Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy w Płocku, Wydział I Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący : SSO Radosław Jeznach

Protokolant : starszy sekretarz sądowy Anna Bogacz

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2018 r. w Płocku

na rozprawie

sprawy z powództwa S. W. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w P., reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej

o zadośćuczynienie

1.  zasądza na rzecz powoda S. W. (1) od pozwanego Skarbu Państwa - Zakładu Karnego w P. kwotę 800 zł (osiemset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 29 lipca 2017r. do dnia zapłaty;

2.  w pozostałym zakresie oddala powództwo;

3.  przyznaje na rzecz adw. M. W. wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną powodowi z urzędu w kwocie 120 zł (sto dwadzieścia złotych) powiększoną o 23% podatku od towarów i usług, którą to kwotę wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku;

4.  znosi między stronami koszty procesu;

5.  odstępuje od obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

SSO Radosław Jeznach

Sygn. akt I C 1412/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 czerwca 2017 r. S. W. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa Zakładu Karnego w. P.kwoty 200.000 z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu niniejszego pozwu do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za naruszenia dóbr osobistych w postaci prawa do ochrony zdrowia, prawa do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego oraz wobec pogorszenia stanu zdrowia w związku z niewłaściwym leczeniem, a także w związku z niezapewnieniem właściwych warunków bytowych w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w. P.; powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że jest osobą niepalącą, a dodatkowo cierpi na astmę i jest alergikiem – w związku z tym przebywanie w zadymionych pomieszczeniach nasila jego stany chorobowe; wyjaśnił, iż podczas przerw lekcyjnych podczas zajęć w szkole znajdującej się na terenie Zakładu był zmuszony przebywać z osobami palącymi, bowiem administracja zaniechała wywiązania się z obowiązku wytyczenia miejsca do palenia. Skutkiem takiego stanu rzeczy było to, iż jego każdorazowe wyjście na przerwę wiązało się z koniecznością wdychania dymu papierosowego, co odbijało się na jego zdrowiu. S. W. (1) wskazał również, że pozwany nie zapewnił mu właściwej opieki medycznej; wyjaśnił, że ma polipy w woreczku żółciowym i w związku z tym przynajmniej raz na 6 miesięcy winno wykonywać się u niego USG jamy brzusznej. Zakład Karny nie zapewnia jednak mu możliwości realizowania właściwego, zalecanego sposobu leczenia; badania USG nie są wykonywane u niego systematycznie i z dużo rzadszą częstotliwością aniżeli zalecaną. Dodatkowo służba więzienna bagatelizuje jego problemy psychiatryczne i nie zapewnia żadnej opieki medycznej w tym aspekcie. Zdaniem powoda, na skutek niezapewnienia mu przez pozwanego właściwej opieki lekarskiej stracił również uzębienie. Wdrożono wobec niego jedynie doraźne leki przeciwbólowe, nie przeprowadzono zaś niezbędnego procesu leczenia. Co więcej, powód prosił o możliwość leczenia stomatologicznego poza Zakładem Karnym na swój koszt, jednakże pozwany nie umożliwił mu odbycia tego procesu, czego ostatecznym skutkiem było usunięcie zęba „czwórki”. W dalszej kolejności S. W. (1) wskazał również na niewłaściwe warunki bytowe panujące w Zakładzie Karnym w P.. Podniósł, że jako alergik i astmatyk musiał przebywać w wilgotnych, zagrzybionych pomieszczeniach. Dodatkowo, cele 607 i 609, w których odbywał karę pozbawienia wolności, wyposażone są jedynie w małe lufciki przez co w zasadzie nie ma tam dostępu do światła i świeżego powietrza. Nadto, w czasie kiedy przebywał w tych celach, spacery niejednokrotnie odbywały się już po godz. 6 rano przez co również w ich trakcie był pozbawiony możliwości korzystania ze światła dziennego.

Pozwany Skarb Państwa Zakład Karny w P., reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Zaprzeczył twierdzeniom, zawartym w pozwie, podnosząc, że powód w czasie pobytu w zakładzie karnym miał zapewnione godne warunki odbywania kary pozbawienia wolności, a Zakład Karny realizował warunki bytowe zgodnie z obowiązującymi go przepisami. W kwestii zarzutu palenia wyrobów tytoniowych w trakcie trwania nauki powoda w Centrum Kształcenia Ustawicznego, pozwany wyjaśnił, że na terenie szkoły cały czas obowiązywał zakaz palenia. Od 1 września 2016 r. została zaś tam wydzielona palarnia. Odnośnie zarzutu dotyczącego niewłaściwego leczenia, pozwany zaprzeczył aby powód był niewłaściwie leczony wskazując iż miał on robione wszelkie niezbędne badania. W ocenie pozwanego S. W. (1) w żaden sposób nie tylko nie wykazał, ale nawet nie uprawdopodobnił domniemanej szkody, jej wysokości, a tym bardziej nie wskazał normalnego związku przyczynowego. Ponadto nie udowodnił żadnych innych konkretnych faktów, z którymi wiązałaby się jakakolwiek odpowiedzialność deliktowa ani też w postaci zadośćuczynienia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. W. (1) został przeniesiony do ZK w P. z ZK W K. w dniu 06 sierpnia 2014 r., bez wskazań do leczenia psychiatrycznego; był w trakcie leczenia w związku ze stwierdzoną alergią oraz polipami w pęcherzyku żółciowym. S. W. (1) w okresie od 19 listopada 2014 r. do 03 grudnia 2015 r. oraz od 26 kwietnia 2016 r. do 24 listopada 2016 r. przebywał w sali nr 607, zaś od 24 do 25 listopada 2016 r. oraz od 28 listopada 2016 r. do 16 marca 2017 r. – w sali 609. W tym czasie odnośnie tych cel nie odnotowano żadnego zgłoszenia dotyczącego uszkodzenia parkietu czy też występowania owadów, insektów bądź gryzoni. Wszystkie cele mieszkalne w ZK w P. wyposażone są w otwierane okna zapewniające swobodny dopływ świeżego powietrza oraz światła dziennego. Oświetlenie w celach mieszkalnych jest zaś realizowane poprzez lampy jarzeniowe, które zapewniają odpowiednie natężenie światła. Ilość lamp uzależniona jest od powierzchni celi. Zgłoszenia dotyczące usterek okien lub oświetlenia są realizowane na bieżąco według kolejności zgłoszeń. W celi 609 znajduje się parkiet, który jest w dobrym stanie technicznym i nie wymaga wymiany (wyjaśnienie – k. 22, stanowisko do pozwu sporządzone przez st. pielęgniarkę ZK w P. –k.26-27, dokumentacja medyczna – książka zdrowia skazanego).

