Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 stycznia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2018 r. w Szczecinie

sprawy E. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 20 października 2016 r. sygn. akt VI U 340/16

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od ubezpieczonego E. C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 675 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Barbara Białecka

III A Ua 108/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 marca 2016 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że E. C. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu od dnia 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r. wyjaśniając, że decyzję wydano w oparciu o informację z ewidencji działalności gospodarczej oraz informację Naczelnika I Urzędu Skarbowego, wskazujące na prowadzenie przez ubezpieczonego działalności gospodarczej we wskazanym okresie. Nadto organ rentowy podniósł, że w sporym okresie ubezpieczony nie zgłaszał zawieszenia działalności gospodarczej. Z informacji udzielonej przez Naczelnika I US wynika z kolei, że ubezpieczony miał w tym czasie powiązania z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz złożył deklarację PIT 36 o wysokości dochodu za 2014 r., w której wskazał, że przychód z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w tym roku wyniósł 0 zł. Nadto organ rentowy zaakcentował, że z danych zaewidencjonowanych na koncie informatycznym ZUS wynika, że ubezpieczony zgłosił się do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej od 16 czerwca 2014 r., zaś wyrejestrował się z tych ubezpieczeń od dnia 31 grudnia 2014 r. Za miesiące od czerwca do grudnia 2014 r. składał deklaracje rozliczeniowe. Następnie w grudniu 2015 r. złożył korektę druku wyrejestrowania z ubezpieczeń, wskazując jako datę wyrejestrowania dzień zgłoszenia się do ubezpieczeń, tj. 16 czerwca 2014 r. Organ rentowy wskazał, że wyjaśnienia ubezpieczonego, że pomimo zgłoszenia działalności faktycznie jej nie rozpoczął i nie prowadził, iż w spornym okresie nie osiągał żadnych przychodów z działalności gospodarczej, nie zatrudniał pracowników, a deklaracje rozliczeniowe wysłało biuro rachunkowe przez pomyłkę nie są wystarczającym argumentem pozwalającym na obalenie domniemania, że osoba wpisana do ewidencji działalności gospodarczej jest traktowana jako prowadząca taką działalność. Organ rentowy zaakcentował, że osoba prowadząca działalność gospodarczą działa na własny rachunek i na własne ryzyko, sam brak przychodów z działalności nie stanowi podstawy do wyłączenia z ubezpieczeń społecznych. Ustalił przy tym, że ubezpieczony od czerwca 2014 r. do czerwca 2015 r. był wprawdzie zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownik, jednakże podstawa wymiaru składek ustalona była w wysokości niższej od minimalnego wynagrodzenia; w konsekwencji, zgodnie z art. 9 ust. 1c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, należało przyjąć, że ubezpieczony podlegał w tym czasie również obowiązkowo ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

W odwołaniu od powyższej decyzji E. C. wniósł o jej uchylenie zarzucając organowi rentowemu rażące naruszenie art. 13 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne przyjęcie, że w okresie od 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Nadto odwołujący się zarzucił organowi rentowemu naruszenie art. 7, 77 § 1 i art. 80 k.p.a., wskazując, że organ nie podjął niezbędnych czynności celem pełnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w oparciu o zebrany w sposób wyczerpujący materiał dowodowy. Dodatkowo odwołujący się wskazał, że uzasadnienie decyzji narusza art. 107 § 3 k.p.a. W uzasadnieniu odwołania E. C. podał, że nie kwestionuje, że w okresie od 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r. był formalnie zarejestrowany w ewidencji działalności gospodarczej, jednakże faktycznie w tym okresie takiej działalności nie prowadził, nie podjął również żadnych działań zmierzających do rozpoczęcia prowadzenia działalności. Co prawda również do ZUS zostały przesłane dokumenty dotyczące zgłoszenia go do obowiązkowego ubezpieczenia z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, a następnie w kolejnych miesiącach – do grudnia 2014 r. składane były deklaracje rozliczeniowe, jednakże dokumenty te były wysyłane w wyniku pomyłki biura rachunkowego. Odnośnie do złożonej deklaracji podatkowej PIT-36 odwołujący wskazał, że wykazany w tym zeznaniu brak przychodów z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wynika wyłącznie z tego, że w deklaracji podatkowej znajdowała się taka rubryka.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego podtrzymując argumentację przytoczoną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji

Wyrokiem z dnia 20 października 2016 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie (punkt I) oraz zasądził od E. C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt II).

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

W dniu 5 czerwca 2014 r. E. C. zgłosił w ewidencji działalności gospodarczej rozpoczęcie prowadzenia z dniem 16 czerwca 2014 r. działalności gospodarczej, której przedmiot określił jako: sprzedaż detaliczna wyrobów tekstylnych, prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach. Jako miejsce wykonywania działalności wskazał swój adres zamieszkania: (...). Zgłoszenia dokonał, wypełniając osobiście i składając osobiście właściwy wniosek w Urzędzie Gminy K.. Wniosek o wykreślenie powyższego wpisu w CEIDG E. C. złożył w dniu 9 czerwca 2015 r. Jako datę zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej podał w nim dzień 9 czerwca 2015 r. Wpis dotyczący działalności gospodarczej prowadzonej przez E. C. został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej w dniu 10 czerwca 2015 r.

W dniu 27 czerwca 2014 r. do ZUS O/S. zostało przesłane drogą elektroniczną zgłoszenie E. C. do ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, określające datę powstania obowiązku ubezpieczeń z tego tytułu na dzień 16 czerwca 2014 r. Deklaracja zgłoszeniowa ZUS ZUA została sporządzona przez Biuro (...) prowadzone przez L. S.. L. S., prowadząca Biuro (...), współpracuje z E. C. od 2012 r. Prowadzi usługi rachunkowe dla spółek (...) i M., w których E. C. jest prezesem zarządu. E. C. w czerwcu 2014 r. przyniósł do biura L. S. wpis do CEIDG, na podstawie którego L. S. wygenerowała zgłoszenie E. C. do ubezpieczeń społecznych jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą. L. S. ma stały kontakt z E. C..

W kolejnych miesiącach – od czerwca 2014 r. do grudnia 2014 r. - przesyłane były do ZUS w imieniu E. C. deklaracje rozliczeniowe ZUS P DRA z naliczeniem składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne E. C. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W deklaracjach wskazywano, że z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe E. C. wynosiła: w czerwcu 2014 r. - 252 zł, w kolejnych miesiącach od lipca do grudnia 2014 r. - po 504 zł, natomiast podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne wynosiła 3.004,48 zł.

W dniu 12 stycznia 2015 r. do ZUS zostało przesłane drogą elektroniczną wyrejestrowanie E. C. z ubezpieczeń społecznych z dniem 31 grudnia 2014 r. Deklarację ZUS ZWUA sporządziła L. S.. Uczyniła to zgodnie z życzeniem E. C..

W okresie od 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r. E. C. nie zgłaszał zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej w ewidencji działalności gospodarczej czy w urzędzie skarbowym.

