Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III RNs 30/18

POSTANOWIENIE

Dnia 7 maja 2018 roku

Sąd Rejonowy w Łowiczu w Wydziale III Rodzinnym i Nieletnich

w składzie:

Przewodnicząca: SSR Honorata Wójcik

Protokolant: sekr. sąd. Barbara Salamondra

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 maja 2018 roku sprawy

z wniosku R. S.

z udziałem T. S.

o umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym

p o s t a n a w i a:

1.  na podstawie art. 29 ust. 1 pkt. 1 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 roku umieścić T. S. urodzoną (...) PESEL (...) zamieszkałą osiedle os. (...) (...)-(...) Ł. w szpitalu psychiatrycznym bez jej wymaganej zgody,

2.  przyznać wynagrodzenie adw. J. M. w kwocie 295,20 (dwieście dziewięćdziesiąt pięć złotych 20/100) złotych z VAT za reprezentację z urzędu uczestniczki T. S. i należność tę nakazuje wypłacić z rachunku Skarbu Państwa – kasa Sądu Rejonowego w Łowiczu;

3.  ustalić, iż koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

Sygn. akt III RNs 30/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawca R. S. reprezentowany przez pełnomocnika w osobie adwokata wystąpił w dniu 21 lutego 2018 roku z wnioskiem o przymusowe leczenie psychiatryczne swojej żony T. S. bez jej zgody. Małżonkowie S. mieszkali w S.. Wnioskodawca argumentował, że T. S. od około 10 lat leczona była w (...) psychiatrycznie, w tym trzykrotnie szpitalnie w związku z zachowaniami agresywnymi (rzucała szkłem, atakowała nożem). Uczestniczka po opuszczeniu szpitala czuła się lepiej i wyjechała do Polski. Jednak przestałą przyjmować leki. Wówczas stała się agresywna w stosunku do siostry i jej męża. Stwarzała zagrożenie dla siebie i innych: chodziła środkiem ulicy nie zważając na przejeżdżające samochody. Ponadto jest niedożywiona. Uczestniczka nigdy nie chciała leczyć się dobrowolnie. Nie wyraża zgody na konsultację psychiatryczną oraz leczenie szpitalne (wniosek k. 2-3).

Pełnomocnik uczestniczki, T. S. wniósł o oddalenie wniosku (e-protokół rozprawy z dnia 07.05.2018 r. 00:00:43 – k. 39).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

T. S. ma 43 lata, jest technikiem zawodowym. Nie pracuje, utrzymuje się z oszczędności. Była w Powiatowym Urzędzie Pracy, ale nie ma tam ofert pracy dla niej. Nie korzysta z pomocy społecznej, nie jest zainteresowana tą formą pomocy. Przez wiele lat pracowała i mieszkała w S.. Przyjechała do Polski w maju ubiegłego roku. W (...) pozostał jej mąż R. S. oraz 21-letni syn, który tam studiuje.

Mieszka sama w dwupokojowym mieszkaniu z kuchnią i łazienką na os. (...) w Ł.. Opłaty za mieszkanie i media reguluje wnioskodawca. Sama robi zakupy i sobie gotuje. Zdarza się, że stołuje się w restauracjach i barach na mieście. Odwiedza ją i pomoc oferuje siostra Z. M. oraz jej mąż W. M.. Uczestniczka nie widzi powodu, dla którego siostra ze szwagrem mieliby zawieźć ją do lekarza psychiatry. Uczestniczka zachowuje się wobec nich agresywnie. Wnioskodawca wielokrotnie prosił o pomoc MOPS w Ł..

(dowód: wniosek – k. 2-3; zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z dnia 01.02.2018r. 00:01:36 – k. 11 w zw. z e-protokół z dnia 28.03.2018 r. 00:01:558 – k. 36)

T. S. nie pamiętała, aby lekarz psychiatra A. M. odwiedzała ją w domu. Z jej relacji wynika, iż była na konsultacji w poradni w Z., gdzie została zawieziona przez znajomych policjantów, a następnie odwieziona do domu. Policjanci mieli stanowić dla niej ochronę. W jej ocenie z opinii lekarza psychiatry wynika, że nic jej nie dolega i nie ma potrzeby leczenia.

