Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

G., dnia 7 lipca 2017 r.

Sąd Rejonowy w G. W. X Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Andrzej Miszczak

Protokolant:sekr. sąd. Marta Andrzejewska

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2017 r. w G. W.

na rozprawie sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko K. F.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 1 180,00 (tysiąc sto osiemdziesiąt złotych 00/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 13 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej 182,08 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

(...) S.A. w B.- (...) wniósł o zasądzenie od K. F. 3 077,47 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od 4 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty; zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że pozwana podpisała weksel, pomimo wezwania nie dokonała jego wykupu.

Pismem z 1 marca 2017 r. powód zmienił żądanie pozwu o tyle tylko, że wniósł o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od należności głównej w miejsce odsetek umownych (k.15).

Pozwana KatarzynaFranczyszyn wniosła o oddalenie powództwa; zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazała, że weksel został wypełniony bezpodstawnie. Powód nie wykazał zawarcia umowy pożyczki ani by wypowiedzenie umowy zostało nadane. Pozwana podniosła, że weksel należy przedstawić do wykupu, tymczasem w wypowiedzeniu umowy nie ma nic na ten temat.

W piśmie procesowym z dnia 15 maja 2017 r. pozwana zarzuciła, że przedłożone przez powoda kserokopie nie stanowią dokumentów. Pozwana podniosła, że przysługuje jej prawo do spłaty pożyczki bez dodatkowych kosztów i odsetek ponieważ kredytodawca nie dopełnił wymaganych prawem obowiązków informacyjnych w umowie pożyczki, tj. brak adresu pośrednika kredytowego, a także jednoznacznie określonego terminu wypłaty pożyczki. Pozwana zakwestionowała także kwotę za tzw. „Twój pakiet” jako ukryte dodatkowe wynagrodzenie powoda.

Sąd rejonowy ustalił co następuje :

K. F. 22 marca 2016 r. zawarła umowę pożyczki gotówkowej numer (...) z (...) S.A. w B., którego reprezentował J. C. – doradca kredytowy/pośrednik kredytowy i M. C.. Na podstawie umowy pozwana otrzymała kwotę 2 000,00 zł. Opłatę przygotowawczą (...) ustalił w wysokości 129,00 zł zaś prowizję na kwotę 1 301,00 zł. (...) ustalił opłatę 250,00 zł tytułem przyznania pożyczkobiorcy „Twojego pakietu”. Koszty te zostały rozłożone na raty i miały być spłacane wraz z pożyczką.

Oprocentowanie pożyczki było stałe i określone zostało w umowie na 9,61% w skali roku (pkt 1.2 umowy). Całkowitą kwotę do zapłaty (...) określił na 3 888,00 zł. Wypłata pożyczki miała nastąpić w ciągu 14 dni roboczych licząc od podpisania umowy a w przypadku wyboru (...) w terminie 10 dni roboczych.

Spłata pożyczki następować miała w 24 miesięcznych ratach w wysokości 162,00 zł każda, płatnych w terminach wskazanych w harmonogramie spłat pożyczki (załącznik nr 1 do umowy), tj. do 2 dnia każdego miesiąca. Pierwsza rata płatna była do 2 maja 2016 r., ostatnia zaś miała być płatna do 2 kwietnia 2018 r.

W dniu 23 marca 2016 r. pożyczkodawca przekazał na konto pożyczkobiorczyni kwotę 2 000,00 zł.

Stosownie do pkt 4.1 umowy pożyczki jeśli pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat lub ich części lub innej kwoty związanej z umową niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym. Od każdego zadłużenia przeterminowanego pożyczkodawca nalicza odsetki za każdy dzień opóźnienia w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 ¹ k.c.

W ramach „Twojego pakietu” pożyczkobiorca mógł jeden raz odroczyć termin płatności dwóch kolejnych terminów płatności rat albo obniżyć o połowę maksymalnie cztery kolejne raty, które będą spłacone w dodatkowym okresie kredytowania. Skorzystanie z tych uprawnień zostało wyłączone w przypadku opóźnienia ze spłatą którejkolwiek z rat. Natomiast skorzystanie z tych uprawnień możliwe było po zapłacie co najmniej dwóch pierwszych rat, na pisemny wniosek złożony w centrali pożyczkodawcy (pkt 15 umowy).

Pożyczka została zabezpieczona wekslem in blanco podpisanym przez pozwaną 23 marca 2016 r. z klauzulą „nie na zlecenie”. W deklaracji wekslowej upoważniła pożyczkodawcę do wypełnienia weksla zgodnie na sumę odpowiadającą jej zadłużeniu, łącznie z kosztami sądowymi i egzekucyjnymi.

Pożyczkodawca zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia umowy pożyczki z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia m.in. w przypadku przekraczającego 30 dni opóźnienia pożyczkobiorcy w płatności kwoty równej jednej racie, po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. W takim przypadku pożyczkodawca mógł wypełnić weksel in blanco (pkt 8 umowy, deklaracja wekslowa).