Wszelkie rodzaje awarii oraz usterek w celach mieszkalnych osadzeni mają możliwość zgłoszenia oddziałowemu, który pełni całodobową służbę, a także w trakcie wizytacji cel. Ponadto podczas tych wizytacji każda cela poddawana jest przeglądowi i w razie potrzeby kwalifikowana do konserwacji lub remontu. Ewentualne wykwity wilgoci, usterki dotyczące stanu technicznego cel, w tym ścian i podłóg, usuwane są na bieżąco. W pierwszej kolejności i niezwłocznie usuwane są awarie mogące stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia (wyjaśnienie – k. 22).

Od 2004 r. Zakład Karny w P. ma podpisaną umowę z firmą specjalizującą się w dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji pomieszczeń oraz terenu całej jednostki. Co miesiąc dokonuje ona kontroli tej jednostki penitencjarnej pod kątem prawidłowego zabezpieczenia znajdujących się na tym terenie obiektów przed owadami, insektami lub gryzoniami. Jeżeli w celi mieszkalnej zostanie odnotowana obecność insektów, przedstawiciel ww. firmy jest wzywany przez służbę więzienną w celu dokonania oględzin miejsca ich wystąpienia (wyjaśnienie – k. 22). Na terenie Zakładu Karnego w P. nie stwierdzono występowania owadów, insektów czy gryzoni (wyjaśnienie – k. 22).

Zgodnie z treścią Porządku Wewnętrznego Zakładu Karnego w P. ruch osadzonych po terenie zakładu odbywa się w godz. od 6:15 do 17:40 (z wyłączeniem ruchu na potrzeby zatrudnienia) wyłącznie w sposób zorganizowany, w szyku zwartym i pod dozorem funkcjonariusza lub pracownika zakładu. Spacery realizowane są na wyznaczonych placach spacerowych w godzinach od 06:15 do 17:30 zgodnie z opracowanym planem spacerów. Skazani uczący się w Centrum Kształcenia Ustawicznego oraz uczestniczący w kursach zawodowych uczestniczą w spacerze w ramach oddziału, w którym są zakwaterowani w dni powszednie od godz. 06:30 do czasu rozpoczęcia zajęć szkolnych lub kursu zawodowego, a jeżeli nie uczestniczyli w spacerze w czasie jego realizacji dla danego oddziału z uwagi na zatrudnienie lub udział w zajęciach szkolnych lub kursie – korzystają ze spaceru od godziny 15:00 (Porządek Wewnętrzny Zakładu Karnego w P., plan realizacji spacerów dla osadzonych w oddziałach penitencjarnych – k. 23-25).

Podczas pobytu w Zakładzie Karnym w P. S. W. (1) był poddawany kompleksowej, stałej specjalistycznej kontroli lekarskiej. W dniu 05 sierpnia 2014 r., po przybyciu z transportu, lekarz zapoznał się z jego dokumentacją medyczną. W związku ze stwierdzonymi wcześniej polipami pęcherzyka żółciowego skazany miał przeprowadzane regularnie USG jamy brzusznej, tj. w 26 stycznia 2015 r., 21 września 2015 r. 22 kwietnia 2016 r. i 14 kwietnia 2017 r.(stanowisko do pozwu sporządzone przez st. pielęgniarkę ZK w P. –k.26-27, dokumentacja medyczna – książka zdrowia skazanego).

S. W. (1) nie zgłaszał dolegliwości oraz konieczności interwencji stomatologicznej. Wielokrotnie jednak korzystał z leczenia stomatologicznego i uzyskiwał konkretne świadczenia. Zdarzały się również sytuacje, kiedy to sam rezygnował z wizyt. Osadzony nie wnosił również o umożliwienie mu leczenia stomatologicznego poza Zakładem karnym w P. (stanowisko do pozwu sporządzone przez lekarza stomatologa ZK w P. –k.26-27, dokumentacja medyczna – książka zdrowia skazanego).

