Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IX Ca 1334/17

POSTANOWIENIE

Dnia 25 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Agnieszka Żegarska (spr.)

Sędziowie:

SO Jacek Barczewski

SO Mirosław Wieczorkiewicz

Protokolant:

prac. sąd. Izabela Ważyńska

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z wniosku A. M. (1), T. M. i W. M.

z udziałem Gminy O. i Skarbu Państwa - Nadleśnictwa N. w N.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawców od postanowienia Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 6 września 2017 r., sygn. akt X Ns 605/14,

p o s t a n a w i a:

I. oddalić apelację,

II. nie obciążać wnioskodawców kosztami postępowania za instancję odwoławczą na rzecz uczestnika postępowania Skarbu Państwa - Nadleśnictwa N. w N..

Jacek Barczewski Agnieszka Żegarska Mirosław Wieczorkiewicz

Sygn. akt IX Ca 1334/17

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy A. M. (1), T. M. i W. M. wnieśli o ustanowienie za wynagrodzeniem na swoją rzecz oraz na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości objętych Kw nr (...), Kw nr (...), Kw nr (...) - służebności drogi koniecznej o szerokości 3 metrów, przez nieruchomości należące do Lasów Państwowych - Nadleśnictwo N., obejmujących działki o numerach ewidencyjnych (...).

Uczestnik Skarb Państwa - Nadleśnictwo N. w N. - wniósł o oddalenie wniosku i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uczestnik Gmina O. w O. pozostawiła rozstrzygnięcie w przedmiocie ustanowienia drogi koniecznej do uznania Sądu, co do zasady nie oponując uwzględnieniu wniosku.

Postanowieniem z dnia 6 września 2017 r., Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił wniosek (pkt. I) oraz rozstrzygnął o nieuiszczonych kosztach sądowych (pkt. II) i kosztach postępowania (pkt. III).

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawcy są współwłaścicielami , w ½ części W. M. i w ½ części T. i A. M. (1) na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości położonych w L. gm. O. nieruchomości objętych Kw Nr (...), obejmującą działkę o nr ewidencyjnym (...), o powierzchni 26.200 m ( 2), Kw Nr (...), obejmującej działkę o nr ewidencyjnym (...), o powierzchni 16.500 m ( 2), Kw Nr (...), obejmującej działkę o nr ewidencyjnym (...), o powierzchni 25.500 m ( 2). Przedmiotowe nieruchomości - mające charakter rolny - zostały nabyte przez wnioskodawców w 1997 r. i 1998 r. Przy zawarciu z poprzednim właścicielem umów (sprzedaży lub darowizny), okazywane było zaświadczenie, pochodzące od przedstawiciela Gminy O., iż działki te są zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego działkami rolnymi, położonymi w strefie przyjeziornej szczególnie chronionej, na obszarze projektowanego parku krajobrazowego. Powyższe działki graniczą z jednej strony z jeziorem B.. Są otoczone przez las. Na działce nr (...) zlokalizowane są fragmenty murów (budowa budynku mieszkalnego w początkowej fazie). Obecnie działka ta położona jest na terenie O. Chronionego Krajobrazu P. N. - R..

Dalej Sąd ten ustalił, że dotychczasowy dojazd do nieruchomości wnioskodawców do drogi publicznej (działka nr (...)) odbywa się duktem leśnym (zaznaczonym podwójną przerywaną linią na mapie z k. 99), biegnącym przez nieruchomości objętych Kw nr (...), obejmującą działki nr (...) - stanowiącą własność uczestnika Skarbu Państwa – Nadleśnictwa N. w N., Kw nr (...), obejmującą działkę nr (...) (droga wewnętrzna) - stanowiącą własność uczestnika Gminy O. w O.. Powyższa droga jest z reguły przejezdna, w odróżnieniu od innych prowadzących do nieruchomości dróg leśnych. Korzystają z niej także inni (...). Wartość wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej do nieruchomości wnioskodawców wynosi po 1.592 zł.