Dowody:



odpis weksla k. 5,



umowa pożyczki k. 35-37,



załącznik nr 1 do umowy pożyczki k. 38,



deklaracja wekslowa k. 39,



karta klienta k. 40,



pełnomocnictwo k. 69,

Pozwana K. F. zapłaciła na rzecz powoda kwotę 820,00 zł tytułem zaciągniętej pożyczki.

- okoliczność bezsporna.

Pismem z dnia 2 listopada 2016 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty zaległych rat pożyczki, wymagalnych w dniach: 2 października 2016 r. oraz 2 listopada 2016 r. w łącznej wysokości 314,00 zł, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki.

Wobec nieuregulowania powyższej należności, pismem z dnia 4 grudnia 2016 r. powód wypowiedział umowę pożyczki pozwanej wzywając ją do zapłaty kwoty 3 077,47 zł w terminie 30 dni.

Powód wypełnił weksel in blanco na kwotę 3 077,47 zł wskazując datę płatności 3 stycznia 2017 r. i miejsce zapłaty B.. Na ww. kwotę składały się kwota niespłaconej pożyczki 3 068,00 zł oraz umowne odsetki dzienne w kwocie 9,47 zł, obliczone na podstawie pkt 4.1 umowy. Weksel przedstawił do zapłaty pozwanej składając pozew w niniejszej prawie. Odpis pozwu wraz z odpisem złożonego do sądu weksla pozwana otrzymała 13 kwietnia 2017 r.

15 maja 2017 r. pozwana złożyła oświadczenie o zwrocie pożyczki bez kosztów i odsetek z uwagi na brak informacji w umowie o adresie pośrednika kredytowego i niejasne określenie terminu wypłaty pożyczki.

Dowody:



wypowiedzenie umowy pożyczki k. 6,



ostateczne wezwanie do zapłaty k. 41,



książka nadawcza z dn. 05.12.2016 r. k. 42-44,



książka nadawcza z dn. 03.11.2016 r. k. 45-47,



zwrotne potwierdzenie odbioru odpisu pozwu k.28

Sąd rejonowy zważył co następuje :

Powództwo okazało się częściowo zasadne.

Powód dochodził należności na podstawie weksla in blanco wystawionego w celu zabezpieczenia zobowiązania ze stosunku podstawowego. W takim przypadku sąd ma możliwość badania stanu faktycznego wynikającego ze stosunku podstawowego, w tym czy odpowiedzialność dłużnika w ramach stosunku wekslowego odpowiada rozmiarowi jego odpowiedzialności wynikającej ze stosunku podstawowego (tu umowy pożyczki). Możliwość podnoszenia przez wystawcę zarzutów ze stosunku podstawowego w takiej sytuacji wynika z art. 10 Prawa wekslowego2. Zgodnie z tym przepisem jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 listopada 1970 r. (I PR 407/70, L. nr (...)) stwierdził, że „ weksel gwarancyjny nie jest wekslem abstrakcyjnym, lecz wekslem gwarantującym wykonanie zobowiązania, a więc „kauzalnym”.

Źródłem zobowiązania wekslowego jest umowa dochodząca do skutku przez wydanie weksla lub jego zwrócenie posiadaczowi. Samo więc wystawienie weksla nie wystarcza do powstania zobowiązania wystawcy wobec remitenta, lecz potrzebna jest jeszcze umowa między wystawcą a remitentem dochodząca do skutku przez wydanie przez wystawcę weksla remitentowi.3 Czynności prawne, z których wynikają zobowiązania wekslowe, inaczej niż zdecydowana większość umów zobowiązujących, same nie określają celu gospodarczego lub społecznego wynikającego z nich przysporzenia. Określa go dopiero wyraźna lub dorozumiana umowa leżąca u podstaw zaciągniętego zobowiązania wekslowego, wskazująca tzw. stosunek podstawowy dla tego zobowiązania (np. jak w niniejszej sprawie pożyczkę). Czynności prawne będące źródłem zobowiązań wekslowych są ujmowane jako czynności prawne abstrakcyjne, czyli takie, których ważność nie zależy od istnienia lub prawidłowości stosunku podstawowego. W razie nieistnienia lub nieprawidłowości stosunku podstawowego dłużnikowi wekslowemu przyznaje się wobec kontrahenta tylko zarzut nienależnego świadczenia, a gdy sumę wekslową już zapłacił - roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia. Przewidziane w art. 17 Prawa wekslowego ograniczenia w możliwości podnoszenia przez dłużnika zarzutów, dotyczących także zarzutów odwołujących się do stosunku podstawowego, odnoszą się jedynie do posiadacza weksla będącego osobą trzecią wobec stosunku, z którego zarzut jest wywodzony. Powyższe ma na uwadze zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego w związku z obiegiem weksla.4 Przy czym należy w tym miejscu podkreślić, że weksel złożony w niniejszej sprawie jest tzw. rekta – wekslem (nie na zlecenie) , a więc jego przeniesienie na inną osobę przez remitenta nie następuje przez indos, lecz w drodze przelewu i ze skutkami zwykłego przelewu – art. 11 zdanie drugie Prawa wekslowego.