Od września 2014 r. do maja 2017 r. S. W. (1) uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego w Centrum Kształcenia Ustawicznego przy Zakładzie Karnym w P.. Jego frekwencja nie była jednak wysoka. W pierwszym semestrze nauki opuścił bowiem – 47 godzin lekcyjnych, w drugim – 64 godziny, w trzecim – 83 godziny, zaś w czwartym –jego obecność na zajęciach szkolnych wyniosła 61,51% (okresowe oceny ucznia sporządzone przez wychowawcę klasy - teczka osobopoznawcza skazanego). Szkoła znajduje się na terenie Zakładu Karnego w P., w wydzielonej jego części. Przerwy między lekcjami uczniowie spędzali na zamkniętym korytarzu o szerokości około 2-3 m i długości około 15-18 m, na końcu korytarza znajduje się okno z lufcikiem. Klasy w tym czasie były zamykane, uczniowie nie mieli możliwości pozostawania w czasie przerw w klasach. Na korytarzu podczas przerw część osób paliła papierosy w okolicach łazienki i w łazience; nie było bowiem wydzielonego miejsca do palenia papierosów; na korytarzu szkolnym nie było popielniczek; funkcjonariusze ZK oraz administracja akceptowała sytuację, w której osadzeni podczas przerw lekcyjnych palili papierosy w korytarzu szkolnym. Przerw między lekcjami było około 3-5. S. W. (1) był osobą niepalącą. Unoszący się dym papierosowy podczas przerw lekcyjnych przeszkadzał mu, powodując ból głowy, katar i łzawienie oczu. Do końca roku szkolnego 2015/2016 na terenie Centrum (...) oficjalnie obowiązywał zakaz palenia wyrobów tytoniowych, nie było wydzielonego miejsca do palenia takich wyrobów. Dopiero od początku następnego roku szkolnego (tj. od września 2016 r.) miejsce takie zostało wyodrębnione z pomieszczenia wcześniej wykorzystywanego jako klasa (notatka służbowa - k.20). S. W. (1) w okresie, gdy był uczniem szkoły w ZK, nie zgłaszał zastrzeżeń ani skarg co do narażenia go na działanie dymu tytoniowego.

W 2016 r. został przeprowadzony remont szkoły przy Zakładzie Karnym w P., po którym zostało wyodrębnione pomieszczenie przeznaczone na palarnię. S. W. (1) nie składał do dyrektora CKU żadnych skarg dotyczących palenia papierosów przez osadzonych na terenie szkoły w miejscach niedozwolonych.

Stan faktyczny ustalono w oparciu o w/w dokumenty, zeznania świadków: częściowo M. M. (czas 00:07:49, 00:15:15 rozprawy z dni 24 października 2017 r.) i K. W. (czas 00:20:03 – 00:27:13 rozprawy z dni 24 października 2017 r.) oraz częściowo zeznania powoda (czas 00:33:08, 00:36:33 – 00:41:29 rozprawy z dnia 24 października 2017 r.).

Zeznania świadków M. M. i K. W. wskazują na niezadowalające warunki sanitarne panujące przed remontem w celach (niewystarczająca wentylacja, nieszczelne okna, niewłaściwe oddzielenie kącika sanitarnego od pozostałej części celi). Świadkowie zeznali również zgodnie, że zanim powstała w szkole palarnia osoby uczące się paliły papierosy na korytarzu. Należało jednak mieć na względzie, iż zeznania te miały osobisty i subiektywny charakter. Na podstawie tych zeznań uprawnione jest jednak dokonanie ustalenia, iż warunki techniczno - sanitarne w Zakładzie Karnym w P. nie były komfortowe, zaś na korytarzu części wydzielonej dla potrzeb szkoły oraz w toalecie sporadycznie palono papierosy. Zeznania świadków zawnioskowanych przez powoda ocenić należy jako częściowo nieobiektywne i dowolne, a także dość ogólnikowe. Twierdzenia świadków i powoda o niewłaściwej wentylacji ocenić należy jako dowolne w świetle ustaleń, iż możliwe jest wietrzenie cel poprzez otwieranie okien, a także że w świetle przedstawionych przez stronę pozwaną dokumentów wentylacja grawitacyjna działa w sposób prawidłowy i jest regularnie kontrolowana. Zeznania świadków pozwalają wszak na ustalenie, iż stan cel, w których przebywał powód w ZK w P., był istotnie niezadawalający – jednak przede wszystkim na subiektywne odczuwanie ich zaniedbania i braku remontów; standard pomieszczeń był niewątpliwie niski, aczkolwiek w sposób rażący nie odbiegał od akceptowalnych społecznie warunków przebywania ludzi; brud w celach w dużej mierze był wynikiem zaniedbywania obowiązków przez osadzonych w zakresie utrzymywania cel w należytym porządku. Świadkowie i powód przywołali szereg okoliczności wskazujących na niezadawalające warunki odbywania kary pozbawienia wolności – podkreślić należy, iż w znacznej mierze twierdzenia te mają charakter subiektywny, dotyczący zarówno estetyki wnętrz, dostępu powietrza, ogrzewania czy natężenia światła.

Oceniając natomiast zeznania powoda Sąd dał wiarę jego zeznaniom w zakresie, w jakim wskazywał on na ogólnie złe warunki pobytu w pozwanej jednostce penitencjarnej. Natomiast szczegółowe warunki osadzenia, które opisywał S. W. pozostawały w sprzeczności z urzędowymi dokumentami złożonymi przez stronę pozwaną. Zeznania powoda zasługują również na wiarę w części, w jakiej wskazał, że na terenie szkoły przy Zakładzie Karnym w P. były palone papierosy przez uczących się tam więźniów. W pozostałej części zeznania złożone przez S. W. (1) nie zasługują na wiarę – w szczególności w zakresie niewłaściwej opieki medycznej w ZK w P.; w świetle książki zdrowia powód objęty był specjalistyczną, wieloaspektową opieką medyczną; brak obiektywnych dowodów wskazujących na pogorszenie się stanu zdrowia powoda w związku z warunkami odbywania kary pozbawienia wolności bądź brakiem lub wdrożeniem niewłaściwego leczenia czy diagnostyki.

Sąd pominął zgłoszone przez powoda wnioski o przesłuchanie dalszych świadków uznając, iż sporne okoliczności faktyczne zostały w sposób nie budzący wątpliwości i dostateczny wyjaśnione w toku postępowania dowodowego; zeznania przesłuchanych świadków powielają się, nie wydaje się konieczne potwierdzanie poprzez słuchanie kolejnych świadków na okoliczności dotyczących warunków bytowych i sanitarnych, jakie panowały w ZK w P. w okresie, gdy przebywał tam powód.

