauki ćwiczeń ze spawania.

(zeznania wnioskodawcy – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. – 00:59:26 – 01:04:24 w zw. z 00:05:06 – 00:21:46 – płyta CD – k. 36; kwestionariusz osobowy – k. 41 – akta osobowe – k. 22)

Wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach w następujących zakładach pracy: w Zakładach (...) SA w W. od 29 czerwca 1975 r. do 31 lipca 1976 r.; w Zakładach (...) w Ż. od 1 lipca 1977 r. do 31 stycznia 1979 r.; w (...) SA od 30 kwietnia 1979 r. do 30 kwietnia 1982 r.; w Zakładzie (...) w Ż. od 1 października 1990 r. do 31 grudnia 1998 r.

(bezsporne)

Wnioskodawca dnia 4 lipca 1982 r. napisał podanie do Dyrekcji Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. z prośbą o zatrudnienie go do pracy na stanowisku spawacza. Pismo to zostało uzupełnione adnotacją, ówczesnego kierownika zakładu (...), o treści „Z uwagi na brak ludzi i produkcji proponuję przyjąć”.

(podanie – k. 52 – akta osobowe – k. 22; zeznania świadka Z. T. – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. –00:24:30 – 00:41:36 – płyta CD – k. 36)

Spółdzielnia Kółek Rolniczych w B., nie miała – członków. Wnioskodawca nie był związany stosunkiem członkostwa w tej Spółdzielni.

( zeznania świadka Z. T. – e-protokół rozprawy z dnia 26 marca 2018 r. –00:24:30 – 00:41:36 – płyta CD – k. 36)

Wnioskodawca był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B., od dnia 29 lipca 1982 r. do 12 sierpnia 1982 r., na podstawie umowy o pracę na dwutygodniowy okres próbny w pełnym wymiarze czasu pracy, od 12 sierpnia 1982 r. do 30 września 1990 r. był zatrudniony w tym zakładzie pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. Jako stanowisko, na którym był zatrudniony wpisano „monter ciągnikowy”.

(umowy o pracę – k. 22, 36 – akta osobowe – k. 22)

Wnioskodawca ukończył kurs spawania elektrycznego w dniu 10.05.1984r.

Wnioskodawca nie posiada uprawnień w zakresie spawania gazowego.

( /kserokopia książki spawacza k. 30)

W angażach, zawartych w aktach osobowych , stanowisko , zajmowane przez wnioskodawcę od dnia 1.12.1982r. – to monter, a także od dni: 1.02.1987r., 1.04.1988r. , a od dni: 1.02.1986r., 1.12.1986r., 1.10.1987r.,. – to „spawacz” ,

(angaże – k. 15, 17, 19 – akta osobowe – k. 22)

Wnioskodawca, w okresie pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B., wykonywał czynności na terenie hali naprawy ciągników w P.. W tym miejscu było wydzielone pomieszczenie, tj. spawalnia, gdzie wnioskodawca zajmował się spawaniem m.in. „palet”, „dyszli do kraju”, „kantowników”, „uszu”, urwane części do ciągnika kombajnowego.

(zeznania wnioskodawcy – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. – 00:59:26 – 01:04:24 w zw. z 00:05:06 – 00:21:46 – płyta CD – k. 36; kwestionariusz osobowy – k. 41 – akta osobowe – k. 22; zeznania świadka Z. T. – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. –00:24:30 – 00:41:36 – płyta CD – k. 36; zeznania świadka E. J. – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. – 00:41:36 – 00:50:44 – płyta CD – k. 36; zeznania świadka B. M. – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. – 00:50:44 – 00:58:43 – płyta CD – k. 36 )

Wnioskodawca nie zajmował się montowaniem ciągników – te czynności były zarezerwowane dla innych pracowników, którzy pracowali na innej hali.

(zeznania wnioskodawcy – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. – 00:59:26 – 01:04:24 w zw. z 00:05:06 – 00:21:46 – płyta CD – k. 36; kwestionariusz osobowy – k. 41 – akta osobowe – k. 22; zeznania świadka Z. T. – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. –00:24:30 – 00:41:36 – płyta CD – k. 36; zeznania świadka E. J. – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. – 00:41:36 – 00:50:44 – płyta CD – k. 36; zeznania świadka B. M. – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. – 00:50:44 – 00:58:43 – płyta CD – k. 36 )

W związku z wykonywaną pracą, oprócz wynagrodzenia, spawacze dostawali mleko, a monterzy czarną kawę. Wnioskodawca otrzymywał mleko.

