Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ns 2172/16

POSTANOWIENIE

Dnia 19 kwietnia 2018 roku

Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Daria Ratymirska

Protokolant: sekr. sąd. Daria Mokrzycka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2018 roku

sprawy z wniosku S. K.

przy udziale G. W.

o uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia i o zmianę stwierdzenia nabycia spadku

p o s t a n a w i a:

I.  uchylić akt poświadczenia dziedziczenia, sporządzony w dniu 19 kwietnia 2016 roku, przez notariusza A. S. w Kancelarii Notarialnej w K., Repertorium A nr (...);

II.  stwierdzić, że spadek po T. K., zmarłym w dniu 1 kwietnia 2016 roku w P., ostatnio zamieszkałym w K.,

na podstawie ustawy, z dobrodziejstwem inwentarza, nabyli: żona S. K., córka W. i H., oraz wnuk G. W., syn A. i E. – po 1/2 części;

III.  zasądzić od uczestnika G. W. na rzecz wnioskodawczyni S. K. kwotę 904 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

IV.  nakazać uczestnikowi G. W. uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kłodzku kwotę 1255,64 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa na wynagrodzenie biegłych.

(...)

UZASADNIENIE

S. K. wniosła o uchylenie aktu poświadczenia dziedziczenia Rep. A nr (...), sporządzonego dnia 19 kwietnia 2016r. przez notariusza A. S., mocą którego spadek po T. K. nabył jego wnuk G. W., oraz o stwierdzenie, że spadek po zmarłym w dniu 1 kwietnia 2016r. w P. T. K., ostatnio zamieszkałym w K., nabyli na podstawie ustawy – żona S. K. oraz wnuk G. W. – po ½ części. W uzasadnieniu podała, że w dniu 19 kwietnia 2016r. złożyła przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po mężu i następnie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia, na mocy którego spadek po T. K. nabył jego wnuk G. W.. Podała, że w chwili sporządzania powyższych aktów, była leczona psychiatrycznie (w początkowej fazie leczenia), z uwagi na rozpoznanie u niej organicznych zaburzeń urojeniowych. Oświadczenie spadkowe wnioskodawczyni zostało złożone w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji, dotknięte jest wadą z art. 82 kc, co skutkuje jego bezwzględną nieważnością.

Uczestnik G. W. wniósł o oddalenie wniosku, zarzucając, że oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone przez wnioskodawczynię nie zostało złożone w stanie wyłączającym swobodne lub świadome powzięcie decyzji bądź wyrażenie woli. Podniósł, że dla spadkodawcy był jedynym wnukiem, łączyła ich szczególnie silna więź rodzinna, bowiem rodzice uczestnika nie żyją. Także wnioskodawczyni traktowała go jak jedynego wnuka. Łączyły ich bardzo dobre relacje. Uczestnik był zaangażowany w pomoc dziadkowi. Zgodną wolą spadkodawcy i wnioskodawczyni było to, aby odziedziczył on spadek po dziadku. Decyzja o przekazaniu całego majątku męża jego wnukowi, poprzez odrzucenie spadku, nie była podjęta przez wnioskodawczynię nagle, ale w sposób przemyślany i świadomy. W tym samym dniu wnioskodawczyni wybrała środki finansowe z rachunków bankowych zmarłego męża w (...) A., zamykając ten rachunek. W zbliżonym terminie wypłaciła też kwotę ok. 40.000 zł wspólnych środków z prowadzonego dla niej rachunku w Banku (...). Wnioskodawczyni załatwiła także osobiści kilka dni po śmierci męża rentę rodzinną dla siebie. W późniejszym okresie sprzedała uczestnikowi swoje udziały w mieszkaniu za kwotę 50.000 zł. Uczestnik zobowiązał się zapewnić jej dożywotnie zamieszkanie w tym mieszkaniu. Uczestnik podniósł, w zakresie wszystkich powyższych czynności wnioskodawczyni działała w sposób logiczny, rzeczowy, uporządkowany, nie miała problemów z komunikacją, przy podejmowaniu czynności prawnych działała z pełnym rozeznaniem, nic nie wskazywało na zaburzenia świadomości, nie miała problemów z oceną rzeczywistości, zrozumieniem sensu swoich działań, zachowywała się normalnie, choć oczywiście jej nastrój po śmierci męża był obniżony.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spadkodawca T. K. zmarł w dniu 1 kwietnia 2016r. w P.. Ostatnio stale zamieszkiwał w K.. Pozostawił po sobie żonę S. K., i wnuka G. W. – syna E. W., córki spadkodawcy zmarłej w dniu 2 sierpnia 2010r.