Sąd zważył, co następuje :

Powództwo podlegało uwzględnieniu w niewielkim zakresie w związku ze stwierdzeniem, że powód uczestnicząc w zajęciach szkolnych, jakie odbywały się na terenie ZK w P. w ciągu czterech semestrów (rok szkolny 2014/15 i (...)) był narażony na działanie dymu tytoniowego.

Zgodnie z art. 23 kc dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego; ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone lub naruszone cudzym działaniem, na zasadach przewidzianych w kodeksie cywilnym może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny (art. 24 § 1 kc i art. 448 kc). Ochronę dóbr osobistych gwarantują w stosunku do osób odbywających karę pozbawienia wolności normy zawarte w art. 40 i art. 40 ust. 4 Konstytucji, art. 3 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) oraz art. 4 kkw – przepisy te nakazują wykonywanie kary w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności skazanego oraz zakazują stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa (art. 417 kc); dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, to jest bezprawności, szkody i związku przyczynowego, a więc obowiązują tu zasady ogólne dotyczące kompensaty szkody na osobie (majątkowej i niemajątkowej) oraz koncepcji związku przyczynowego – zgodnie z art. 361 § 1 kc zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

Powód domagał się zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową opierając swoje roszczenia o dyspozycje art. 23 kc, 24 kc, art. 444 § 1 kc, art. 445 § 1 kc i art. 448 kc w zw. z art. 417 kc – przy czym bezspornie nie wykazał przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Skarbu Państwa w związku z ewentualnie doznaną szkodą na zdrowiu, wskutek bezprawnego działania lub zaniechania funkcjonariuszy państwowych (art. 417 kc), oraz związku przyczynowego między zachowaniem funkcjonariuszy a szkodą. Zdaniem Sądu nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności w objętym pozwem okresie w sposób uzasadniający przyznanie zadośćuczynienia w oparciu o dyspozycję art. 448 kc – w oparciu o podstawę faktyczną w postaci nieodpowiednich warunków bytowych panujących w ZK w P.. Przesłanką odpowiedzialności z art. 24 kc, jest bezprawność działania, przez którą rozumie się działanie (zaniechanie), sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Przepis art. 24 kc przewiduje domniemanie bezprawności działania po stronie podmiotu, naruszającego dobra osobiste, co powoduje, że to na pozwanym spoczywa ciężar wykazania, że jego działanie było zgodne z prawem. W orzecznictwie podkreśla się, że przy żądaniu przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia podstawowym kryterium oceny sądu powinien być rozmiar ujemnych następstw w sferze psychicznej pokrzywdzonego, bowiem celem przyznania ochrony w formie majątkowej za naruszenie dóbr osobistych jest zrekompensowanie i złagodzenie krzywdy moralnej. Ocena tej przesłanki nie może abstrahować od wszelkich okoliczności towarzyszących powstaniu krzywdy. Należy ustalić, czy działanie pozwanego, który naruszył dobro osobiste powoda, było bezprawne. Podstawową jednak przesłanką roszczenia z art. 24 kc jest istnienie i wykazanie szkody niemajątkowej, czyli krzywdy. Nie wystarczy ogólne, hasłowe powołanie się na istnienie krzywdy, bliżej nieokreślonej. Musi ona być sprecyzowana poprzez wskazanie, na czym konkretnie polega i jakie właściwie dobra osobiste narusza zachowanie danego sprawcy o bezprawnym charakterze. Do powstania roszczeń o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych z art. 24 kc, 448 kc ale też i oczywiście z art. 445 § 1 kc nie jest wystarczające ustalenie, że działanie sprawcy było bezprawne, konieczne jest wystąpienie skutku w postaci naruszenia dobra osobistego (wyrok Sądu Apelacyjnego z 27.03.2013r. I ACa 76/13 , Lex nr 1313269). Przy ocenie, czy nastąpiło naruszenie dóbr osobistych, orzecznictwo postuluje zachowanie należytych proporcji i umiaru. Nie można bowiem nadużywać instrumentów prawnych właściwych dla ochrony dóbr osobistych dla przypadków, dotyczących wyłącznie subiektywnych odczuć osoby, dotkniętej zachowaniem innej osoby. Ocena, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych nie może być subiektywna i nie można jej dokonywać według miary indywidualnej wrażliwości (lub wręcz: nadwrażliwości) zainteresowanego, ale powinna uwzględniać elementy obiektywne. Należy mieć na uwadze odczucia przeciętnego odbiorcy- osoby rozsądnej i racjonalnie oceniającej, nieobciążonej uprzedzeniami, nieskłonnej do wyrażania ekstremalnych sądów.

Dodatkowo jako podstawę roszczenia strony powodowej, należy wskazać art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950r., która na zasadzie art. 87 ust. 1 Konstytucji RP jest jednym ze źródeł powszechnie obowiązującego prawa w Polsce. Stanowi on, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Bogate orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu przekonuje, że poniżające traktowanie w rozumieniu art. 3 Konwencji ma miejsce wówczas, gdy osoba, której ono dotyczy, doznaje poniżenia lub upokorzenia w stopniu przynamniej minimalnym. Ocena tego minimalnego stopnia dolegliwości jest względna; stopień dolegliwości musi być zatem oceniany w świetle okoliczności konkretnej sprawy (vide: wyrok ETPC Iwańczuk przeciwko Polsce 25196/94 z 15 listopada 2001r.).

Przy ocenie warunków panujących w zamkniętym zakładzie karnym należy brać pod uwagę m.in. ich skumulowany efekt, czas, przez który osadzony umieszczony był w zaskarżonych warunkach oraz konkretne zarzuty stawiane przez osadzonego.