W wyroku z dnia 14 listopada 2006 r.5 Sąd Najwyższy stwierdził, że weksel in blanco może być środkiem zabezpieczenia wierzytelności wynikających z różnorodnych stosunków prawnych. Wystawiony jako własny i wręczony w związku z zawarciem umowy kredytowej, prowadzi do powstania zobowiązania wekslowego wystawcy, powinien być jednak przez kredytodawcę wypełniony zgodnie z zawartym porozumieniem. Powstałe zobowiązanie wekslowe ma charakter samodzielny i abstrakcyjny, a więc niezależny od podstawy prawnej, która spowodowała jego zaciągnięcie. Jeżeli posiadaczem weksla jest remitent, czyli pierwszy wierzyciel, przysługują mu dwa roszczenia - ze stosunku podstawowego (kauzalnego) oraz z weksla. Wybór między nimi należy do wierzyciela, który może tylko raz uzyskać zaspokojenie swojej wierzytelności. Wręczając i przyjmując weksel, strony obejmują swoją wolą jego funkcję zabezpieczającą ( causa cavendi), z której wynika, że inkorporowana w nim wierzytelność ma ułatwić zaspokojenie wierzyciela w ramach stosunku podstawowego. Wygaśnięcie stosunku podstawowego uniemożliwia zatem dochodzenie wierzytelności wekslowej, a wygaśnięcie zobowiązania wekslowego w sposób prowadzący do zaspokojenia wierzyciela powoduje wygaśnięcie zabezpieczonej wierzytelności. Jedynie wygaśnięcie zobowiązania wekslowego bez zaspokojenia wierzyciela lub nieistnienie tego zobowiązania nie ma wpływu na stosunek podstawowy, stąd swoisty priorytet stosunku podstawowego wobec stosunku wynikającego z weksla. Dochodząc wierzytelności wekslowej wierzyciel nie musi wykazywać podstawy prawnej zobowiązania, może powołać się tylko na treść weksla. W stosunkach między wystawcą a remitentem samodzielność zobowiązania wekslowego ulega jednak złagodzeniu. Jeżeli zobowiązanie wekslowe jest ważne, wystawca może bowiem - w braku skutecznych zarzutów wekslowych - przeciwstawić zarzuty oparte na jego stosunkach osobistych z wierzycielem, czyli zarzuty dotyczące stosunku podstawowego. Może zatem kwestionować samo istnienie lub rozmiar roszczenia wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym. Spór przenosi się wówczas z płaszczyzny stosunku wekslowego na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego, nie dochodzi jednak do zmiany powództwa, ponieważ przedmiotem rozpoznania jest nadal to samo roszczenie wekslowe, a powód jedynie przydaje mu dodatkowe uzasadnienie faktyczne i prawne.

Pozwana K. F. w odpowiedzi na pozew zarzuciła, że weksel został wypełniony bezpodstawnie, powód nie wykazał zawarcia umowy pożyczki ani by wypowiedzenie umowy zostało do niej nadane. Pozwana podniosła, iż weksel należy przedstawić do wykupu, tymczasem w wypowiedzeniu umowy nie ma nic na ten temat. Pozwana zarzuciła nadto, iż przedłożone przez powoda niepoświadczone za zgodność z oryginałem kserokopie nie stanowią dokumentów oraz że przysługuje jej prawo do spłaty pożyczki bez dodatkowych kosztów i odsetek ponieważ kredytodawca nie dopełnił wymaganych prawem obowiązków informacyjnych w umowie pożyczki, tj. nie wskazał adresu pośrednika kredytowego, a także jednoznacznie określonego terminu wypłaty pożyczki. Pozwana zakwestionowała także kwotę za tzw. „Twój pakiet” jako ukryte dodatkowe wynagrodzenie powoda.

Jest okolicznością bezsporną, że w niniejszej sprawie weksel in blanco nie został puszczony w obieg poprzez indos, albowiem jest rekta-wekslem (nie na zlecenie).

Tym samym, mając wcześniejsze wywody na uwadze, pozwanej w stosunku do powoda przysługują zarzuty wynikające ze stosunku podstawowego i na ich podstawie może podważać zarówno istnienie, jak i rozmiar zobowiązania wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym.