Uczestniczka spędza czas sama w domu lub wychodzi na spacer do pobliskiego parku. Nie pamięta nazwy parku, ani skwerów. Chodzi tam, gdzie ludzie chodzą. Mieszkanie jest dla niej przytłaczające. D. nie chodzi, bo to dla niej za daleko.

Utrzymuje, że ma ograniczony, dziwny wzrok. Ma szerokie zainteresowania, ale z uwagi na „solarny” wzrok nie może ich realizować. Nie leczy się u okulisty. Zamierza leczyć układ hormonalny kobiecy.

Twierdzi, że jej mąż jest osobą spokojną, denerwował się i używał wulgarnych słów, gdy w ich domu w (...) dochodziło do „dziwnych” sytuacji, „niespodziewanych reakcji” i panował tam bałagan. Nie potrafi sprecyzować, na czym polegały te „dziwne” sytuacje. Uczestniczka utrzymuje, że nie potrzebuje finansowej pomocy męża. Nie potrzebuje leków, nie będzie ich przyjmować, chyba że w związku ze sprawami hormonalnymi. Zaprzecza, aby kiedykolwiek leczyła się w szpitalu.

(dowód: zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z dnia 07.05.2018r. 00:01:57 – k. 39v-40)

Uczestniczka była hospitalizowana psychiatrycznie w S. Z.. W latach 2008 – 2009 leczyła się w (...). W latach 2010 – 2013 leczona była w (...). Ostatnia – półroczna, hospotalizacja miała miejsce w T. H..

Badanie psychiatryczne biegła lekarz psychiatra A. M. przeprowadziła w dniu 2 marca 2018 roku w miejscu zamieszkania uczestniczki tj. os. (...) w Ł.. Uczestniczka nie reagowała na dźwięk domofonu. Biegła weszła na klatę schodową wraz z innym mieszkańcem. T. S. drzwi mieszkania otworzyła po kilku dzwonkach. Potwierdziła swoje dane osobowe. Była wychudzona, zaniedbana, miała nieumyte włosy, z mieszkania dochodził nieprzyjemny zapach. Sądziła, że biegła przyszła posprzątać jej mieszkanie. Zaczęła krzyczeć: „Z wyższych sfer. Wasze głowy trzeba leczyć”. W trakcie badania monologowała. Kontakt loginy nie został nawiązany. Nie udzielała odpowiedzi na pytania. Była napięta, początkowo wycofana, nieufna, podejrzliwa, potem z tendencją do drażliwości. Prezentowała objawy wytwórcza. Była bezkrytyczna do objawów chorobowych i konieczności leczenia. W wywiadzie pobudzenie ruchowe, agresja czynna i obciążenia rodzinne chorobą psychiczną.

(dowód: opinia sądowo – psychiatryczna – k. 14-16)

T. S. choruje na przewlekłą chorobę psychiczną: schizofrenię paranoidalną. Wymaga leczenia w szpitalu psychiatrycznym bez wymaganej zgody. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że leczenie to przyniesie poprawę jej stanu zdrowia psychicznego i funkcjonowania społecznego, zaś nie przyjęcie jej do szpitala spowoduje dalsze pogarszanie się jej stanu zdrowia psychicznego.

(dowód: opinia sądowo – psychiatryczna – k. 14-16).

Sąd Rejonowy uwzględnił wyniki opinii biegłej z dziedziny psychiatrii A. M., treść opinii wskazuje bowiem na to, zdaniem sądu orzekającego, że biegła we wnikliwy sposób przeanalizowała okoliczności istotne dla wyników jej opracowania, a sformułowane przez nią wnioski są jasne i w logiczny sposób wynikają z ustaleń, które legły u ich podstaw. Strony nie kwestionowały opinii biegłego.

Pozostałe dokumenty oraz twierdzenia wnioskodawcy w oparciu o które sąd ustalił powyższy stan faktyczny nie budziły wątpliwości Sądu Rejonowego, nie były również kwestionowane przez uczestników.

