Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni W. M. złożyła do tutejszego Sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po S. O. (1).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. O. (2) zmarła 29 lipca 2017 r. w G., ostatnim miejscem zwykłego pobytu spadkodawczyni była miejscowość G..

Spadkodawczyni była panną, nie miała zstępnych. Jej rodzice F. O. i J. O. (1) zmarli przed nią. Spadkodawczyni miała rodzeństwo: H. O. która zmarła jako niemowlę, A. O. i J. O. (2), który zmarł w 1980 r. pozostawiając jedną córkę B. W..

dowód: - odpis skrócony aktu zgonu karta 4 akt,

- odpisy skrócone aktów urodzenia karta 15-17 akt,

- zapewnienia spadkowe karta 20-21 akt,

S. O. (3) od grudnia 2016 r. przebywała w szpitalu, a następnie została umieszczona w Zakładzie (...) w G.. Spadkodawczyni była po udarze, jej stan zdrowia był stabilny. W dniu 19 lutego 2017 r. w toku odwiedzin W. M., spadkodawczyni wskazała, iż chciałaby, aby po jej śmierci to ona odziedziczyła jej majątek. Na powyższe wnioskodawczyni wyraziła zgodę, wskazując, że w takim razie spadkodawczyni musi sporządzić testament. Tego samego dnia W. M., celem przywiezienia świadków którzy będą obecni przy sporządzeniu testamentu, pojechała do G., K. i B., co zajęło jej około godziny. Następnie, w obecności tychże świadków oraz dwóch pacjentów szpitala, wnioskodawczyni własnoręcznie na białej kartce papieru w kratkę formatu A4 spisała testament, w którym to spadkodawczyni do całości spadku powołała siostrzenicę W. M.. Pod treścią testamentu podpis złożyli świadkowie przywiezieni przez wnioskodawczynię, dwóch pacjentów szpitala oraz spadkodawczyni.

Dnia 19 lutego 2017 r. stan zdrowia S. O. (1) był stabilny, nie ulegał żadnym gwałtownym zmianom.

Wnioskodawczyni nie powiedziała nikomu z członków rodziny o sporządzeniu testamentu, dopiero miesiąc po pogrzebie S. O. (3) wnioskodawczyni powiedziała o tym swojej matce A. M..

dowód: - zeznania wnioskodawczyni W. M. karta 11 akt,

- testament karta 3 akt,

- zeznania uczestniczki postępowania A. M. karta 21 akt,

- zeznania uczestniczki postępowania B. W. karta 22 akt,

Sąd zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie należało stwierdzić nabycie spadku po S. O. (1) na podstawie ustawy.

Stan faktyczny sprawy ustalono w oparciu o dowody z dokumentów w postaci odpisów aktów stanu cywilnego oraz w oparciu o osobowe źródła osobowe.

Natomiast przedłożony przy wniosku testament własnoręczny Sąd uznał za nieważny, a to z przyczyn szczegółowo wskazanych w dalszej części uzasadniania.

Po myśli art. 926 § 1 k.c. powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu.

§ 2. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Zgodnie z art. 932 § 4 i § 5 k.c. jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

W świetle obecnie obowiązującej regulacji Kodeksu Cywilnego w prawie polskim dopuszczalne jest sporządzenie testamentu w formie testamentu zwykłego lub szczególnego. Jeśli chodzi o testamenty zwykłe, to ustawodawca reguluje ich trzy formy: własnoręczny, notarialny i urzędowy. Testamenty zwykłe, ogólnie rzecz ujmując, mogą być sporządzone niezależnie od okoliczności, przez osobę mającą zdolność testowania. Testamenty szczególne mogą natomiast zostać sporządzone tylko w wypadku wystąpienia szczególnych okoliczności wskazanych przepisami, a okres ich ważności jest limitowany.