W I Urzędzie Skarbowym w S. odnotowane zostały zamknięte powiązania E. C. z działalnością gospodarczą w okresach: od 23 czerwca 2007 r. do 19 września 2007 r. oraz od 16 czerwca 2014 r. do 10 czerwca 2015 r. Nie odnotowano przerw w prowadzeniu działalności gospodarczej.

W kwietniu 2015 r. E. C. złożył w Pierwszym Urzędzie Skarbowym w S. korektę zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) za rok podatkowy 2014 na formularzu PIT 36. W części dotyczącej dochodów podatnika wykazał przychody ze stosunku pracy oraz działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 ustawy. Nadto wypełnił część dotyczącą pozarolniczej działalności gospodarczej wskazując, że z tego tytułu nie osiągnął żadnych przychodów (0,00 zł). Jako uzasadnienie przyczyn złożenia korekty wskazał wówczas, że „złożono korektę ponieważ poprzednie dane o dochodach za 2014 rok były złożone na niewłaściwym druku PIT-37, ponadto nie uwzględniono wcześniej zarejestrowanej działalności gospodarczej.”

Za rok podatkowy 2015 E. C. złożył zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) na formularzu PIT 37. W części dotyczącej dochodów podatnika wykazał wyłącznie przychody ze stosunku pracy. Złożył również deklarację PIT 28A wykazując przychody z najmu.

Pismami z dnia 6 maja 2015 r. organ rentowy wezwał E. C. do uregulowania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za kolejne miesiące od czerwca 2014 r. do grudnia 2014 r. Powyższe pisma zostały doręczone E. C. w dniu 11 maja 2015 r.

Dodatkowo, pismem z dnia 6 maja 2015 r. ZUS O/S. zawiadomił E. C. o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od stycznia 2015 r. do marca 2015 r. Jednocześnie wezwał go do złożenia w terminie 7 dni pisemnych wyjaśnień w sprawie przyczyn nieopłacenia składek, pod rygorem wydania decyzji w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne na podstawie dotychczasowych dowodów. Nadto poinformował E. C., że zgodnie z art. 10 § 1 k.p.a. przysługuje mu prawo czynnego udziału w każdym stadium postępowania.

Pismo z wyjaśnieniami, stanowiące odpowiedź na zawiadomienie ZUS o wszczęciu postępowania (datowane na dzień 18 maja 2015 r.) wpłynęło do ZUS w dniu 27 maja 2015 r. Pismo zostało przesłane w kopercie ostemplowanej pieczątką Biura (...) L. S.. Zostało ono sporządzone w imieniu E. C. i opatrzone nieczytelnym podpisem. W piśmie tym wyjaśniono, że E. C. działalność gospodarczą rozpoczął 16 czerwca 2014 r. W dniu 27 czerwca 2015 r. zostało przesłane drogą elektroniczną zgłoszenie ZUS P ZUA z kodem prowadzącego działalność 05 70 00, z określeniem daty powstania obowiązku ubezpieczeń jako 16.06.2015 r. Wskazano w nim także, że działalność gospodarcza polega na pośrednictwie w sprzedaży towarów tekstylnych, a ponieważ E. C. nie osiągnął zamierzonego rezultatu prowadzenia działalności gospodarczej, postanowił dokonać zawieszenia prowadzenia tej działalności. W dniu 12 stycznia 2015 r. zostało przesłane drogą elektroniczną wyrejestrowanie ZUS P ZWUA, określające dzień 31.12.2014 r. jako dzień, od którego nastąpiło zawieszenie prowadzenia przez E. C. działalności gospodarczej. Zaakcentowano ponadto, że E. C. nie dopełnił przez nieuwagę formalności dokonania zawieszenia zgodnie z przepisami o swobodzie działalności gospodarczej w odpowiednim organie ewidencyjnym, ale de facto zaprzestał prowadzenia jakichkolwiek działań związanych z działalnością gospodarczą. W związku z powyższym wniesiono o uwzględnienie wyjaśnień dotyczących faktycznego zawieszenia działalności gospodarczej z dniem 31 grudnia 2014 r. Do pisma załączono potwierdzone za zgodność z oryginałem przez Biuro (...) L. S. potwierdzenie o wysyłce zgłoszenia ZUS P ZUA, potwierdzenie wyrejestrowania ZUS P ZWUA oraz kopie rozliczenia rocznego PIT-36.

Pismem z dnia 19 maja 2015 r. organ rentowy zawiadomił E. C. o zakończeniu postępowania dowodowego wskazując, że zgodnie z art. 10 § 1 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych został wyznaczony 7 dniowy termin, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia, na wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne.

W dniu 20 maja 2015 r. - w związku z brakiem wpłaty kwot należności wskazanych w wezwaniu z dnia 6 maja 2015 r. - Zakład Ubezpieczeń Społecznych wystawił tytuły wykonawcze obejmujące należności E. C. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 16 czerwca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. Tytuły wykonawcze zostały doręczone E. C. w dniu 5 czerwca 2015 r.

W dniu 22 lipca 2015 r. do ZUS wpłynęło pismo E. C., w którym domagał się przywrócenia terminu do złożenia wyjaśnień w postępowaniu dotyczącym określenia wysokości jego należności z tytułu składek na ubezpieczenia zdrowotne wszczętym przez ZUS w dniu 6 maja 2015 r. Oświadczył, że przesłane do ZUS pismo z dnia 18 maja 2015 r. zostało przesłane przez osobę nieupoważnioną i nie zostało przez niego podpisane. Wskazał, że w ogóle nie rozpoczął faktycznego wykonywania działalności gospodarczej.

W dniu 23 listopada 2015 r. E. C. złożył w ZUS wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie tytułów wykonawczych z dnia 20 maja 2015 r., wskazując m.in., że pismem z dnia 22 lipca 2015 r. wniósł o przywrócenie termin do wypowiedzenia się w sprawie postępowania dotyczącego określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia zdrowotne z 6 maja 2015 r. Oświadczył nadto, że nie składał deklaracji rozliczeniowych, a deklaracje takie złożyło biuro rachunkowe omyłkowo.

Pismami z dnia 25 listopada 2015 r. Dyrektor Oddziału ZUS w S. jako organ egzekucyjny zawiadomił E. C. o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego na pokrycie egzekwowanych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za okres od 16 czerwca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. Zawiadomienia zostały doręczone E. C. w dniu 4 grudnia 2015 r.

W dniu 10 grudnia 2015 r. została złożona w ZUS drogą elektroniczną korekta deklaracji wyrejestrowującej E. C. z ubezpieczeń społecznych. Jako datę wyrejestrowania wskazano w niej dzień 16 czerwca 2014 r. Dodatkowo w dniu 10 grudnia 2015 r. zostały przesłane do ZUS korekty deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA za kolejne miesiące od czerwca 2014 r. do grudnia 2014 r., w których wskazano, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w tych miesiącach wynosiła 0,00 zł. Korekty deklaracji sporządziła L. S. prowadząca Biuro (...), zgodnie z życzeniem E. C..

Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2015 r. Dyrektor Oddziału ZUS w S. odmówił umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie administracyjnych tytułów wykonawczych z dnia 20 maja 2015 r. wskazując, że postępowanie egzekucyjne dotyczy okresu, za który składne były przez E. C. deklaracje rozliczeniowe.

Pismami z dnia 14 grudnia 2015 r. oraz z dnia 5 stycznia 2016 r. E. C. poinformował ZUS, że w dniu 10 grudnia 2015 r. złożył korekty deklaracji rozliczeniowych – wyzerowania obowiązku zapłaty składek za okres od czerwca do grudnia 2014 r.

Postanowieniem z dnia 13 stycznia 2016 r. Dyrektor Oddziału ZUS w S. zawiesił postępowanie egzekucyjne prowadzone na podstawie tytułów wykonawczych z dnia 20 maja 2015 r. z uwagi na toczące się postępowanie wyjaśniające w zakresie ustalenia właściwego podlegania E. C. ubezpieczeniom społecznym w związku ze złożeniem przez E. C. korekt deklaracji rozliczeniowych w dniu 10 grudnia 2015 r.

Pismem z dnia 22 lutego 2016 r. organ rentowy zawiadomił E. C. o wszczęciu postępowania administracyjnego w przedmiocie ustalenia obowiązku podlegania przez niego w okresie od 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Nadto poinformował go, że zgodnie z art. 10 § 1 k.p.a. przysługuje mu prawo czynnego udziału w każdym stadium postępowania.

Decyzją z dnia 17 marca 2016 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że E. C., jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu od dnia 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r.

Pismem z dnia 22 marca 2016 r. Dyrektor Oddziału ZUS w S. zawiadomił E. C. o podjęciu zawieszonego postępowania egzekucyjnego z uwagi na ustanie przyczyn zawieszenia (wydanie decyzji nr (...) z dnia 17.03.2016 r. ).

E. C. w latach 2014 i 2015 świadczył również pracę jako osoba zatrudniona w oparciu o umowę o pracę oraz pełnił funkcję prezesa zarządu spółek W. (...) i M.. Z tego tytułu był zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od 10 stycznia 2003 r. W okresie od czerwca 2014 r. do czerwca 2015 r. podstawa wymiaru jego składki na ubezpieczenia społeczne z tego tytułu była jednak niższa niż obowiązujące wówczas wynagrodzenie minimalne.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie przepisów prawa niżej powołanych Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j. t. Dz. U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa systemowa), w brzmieniu obowiązującym także w okresie, którego dotyczy zaskarżona decyzja, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Z kolei, według art. 12 ust. 1 tej ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Stosownie zaś do normy art. 13 pkt 4 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach: osoby prowadzące działalność pozarolniczą - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się przy tym osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych (art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej).

Ponadto, w myśl art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (j. t. Dz. U. z 2016 r., poz. 1829 ze zm.) działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Od 20 września 2008 r. obowiązuje przy tym przepis art. 14a, który w punkcie 1 stanowi, że przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy. Z pkt 3 art. 14a ustawy wyżej powołanej wynika, że w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy podkreślił, że z zestawienia przywołanych przepisów wynika, iż fakt zarejestrowania działalności gospodarczej wiąże się z przymusem podlegania obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z tego tytułu (chyba że dochodzi do zbiegu tytułów ubezpieczeń, w wyniku którego tytuł „silniejszy”, jakim jest na przykład ubezpieczenie pracownicze niejako wyprze tytuł „słabszy”, jakim jest ubezpieczenie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej; taka sytuacja w niniejszej sprawie nie miała jednak miejsca). Jedynie zakończenie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, poparte wykreśleniem wpisu z ewidencji lub odnotowanie w ewidencji przerwy w prowadzeniu takiej działalności (zawieszenia jej prowadzenia) powoduje ustanie obowiązku ubezpieczenia (na stałe lub okresowo). Ocena, czy działalność gospodarcza rzeczywiście jest wykonywana (a więc także czy zaistniała przerwa w jej prowadzeniu) należy do sfery ustaleń faktycznych. Istnienie wpisu do ewidencji nie przesądza więc oczywiście o konieczności bezwzględnego przyjmowania, że działalność taka jest lub była w danym okresie prowadzona, jednakże wpis ten prowadzi do powstania domniemania prawnego, według którego osoba wpisana do ewidencji, która nie złożyła zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, jest traktowana jako prowadząca taką działalność. W konsekwencji domniemywa się więc, że skoro nie nastąpiło wykreślenie działalności gospodarczej z ewidencji, to działalność ta była faktycznie prowadzona i w związku z tym istniał obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 11 stycznia 2005 r., I UK 105/04, OSNP 2005/13/198; 25 listopada 2005 r., I UK 80/05, OSNP 2006/19-20/309 oraz z 30 listopada 2005 r., I UK 95/05, OSNP 2006/19-20/311; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 września 2010 r., VI SA/Wa 1065/10, LEX nr 759478). Domniemanie to może być przy tym obalone wyłącznie w drodze przeprowadzenia przeciwdowodu, który obciąża stronę twierdzącą o faktach przeciwnych twierdzeniom wynikającym z domniemania. Ciężar dowodu wystąpienia przesłanek uzasadniających ustanie obowiązku ubezpieczenia (rzeczywistego zaistnienia przerwy w prowadzeniu działalności) obciąża więc tę stronę, która z faktu tego wywodzi skutki prawne w zakresie ustania obowiązku ubezpieczenia (w tym przypadku ciężar dowodu spoczywał więc w całości na E. C.). Nadto zaistnienie przerwy w prowadzeniu działalności gospodarczej musi być rzeczywiste, co oznacza, że ubezpieczonego obciąża obowiązek wykazania wystąpienia okoliczności niezwiązanych z warunkami wykonywania działalności gospodarczej. W rezultacie okoliczności takie jak brak koniunktury i związany z nim przestój, brak zamówień (klientów) i ich poszukiwanie nie stanowią przesłanek uzasadniających uznanie, że doszło do przerwy w prowadzeniu działalności gospodarczej.