(zeznania wnioskodawcy – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. – 00:59:26 – 01:04:24 w zw. z 00:05:06 – 00:21:46 – płyta CD – k. 36; kwestionariusz osobowy – k. 41 – akta osobowe – k. 22; zeznania świadka Z. T. – e-protokół z dnia 26 marca 2018 r. –00:24:30 – 00:41:36 – płyta CD – k. 36)

W świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 12.07.1994r., Spółdzielnia Kółek Rolniczych w B. określiła , że wnioskodawca, w okresie od 29 lipca 1982r. do 30 września 1990r., wykonywał prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym, określone w wykazie A w dziale XIV „Prace różne”, pkt 12. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

(świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach – k. 12 – akt ZUS)

Wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę dnia 3 lipca 2017 r.

(wniosek o emeryturę – akta ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 4 grudnia 2017 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił prawa do emerytury A. S..

(decyzja k. 37 akt ZUS)

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na dokumentach , załączonych do akt sprawy, zawartych w aktach ZUS, oraz aktach sprawy , w tym - akt osobowych wnioskodawcy z Spółdzielni Kółek Rolniczych w B., w których znajdują się angaże wnioskodawcy z określeniem zajmowanego stanowiska. Jednakże, notoryjnie znając realia wykonywanych prac w Spółdzielniach (...), Sąd oparł sie na osobowych źródłach dowodowych , głównie zeznaniach świadka Z. T. , który , nie tylko był bezpośrednim przełożonym wnioskodawcy, w okresie pracy w Spółdzielni, ale także znał realia funkcjonowania tej spółdzielni pod kątem polityki kadrowej . Sąd zwraca uwagę na – zeznania świadka T. , że bez uzyskania odpowiednich uprawnień , wnioskodawca nie mógł wykonywać spawania. I zestawia te zeznania, z adnotacją tegoż Z. T., o treści „Z uwagi na brak ludzi i produkcji proponuję przyjąć”, na podaniu wnioskodawcy o przyjęcie do pracy. I , jak zeznał świadek T., wnioskodawca zajmował się tylko czynnościami spawania. Potwierdzają to zeznania innych świadków: E. J., pracującej w Spółdzielni jako osoba rozliczająca prace w ramach dniówek i akordu. I B. M. , która pracowała jako księgowa. Obie panie – świadkowie , widziały wnioskodawcę tylko przy wykonywaniu czynności – spawania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z brzmieniem art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U z 2017 r., poz. 1778, ze zm.) (dalej: ustawa emerytalna) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W myśl art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Z przepisu art. 32 ustawy emerytalnej wynika z kolei, że możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zasady przechodzenia na wcześniejsze emerytury oraz wykazy stanowisk do tego uprawniających określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 z późn. zm). Według treści § 3 i 4 tego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 i 2 tegoż rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)).

W przedmiotowym stanie faktycznym, nie budzi wątpliwości fakt, iż wnioskodawca spełnia przesłanki ustawowe co do wieku oraz posiada wymaganą ilość okresów składkowych i nieskładkowych, a także nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego. W ocenie Sądu, wnioskodawca spełnia również warunek co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85 – LEX 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84 – LEX 14625).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. od 29 lipca 1982 r. do 30 września 1990 r. dopuścił dowód z zeznań świadków i z przesłuchania wnioskodawcy oraz przeprowadził dowód z dokumentacji osobowej ze spornego okresu zatrudnienia.

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, wnioskodawca 4 lipca 1982 r. napisał podanie do Dyrekcji Spółdzielni Kółek Rolniczych w B., prosząc o zatrudnienie go na stanowisku spawacza. Za rekomendacją kierownika wydziału przychylono się do prośby wnioskodawcy i zatrudniono go w tym zakładzie pracy z dniem 29 lipca 1982 r., początkowo na okres próbny, a następnie, z dniem 12 sierpnia 1982 r., na czas nieokreślony. Wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku określonym literalnie jako „monter ciągnikowy”. Jednakże wnioskodawca faktycznie wykonywał prace stricte spawalnicze, tj. spawał „palety”, „dyszle do kraju”, „kantowniki”, „uszy” oraz urwane części do ciągnika kombajnowego. Nie wykonywał żadnej czynności, którą zajmowali się monterzy ciągnikowi.