Jednocześnie podkreślić trzeba, że skutecznie podniesiony zarzut wypełnienia weksla in blanco niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie skutkuje nieważnością weksla. W razie naruszenia upoważnienia do uzupełnienia weksla in blanco przez wpisanie wyższej sumy od kwoty wierzytelności, dla której zabezpieczenia weksel in blanco został wręczony, osoba na nim podpisana staje się zobowiązana wekslowo w granicach, w jakich tekst weksla jest zgodny z upoważnienie6.

W dalszej kolejności należało zatem zbadać, czy umowa pożyczki – jak twierdzi pozwana - zawiera klauzule niedozwolone.

Kontrola sądu postanowień umownych w zakresie regulacji art. 385 ¹ – 385 ³ k.c. jest uprawnieniem i obowiązkiem sądu, albowiem przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych zostały wprowadzone do Kodeksu cywilnego w ramach implementacji dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Kompetencja sądu do zbadania z urzędu tego, czy klauzula w umowie jest postanowieniem nieuczciwym, stanowi w tej sytuacji zarówno środek do realizacji celu określonego w art. 5 dyrektywy, to znaczy uniemożliwia związania konsumenta nieuczciwym postanowieniem, jak i przyczynienia się do osiągnięcia celu art. 7 ww. dyrektywy, ponieważ przeprowadzenie przez sąd z urzędu takiej oceny może działać jako czynnik odstraszający oraz przyczynić się do zapobiegania nieuczciwym warunkom w umowach zawieranych pomiędzy konsumentami a sprzedawcami lub dostawcami.7 Tutejszy sąd zobowiązany jest stosować prawo materialne, w tym również normy kodeksu cywilnego dotyczące wzorców umownych w stosunkach z konsumentami.8

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. (§ 2) Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. (§ 3) Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. (§ 4) Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Wedle powyższej definicji postanowienia umowy "nieuzgodnione indywidualnie" to takie, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Chodzi tu więc o takie klauzule umowne, które zostały objęte " indywidualnym", odrębnym uzgodnieniem (np. stanowiły przedmiot negocjacji). Takimi postanowieniami z reguły nie są postanowienia wzorców, bo te, w trybie związania nimi konsumenta przyjętym w art. 384, w ogóle nie podlegają " uzgodnieniu", niezależnie od tego, czy chodzi o umowy " bagatelne", czy nie.

Ciężar dowodu okoliczności, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie (obojętnie, czy chodzi tu o postanowienie " przejęte" z wzorca, czy nie), spoczywa - z mocy przepisu art. 385 ¹ § 4 - na tym, kto na tę okoliczność się powołuje, przy czym nie wystarczy wykazanie, że toczyły się negocjacje co do treści umowy, czy nawet danej klauzuli, jeżeli ostatecznie nie uległa ona zmianie w stosunku do przedstawionej przez proponenta propozycji, chyba że przedsiębiorca wykaże, że klauzula została przyjęta w wyniku " rzetelnych i wyrównanych negocjacji".9 Z reguły ciężar dowodu spoczywać będzie na przedsiębiorcy, bo w jego interesie jest wykazanie, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, zatem nie podlega dyspozycji art. 385 ¹ § 1 k.c.10 Słusznie podnosi się, że czasami może nie być wystarczające wykazanie, że klauzula zawierająca " niedozwolone postanowienie umowne" została opatrzona wzmianką wskazującą na rzekome " indywidualne uzgodnienie".11 Chodzi wszak o rzeczywiste " uzgodnienie" (konsens). Z tych samych względów okoliczność, że kontrahent wiedział o określonych klauzulach (względnie mógł się dowiedzieć), nie oznacza, że klauzulę " uzgodniono".

Przesłanki " sprzeczności z dobrymi obyczajami" i " rażącego naruszenia interesów konsumenta" muszą być spełnione, co jednoznacznie wynika z treści przepisu, łącznie.12 Przy tym ujęciu przyjąć trzeba, że rażące naruszenie interesów konsumenta samo w sobie nie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdyż w przeciwnym razie ta ostatnia przesłanka byłaby zbędna. Jak wskazał Sąd (...): " Za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy uznać wprowadzenie do umowy klauzul godzących w równowagę kontraktową. Rażące naruszenie interesów konsumenta polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na jego niekorzyść. Obydwa te kryteria powinny być spełnione łącznie".14

Istotą dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są zatem takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u klienta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron. Upraszczając są to takie działania, które potocznie określane są jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania. Na naruszenie równowagi kontraktowej jako na przejaw naruszenia dobrych obyczajów wskazuje Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach15 oraz sądy powszechne16.

Pojęcie rażącego naruszenia interesów konsumenta nie może być sprowadzane tylko do wymiaru czysto ekonomicznego; należy też uwzględniać niewygodę organizacyjną, nierzetelność traktowania, wprowadzenie w błąd, naruszenie prywatności konsumenta.17 Chodzi przy tym o ocenę dokonywaną z punktu widzenia konkretnych stron, konkretnego stosunku.