W niniejszej sprawie, według sądu pierwszej instancji, ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego nie dała podstaw do przyjęcia, że E. C. w okresie, kiedy figurował jako zarejestrowany przedsiębiorca w ewidencji działalności gospodarczej, faktycznie tej działalności nie prowadził. Zdaniem tego sądu w toku procesu odwołujący nie zaoferował żadnych wiarygodnych dowodów, w oparciu o które można byłoby ustalić, że w spornym okresie rzeczywiście – jak twierdził – w ogóle nie podjął prowadzenia działalności gospodarczej, a co za tym idzie wcale jej faktycznie nie prowadził. Na tę okoliczność sąd dysponował jedynie dowodem z wyjaśnień E. C. – osoby z oczywistych względów zainteresowanej w korzystnym dla siebie rozstrzygnięciu. Ponadto do przesłuchania zawnioskowano wyłącznie świadek L. S.; jak się jednak okazało, nie posiadała ona bezpośredniej wiedzy na temat faktycznych działań, czy też braku działań podejmowanych przez odwołującego w związku z zarejestrowaną działalnością gospodarczą. Jeśli chodzi zaś o E. C., to w świetle wyników całego zebranego w sprawie materiału dowodowego sąd meriti uznał go za osobę absolutnie niewiarygodną; sąd powziął dodatkowo przypuszczenie, że w celu uzyskania korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia dopuścił się on czynów zabronionych przez prawo (ewentualnie skłonił inne osoby, by w jego imieniu podjęły korzystne dla niego działania, mimo że prowadziły one do potwierdzenia faktów, które nie miały miejsca). Zatem Sąd Okręgowy podniósł, że ze zgromadzonych w sprawie dokumentów wynika, iż odwołujący dopuścił się w niniejszym postępowaniu próby spreparowania dokumentacji mającej wykazać prawdziwość jego twierdzeń. Tego typu działania całkowicie zdyskredytowały go w oczach sądu.

W tym zakresie sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że na pierwszej rozprawie, która miała miejsce w dniu 9 czerwca 2016 r., E. C. zeznał, iż tuż po zarejestrowaniu działalności w ewidencji działalności gospodarczej zgłosiła się do niego grupa himalaistów, z którymi około 20 czerwca 2014 r. wyjechał na 3-4 tygodnie w Himalaje, wobec czego w ogóle nie rozpoczął prowadzenia działalności gospodarczej. Wskazał przy tym, że w czasie tego wyjazdu nie składał wniosków o udzielenie urlopu w spółce (...), w której jest zatrudniony, gdyż jako prezes nie musi tego robić. Tymczasem, w wykonaniu zobowiązania sądu do nadesłania dokumentów, które potwierdzałyby okoliczności wynikające z treści złożonych w dniu 9 czerwca 2016 r. zeznań, odwołujący przedłożył kserokopię wniosku o urlop wypoczynkowy z dnia 9 czerwca 2014 r. i wyrażeniu przez pracodawcę zgody na urlop wypoczynkowy w dniach 12 czerwca 2014 r. do 8 sierpnia 2014 r. (mimo, iż na rozprawie twierdził, że z takiego urlopu de facto nie korzystał). Nadto przedłożył wydruk z korespondencji e-mail datowanej na dzień 14 czerwca 2014 r., zawierającej potwierdzenie rezerwacji przelotu z Berlina do Pakistanu w dniu 15 czerwca oraz z Pakistanu do Berlina w dniu 2 sierpnia, a także wydruk rezerwacji lotu na podróż do Islamabadu w Pakistanie, opatrzony w nagłówku datą „15 CZE 2014 > 2 sie 2014”. Tymczasem zdaniem sądu wykluczonym jest, aby przedłożona przez odwołującego rezerwacja przelotów dotyczyła właśnie wskazywanej przez niego podróży w Himalaje latem 2014 r., a wysoce prawdopodobnym, że dotyczyła rezerwacji przelotu dokonanej w roku 2016. Trudno bowiem inaczej wytłumaczyć fakt, że w przedłożonym wydruku rezerwacji wskazano wylot w środę 15 czerwca oraz we wtorek 2 sierpnia, gdy tymczasem w 2014 roku dzień 15 czerwca przypadał w niedzielę, natomiast dzień 2 sierpnia przypadał w sobotę. Wskazane w rezerwacji daty i przypisane im dni tygodnia odpowiadały natomiast datom i dniom tygodnia przypadającym w 2016 roku. Po drugie, sąd meriti zważył, że w przedłożonym przez E. C. paszporcie brak jest wiz i stempli wskazujących, że we wskazywanym okresie rzeczywiście wyjeżdżał do Pakistanu. W dokumencie tym odnośnie do roku 2014 znajdują się bowiem wyłącznie potwierdzenia pobytu odwołującego w Argentynie w okresie od 12 stycznia do 30 stycznia 2014 r., w Wietnamie w okresie od 29 września do 3 października 2014 r. i od 27 listopada do 6 grudnia 2014 r. (wiza przyznana na okres od 29.09 do 28.12.2014 r.), w Istambule w dniach 10 i 11 listopada 2014 r., w Chinach od 26 kwietnia 2014 r. do 4 maja 2014 r. Na uwagę zasługuje też fakt, że na ostatniej rozprawie, ustosunkowując się do pytań sądu dotyczących złożonego wraz z pismem procesowym z dnia 29 czerwca 2016 r. dokumentu w postaci potwierdzenia rezerwacji przelotów w dniach 15 czerwca 2014 r. i 2 sierpnia 2014 r., E. C. próbował w ogóle zaprzeczać jakoby taki dokument w niniejszej sprawie złożył. Tymczasem nawet jeśli faktycznie to nie E. C. osobiście nadesłał go do sądu, niewątpliwie nastąpiło to w wykonaniu zobowiązania skierowanego osobiście przez Przewodniczącą na rozprawie wyłącznie do E. C. (poza protokolantem w rozprawie nie brała udziału żadna inna osoba). Próba zrzucania odpowiedzialności na inne osoby (E. C. wspominał o swojej córce) i zaprzeczanie oczywistym faktom tym bardziej zdyskredytowała więc wiarygodność odwołującego.

Dalej Sąd Okręgowy wziął pod uwagę, że już same wyjaśnienia E. C. odnośnie do przyczyn niepodjęcia prowadzenia działalności gospodarczej okazały się zupełnie niespójne. Odwołujący w toku procesu zmieniał swoje twierdzenia, dostosowując je do przebiegu postępowania. Na pierwszej rozprawie, która miała miejsce w dniu 9 czerwca 2016 r. E. C. zeznał, że tuż po zarejestrowaniu działalności w ewidencji zgłosiła się do niego grupa himalaistów, z którymi około 20 czerwca 2014 r. miał wyjechać na 3-4 tygodnie w Himalaje. Podczas wyprawy E. C. miał doznać odmrożeń, w związku z czym po powrocie do kraju musiał podjąć długotrwałe leczenie, przez co zapomniał o zarejestrowanej działalności gospodarczej. Z kolei podczas rozprawy w dniu 11 sierpnia 2016 r. odwołujący, podtrzymując swoje twierdzenia, że latem 2014 r. był w górach i w czasie wyprawy „wydarzyło się to, co się wydarzyło” gdyż nie był przygotowany do wyjazdu, nie skorzystał z usług szerpa, środków ostrożności, jednocześnie oświadczył, że w górach był „może niedokładnie tam, gdzie powiedział”. Na ostatniej rozprawie w dniu 20 października 2016 r. E. C. przyznał z kolei, że w Himalajach był w roku 2016, zaś w poprzednich latach takiego wyjazdu z jego udziałem nie było. Z kolei w piśmie procesowym z dnia 12 października 2016 r. odwołujący odnośnie do wyjaśnień złożonych na rozprawie, która miała miejsce w czerwcu 2016 r. wskazał, że pomylił daty swoich licznych pobytów w górach. Wskazał przy tym, że w górach w Argentynie był w styczniu 2014 r., a nie jak zeznał w okresie letnim 2014 r., gdyż w okresie letnim w 2014 r. był w górach w Europie. Powołując się na zestawienia faktur za telefon wskazał też, że w okresie od 17 maja 2014 r. do 16 czerwca 2014 r. przebywał w Bułgarii i Niemczech, następnie od 17 czerwca 2014 r. do 16 sierpnia 2014 r. przebywał w Niemczech, zaś od 17 sierpnia 2014 r. do 16 września 2014 r. przebywał w Słowenii, Austrii, Chorwacji, Czechach, Niemczech. Wyjaśnił przy tym, że w okresie od 20 czerwca 2014 r. do 2 sierpnia 2014 r. przebywał w wymienionych krajach na urlopie wypoczynkowym (a jak zostało już wyżej nadmienione odnośnie do tej ostatniej okoliczności – korzystania z urlopu wypoczynkowego w okresie od 20 czerwca 2014 r. do 2 sierpnia 2014 r. w czasie pierwszej rozprawy w dniu 9 czerwca 2016 r. odwołujący wyjaśnił, że latem 2014 r. nie korzystał z urlopu).