Przyczyną nieuwzględnienia przez organ rentowy tego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych był fakt, że w świadectwie pracy brak jest przyporządkowania do właściwego zarządzenia resortowego. W istocie, wystawiający świadectwo pracy wnioskodawcy nie powołał się na właściwe zarządzenie resortowe, a poprzestał na wskazaniu rozporządzenia – rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.). Dodatkowo wskazano, że stanowisko spawacza odpowiada pkt 12. działu XIV wykazu A tego aktu prawnego. W ocenie Sądu Okręgowego, zakład pracy nie miał obowiązku wskazywania właściwego przepisu zarządzenia i zasadnym jest poprzestanie na odwołaniu się do rozporządzenia. Odmienne twierdzenia organu rentowego świadczą o braku znajomości katalogu źródeł prawa, obowiązujących w polskim systemie prawnym. Przepisy resortowe, o których traktuje § 1 ust. 2 przywołanego rozporządzenia nie stanowią źródła prawa w rozumieniu art. 87 Konstytucji RP. Do nich natomiast odwołuje się art. 93 Konstytucji RP, który stwierdza że zarządzenia ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. Co więcej, określenie stanowisk w zarządzeniach resortowych ma znaczenie techniczne i nie jest rezultatem tworzenia, tylko stosowania prawa. Zarządzeniom tym przypisuje się charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Mogą one więc być pomocne przy dokonywaniu wykładni oraz kwalifikacji stanowisk pracy określonych w załączniku do rozporządzenia. Podobnie w tej kwestii wypowiada się orzecznictwo sądowe, tj. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 22 marca 2012 r., I UK 403/11, LEX nr 1214549, z dnia 14 lutego 2008 r., I UK 313/07, LEX nr 842930, wyrok z dnia 26 maja 2011 r., II UK 356/10, LEX nr 901608.

Dodatkowo podkreślić należy, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (podobnie stwierdził Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10). W związku z powyższym, nawet jeśli nazwa de facto zajmowanego stanowiska (spawacz) nie odpowiada nazwie wymienionej w świadectwie pracy (monter ciągnikowy), nie ma to znaczenia, albowiem istotnym jest, jaki był faktyczny zakres obowiązków wnioskodawcy.

Jak wynika bezsprzecznie z materiału dowodowego (w szczególności z zeznań wnioskodawcy i świadków-współpracowników), praca świadczona w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. była pracą w warunkach szczególnych. w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w zakładzie zajmującym się przemysłem ciężkim, czyli przemysłem metalowym. Była to praca w hałasie, przy obecności wielu osób, nosił ciężkie elementy, które następnie ze sobą spawał. Za swoją pracę otrzymywał jako posiłek regeneracyjny mleko.

Z dokonanych ustaleń wynika, że wnioskodawca ukończył kurs spawania elektrycznego w dniu 10.05.1984r., co oznacza , że formalne uprawnienia do wykonania – prac spawalniczych , uzyskał dopiero od 10.05.1984r.

Dlatego też, Sąd uznał okres wykonywania, w szczególnych warunkach, pracy, polegającej na spawaniu i wycinaniu elektrycznym, określonej w wykazie A w dziale XIV „Prace różne”, pkt 12. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.) – a tylko ten akt prawny – rozporządzenie Rady Ministrów jest źródłem prawa, nie – zarządzenie resortowe danego Ministra, w rozumieniu art. 87 Konstytucji RP. Do nich natomiast odwołuje się art. 93 Konstytucji RP, który stwierdza że zarządzenia ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.

W tym stanie faktycznym, w ocenie Sądu można uznać okres zatrudnienia skarżącego na stanowisku spawacza od 10 maja 1984 r. , czyli , po uzyskaniu formalnych uprawnień do wykonywania prac spawacza, do 30 września 1990 r., jako pracę w szczególnych warunkach.

Reasumując Sąd przyjął, iż wnioskodawca posiada okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, w wymiarze przekraczającym 15 lat oraz spełnia pozostałe przesłanki do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, a zatem prawo do emerytury należało wnioskodawcy przyznać od dnia 1 listopada 2017 roku.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji.

Natomiast o kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł w myśl art. 98 k.p.c. i zasądził od organu rentowego na rzecz A. S. kwotę 180 zł. Na tę kwotę złożyło się wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w kwocie 180 zł będącego adwokatem, ustalone stosownie do § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1714, ze zm.).

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS, wyrażając zgodę na wypożyczenia akt ZUS

P.K.