Ponadto Sąd I instancji ustalił, że w dniu 18 czerwca 1999 r. Burmistrz Miasta O. wydał decyzję nr (...), na mocy której udzielił pozwolenia na budowę i zatwierdził projekt budowlany na wykonanie robót budowlanych, polegających na budowie budynku mieszkalnego ze wskazanymi przyłączami, we wsi L., na działce oznaczonej nr (...) na rzecz inwestorów: W. M. i A. M. (1). W treści decyzji wskazano, że wygasa ona, jeżeli budowa nie zostanie rozpoczęta przed upływem 2 lat od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna lub budowa została przerwana na czas dłuższy niż 2 lata. W związku z prowadzoną budową został założony dziennik budowy. Zgodnie z zapisami zawartymi w tym dzienniku, budowę rozpoczęto 1 czerwca 2001 r. Kolejne wpisy dotyczące podjętych prac budowlanych były dokonywane w odstępach krótszych niż 2 lata (ostatni wpis w kopii dziennika budowy pochodzi z kwietnia 2013 r.). Uczestnik Skarb Państwa - Nadleśnictwo N. w N. podjął działania w postępowaniu administracyjnym, zmierzające do stwierdzenia nieważności wydanych na rzecz wnioskodawców decyzji o warunkach zabudowy i pozwoleniu na budowę. Wyrokiem z dnia 12 stycznia 2016r. (sygn. akt II SA/Ol 839/15), Wojewódzki Sąd Administracyjny w O. uchylił postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 22 czerwca 2015 r. (Nr SKO.73.173.2015) w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzją, którą postanowienie to utrzymywało w mocy.

Na końcu ustalono, że decyzją z dnia 17 października 2016r. (sygn. SKO 73.388.2016), Samorządowe Kolegium Odwoławcze w O. stwierdziło nieważność decyzji z dnia 11 maja 1999r. (znak: (...). (...)), wydanej przez Burmistrza Miasta O., w sprawie wydania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji, polegającej na odbudowie budynku mieszkalnego z przyłączami, na działce nr (...), położonej we wsi L. gm. O.. W dniu 15 grudnia 2016 r., uczestnik Skarb Państwa - Nadleśnictwo N. w N. wystąpił o stwierdzenie nieważności decyzji nr (...) z dnia 18 czerwca 1999 r. o pozwoleniu na budowę. Decyzją z dnia 5 maja 2017 r. Wojewoda (...) w O., stwierdził nieważność decyzji Burmistrza Miasta O. nr (...)z dnia 18 czerwca 1999 r., zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej pozwolenia na budowę.

Sąd Rejonowy wskazał, że dostęp do nieruchomości rolnej położonej w lesie drogami leśnymi (także pojazdem mechanicznym) - celem jej rolniczego użytkowania - istnienie z mocy prawa, tj. na podstawie art. 29 ust. 1 - 3 ustawy o lasach z dnia 28 września 1991 r. Zatem możliwość przemieszczania się do nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawców, nie miała wyłącznie grzecznościowego charakteru lecz ustawowe umocowanie. Ponadto wskazano, że nieruchomości wnioskodawców mają wyłącznie rolne przeznaczenie, ponieważ ostatecznie Wojewoda (...) stwierdził nieważność decyzji Burmistrza Miasta O. udzielającej pozwolenia na budowę na nieruchomości A. i T. M.. O nieuiszczonych kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c., a o kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożyli wnioskodawcy, zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w całości.

Wnioskodawcy zarzucili zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie następujących przepisów prawa materialnego i procesowego:

1.  art. 145 § l k.c. poprzez błędne uznanie, że wnioskodawcy dysponują odpowiednim dostępem do drogi publicznej pomimo, iż istniejący dostęp do drogi publicznej powiatowej jest prawnie ograniczony zakresem zarządu Nadleśnictwa N. w N. - na działkach o numerach ewidencyjnych (...) stanowiących własność Skarbu Państwa, co skutkowało oddaleniem wniosku o ustanowienie służebności drogi koniecznej,