W wyroku z 3 lutego2006 r. (I CK 297/05, W.. 2006, Nr 7-8) Sąd Najwyższy podkreślił, że uznanie postanowień umowy lub wzorca za sprzeczne z dobrymi obyczajami nie polega na wskazaniu, jaki " dobry obyczaj" został in casu naruszony, gdyż celem klauzul generalnych jest rozszerzenie granic swobody sędziowskiej w orzekaniu. Niemniej sąd powinien " w sposób pełny uzasadnić, z jakich powodów uznają poszczególne postanowienia za niedozwolone, odwołując się do reguł etycznych uczciwego i lojalnego postępowania w obrocie". Ocena rzetelności określonego postanowienia wymaga zatem rozważenia indywidualnego rozkładu obciążeń, kosztów i ryzyka, jakie wiążą się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadania, jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone. W mechanizmie kontroli klauzul istotny jest charakter stosunku prawnego regulowanego umową, który usprawiedliwiać może zastosowaną konstrukcję i odejście do typowych reguł wyznaczonych przepisami dyspozytywnymi.

Z kolei w wyroku z 13 lipca 2005 r. (I CK 832/04, B. (...), Nr 11) Sąd Najwyższy przyjął, że: " W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 KC "rażące naruszenie interesów konsumenta" oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast "działanie wbrew dobrym obyczajom" w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Obie wskazane w tym przepisie formuły prawne służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta";

W końcu w wyroku z 19 marca 2007 r. (III SK 21/06, OSN 2008, Nr 11-12, poz. 181) Sąd Najwyższy wskazał, że: " Przedsiębiorca może stosować postanowienia wzorca umownego określające zasady odpowiedzialności finansowej konsumenta w przypadku wcześniejszego wypowiedzenia umowy, ale zasady tej odpowiedzialności muszą pozostawać w związku z kosztami i ryzykiem przedsiębiorcy".

Zaliczenie do sumy wekslowej znacznie zawyżonych kosztów prowizji w kwocie 1 301,00 zł (przy kwocie pożyczki 2.000,00 zł – 65% uzyskanej kwoty pożyczki) oraz tzw. opłaty „Twojego pakietu” w kwocie 250,00 zł, stanowiące w rzeczywistości dodatkowe wynagrodzenie pożyczkodawcy, rażąco narusza interesy konsumenta. W ocenie sądu rejonowego ww. postanowienia zawarte w umowie pożyczki nie zostały uzgodnione indywidualnie, kształtują prawa i obowiązki pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy pozwanej. W żaden sposób nie wykazano by postanowienia te zostały indywidualnie uzgodnione, by pozwana miała na nie rzeczywisty wpływ, były wynikiem konsensu, czy rzetelnych i wyrównanych negocjacji. Są to postanowienia przyjęte z wzorca jakim posługuje się pożyczkodawca w prowadzonej przez siebie działalności, narzucając je konsumentowi i nie dając mu możliwości negocjacji w tym zakresie. Z żadnego dowodu nie wynika, by na treść wskazanych postanowień pozwana miała rzeczywisty wpływ. Powyższe postanowienia stanowią niedozwolone klauzule umowne.

Tym samym dochodzenie powyższych kwot w drodze procesu nie może być skuteczne, gdy postanowienia te jako niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą pozwanej, ponadto jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (zasadą ekwiwalentności świadczeń stron, rzetelności kupieckiej, osiągania adekwatnego, normalnego zysku z prawidłowo prowadzonej działalności gospodarczej) i mające na celu obejście przepisów prawa (art. 359 § 2 ¹ k.c. ) są nieważne – art. 58 § 1 i 2 k.c. Ponadto nie zostały indywidualnie uzgodnione, a kształtują prawa i obowiązki pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. Tym samym kontrola powyższych postanowień w tej konkretnej sprawie również prowadzi do wniosku, że postanowienia powyższe nie wiążą – art. 385 ¹ § 1 k.c.

W odniesieniu do opłaty za tzw. „Twój pakiet” należy wskazać, że źródłem wynagrodzenia pożyczkodawcy w przypadku odroczenia terminu płatności raty lub odroczenia płatności części raty (gdyż tak należy rozumień sformułowanie „obniżenie raty” skoro w późniejszym czasie pożyczkobiorca musi spłacić obniżoną część raty) winny być odsetki umowne, które nie mogą przekraczać odsetek maksymalnych –art. 359 § 2 ¹ k.c. Ryczałtowe określenie ich wysokości, bez wskazania wysokości obniżonej części raty, okresu obracania kapitałem przez pożyczkobiorcę uniemożliwia ocenę zgodności tego postanowienia umownego z normą 359 § 2 ¹ k.c. Przyjmując zaś, że odroczenie mogło maksymalnie dotyczyć dwóch rat na okres 2 miesięcy to maksymalna kwota odsetek umownych wynosi 5,50 zł, zaś obniżenie 4 rat o połowę na okresie 4 miesięcy mogłoby dać maksymalne wynagrodzenie w wysokości 10,92 zł. Ostatnim „uprawnieniem” pożyczkobiorcy na podstawie postanowienia umowy była przyśpieszona wypłata kwoty pożyczki, dokładnie o 4 dni robocze. Żądanie 250 zł w zamian za czynność techniczną wykonania przelewu, o 4 dni robocze szybszego, niż w normalnym trybie, sprzeczne jest z zasadą ekwiwalentności świadczeń stron, uczciwości kupieckiej oraz normalnego, adekwatnego do ryzyka gospodarczego czerpania wynagrodzenia.