Następnie sąd pierwszej instancji rozważył, że również argumentacja E. C., iż nie miał wiedzy, że został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej przez biuro rachunkowe prowadzone przez L. S. i zgłoszenia tego dokonano bez jego upoważnienia i w wyniku omyłki, jawi się jako niewiarygodna. Z zeznań L. S. wynika bowiem, że ma ona stały kontakt z E. C., z którym współpracuje od 2012 r. L. S. prowadzi usługi rachunkowe dla spółek (...) i M., w których E. C. jest prezesem zarządu. L. S. zeznała nadto, że E. C. w czerwcu 2014 r. przyniósł do jej biura wpis do CEIDG, na podstawie którego wygenerowała zgłoszenie E. C. do ubezpieczeń społecznych jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Zdaniem tego sądu E. C., dostarczając L. S. dokument potwierdzający dokonanie rejestracji działalności gospodarczej, musiał wiedzieć a przynajmniej liczyć się z tym, że L. S. dokona jego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych; tym właśnie się ona bowiem zajmuje, prowadząc biuro rachunkowe i obsługując przedsiębiorców.

Nadto sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że w dniu 27 maja 2015 r. wpłynęło do ZUS przesłane przez L. S. pismo z wyjaśnieniami stanowiącymi odpowiedź na zawiadomienie ZUS o wszczęciu postępowania (datowane na dzień 18 maja 2015 r.). W piśmie tym wyjaśniono, że E. C. działalność gospodarczą rozpoczął 16 czerwca 2014 r. W dniu 27 czerwca 2015 r. zostało przesłane drogą elektroniczną zgłoszenie ZUS P ZUA z kodem prowadzącego działalność 05 70 00, określając datę powstania obowiązku ubezpieczeń jako 16.06.2015 r. W piśmie wskazano, że działalność gospodarcza polega na pośrednictwie w sprzedaży towarów tekstylnych. Ponieważ E. C. nie osiągnął zamierzonego rezultatu prowadzenia działalności gospodarczej postanowił dokonać zawieszenia prowadzenia tej działalności. W dniu 12 stycznia 2015 r. zostało przesłane drogą elektroniczną wyrejestrowanie ZUS P ZWUA określające dzień 31.12.2014, jako dzień, od którego nastąpiło zawieszenie prowadzenia przez E. C. działalności gospodarczej. Zaakcentowano, że E. C. nie dopełnił, przez nieuwagę formalności dokonania zawieszenia zgodnie z przepisami o swobodzie działalności gospodarczej w odpowiednim organie ewidencyjnym, ale de facto zaprzestał prowadzenia jakichkolwiek działań związanych z działalnością gospodarczą. W związku z powyższym wniesiono o uwzględnienie wyjaśnień dotyczących faktycznego zawieszenia działalności gospodarczej z dniem 31 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy dostrzegł przy tym, że odwołujący podważył autentyczność podpisu złożonego na tym dokumencie, kwestionujący jakoby został on złożony przez niego. Zważywszy jednak na przywołaną już wyżej niewiarygodność E. C. i podjętą przez niego próbę oszukania sądu, za jedynie prawdopodobne wytłumaczenie sąd ten uznał, że nawet o ile rzeczywiście odwołujący nie podpisał omawianego pisma, to zostało ono wysłane w jego imieniu. Takie ustalenie było logiczne, gdy wziąć pod uwagę fakt, że z materiału dowodowego wynika, że E. C. osobiście odebrał datowane na dzień 6 maja 2015 r. wezwanie do uregulowania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za kolejne miesiące od czerwca 2014 r. do grudnia 2014 r. oraz zawiadomienie o wszczęciu postępowania kontrolnego w zakresie należnych składek z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od stycznia 2015 r. do marca 2015 r., w którym organ rentowy wezwał go do złożenia w terminie 7 dni pisemnych wyjaśnień w sprawie przyczyn nieopłacenia składek, pod rygorem wydania decyzji w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne na podstawie dotychczasowych dowodów. Co istotne, z ustaleń faktycznych wynika, że odwołujący de facto zaczął kwestionować autentyczność pisma datowanego na dzień 18 maja 2015 r. dopiero w momencie, kiedy organ rentowy wystawił tytułu wykonawcze obejmujące należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 16 czerwca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. Po wystawieniu tytułów wykonawczych złożył nadto korekty deklaracji wyrejestrowującej z ubezpieczeń społecznych poprzez wskazanie jako daty wyrejestrowania 16 czerwca 2014 r. oraz korekty deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA za kolejne miesiące od czerwca 2014 r. do grudnia 2014 r., w których wskazano, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w tych miesiącach wynosiła 0,00 zł.

Dalej Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że z przedłożonego przez odwołującego paszportu wynikało, że rzeczywiście w latach 2014 i 2015 r. dosyć często wyjeżdżał on za granicę, przede wszystkim do Wietnamu, Turcji i Chin. Z wyjaśnień E. C. wynika jednak zarazem, że do Wietnamu i Chin podróżował służbowo, w ramach zatrudnienia i wykonywania funkcji prezesa zarządu spółek W. (...) i M., co pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

W ocenie sądu pierwszej instancji całokształt powyższych okoliczności nie przemawia za koniecznością uznania, że E. C. w spornym okresie faktycznie nie wykonywał działalności gospodarczej. Kierując się tokiem rozumowania odwołującego, należałoby bowiem przyjąć, że w przypadku pozostawania w zatrudnieniu pracowniczym niemożliwe byłoby jednoczesne wykonywanie działalności gospodarczej. Tymczasem w ocenie sądu fakt wykonywania w określonych dniach obowiązków związanych z zatrudnieniem pracowniczym (czy też pełnieniem funkcji prezesa zarządu spółek) nie oznacza automatycznie braku możliwości wykonywania czynności związanych z działalnością gospodarczą. W sytuacji, gdy osoba pozostająca w stosunku pracy decyduje się dodatkowo wykonywać działalność gospodarczą, musi liczyć się z ewentualnymi trudnościami w godzeniu obowiązków wynikających ze stosunku pracy z pracą na własny rachunek. Zresztą z wyjaśnień E. C. wynikało, że w ramach założonej działalności gospodarczej zamierzał otworzyć sklep odzieżowy nad morzem. Zatem w czasie podróży do Turcji, Wietnamu i Chin - niezależnie od tego czy były to równocześnie podróże służbowe w ramach wykonywania funkcji prezesa zarządu dwóch spółek - mógł de facto wykonywać również czynności związane z prowadzoną przez niego działalnością, np. mógł poszukiwać kontrahentów, dostawców odzieży.