Dowód:

odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy (k-6)

odpis skrócony aktu małżeństwa spadkodawcy i wnioskodawczyni (k-7)

odpis skrócony aktu zgonu E. W. (k-8)

W dniu 19.04.2016r. wnioskodawczyni złożyła przed notariuszem A. S. w Kancelarii Notarialnej w K. oświadczenie o odrzuceniu spadku po mężu.

Dowód:

protokół przyjęcia oświadczenia o odrzuceniu spadku Rep. A nr (...) (k-9)

W tym samym dniu Notariusz A. S., przed którym stawiła się wnioskodawczyni i uczestnik G. W., dokonał poświadczenia dziedziczenia po T. K. przez wnuka G. W., syna A. i E. w całości.

Dowód:

protokół dziedziczenia Rep. A nr (...) (k-10-11)

akt poświadczenia dziedziczenia Rep. A. nr (...) (k-12)

W tym samym dniu wnioskodawczyni wybrała środki finansowe z rachunków bankowych zmarłego męża w (...) A., zamykając ten rachunek. Wypłaciła kwotę 50.000 zł z rachunku lokaty w banku (...) S.A. Sprzedała uczestnikowi udział w ½ części w lokalu mieszkalnym nr (...) położonym w K. przy ul. (...) (...) za cenę 50.000 zł. Uczestnik zobowiązał się zapewnić jej dożywotnie zamieszkanie w tym mieszkaniu. Wnioskodawczyni załatwiła także osobiście kilka dni po śmierci męża rentę rodzinną dla siebie.

Dowód:

zaświadczenie (...) Banku (...) S.A. z dn. 5.5.2016r., z dn. 14.11.2016r. (k-34, 56);

zestawienie operacji na rachunku w (...) S.A. za okres od 1 – 30.04.2016r. (k-57-59)

oświadczenie uczestnika z dn. 21.4.2016r. (k-36)

umowa sprzedaży z dnia 21.4.2016r. (k-39-41)

potwierdzenie wypowiedzenia umowy konta (k-76)

wypłata gotówkowa (k-77)

informacja o wypłacie środków z dn. 19.04.2016r. (k-78)

T. K. przed śmiercią mówił w rozmowie z byłą żoną J. K. i C. K., że chce przekazać pozostały po nim majątek wnukowi G. W.. Spadkodawca i wnioskodawczyni utrzymywali przyjazne relacje z J. K.. Po śmierci T. K. wnioskodawczyni, mówiła, że chce załatwić sprawy spadkowe zgodnie z wolą zmarłego męża. Wnioskodawczyni zachowywała się normalnie, przyjacielsko.

Uczestnik utrzymywał bardzo dobre relacje z dziadkiem i wnioskodawczynią, pomagał im w codziennym życiu, spędzali razem wolny czas.

Dowód:

zeznania świadków J. K., C. K. (k-70-71)

W chwili składania oświadczenia o odrzuceniu spadku po mężu w dniu 19.04.2016r., wnioskodawczyni znajdowała się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, z powodu choroby psychicznej Organicznych zaburzeń urojeniowych (podobnych do schizofrenii).

Od 22.03.2016r. leczyła się psychiatrycznie w (...) w K.. Zachorowała w 2015r. Jej choroba psychiczna, objawiała się ostrymi zaburzeniami psychotycznymi – cierpiała na urojenia ksobne i prześladowcze, bezsenność, odczuwała lęk, poczucie zagrożenia, halucynacje słuchowe. Odczuwała stres, związany ze śmiercią męża, towarzyszył jej stan żałoby ostrej, nakładający się na chorobę psychiczną. Wnioskodawczyni jest osobą zależną od osób dla niej znaczących, poddającą się sugestiom, nieufną i wycofaną.

Dowód:

opinia psychiatryczno – psychologiczna (k-113 i nast., 156 i nast., 186-187)

Sąd zważył, co następuje:

Na podstawie opinii biegłych psychiatry R. B. i psychologa W. H., Sąd ustalił, że w chwili składania oświadczenia o odrzuceniu spadku po mężu w dniu 19.04.2016r., wnioskodawczyni znajdowała się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, z powodu choroby psychicznej Organicznych zaburzeń urojeniowych (podobnych do schizofrenii). Stwierdzone u niej schorzenia oraz zaburzenia świadomości, na które cierpiała w kwietniu 2016r., takie jak urojenia ksobne i prześladowcze, bezsenność, lęk, poczucie zagrożenia, halucynacje słuchowe w połączeniu ze stanem żałoby ostrej, nakładającym się na chorobę psychiczną, oraz rodzajem osobowości (osoba zależna, poddająca się sugestiom, nieufna i wycofana), wskazują, że w momencie składania przed notariuszem oświadczenia o odrzuceniu spadku po mężu, wnioskodawczyni nie miała rozeznania w zakresie znaczenia i skutków swojego czynu, a w konsekwencji, że po jej stronie zachodziła niezdolność świadomego i swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli. Choroba psychiczna, pod postacią Organicznych zaburzeń urojeniowych, spowodowała – jak wynika z kategorycznej opinii biegłych - wyłączenie możliwości świadomego oraz swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli w kwietniu 2016r. Opinia ta miała kluczowe znaczenie dla ustalenia stanu świadomości wnioskodawczyni (art. 278 § 1 KPC). Inne dowody miały tylko znaczenie pomocnicze w szczególności zeznania świadków, którzy takich wiadomości specjalnych nie posiadają. Opinia miała charakter przesądzający- tylko biegli bowiem mogą w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości stwierdzić stopień świadomości wnioskodawczyni w dacie składania oświadczenia. Sąd ocenił opinię jako wiarygodną. Biegłe w sposób wyczerpujący odniosły się do uwag, zgłoszonych przez uczestnika, uwzględniając przy tym okoliczności, związane z aktywnością wnioskodawczyni w dniu składania przedmiotowego oświadczenia w innych sprawach, związanych z czynnościami notarialnymi i bankowymi, jak również fakt, że dla osób postronnych choroba psychiczna wnioskodawczyni mogła nie być dostrzegalna. Nie było zarazem żadnych uzasadnionych podstaw do zasięgania w tej sprawie opinii innych biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii, dlatego wniosek uczestnika w tym przedmiocie, oceniony jako nieuprawniona polemika z wiadomościami specjalnymi biegłych i dążenie do poparcia jego wersji, podlegał oddaleniu.

W przypadku wyłączenia świadomości dla zastosowania art. 82 KC nie musi być ona całkowicie zniesiona, wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Przewidziana zaś w art. 82 KC przyczyna nieważności czynności, w postaci braku swobody, to stan, w którym strona czynności rozpoznaje wprawdzie sens własnego działania oraz działania drugiej strony, ale na skutek negatywnego oddziaływania pewnych czynników psychicznych wyłączona jest po jej stronie możliwość swobodnego (nieskrępowanego) podjęcia przez nią aktu woli i uzewnętrznienia jej treści. Brak swobody ma przy tym odnosić się do okoliczności dotyczących samej strony (wewnętrznych), a nie umiejscowionych w zewnętrznym otoczeniu, w którym przyszło jej działać. Nie jest przy tym wykluczone, iż jeden stan faktyczny będzie mógł być oceniony jako potwierdzający łączne spełnienie obu przyczyn, z którymi ustawodawca wiąże nieważność czynności prawnej, opisanej przez normę art. 82 KC, a z których każda, niezależnie od siebie, prowadzi do takiej kwalifikacji tej czynności.

Mając powyższe na uwadze, należało stwierdzić nieważność oświadczenia wnioskodawczyni o odrzuceniu spadku (art. 82 kc) i w konsekwencji uchylić akt poświadczenia dziedziczenia Rep. A nr (...), sporządzony dnia 19 kwietnia 2016r. przez notariusza A. S., mocą którego spadek po T. K. nabył jego wnuk G. W.. Zarazem Sąd stwierdził, że spadek po zmarłym w dniu 1 kwietnia 2016r. w P. T. K., ostatnio zamieszkałym w K., nabyli na podstawie ustawy – żona S. K. oraz wnuk G. W., syn A. i E. – po ½ części (art. 931 § 1 i 2 kc w zw. z art. 679 § 1, 3 i 4 kpc).

Orzeczenie w pkt III oparto na przepisie art. 520 § 2 kpc. W skład kosztów postępowania, które uczestnik powinien zwrócić wnioskodawczyni wchodzą: opłata sądowa od wniosku (50 zł), wynagrodzenie pełnomocnika, będącego adwokatem (120 zł), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (2 x 17 zł) oraz uiszczona zaliczka na wynagrodzenie biegłych (700 zł).

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. 2016, poz. 623) w zw. z art. 520 § 2 kpc, obciążono uczestnika wydatkami, poniesionymi w postępowaniu tymczasowo przez Skarb Państwa na wynagrodzenie biegłych, ponad uiszczona zaliczkę, w kwocie 1230,64 zł (k-121,122, 162, 163) oraz wydatkami, związanymi z pozyskaniem informacji od banku w kwocie 25 zł (k-63).