Stosownie do art. 102 kkw skazany ma prawo w szczególności do m.in.: odpowiedniego ze względu na zachowanie zdrowia wyżywienia, odzieży, warunków bytowych, pomieszczeń oraz świadczeń zdrowotnych i odpowiednich warunków higieny; utrzymywania więzi z rodziną i innymi osobami bliskimi; korzystania z urządzeń i zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych, radia, telewizji, książek i prasy; komunikowania się z obrońcą, pełnomocnikiem, właściwym kuratorem sądowym oraz wybranym przez siebie przedstawicielem, o którym mowa w art. 42; prowadzenia korespondencji z organami ścigania, wymiaru sprawiedliwości i innymi organami państwowymi, organami samorządu terytorialnego, Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Rzecznikiem Praw Dziecka oraz organami powołanymi na podstawie ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka.

Art. 110 § 2 kkw stanowi zaś, że powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosi nie mniej niż 3 m ². Cele wyposaża się w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy.

Zgodnie z § 14 ust. 2 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. obowiązującego do 31 grudnia 2016 r. oraz Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności obowiązującego od dnia 1 stycznia 2017 r , w porządku wewnętrznym zakładu dyrektor określa w szczególności godziny i miejsce, w którym jest dozwolone palenie wyrobów tytoniowych.

§ 14 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności obowiązujących w okresie przebywania P. K. w Zakładzie Karnym w P. stanowią, iż w porządku wewnętrznym zakładu karnego dyrektor określa w szczególności m.in. godziny, miejsce i sposób odbywania spacerów oraz korzystania z kąpieli, ilość i rodzaj własnej odzieży, bielizny i obuwia, które skazany może posiadać w celi, ilość i wymiary przedmiotów, które skazany może posiadać w celi, oraz sposób ich przechowywania, a w razie potrzeby zasady ich używania. Podczas ustalania takiego porządku dyrektor jest zobligowany do uwzględnienia konieczności tworzenia warunków zindywidualizowanego oddziaływania na skazanych, utrzymania bezpieczeństwa, dyscypliny i porządku oraz zapewnienia w zakładzie właściwych warunków bytowych, sanitarnych i zdrowotnych.

Materiał dowodowy przedstawiony przez pozwanego pozwala kategorycznie stwierdzić, że warunki odbywania kary przez powoda zgodne były z przepisami kodeksu karnego wykonawczego, czy też obowiązującymi przepisami Rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. oraz z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności.

Działaniom funkcjonariusz ZK w P. nie można przypisać cech bezprawności. Wszelkie działania podejmowane przez funkcjonariuszy względem powoda były zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym. Pozwany zdaniem sądu wywiązywał się z wszelkich przepisów mających na celu zapewnienie powodowi realizację przysługujących mu praw, a wynikających z obowiązującego systemu norm prawnych szczegółowo regulujących sposób i warunki osadzenia w jednostce penitencjarnej. Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego powód był traktowany w sposób godny, z poszanowaniem przysługujących mu praw oraz jego dóbr osobistych. Żadnemu z działań pozwanego zakładu karnego nie można przypisać cech bezprawności. Powód był traktowany tak samo, jak każdy inny osadzony w pozwanym zakładzie, miał takie same warunki techniczne w celach. Z kolei obiektywnie niezadawalające warunki bytowe, nie wynikały w żaden sposób z działań nakierowanych na spowodowanie u powoda poczucia krzywdy – okoliczności te odzwierciedlają po prostu stan więziennictwa w Polsce. Warto w tym miejscu poczynić uwagę natury jeszcze bardziej ogólnej – iż stan placówek również innego przeznaczenia, niż wykonywanie kary pozbawienia wolności, budzi określone zastrzeżenia pod względem narażenia osób z nich korzystających co najmniej na poczucie dyskomfortu; jako przykład powszechnie znany wskazać można chociażby stan placówek medycznych, często specjalistycznych czy przeznaczonych dla najmłodszych pacjentów : zastrzeżenia budzi tu nie tylko stan sanitarny pomieszczeń, ciasnota, stare wyposażenie, ale też i nieestetyczność pomieszczeń, a czasem również i faktyczne zagrzybienie na ścianach i sufitach; podobne zastrzeżenia zgłaszać można co do standardów lokali socjalnych, komunalnych czy zastępczych, zapewnianych przez administrację publiczną osobom, które nie weszły w konflikt z prawem. Dostrzegając ten szerszy kontekst funkcjonowania państwa w zakresie wykonywanych zadań publicznych jednoznacznie stwierdzić należy, iż do roszczeń osób, które naruszyły normy prawnokarne w sposób potwierdzony prawomocnymi wyrokami, a znajdujących oparcie w twierdzeniach o naruszeniu dóbr osobistych wskutek niesatysfakcjonujących warunków odbywania kary pozbawienia wolności, podchodzić należy w sposób zdystansowany i wyważony. Powód wskazując na niezadawalające warunki sanitarne nie podnosił, iż ma to związek z naruszaniem przepisów wykonawczych regulujących szczegółowe kwestie dotyczące zasad odbywania kary pozbawienia wolności – zdaniem Sądu przyjąć należało, iż wobec powoda stosowano zatem obowiązujące przepisy, nie działając wobec niego w sposób bezprawny. Twierdzenia powoda o braku wentylacji, wobec ustalonego faktu regularnych kontroli przewodów kominowych także należy uznać za nieudowodnione. Panująca w celach duszność i nieprzyjemny zapach w zasadzie stanowiły subiektywne odczucie powoda, ewentualne problemy z tym związane nie wynikały w żaden sposób ze złej woli funkcjonariuszy SW i ich działań nakierowanych na szykanowanie osadzonych. W Zakładzie Karnym w P. przestrzegane były uregulowania stanowiące prawo powszechnie obowiązujące, a dotyczące dostarczania osadzonym środków czystości, wyposażenia cel oraz zapewniania warunków do zachowania higieny osobistej, częstotliwości kąpieli i dostępu do bieżącej wody, a także spacerów. Powód popełniając czyn zabroniony powinien mieć świadomość warunków odbywania kary pozbawienia wolności, w tym warunków sanitarnych. Ustawowe ograniczenia praw i wolności osób odbywających karę pozbawienia wolności zamieszczone są między innymi w kodeksie karnym wykonawczym, regulującym zasady i sposób wykonywania orzeczonych przez sądy kar – przepisy art. 102, art. 110a, art. 135 kkw określają prawa i obowiązki osób odbywających karę pozbawienia wolności oraz regulują uprawnienia i obowiązki funkcjonariuszy zakładów karnych w zakresie nadzoru nad prawidłowym wykonaniem tej kary oraz ochrony porządku i bezpieczeństwa.