Jednocześnie Sąd Okręgowy wyjaśnił, że z definicji ustawowej pojęcia działalności gospodarczej wynika, iż dla uznania określonej działalności za działalność gospodarczą, konieczne jest łączne spełnienie trzech warunków. Działalność musi mieć charakter zarobkowy, być prowadzona w sposób zorganizowany oraz ciągły. Istotą działalności gospodarczej jest zatem jej prowadzenie w sposób ciągły i zorganizowany, na własny rachunek i ryzyko. Jej prowadzenie występuje zarówno w okresach faktycznego wykonywania usług, jak też w czasie podejmowania innych czynności związanych z tą działalnością. Specyfika prowadzenia działalności gospodarczej sprawia, że przedsiębiorca sam dysponuje swoim czasem i może go przeznaczyć na jej bezpośrednie wykonywanie albo na sprawy prywatne, rodzinne, leczenie lub wypoczynek. Zatem o prowadzeniu działalności gospodarczej stanowią wszelkie działania podejmowane przez przedsiębiorcę w celu zaistnienia czynności dających przychód - w tym także okres oczekiwania na klienta, zamówienia czy zlecenia. Przesłanka wykonywania działalności gospodarczej w sposób ciągły nie może być zatem rozumiana jako konieczność jej wykonywania bez przerwy (przez cały rok, miesiąc, tydzień lub dzień), lecz jako zamiar powtarzalności określonych czynności w odróżnieniu od ich przypadkowości, jednorazowości, sporadyczności lub okazjonalności. Przyjmuje się więc, że działalność gospodarcza z założenia ma być działalnością wykonywaną w sposób zorganizowany i nastawioną na nieokreślony z góry okres czasu, a ponadto związana jest z nią konieczność ponoszenia przez przedsiębiorcę ryzyka gospodarczego. Zatem przedsiębiorca powinien liczyć się z takim ryzykiem obejmującym okresy faktycznego przestoju w wykonywaniu działalności, np. z powodu braku koniunktury, czy też konieczności wykonywania obowiązków związanych ze stosunkiem pracy w przypadku, gdy przedsiębiorca jest jednocześnie pracownikiem zatrudnionym w innej firmie. Przerwy zaistniałe z tych powodów nie mogą stanowić podstawy wyłączenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Skoro więc odwołujący zdecydował się na prowadzenie działalności, będąc równocześnie pracownikiem i prezesem zarządu w innych przedsiębiorstwach, to sam fakt, że wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy mogło powodować utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej, w ocenie Sądu Okręgowego nie uzasadnia przyjęcia, że w tych okresach ubezpieczony nie był osobą prowadzącą działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy systemowej oraz art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W toku postępowania nie naprowadzono także jakichkolwiek wiarygodnych dowodów, z których wynikałoby, że E. C. faktycznie nigdy nie rozpoczął prowadzenia działalności gospodarczej, mimo jej zarejestrowania w CEiDG. Skoro więc E. C. nieprzerwanie w okresie od 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r. figurował jako przedsiębiorca w ewidencji działalności gospodarczej, powstało w ten sposób domniemanie, że taką działalność prowadził. Jeśli E. C. nie wyrejestrowywał się z ewidencji działalności gospodarczej, nie zgłaszał zawieszenia prowadzenia działalności i w żaden sposób nie wykazał, że w spornym okresie rzeczywiście wyjechał w podróż uniemożliwiającą prowadzenie działalności gospodarczej, koniecznym było uznanie, że działalność taka była faktycznie prowadzona, a co za tym idzie – E. C. ma obowiązek uiszczania w związku z tym składek na ubezpieczenia społeczne.

Wreszcie, na zakończenie, dla wyczerpania krytyki zachowania E. C. w toku niniejszego postępowania i składanych przez niego wyjaśnień, sąd pierwszej instancji wskazał, że całkowicie nieprzekonywujące były tłumaczenia E. C., zmierzające do przedstawienia go jako osoby nieporadnej, która wpisuje pewne rzeczy w składanych wnioskach tylko dlatego, że tak sugeruje jej urzędnik. Odwołujący nie jest bowiem prostym, niewykształconym pracownikiem, który nigdy nie miał do czynienia z żadnymi dokumentami ani urzędami. Przeciwnie, w toku procesu przedstawił się jako wieloletni prezes dwóch spółek, podróżujący po całym świecie. Od takiej zaś osoby należy oczekiwać co najmniej elementarnego zrozumienia sensu i skutków podejmowanych przez siebie działań.

Biorąc pod uwagę wszystko powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako całkowicie bezzasadne.

O kosztach procesu sąd ten orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 99 k.p.c. oraz § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804). Zgodnie z art. § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia w brzmieniu obowiązującym do 27 października 2016 r. (a więc w dacie złożenia odwołania), stawki minimalne przy wartości przedmiotu sprawy mieszczącej się w przedziale powyżej 1.500 zł do 5.000 zł wynosiły 1.200 zł. Rozstrzygając o kosztach procesu w niniejszej sprawie sąd kierował się przy tym treścią uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2016 r., III UZP 2/16, której nadano moc zasady prawnej. W uchwale tej Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że w sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku ubezpieczenia społecznego lub jego zakresu (o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego; o podleganie ubezpieczeniom społecznym) do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie reprezentującego stronę radcy prawnego, biorąc za podstawę zasądzenia opłaty za jego czynności z tytułu zastępstwa prawnego stawki minimalne określone w § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j. t. Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.). Od dnia 1 stycznia 2016 r. kwestie dotyczące opłat za czynności radców prawnych reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w której kwestie dotyczące stawek minimalnych obliczanych od wartości przedmiotu sporu reguluje § 2.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się E. C., który działając przez pełnomocnika w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

1. naruszenie prawa materialnego:

- art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że E. C. podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu w okresie od 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej,

- art. 12 ust. 1 ustawy systemowej poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że E. C. podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu we wskazanym wyżej okresie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej,

- art. 13 pkt 4 ustawy systemowej poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, iż E. C. w okresie od 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r. wykonywał działalność gospodarczą i w związku z tym podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu,

- art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, iż E. C. wykonywał działalność gospodarczą w sposób ciągły i zorganizowany;

2. naruszenie przepisów postępowania tj.