Sąd zważył, co następuje:

Przepis art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 19.08.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst jednolity Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375, z późn. zm.) pozwala na przymuszenie osoby chorej psychicznie do podjęcia leczenia w szpitalu psychiatrycznym jedynie wówczas, gdy: (1) dotychczasowe postępowanie tej osoby wskazuje na to, że nieprzyjęcie jej do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego bądź (2) osoba ta jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, iż leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.

Sąd Rejonowy uznał, iż zachodzi pierwszy z tych wypadków. Dokonywana przez Sąd kontrola występowania w stanie faktycznym sprawy przesłanek ustawowych nakazujących uwzględnienie wniosku powinna być dokładna, zwłaszcza gdy osoba, której dotyczy wniosek kwestionuje, iż jej zachowanie uzasadnia w świetle obowiązującego prawa przymusową hospitalizację. Sąd nie może biernie poprzestać na ocenie wyrażonej przez biegłego lekarza psychiatrę. Opinia biegłego nie może być uznana za wyłączne źródło poczynionych przez Sąd pozytywnych ustaleń co do wystąpienia materialnoprawnych podstaw wniosku. Należy przy tym podkreślić, że o potrzebie przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym orzeka sąd a nie biegły, wobec czego sąd wziął pod uwagę nie tylko stanowisko biegłego, lecz także zapoznać się z przesłankami jego rozumowania, a więc z charakterystyką zdiagnozowanej jednostki chorobowej, jej przebiegiem, sposobami leczenia oraz prognozami co do skutków zaniechania tego leczenia, konfrontując przesłanki oceny biegłego z faktami ustalonymi na podstawie innych dowodów przeprowadzonych w sprawie.

Dodatkowa trudność w sprawie z wniosku o przyjęcie do szpitala bez zgody chorego wynika ze specyficznego charakteru ustaleń faktycznych, wyrażającego się w tym, że rozstrzygnięcie opiera się na prognozie, czyli hipotetycznej ocenie sądu co do skutków mogących nastąpić w przyszłości. Przewidywanie „znacznego pogorszenia” stanu zdrowia ma być, stosownie do wskazania ustawy, oparte na „dotychczasowym zachowaniu” chorego. Przez pojęcie „znaczne pogorszenie stanu zdrowia psychicznego” - uwzględniając art. 2 ust. 1 pkt 2 u.o.z.p. - należy rozumieć doprowadzenie się przez osobę chorą psychicznie, na skutek niepodejmowania leczenia, do stanu uniemożliwiającego jej funkcjonowanie w rodzinie, w miejscu zamieszkania lub w pracy. Takie rozumienie tego pojęcia pozwala ograniczyć hospitalizację przymusową tylko do tych osób, dla których jest ona niezbędna. Nie należy bowiem ułatwiać jej stosowania wobec osób chorych psychicznie, które zachowują się w sposób nawet rażąco odbiegający od wymagań społecznych, ale mogą funkcjonować bez większych trudności w rodzinie, miejscu zamieszkania i pracy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2010 r., V CSK 384/09, LEX nr 688057). Wymaganie art. 46 ust. 2 u.o.z.p., aby podstawę ustaleń sądu stanowił, między innymi, dowód z opinii jednego lub kilku lekarzy psychiatrów musi być postrzegane także w kontekście umiejętnego rozróżnienia pomiędzy kompetencją biegłego do udzielenia informacji i wiadomości specjalnych niezbędnych do ustalenia i oceny okoliczności sprawy a kompetencją sądu jako wyłącznie uprawnionego do ustalenia faktów i ocen (również hipotetycznych) na podstawie tej opinii oraz innych dowodów.

Sąd uznał, iż dotychczasowe zachowania uczestniczki w postaci odmowy leczenia, negowania choroby, nie przyjmowania leków, a nadto ataki agresji kierowane przeciwko siostrze i szwagrowi, zaniedbania w swoim wyglądzie oraz w miejscu zamieszkania, niedożywienie, urojenia, a także brak kontaktu logicznego podczas badania, nie pamiętanie okoliczności i przebiegu badania, opisanie dokładne okoliczności, które nie miały miejsca (prezentowanie objawów wytwórczych) spowoduje pogarszanie stanu zdrowia co będzie polegało na pogłębianiu się dotychczasowych objawów, w tym agresji kierowanej przeciwko siostrze i szwagrowi, a także zakłócaniem porządku publicznego w miejscach publicznych i stwarzanie tym zagrożenia dla siebie i innych. W przypadku negacji choroby właściwy i konieczny jest sposób leczenia w szpitalu psychiatrycznym.