2.  art. 145 § 1 k.c. w zw. z art. 29 ust. 3 pkt. 7 w zw. z art. 26 ust. 1, 2, 3, a także art. 28 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach poprzez uznanie, iż droga do nieruchomości wnioskodawców daje uprawnienie do przejazdu do drogi publicznej, podczas gdy powołane przepisy nie stanowią prawnej gwarancji przejazdu przez drogę leśną i dostępu do tej drogi dla wnioskodawcy,

3.  art. 140 k.c. poprzez zastosowanie art. 29 ust. 1 w zw. z art. 26 ust. 1,2,3, a także art. 28 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach z dnia 28 września 1991 r. o lasach jako podstawy uznania dostępu do drogi publicznej za właściwy, co w konsekwencji doprowadziło do wyłączenia korzystania z prawa własności nieruchomości przez wnioskodawców działek ewidencyjnych (...) zgodnie z ich społeczno - gospodarczym przeznaczeniem, z którego wynika prawo ich zabudowy i inwestowania w granicach określonych ustawą, prawo korzystania z nieruchomości na cele rolne,

4.  art. 233 § 1 w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny opinii biegłego P. W., z której wynika, że najlepszym i racjonalnym dla wnioskodawców dostępem do drogi publicznej jest ustanowienie służebności drogi koniecznej stanowiącą prawną gwarancję dostępu do drogi publicznej przez działki ewidencyjne (...) (służebność nr. I); dz. ew. (...) (służebność nr II), co w konsekwencji doprowadziło sąd do uznania, że wnioskodawcy nie wywiązali się z ciężaru dowodu wykazania, że dostęp do drogi publicznej przez drogę leśną jest dostępem nieodpowiednim,

5.  art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 386 § 6 k.p.c. poprzez pominięcie oceny prawnej wyrażonej przez Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy sygn. akt. IX Cz 360/17 , z której wynika, że brak dostępu do drogi publicznej to brak prawnego zagwarantowania takiego dostępu w rozumieniu 145 k.c.,

6.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niedokonanie w sprawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, polegające na nieuwzględnieniu w stanie faktycznym istotnych faktów i dowodów - korespondencji kierowanej do Nadleśnictwa Lasy Państwowe oraz licznych zaskarżeń decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w zakresie w jakim potwierdzają one utrudnianie przez uczestnika uzyskanie prawnego dostępu do drogi publicznej w celu uzyskania warunków zabudowy.

Mając powyższe na uwadze, wnioskodawcy wnieśli o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia i wydanie postanowienia zgodnie z wnioskiem,

2.  ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

3.  zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego, a w przypadku przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa za obydwie instancje.

W odpowiedzi uczestnik postępowania Skarb Państwa - Nadleśnictwo N. w N. wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Kontrola instancyjna doprowadziła Sąd II instancji do przekonania, że ustalenia faktyczne i przyjęte rozstrzygnięcie prawne dokonane przez Sąd Rejonowy jest prawidłowe i odpowiada prawu. Wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ustalenia i wywody zostały przeprowadzone na podstawie poprawnej analizy dowodów oraz podanej tam podstawy prawnej, których ocena nie wykazała błędów natury faktycznej, czy logicznej, jak również jurydycznej. Sąd I instancji wskazał, jakie fakty uznał za potrzebne do ukierunkowanego we wniosku i żądanego rozstrzygnięcia oraz na jakich przesłankach oparł swoją decyzję.

W konsekwencji ustalenia te i oceny Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, zwracając uwagę, że nie ma wobec tego potrzeby procesowej przeprowadzania na nowo w uzasadnieniu tego orzeczenia oceny każdego ze wskazanych wywodów, a wystarczy odnieść się do tych ustaleń i ocen, które zostały zakwestionowane w apelacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 1998 r., III CKN 650/98, OSNC 1999/3/60, wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2003 r., II UK 156/03, Lex nr 390069, wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2012 r., III CSK 179/11 , Lex nr 1165079).