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, a polegającą na błędnym przejęciu, iż:

a) fakt zarejestrowania działalności gospodarczej jest równoznaczny z jej wykonywaniem i wiąże się z przymusem podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu oraz zdrowotnemu,

b) E. C. nie przedstawił żadnych wiarygodnych dowodów, iż we wskazanym okresie nie prowadził działalności gospodarczej, a w związku z tym ma obowiązek opłacania składek z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego,

c) E. C. wykonywał w sposób zorganizowany zarobkowy i ciągły działalność gospodarczą w okresie od 10 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r.

Mając powyższe na względzie apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie, że ubezpieczony nie podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu za okres od 6 czerwca 2016 r. do 9 czerwca 2015 r.

- zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych wraz z kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu skarżący między innymi przywołując treść art. 13 pkt. 4 ustawy systemowej podkreślił, że obowiązek ubezpieczenia społecznego wynika z rzeczywistego prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, natomiast kwestie związane z formalnym zarejestrowaniem, wyrejestrowaniem, zgłaszaniem przerw, mają znaczenie w sferze dowodowej i nie przesądzają same w sobie o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom. Nadal zasadniczym przepisem pozostaje art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej.

Według apelującego trudno przyjąć za prawidłowe stanowisko Sądu Okręgowego, wedle którego już sam wpis do ewidencji działalności gospodarczej jest równoznaczny z jej podjęciem i wykonywaniem. Zdaniem Sądu skoro świadek L. S. sporządziła i przesłała do ZUS dokumenty zgłoszeniowe i składała deklaracje rozliczeniowe to świadczy to o tym, iż działalność gospodarcza przez E. C. była wykonywana, a tym samym podlegał on obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Ubezpieczony nie zgodził się z takim stanowiskiem i wskazał, że w sprawie nie dokonano żadnego ustalenia, czy L. S. prowadząca biuro rachunkowe posiadała stosowne umocowanie do składania deklaracji w imieniu E. C.. W takim wypadku niezbędne jest posiadanie pełnomocnictwa na sformalizowanym druku ZUS PEL. Zarówno ZUS jak Sąd całkowicie pominął tę okoliczność, choć odgrywa ona kluczową rolę w przedmiotowej sprawie.

Ponadto zdaniem apelującego trudno uznać, że wykonywał on jakąkolwiek działalność, skoro nawet nie złożył odpowiedniego dokumentu PIT za rok 2014 r. w Urzędzie Skarbowym. Pierwotnie złożył deklarację PIT-37, dla osób nie wykonujących działalności gospodarczej. Dopiero później deklaracja ta została skorygowana i rubryce przychody wskazano kwotę „0”, gdyż E. C. nie wykonywał żadnej działalności i tym samym nie osiągał żadnych przychodów.

Następnie skarżący ponownie podkreślił, że obowiązek ubezpieczenia osoby prowadzącej działalność gospodarczą wynika z faktycznego prowadzenia tej działalności. Osoby faktycznie nieprowadzące takiej działalności nie podlegają ubezpieczeniu, nawet jeśli dokonały wpisu do ewidencji i odpowiednio osoby, które nie zgłosiły tej działalności w organie ewidencyjnym, ale ją prowadzą, objęte są obowiązkiem ubezpieczenia. Nadto o ile wpis do ewidencji działalności zawieszenia wykonywania tej działalności ma charakter konstytutywny w sferze ubezpieczeń społecznych (ustanie obowiązku ubezpieczenia społecznego i obowiązku opłacania składek), jest więc zdarzeniem prawnym a nie okolicznością faktyczną, o tyle zaprzestanie prowadzenia (niewykonywanie) pozarolniczej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 13 ust. 4 ustawy systemowej jest oceniane w sferze faktów. Apelujący podniósł, że sąd w uzasadnieniu stwierdził, iż z definicji ustawowej działalności gospodarczej wynika, że dla uznania określonej działalności za działalność gospodarczą konieczne jest łączne spełnienie trzech warunków. Działalność musi mieć charakter zarobkowy, być prowadzona w sposób zorganizowany oraz ciągły. Natomiast w przedmiotowej sprawie te trzy warunki nie są spełnione. Ubezpieczony podkreślił, że w sprawie nie można mówić o zarobkowym charakterze działalności skoro wskazany przychód wynosi „0”.

Ponadto skarżący podkreślił, że przedstawił dowody potwierdzające, iż zgłoszona działalność gospodarcza nie została nawet przez niego rozpoczęta. Urząd Skarbowy nie kwestionował wykazanych przychodów w kwocie „0”. Ponadto nie były dokonywane żądne zakupy towarów, nie prowadzono rozmów z kontrahentami, nie zawarto żadnych umów handlowych, nie prowadzono ksiąg podatkowych, nie zostało złożone zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług. Ubezpieczony w tym okresie również rzadko przebywał w Polsce. Tym samym trudno jest mówić, iż zgłoszona przez E. C. działalność miała charakter zarobkowy, była zorganizowana i ciągła.

W odpowiedzi na apelację Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych wskazując, że wyrok Sądu Okręgowego jest trafny, a apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Zdaniem organu rentowego argumenty podnoszone w apelacji są chybione, bowiem postępowanie dowodowe przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji pozwoliło na ustalenie, że wnioskodawca nieprzerwanie w okresie od 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r. figurował jako przedsiębiorca w ewidencji działalności gospodarczej, co skutkowało domniemaniem, że taką działalność prowadził. Jeśli E. C. nie wyrejestrował się z ewidencji działalności gospodarczej, nie zgłaszał zawieszenia prowadzenia działalności i nie wykazał, iż w spornym okresie wyjechał w podróż służbową, która uniemożliwiała mu prowadzenie działalności gospodarczej to w konsekwencji przyjąć należało, że tę działalność prowadził. Wnioskodawca nie zdołał wykazać, iż pomimo dokonania wpisu do ewidencji gospodarczej i zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych faktycznie tej działalności nie prowadził zaś brak przychodów jest elementem ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością. Reasumując, organ rentowy podkreślił, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, nie pozwolił na ustalenie, iż ubezpieczony w okresie od 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r. nie prowadził działalności gospodarczej.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji jest prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd odwoławczy podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne i rozważania prawne sądu pierwszej instancji, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania w tej części rozważań (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98).

W odpowiedzi na zarzuty apelacji w pierwszej kolejności należy wskazać, że chybiony jest zarzut naruszenia prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego.

Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w przywołanym przepisie sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału” (a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności – por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 632/98, OSNAP 2000/10/382 czy postanowienie tego Sądu z dnia 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00, LEX nr 80266 i z dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00, LEX nr 80267). Przy czym w literaturze podkreśla się, że moc dowodowa oznacza siłę przekonania uzyskaną przez sąd wskutek przeprowadzenia określonych środków dowodowych na potwierdzenie prawdziwości lub nieprawdziwości twierdzeń na temat okoliczności faktycznych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Wiarygodność zaś decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 marca 2013 r., III AUa 1431/12, LEX nr 1322011; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 5 czerwca 2013 r., I ACa 50/13, LEX nr 1345548 i z dnia 23 lipca 2013 r., I ACa 90/13, LEX nr 1356578). Nadto przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAP 2000/17/655; z dnia 19 czerwca 2001 r., II UKN 423/00, OSNP 2003/5/137 i z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906; czy postanowienie tego Sądu z dnia 15 lutego 2000 r., III CKN 1049/99, LEX nr 51627).