Przepisy dotyczące sposobów sporządzania poszczególnych rodzajów testamentów, nie tylko testamentu własnoręcznego, traktowane są jako przepisy bezwzględnie obowiązujące. W związku z tym każde uchybienie tym przepisom i niedochowanie któregoś z zastrzeżonych w nich rygorów skutkuje co do zasady bezwzględną nieważnością testamentu (art. 958 k.c.).

Zgodnie z art. 949 § 1 k.c. spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.

Jak wynika z powołanego przepisu jako wymogi formalne dla ważnego sporządzenia testamentu własnoręcznego ustawodawca zastrzega konieczność, by spadkodawca napisał go w całości pismem ręcznym, podpisał i opatrzył datą.

W niniejszej sprawie niewątpliwym jest, iż spadkodawczyni S. O. (2) nie napisała w całości pismem ręcznym przedłożonego przy wniosku testamentu. Jak zeznała bowiem W. M. to ona spisała testament i opatrzyła go datą, który spadkodawczyni wyłącznie podpisała. W tym stanie testament z dnia 19 lutego 2017 r. nie spełnia wymogów testamentu własnoręcznego, co skutkuje jego nieważnością.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie, przedłożony testament nie spełnia również wymogów testamentu ustnego.

Stosownie do art. 952 § 1 k.c. jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.

§ 2. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.

§ 3. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Testament ustny należy do grupy testamentów szczególnych. Jego sporządzenie możliwe jest tylko w przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności wskazanych w przepisach – w tym konkretnym przypadku wtedy, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.

Zdaniem Sądu żadna z ww. przesłanek nie zaistniała w przedmiotowej sprawie. Sama okoliczność pobytu w Zakładzie (...), jak i wiek spadkodawczyni nie uzasadnia automatycznie obawy rychłej śmierci. W dniu sporządzenia testamentu stan zdrowia spadkodawczynie nie uległ nagłemu pogorszeniu, wręcz przeciwnie, jak zeznała wnioskodawczyni był stabilny, tego dnia nie zaistniały żadne nadzwyczajne okoliczności. Nie bez znaczenia pozostaje także okoliczność, iż od momentu sporządzenia testamentu do daty zgonu upłynął okres ponad 5 miesięcy. Zdaniem Sądu, nie zaistniały również żadne szczególne okoliczności uniemożliwiające lub utrudniające zachowanie spadkodawczyni zwykłej formy testamentu. W szczególności, trudno uznać, aby celem sporządzenia testamentu w miejscu pobytu spadkodawczyni nie mógł zostać przywołany notariusz.

Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, iż nie zostały spełnione wymogi utrwalenia treści testamentu ustanego stypizowane w art. 952 § 2 k.c. Sąd w niniejszym składzie podziela stanowisko judykatury, zgodnie z którym osobą trzecią, która może spisać treść testamentu ustnego, nie może być osoba, o której mowa w art. 956 i 957 k.c. Pisma stwierdzającego treść testamentu ustnego nie może więc sporządzić spadkobierca powołany do spadku w tym testamencie ustnym ( por. uchw. SN z 23.11.2001 r., III CZP 54/01, OSNC 2002, Nr 7-8, poz. 84, post. SN z 13.5.1999 r., III CKN 231/98, OSP 1999, Nr 12, poz. 221; uchw. SN z 27.11.1969 r., III CZP 76/69, OSNCPiUS 1970, Nr 6, poz. 106).

Mając na względzie powołane okoliczności, uznając testament z dnia 19 lutego 2017 r. za nieważny, Sąd stwierdził nabycia spadku po S. O. (3) na podstawie ustawy, zgodnie z art. 932 § 4 i 5 k.c., na rzecz siostry spadkodawczyni A. M. i bratanicy B. W. po 1/2 części z dobrodziejstwem inwentarza.

Sygn. akt I Ns 298/17

Zarządzenia:

1.  odnotować

2.  odpis uzasadniania wraz z postanowieniem doręczyć wnioskodawczyni z pouczeniem o apelacji,

3.  kal. 14 dni

G., 19 lutego 2018 r.