Jednocześnie zaś umowa wyłączyła możliwość zwrotu opłaty za pakiet, zaś po stronie pożyczkodawcy dawała uprawnienia w zakresie kształtowania okresu odroczenia – ograniczenie do okresu maksymalnego i ilości odroczonych rat. Wyłączenie z góry możliwości zwrotu opłaty za pakiet, nawet w przypadku nie skorzystania z uprawnień powodowało, że przedsiębiorca uzyskiwał 250 zł stanowiącą 12,5% udzielonej pożyczki za nic.

Zgodnie z umową pożyczki oraz deklaracją wekslową pożyczkodawca zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia umowy pożyczki z zachowaniem 30 dniowego terminu wypowiedzenia m.in. w przypadku przekraczającego 30 dni opóźnienia pożyczkobiorcy w płatności kwoty równej jednej racie, po uprzednim wezwaniu pozwanej do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. W takim przypadku pożyczkodawca mógł wypełnić weksel in blanco (pkt 8 umowy, deklaracja wekslowa).

Pozwana nie przedłożyła żadnych dowodów wpłat zaś z twierdzeń powoda wynika, że dokonała wpłat 4.05.2016 r. - 162 zł, 6.06.2016 r. – 172 zł, 4.07.2016 r. – 162 zł, 29.08.2016 r. – 162 zł i 30.09.2016 . – 162 zł. Następnie zaprzestała spłat. Tym samym wezwanie pozwanej do zapłaty 314 zł w terminie 7 dni było skuteczne, podobnie jak samo wypowiedzenie umowy. Powód przedłożył książkę nadawczą listów poleconych, która potwierdza że oświadczenia zostały skierowane do pozwanej i mogła się ona z nimi zapoznać. Kwestionowanie ich otrzymania jest w chwili obecnej strategią procesową pozwanej. Podobnie sąd ocenił zarzuty pozwanej dotyczące potwierdzenia wykonania przez powoda przelewu – wypłaty pożyczki 2000 zł. Dokument ten potwierdza fakt wypłaty i łącznie z umową pożyczki, wekslem, deklaracją wekslową potwierdza fakt wypłaty 2000 zł w dniu 23 marca 2016 r.

Powód przedkładając pełnomocnictwo dla M. C. i wskazując, że jest ono skuteczne wraz z pełnomocnictwem udzielonym dla J. C. wykazał, że umowę w imieniu powoda zawarła osoba do tego uprawniona. Zresztą skoro powód na podstawie tej umowy składa pozew i żąda wykonania postanowień umowny trudno przyjąć odmienny zastrzeżenia. Troska pozwanej o interesy (...) w tym zakresie jest nieuprawniona i niezasadna.

Pozwana w dniu 15 maja 2017 r. złożyła oświadczenie o spłacie pożyczki bez kosztów i odsetek z uwagi na naruszenie obowiązków pożyczkodawcy wskazanych w art. 45 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1497) a dotyczących adresu pośrednika kredytowego i terminu wypłaty pożyczki.

Zgodnie z art. 45 ust. 1, 2, 3 i 5 ww. ustawy w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Jeżeli kredytodawca w umowie nie określił zasad i terminów spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w równych ratach, płatnych co miesiąc, od dnia zawarcia umowy. Jeżeli umowa o kredyt konsumencki nie przewiduje terminu spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w terminie:

1) pięciu lat - w przypadku kredytów konsumenckich do wysokości 80 000 zł;

2) dziesięciu lat - w przypadku kredytów konsumenckich powyżej 80 000 zł.

Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy.