Zgodnie z przepisem art. 145 § 1 k.c., jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono, że brak dostępu do drogi publicznej w rozumieniu ww. przepisu, oznacza brak prawnie zagwarantowanego połączenia nieruchomości izolowanej z siecią dróg publicznych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2011 r., II CSK 94/11, Legalis nr 464070). Nieruchomość ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej w rozumieniu art. 145 § 1 k.c., jeżeli z siecią dróg publicznych łączy ją szlak drożny wydzielony geodezyjnie jako droga, która choć nie jest zaliczona do sieci dróg publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, pozostaje ujęta w planie zagospodarowania przestrzennego gminy i znajduje się pod jej zarządem oraz jest powszechnie dostępna (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1982 r., III CZP 44/82, Legalis nr 23444).

Tymczasem w niniejszej sprawie, grunty należące do wnioskodawców - objęte księgami wieczystymi nr (...) - stanowią nieruchomości rolne (k. 318 - 320). Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych wynika, że grunty wnioskodawców są otoczone przez las.

Zgodnie z przepisem art. 29 ust. 1 ustawy o lasach, ruch pojazdem silnikowym, zaprzęgowym i motorowerem w lesie dozwolony jest jedynie drogami publicznymi, natomiast drogami leśnymi jest dozwolony tylko wtedy, gdy są one oznakowane drogowskazami dopuszczającymi ruch po tych drogach.

Natomiast stosownie do ust. 3 pkt. 7 tego przepisu, powyższe nie dotyczy osób użytkujących grunty rolne położone wśród lasów.

Skoro w niniejszej sprawie wniosek o ustanowienie służebności drogi koniecznej, dotyczy nieruchomości rolnej otoczonej przez las, to wnioskodawcy na podstawie ww. przepisów ustawy, mogą poruszać się po drodze leśnej należącej do Skarbu Państwa - Nadleśnictwa N. w N.. (...) wnioskodawców, mają bowiem prawnie zagwarantowany dostęp do drogi publicznej.

Stwierdzenie nieważności decyzji Burmistrza Miasta O. nr (...) z dnia 18 czerwca 1999 r. w przedmiocie pozwolenia na budowę przez Wojewodę (...), ostatecznie rozwiało wszelkie wątpliwości w tym zakresie.

Na końcu zauważyć należy, że oddalenie wniosku o ustanowienie drogi koniecznej, nie zamyka wnioskodawcom możliwości uzyskania takiego rozstrzygnięcia w razie zmiany okoliczności sprawy, np. uzyskania nowej decyzji o warunkach zabudowy i pozwolenia na budowę (art. 523 k.p.c.).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego, orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c.

Niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu nieprocesowym, a więc w kwestii kosztów postępowania należy odwoływać się w pierwszej kolejności do przepisów art. 520 § 1 - 3 k.p.c.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazano jednak, że rozwiązanie przyjęte w art. 520 k.p.c. odbiega od reguły dominującej w procesie, w myśl której strona przegrywająca sprawę jest obowiązana zwrócić przeciwnikowi - na jego żądanie - wszystkie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 i art. 98 1 k.p.c.). Nie oznacza to, że uregulowanie zawarte w art. 520 k.p.c. jest wyczerpujące i wyklucza odwołanie do przepisów art. 98 i nast. k.p.c., gdyż w postępowaniu nieprocesowym mają one - przez art. 13 § 2 k.p.c. - odpowiednie zastosowanie. Przepisem takim jest w szczególności art. 102 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2012 r., V CZ 155/11, Legalis nr 966515).

Podstawę do zastosowania wyjątku stanowią indywidualne okoliczności, świadczące o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami postępowania w całości lub w części byłoby niesłuszne, niesprawiedliwe.

Należą do nich zarówno fakty związane z samym postępowaniem jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej, stanu majątkowego stron, które powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego.

W niniejszej sprawie, stwierdzenie nieważności decyzji o pozwoleniu na budowę, nastąpiło dopiero w toku postępowania przed Sądem I instancji. Ponadto uczestnik postępowania, odmówił ustanowienia służebności drogi koniecznej na drodze przedsądowej. W tych okolicznościach, żądanie wnioskodawców na w momencie wszczęcia postępowania, było uzasadnione. Z tego względu obciążenie wnioskodawców kosztami postępowania, byłoby niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Jacek Barczewski Agnieszka Żegarska Mirosław Wieczorkiewicz