Na marginesie w tym miejscu zauważyć należy, iż wyrokiem z dnia 31 marca 2015 r. Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodne z Konstytucją przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania aresztowania oraz kary pozbawienia wolności (za „Rzeczpospolitą” z 31.03.2015).

Nieporządek w celach i niski standard urządzeń sanitarnych są również kwestiami ocennymi – zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2012 r. (IV CSK 473/11, LEX nr 1211994, Biul.SN 2012/7/12) nie narusza godności skazanego przebywanie przez okres 3 miesięcy w celi zagrzybionej, wymagającej remontu i nie odpowiadającej standardom estetycznym i użytkowym, wynikające z ogólnej trudnej sytuacji materialnej zakładu karnego, obejmującej wiele osób odbywających karę pozbawienia wolności. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w cytowanym orzeczeniu ocena, czy przez osadzenie w takich warunkach doszło do naruszenia godności powoda wymaga odniesienia się do wszystkich okoliczności sprawy oraz do kryteriów obiektywnych, a nie do subiektywnych odczuć powoda. W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że godność człowieka konkretyzuje się w poczuciu własnej wartości i oczekiwaniu szacunku ze strony innych ludzi a miernikiem oceny, czy doszło do naruszenia godności jest przede wszystkim stanowisko tzw. opinii publicznej, będącej wyrazem poglądów powszechnie przyjętych i akceptowanych przez społeczeństwo w danym czasie i miejscu, zaś wzorców, które powinny stanowić docelowy punkt odniesienia dokonywanej oceny, dostarczają zapatrywania rozsądnie i uczciwie myślących ludzi. Powód wstąpił na drogę przestępstwa, dopuszczając się czynów zabronionych, uznać zatem należy, iż jest osobą zdemoralizowaną, która faktycznie nie potrafi już funkcjonować w społeczeństwie w ramach porządku prawnego; występując z roszczeniami natury finansowej cynicznie wykorzystuje – przyznać to obiektywnie należy – niższą niż pożądana kondycję więziennictwa. W sprawie niniejszej zauważyć dodatkowo należy, iż brak jest przesłanek pozwalających na uznanie, iż zachodzi wyraźny dysonans pomiędzy warunkami mieszkaniowymi powoda w warunkach wolnościowych (powód nie był w stanie zapewnić sobie samodzielnego lokalu mieszkalnego, korzystając z lokalu należącego do matki), a warunkami występującymi w ZK w P.. Przyznanie zadośćuczynienia powodowi wobec odczuwania przez niego dyskomfortu związanego z odbywaniem kary pozbawienia wolności w warunkach gorszych niż oczekiwane – gdy nie stanowi to w żaden sposób zindywidualizowanej szykany ze strony funkcjonariuszy SW – musi spotkać się z negatywnym odbiorem społecznym : warunki i standardy społeczno-ekonomiczne w kraju odbiegają od warunków w bardziej rozwiniętych krajach Europy, co przekłada się także na niższy standard więziennictwa, ale też i takich sfer jak edukacja czy opieka medyczna; ocena zatem zasadności roszczeń formułowanych w związku z warunkami odbywania kary pozbawienia wolności nie może abstrahować od konkretnych uwarunkowań społecznych i ekonomicznych, zaś ocenianie tych kwestii przez pryzmat „standardów europejskich” kłóci się z poczuciem sprawiedliwości.