Ustawa w art. 30 ust. 1 pkt. 1 wymaga, aby w umowie określić imię, nazwisko (nazwę) i adres (siedzibę) pośrednika. Przedłożona umowa wskazuje, że nie ujawniono w niej adresu pośrednika kredytowego – J. C., bądź M. C.. Tymczasem wymóg wskazania adresu został wprowadzony, aby umożliwić konsumentom, w przypadku pytań i wątpliwości po zawarciu umowy skontaktować się z pośrednikiem kredytowym celem rozważenia, czy nie skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy. To namowy, oferta pośrednika kredytowego skłoniły konsumenta do zawarcia umowy, stąd też wymóg ustawowy, aby maksymalnie ułatwić konsumentowi zorientowanie się w umowie, swoich prawach i rozwiązać mogące powstać wątpliwości, tak by móc skorzystać z przyznanych przez prawo możliwości. Brak adresu pośrednika kredytowego stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt. 1 ustawy i uprawnia pozwaną do złożenia oświadczenia o chęci bez kosztowego zwrotu pożyczki. Sankcja ta przewidziana zastała właśnie na wypadek niewłaściwego informowania konsumentów o ich prawach, utrudniania im zdobycia informacji. Stosując takie formularze umowy jak w niniejszej sprawie, powód będący profesjonalistą na rynku udzielania pożyczek i nie wskazując adresu pośrednika kredytowego, naraża się na sankcje bez kosztowego zwrotu pożyczki.

W odniesieniu do zarzut dotyczącego terminu wypłaty pożyczki, to wskazać należy, że ustawa wymaga niewskazania terminu. Niejednoznaczność, nieprecyzyjność nie jest objęta działaniem art. 45 ustawy. Takie postanowienie będzie tłumaczone na korzyść konsumenta. Po drugie umowa w tym zakresie jest jednoznaczna i termin wypłaty ustalony na 14 dni roboczych od podpisania umowy lub w przypadku „Twojego pakietu” 10 dni roboczych jest jasny i czytelny.

Na koniec należy wskazać, że oświadczenie o pozwanej o spłacie pożyczki bez kosztów i odsetek i innych kosztów, złożone przez pełnomocnika jest skuteczne18 oraz złożone w terminie – umowa nie została jeszcze wykonana, zatem roczny termin nie rozpoczął w ogóle biegu.

Tym samym pozwana – w następstwie złożonego oświadczenia z 15 maja 2017 r. – zobowiązana jest do zwrotu powodowi 2 000 zł, gdyż taką kwotę od niego otrzymała. W związku z tym, że zwróciła do tej pory 820 zł i nie przedłożyła dowodów, by dokonała spłat w większej kwocie winna zapłacić powodowi 1 180 zł. W pozostałym zakresie powództwo jako niezasadne sąd oddalił.

Roszczenie o zapłatę odsetek od sumy wekslowej podlega ocenie nie na podstawie ogólnych przepisów prawa cywilnego, lecz na podstawie przepisów prawa wekslowego. Stosownie do art. 48 pkt. 2 ustawy Prawo wekslowe posiadacz weksla może żądać od zobowiązanego odsetek w wysokości sześciu od sta, a przy wekslach, wystawionych i płatnych w Polsce, odsetek ustawowych od dnia płatności. Posiadacz weksla może zatem domagać się zapłaty wyłącznie odsetek ustawowych, nawet wtedy gdy z treści stosunku podstawowego (umowy pożyczki) wynika, że przysługują mu odsetki umowne. Z tego względu sąd zasądził na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie.

Zgodnie z art. 38 Prawa wekslowego posiadacz wekslu, płatnego w oznaczonym dniu albo w pewien czas po dacie lub po okazaniu, powinien przedstawić go do zapłaty bądź w pierwszym dniu, w którym można wymagać zapłaty, bądź w jednym z dwóch następnych dni powszednich. W wyroku Sądu Najwyższego z 31 marca 2006 r. w sprawie IV CSK 132/05 wskazano, że: „ Poinformowanie wystawcy weksla własnego o możliwości zapoznania się z oryginałem weksla w dniu oraz miejscu jego płatności może być uznane za spełniające wymaganie określone w art. 38 pr. weksl. W takim jednak przypadku uznać należy, że przedstawienie weksla do zapłaty następuje nie z chwilą wystosowania do wystawcy stosownego zawiadomienia, ale w dniu, w którym mógł on faktycznie dokonać oględzin weksla i ustalić, czy jest zobowiązany do jego zapłaty.” Jednocześnie w orzecznictwie zagruntowany należy uznać pogląd, że nie przedstawienie weksla do zapłaty a złożenie go wraz z pozew do sądu nie skutkuje nieważnością lub niewymagalnością roszczenia wekslowego, a jedynie może mieć wpływ na określenie daty wymagalności tego roszczenia.

Wpisanie w wekslu miejsca płatności (...) stanowi klauzulę niedozwoloną, nie zostało uzgodnione indywidualne a narzucone przez powoda pozwanej. W szeregu sprawach Sąd Rejonowy w Bielsku – Białej przekazywał pozwy (...) tutejszemu sądowi, uznając to postanowienie umowne w wekslu za niedozwolone, z czym tutejszy sąd w pełni się zgadza.