Stan zdrowia psychicznego uczestniczki został zdiagnozowany przez biegłą A. M., która w sposób zdecydowany stwierdziła konieczność umieszczenia uczestniczki w szpitalu psychiatrycznym. Tożsame stanowisko prezentował wnioskodawca, która wskazał na co najmniej 10-letnie leczenie szpitalne psychiatryczne uczestniczki postępowania w (...)

Jak wynika z opinii biegłej stan zdrowia psychicznego uczestniczki pogarsza się. Cierpi ona na przewlekłą chorobę – schizofrenię paranoidalną. Nie przyjmuje leków i nie zamierza ich przyjmować. Biegła lekarz psychiatra wskazała przy tym, że umieszczenie uczestniczki w szpitalu psychiatrycznym jest dla niej najlepszą formą pomocy.

Dotychczas uczestniczka nie podjęła leczenia nawet niestacjonarnego, albowiem neguje chorobę, co nie zapobiega pogarszaniu się jej stanu zdrowia. Uczestniczka nie zamierza skorzystać ze skierowania do lekarza psychiatry i podjąć leczenia w tym zakresie. Dotychczasowe próby nakłonienia T. S. do leczenia przez siostrę i męża są nieskuteczne. Sytuacja ta utrzymuje się od około roku, nie sposób zatem uznać za prawdopodobne, że uczestniczka sama zmieni swoje podejście do leczenia psychiatrycznego. Ocenę tę potwierdza treść jej zeznań. Relacje istniejące w rodzinie nie wskazują również na to, iż siostra będzie w stanie nakłonić ją do systematycznego leczenia. Powtórzyć przy tym należy, że zaburzenia uczestniczki oparte są na przekonaniach, które nie podlegają perswazji słownej.

W takich okolicznościach utrwala się, zdaniem Sądu Rejonowego sytuacja, w której uczestniczka odbiera rzeczywistość w sposób nieadekwatny, narasta u niej lęk oraz poczucie zagrożenia. Niepodjęcie leczenia psychiatrycznego może spowodować dalsze, w ocenie sądu znaczne, pogorszenie stanu zdrowia psychicznego, pogłębienie się objawów i ich utrwalenie.

Sąd nie podzielił stanowiska pełnomocnika uczestniczki, który kwestionował dowód z opinii biegłego lekarza psychiatry, jako przeprowadzony w trybie art. 30 ust 3 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. W ocenie Sądu dowód ten nie był zakwestionowany przez strony postępowania i jako taki jest miarodajny do oceny przesłanek na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Orzeczenie o potrzebie przyjęcia osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego na podstawie art. 29 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535) sąd opiekuńczy może wydać wyłącznie wówczas, gdy dołączona do wniosku opinia, o jakiej mowa w art. 30 tej ustawy, nie zostanie podważona w toku postępowania. Przesłanką wydania takiego orzeczenia nie może więc być jedynie wyjaśnienie wątpliwości, czy osoba, wobec której toczy się postępowanie, jest w ogóle chora psychicznie i zachodzą dalsze przesłanki z art. 29 ust. 1 ustawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 1997 r. II CKU 72/96, OSNC 1997/6-7/84, LEX nr 29448).

Mając powyższe na uwadze sąd I instancji na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego orzekł jak w punkcie 1 postanowienia.

W punkcie 2 postanowienia Sąd Rejonowy wobec złożenia przez pełnomocnika uczestnika oświadczenia przewidzianego w rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 1801), że opłaty nie zostały zapłacone w całości, zasądził na podstawie § 14 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia kwotę 240 zł powiększoną o stawkę VAT, to jest kwotę 295,20 zł., a ze względu na przedmiot postępowania sąd na podstawie art. 102 kpc w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.