Podkreślić należy, że o naruszeniu godności skazanego można mówić, gdy cierpienie i upokorzenie przekraczają konieczny element cierpienia wpisanego w odbywanie kary pozbawienia wolności, zwłaszcza przy bierności zakładu karnego, który nie dba o poprawę warunków odbywania kary pozbawienia wolności – Sąd z urzędu posiada wiedzę (potwierdzoną także dokumentacją złożoną do akt sprawy niniejszej), iż w ZK w P. sukcesywnie prowadzone są prace nakierowane na poprawienie standardów cel, przy czym istotnie oddział, na którym przebywają tymczasowo aresztowani, jeszcze nie został objęty tymi pracami. Panujące w Zakładzie Karnym w P. warunki zamieszkania i utrzymania więźniów nie mogą być co do zasady uznane za naruszające godność osobistą lub niehumanitarne, choć w istocie realia bytowe istniejące w Zakładzie nie są komfortowe, ani nawet odpowiadające przeciętnemu poziomowi życia współczesnego społeczeństwa w Polsce – jednak placówka penitencjarna nie ma obowiązku zapewnienia osadzonym warunków na przeciętnym poziomie społeczeństwa, a po drugie nawet złe warunki bytowe nie stanowią automatycznie naruszenia godności lub czci więźnia; podczas pobytu w ZK w P. powód miał zabezpieczone wszystkie podstawowe potrzeby egzystencjalne, niezbędne minimum prywatności, potrzeby psychospołeczne, opiekę lekarską oraz potrzeby wyższe; w ocenie Sądu niedogodności, na jakie się uskarżał, nie przekraczały granic humanitaryzmu czy też godności osobistej człowieka. Niezależnie od tego zdaniem Sądu warunki, w jakich przebywał powód w ZK w P. obiektywnie nie wykraczały poza dolegliwości związane bezpośrednio z pozbawieniem wolności, były nieuniknione i nieodłącznie związane z pobytem w placówce penitencjarnej (por. np. wyrok SA w Łodzi z 22.10.2014, I ACa 589/14, LEX 1554758). Powód mógł oczywiście subiektywnie odbierać warunki osadzenia jako godzące w jego dobra osobiste – jednakże nie wskazał na konkretne uchybienia funkcjonariuszy w postaci zaniechania podjęcia działań zapewniających mu realizację jego uprawnień w zakresie warunków bytowych; nie wskazano na jakiekolwiek dokumenty z wizytacji ZK z których wynikałoby, że w ZK w P. naruszano standardy obowiązujące wobec osób osadzonych, w żaden sposób nie sposób przyjąć, iż warunki w jaki osadzono powoda były wyrazem rozmyślnego dążenia do jego upokorzenia. Zdaniem Sądu fakt wystąpienia zagrzybienia w celach (o nieustalonym i niesprecyzowanym zakresie) czy nawet pewnego zawilgocenia, w żaden sposób nie może uzasadniać dochodzonych przez powoda roszczeń; zakres naruszenia ich dóbr osobistych z przyczyn wyżej przytoczonych nie może usprawiedliwiać roszczeń finansowych. Przypadek odkrycia insektów w celi miał charakter jednorazowy – brak podstaw do twierdzenia, że zdarzenie to było wywołane zaniedbaniami w funkcjonowaniu zakładu; trudno obarczać odpowiedzialnością administrację zakładu za wszelkie niedogodności, które wynikać mogą także z przyczyn niezależnych od funkcjonowania zakładu (obecność insektów w dużych zbiorowiskach ludzkich ma wymiar siły wyższej); przedstawiona przez stronę pozwaną dokumentacja wskazuje natomiast, iż na terenie ZK w P. podejmowane są niezbędne działania w zakresie dezynsekcji, nie występuje stały problem obecności insektów. Wskazać wreszcie należy, że nie każde naruszenie dóbr osobistych rodzi prawo do żądania zadośćuczynienia (por. np. postanowienie SN z 07.12.2011, V CSK 113/11, LEX 1101690) – w konkretnym stanie faktycznym zdaniem Sądu nawet jeżeli powód odczuwał dyskomfort przebywając w warunkach innych, niż przez siebie oczekiwane, żądanie przyznania zadośćuczynienia uznać należało za bezzasadne.

Z zeznań świadków i samego powoda wynika, iż cele mieszkalne w których przebywał powód były wyposażone zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. oraz z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Stan ilościowy i jakościowy tego wyposażenia odpowiada normom określonym w wymienionym wyżej rozporządzeniu. Jeśli chodzi o stan techniczny jest rzeczą naturalną, że pewne sprzęty czy rzeczy ulegają z biegiem czasu naturalnemu zużyciu, lub zostają po prostu uszkodzone przez korzystające z nich osoby. Nadto pamiętać również należy, że to sami osadzeni mają obowiązek dbać o porządek i czystość w celi. W celach, w których przebywał powód znajdowały się wydzielone kąciki sanitarne, które posiadały dostęp do zimnej wody oraz zapewniały intymność osób z nich korzystających. W celach mieszkalnych w pozwanym zakładzie karnym jest zapewniona wentylacja. Wentylacja ta zapewniona jest w różnych celach w niejednolity sposób, jednakże jest to związane z samą konstrukcją budynku, w który znajduje się zakład karny. Nadto każda z cel oświetlana jest przez lampy jarzeniowe, które zapewniają zdaniem sądu odpowiednie natężenie światła. Wszystko to pozwala na stwierdzenie, że warunki bytowe panujące w ZK w P. nie naruszyły dóbr osobistych powoda w postaci naruszenia jego godności. Były to bowiem warunki zgodne z obowiązującymi przepisami, jednakowe dla wszystkich osadzonych i nie mające na celu dyskryminowania czy poniżania powoda. Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela pogląd Sądu Apelacyjnego w Łodzi zawarty w wyroku z dnia 05 marca 2013r. sygn. akt I ACa 1200/12. Zgodnie z tym orzeczeniem „samo skazanie i ukaranie karą pozbawienia wolności zakłada określoną dolegliwość i ograniczenia w różnym zakresie odnoszące się do konieczności przebywania w warunkach izolacji z innymi osobami na stosunkowo niewielkiej powierzchni, limitowanie czasu i form przebywania poza celą, załatwiania potrzeb fizjologicznych w warunkach ograniczenia pełnej intymności, organizowania kąpieli i prania odzieży według pewnych reguł wymuszonych warunkami bytowania w dużej zbiorowości. Dlatego też należne osadzonemu zadośćuczynienie może obejmować tylko takie cierpienia fizyczne i psychiczne, które wprost nie wynikają z istoty i celu odbywania izolacyjnej kary pozbawienia wolności”. Pamiętać należy, że zadaniem zakładu karnego jest izolacja osadzonego od społeczeństwa, a nie zapewnienie mu warunków bytowych odpowiadających warunkom mieszkaniowym na wolności albowiem celem kary pozbawienia wolności jest pewna dolegliwość związana z odpowiedzialnością za popełnione przestępstwa. Bez wątpienia prawo do godnego odbywania kary pozbawienia wolności jest dobrem osobistym każdego osadzonego. Jednakże naruszenie tego dobra będzie miało miejsce jedynie wówczas, gdy poziom uciążliwości związany z pobytem w zakładzie karnym przekroczy poziom nieuniknionego cierpienia, a tego w przypadku powoda nie sposób stwierdzić.