W odniesieniu do twierdzeń, że pozwana mogła zapoznać się z wekslem w siedzibie spółki, w kontekście abuzywności klauzuli miejsca płatności, czyni to twierdzenie niewłaściwym. Tym samym dopiero z chwilą złożenia oryginału weksla do sądu i doręczeniem pozwanej odpisu pozwu miała ona możliwość zapoznania się z jego treścią i popadła w opóźnienie. Brak zapłaty oznacza obowiązek zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie, który to obowiązek wynika z ustawy i samego faktu opóźnienia. Skoro pozew otrzymała 13 kwietnia 2017 r. to w opóźnieniu jest od 14 kwietnia 2017 r. i od tej daty sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie a w pozostałym zakresie roszczenie odsetkowe oddalił.

Powód wygrał proces w 38 % a przegrał w 62 % i w takim stosunku sąd –na podstawie art. 100 k.p.c. – rozliczył koszty procesu. Powód poniósł koszty w łącznej wysokości 1 017 zł (100 zł opłata od pozwu, 917 zł – wynagrodzenie adwokata w stawce minimalnej powiększone o opłatę skarbową od pełnomocnictwa). Stosownie do wyniku procesu pozwana winna mu zwrócić 38% z tej kwoty tj. 386,46 zł.

Pozwana poniosła koszty zastępstwa procesowego radcy prawnego, które w stawce minimalnej powiększone o opłatę skarbową od pełnomocnictwa wyniosły 917 zł. Powód winien zwrócić jej 62 % z tej kwoty tj. 568,54 zł.

Wzajemna kompensata roszczeń o zwrot kosztów procesu sprawia, że powód winien zapłacić pozwanej 182,08 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Z tych powodów orzeczono jak w pkt. III wyroku.

SSR Andrzej Miszczak

1 W dalszej części określany również skrótem: (...)

2 Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282)

3 Por. uchwałę siedmiu sędziów SN z dnia 29 czerwca 1995 r. sygn. akt III CZP 66/95 (OSNC 1995 r. Nr 12, poz. 168)

4 Por. wyroki SN z dnia 21 października 1998 r. sygn. akt II CKN 10/98 (OSNC 1999 r. Nr 5, poz. 93), z dnia 7 maja 2004 r. sygn. akt III CK 563/02 (OSNC 2005 r. Nr 5, poz. 88)

5 Sygn. akt II CSK 205/06 (OSNC 2007 r. Nr 9, poz. 139)

6 por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2006 r., sygn. akt V CSK 70/06, OSN 2007, nr 4, poz. 59, Legalis nr 80085.

7 Por. wyrok TS z 21.11.2002 r. C-473/00; z 27.06.2000 r. C-240/98

8 Por. orzeczenia SN z 19.04.2007 r. I CSK 27/07; z 31.03.2004 r. III CZP 110/03; ETS z 27.06.2000 r. C-240/98 i C-241-244/98

9 tak M. J., Niedozwolone klauzule; M. L., Materialna ochrona konsumenta; E. R., Niedozwolone klauzule umowne w bankowym obrocie konsumenckim, PB 2002, Nr 7-8

10 zob. wyrok SA w Łodzi z 30.4.2014 r., I ACz 1424/13, niepubl.; z 5.3.2014 r., I ACA 1189/13, L.

11 Tak w wyroku SA w Warszawie z 6.3.2013 r., VI ACA 1241/12, L.

12 por. np. wyr. SN z 29.8.2013 r., I CSK 660/12, L.; wyr. SA w Warszawie z 26.4.2013 r., VI ACA 1571/12, L.

13 wyrok SN z 13.6.2012 r. (II CSK 515/11), L.

14 zob. wyrok SA w Warszawie z 18.6.2013 r., VI ACA 1698/12, L.; z 10.5.2013 r., VI ACA 1479/12, L.; wyrok SN z 13.10.2010 r. (I CSK 694/09, L.); wyrok SA w Warszawie z 3.7.2014 r., VI ACA 1313/13, L.; z 13.3.2014 r., VI ACA 1733/13, L.; z 19.4.2013 r., VI ACA 1368/12, L.; wyrok SA w Lublinie z 30.4.2014 r., I ACa 1209/13, niepubl

15 wyrok z 13.7.2005 r., I CK 832/04, B. (...), Nr 11; z 3.2.2006 r., I CK 297/05, W.. 2006, Nr 7-8

16 wyrok SA w Warszawie z 3.7.2014 r., VI ACA 1313/13, L.; z 9.5.2013 r., VI ACA 1433/12, L.; z 17.4.2013 r., VI ACA 1096/12, L.

17 por. wyrok SN z 6.10.2004 r., I CK 162/04, (...) 2005, Nr 12, poz. 136; z 13.7.2005 r., I CK 832/04, B. (...), Nr 11

18 Por. wyrok SN z 4.02.2004 r. w sprawie I CK 181/03 (L.)