Powód wskazywał również na nieodpowiedni zakres opieki medycznej, którą został objęty w ZK w P.. Twierdzenia te, jak wskazano wyżej, są subiektywne i gołosłowne; nie stwierdzono pogorszenia się stanu zdrowia powoda, ilość i częstotliwość wpisów w książce zdrowia wskazuje nadto, iż opieka medyczna udzielana powodowi miała wymiar wieloaspektowy, także w ramach schorzeń opisywanych w pozwie (polipy, leczenie stomatologiczne). Skonstatować należy, iż zakres opieki medycznej udzielonej w warunkach izolacji penitencjarnej prawdopodobnie nie byłby osiągalny przez powoda w warunkach wolnościowych.

Odnosząc się do kwestii przebywania przez powoda w pomieszczeniach, w których palono wyroby tytoniowe podnieść należy, iż powód wykazał te okoliczności w zakresie palenia papierosów w części szkolnej Zakładu Karnego w P. do końca roku szkolnego 2015/16. Narażenie na działanie dymu tytoniowego osoby niepalącej w powszechnym i niekwestionowanym społecznie odbiorze wiąże się z poczuciem dyskomfortu, a także odczuciem zagrożenia dla zdrowia tzw. „biernego palacza”; akceptowanie sytuacji, w której pomimo oficjalnego zakazu, na terenie szkoły palono wyroby tytoniowe, absolutnie obciąża administracje placówki, wypełniając przesłanki odpowiedzialności wynikające z art. 417 kc w związku z zaniechaniem działań chroniących osadzonych przez dymem tytoniowym (por. np. wyrok SA w Krakowie z 18.12.2015, I ACa 1352/15, LEX 1993111, wyrok SA w Poznaniu z 07.03.2007, I ACa 68/07, LEX 446245); bezprawność zaniechania odseparowania osób niepalących od palących wynika nie tylko z ogólnych przepisów dotyczących zapewnienia właściwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, ale także akceptowania przez funkcjonariuszy ZK aktów wewnętrznych normujących funkcjonowanie placówki, zgodnie z którymi obowiązywał zakaz palenia w pomieszczeniach zakładu. Odnośnie palenia tytoniu w korytarzu szkoły, to Sąd ustalił, iż istotnie sytuacje takie miały miejsce permanentnie – przy czym dyskomfort z tym związany dotykał powoda w okresie od września 2014 r. do czerwca 2016 r. (cztery semestry), kiedy był uczniem szkoły; był to zatem stosunkowo długi okres czasu, przy czym powód narażony mógł być na działanie dymu tytoniowego nie przez cały czas przebywania w szkole, a jedynie podczas przerw. Zakres doznawanego dyskomfortu jest w ocenie Sądu wyraźnie przesadzony zarówno z uwagi na ustalenie, że palenie tytoniu odbywało się przy oknie, ewentualnie w toalecie – nie miała zatem miejsce sytuacja, że osoby przebywające na przerwie na korytarzu były narażone na bardzo inwazyjne działanie dymu. Podkreślić również należy ponownie, że odczuwanie dyskomfortu ma charakter wybitnie subiektywny – tymczasem w sprawie niniejszej brak jest obiektywnych dowodów (np. w postaci pisemnych skarg czy uwag) wskazujących na to, że powodowi istotnie przeszkadzał fakt palenia papierosów przez innych uczniów; wydaje się, że formułowanie roszczeń opartych na tej podstawie faktycznej w jakiejś przynajmniej części stanowi wyraz poszukiwania zaczepienia roszczeń finansowych bez odniesienia do faktycznie odczuwanej krzywdy – zakładać należy zatem, że w żadnej mierze opisywane przez powoda negatywne odczucia nie wystąpiły w opisywanej przez niego skali, a tym samym (również z uwagi na długi okres czasu, jaki upłynął od ustania przyczyn ewentualnego zadośćuczynienia) brak podstaw do kompensaty pieniężnej doznanej krzywdy w oczekiwanym przez powoda wymiarze. Sąd uznał, że z uwagi na konkretne okoliczności faktyczne zadośćuczynienie przyznać należy w wymiarze po 200 zł za każdy semestr nauki – tj. łącznie 800 zł; na obniżenie wymiaru zadośćuczynienia miały wpływ zdaniem Sądu przytoczone wyżej uwagi co do faktycznego zakresu dyskomfortu odczuwanego przez powoda, przerysowanie skali narażenia na dym tytoniowy, brak uchwytnych następstw w sferze jego zdrowia, ale też i realny wymiar czasu, przez jaki powód narażony był na oddziaływanie dymu tytoniowego związany z dość niską frekwencją na zajęciach szkolnych (nie przekraczała 70%).

Orzeczenie o kosztach procesu wydano w oparciu o treść art. 100 kpc, znosząc koszty procesu między stronami; powód wprawdzie przegrał w znacznym stosunku, jednakże zarówno jego sytuacja życiowa i majątkowa, jak i ocenny charakter roszczenia wymagający oszacowania przez Sąd ekonomicznego wymiaru krzywdy, przemawia za wzajemnym zniesieniem kosztów procesu.

Na rzecz pełnomocnika powoda adw. M. W. ustanowionego z urzędu przyznano wynagrodzenie w kwocie 120 zł powiększone o należny podatek VAT w wysokości 23 % zgodnie z § 14 ust. 1 pkt. 26 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1714).

Na podstawie art. 113 ust. 4 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych odstąpiono od obciążania powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

SSO Radosław Jeznach

Zarządzenie : odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.