Wszystkie ustalenia dokonane w sprawie przez sąd pierwszej instancji opierają się na dowodach przeprowadzonych w toku postępowania, przy czym sąd ten szczegółowo ustosunkował się do wszystkich dokumentów zgromadzonych w sprawie, a także do zeznań świadka L. S. i zeznań samego ubezpieczonego.

Jednocześnie należy podkreślić za sądem pierwszej instancji, że bezsporna okoliczność zarejestrowanie pozarolniczej działalności gospodarczej przez E. C. z dniem 16 czerwca 2014 r. stworzyła domniemanie prowadzenia przez niego takiej działalności. Umocnieniem tego domniemania są także kolejne czynności podejmowane przez ubezpieczonego czy też w jego imieniu przez biuro rachunkowe prowadzące dla niego księgowość. Nie można bowiem pominąć i tych bezspornych okoliczności, że E. C. przekazał L. S. zaświadczenie o wpisaniu działalności gospodarczej do CEIDG, następnie do ZUS zostały przekazane: w czerwcu 2014 r. zgłoszenie apelującego do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, od czerwca do grudnia 2014 r. deklaracje rozliczeniowe ZUS P DRA z naliczeniem składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne E. C. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej ze wskazaniem podstawy wymiaru tych składek; w styczniu 2015 r. wyrejestrowanie E. C. z ubezpieczeń społecznych z dniem 31 grudnia 2014 r. Ponadto w Pierwszym Urzędzie Skarbowym w S. odnotowano na skutek zgłoszeń dokonanych przez ubezpieczonego (w jego imieniu) prowadzenie działalności gospodarczej od 16 czerwca 2014 r. do 9 czerwca 2015 r., a w kwietniu 2015 r. ubezpieczony złożył PIT-36, w którym wskazano przychody ze stosunku pracy oraz działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 ustawy, a także wypełniono część dotyczącą pozarolniczej działalności gospodarczej, ze wskazaniem, że z tego tytułu nie osiągnął żadnych przychodów. Bezspornym jest również fakt, że ubezpieczony nie zgłaszał przerwy w prowadzeniu działalności gospodarczej aż do dnia jej wyrejestrowania - 9 czerwca 2015 r.

Słusznie zatem sąd pierwszej instancji przyjął, że takie (bezsporne) ustalenia prowadzą do wniosku, że ubezpieczony w spornym okresie prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Wniosek ten nie został skutecznie przez ubezpieczonego obalony.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że skoro w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 odczytywanych w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej obowiązkowi ubezpieczenia podlegają osoby prowadzące działalność na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, czasowe granice prowadzenia tej działalności oraz podlegania z tego tytułu obowiązkowi ubezpieczenia społecznego wyznacza wpis do ewidencji działalności gospodarczej, dokonywany i wykreślany na zasadach przewidzianych w przepisach obowiązującej ustawy.

Jednocześnie podzielając stanowisko apelującego należy zaznaczyć, że ocena, czy działalność gospodarcza rzeczywiście jest wykonywana (a więc także czy zaistniała przerwa w jej prowadzeniu) należy do sfery ustaleń faktycznych i istnienie wpisu do ewidencji nie przesądza o faktycznym prowadzeniu takiej działalności gospodarczej.

Jednakże, na co słusznie zwrócił uwagę sąd pierwszej instancji, wpis ten prowadzi do domniemania prawnego, według którego osoba wpisana do ewidencji, która nie zgłosiła zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, jest traktowana jako prowadząca taką działalność. W konsekwencji domniemywa się, że skoro nie nastąpiło wykreślenie działalności gospodarczej z ewidencji, to działalność ta była faktycznie prowadzona i w związku z tym istniał obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne.

W sprawie organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję opierając się na powyższym domniemaniu, a ubezpieczony w toku postępowania przed sądem pierwszej i drugiej instancji nie zdołał tego domniemania podważyć.

Szczegółowo omówione przez sąd pierwszej instancji rozbieżności w wyjaśnieniach ubezpieczonego co do zdarzeń, które uniemożliwiały mu prowadzenie działalności gospodarczej w spornym okresie jednoznacznie uzasadniają wniosek o uznaniu je za niewiarygodne. To sprawia, że również sam fakt nie prowadzenia działalności gospodarczej, pomimo dokumentowania takiej działalności w sposób wyżej przedstawiony, nie został wykazany nie tylko w sposób jednoznaczny. Ubezpieczony w zeznaniach tak manipuluje faktami, że trudno oprzeć się wrażeniu, iż aktualnie próbuje tylko zwolnić się z obciążeń finansowych, które są skutkiem działalności, którą prowadził. Przy czym jak zauważył Sąd Okręgowy dla obowiązku ubezpieczeń społecznych i opłacenia składek nie ma znaczenia czy i jakie środki z tej działalności uzyskał.

Niezasadnym jest również zarzut braku umocowania L. S. do dokonywania w imieniu ubezpieczonego czynności wobec organu rentowego. Po pierwsze taki zarzut podniesiono dopiero w apelacji, a po drugie z zeznań świadka jednoznacznie wynika, że L. S. prowadząc biuro rachunkowego w ramach tej działalności prowadzi usługi rachunkowe dla ubezpieczonego od 2012 r. i nadal. W imieniu ubezpieczonego dokonała zgłoszenia do ZUS jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą, a następnie deklaracje rozliczeniowe. Świadek ma stały kontakt z ubezpieczonym, który dostarcza jej dokumenty, a L. S. podejmuje wynikające z nich czynność. Okoliczność tę potwierdzają dokumenty dołączone do akt sprawy, a także potwierdził sam ubezpieczony, którego zeznania w tym zakresie można przyjąć za wiarygodne, gdyż potwierdzone innymi wiarygodnymi dowodami.

Zatem ustalony stan faktyczny sprawy w sposób nie budzący wątpliwości wskazuje, że E. C. nie tylko miał zarejestrowaną działalność gospodarczą, której nie zwiesił, ale również prowadził ją składając na tę okoliczność dokumentację zarówno w organie rentowym, jak i w urzędzie skarbowym.

Uznane za chybione zarzuty naruszenia prawa procesowego skutkowały uznaniem również za chybione zarzuty naruszenia prawa materialnego. Skoro w sprawie ustalono, że ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą w spornym okresie, to skutkowało to objęciem go ubezpieczeniami społecznymi w myśl art. 6 ust. 1 pkt. 5 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej.

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację (pkt 1).

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i w związku z art. 108 § 1 k.p.c. Wysokość kosztów ustalono w oparciu o § 2 pkt 3 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Barbara Białecka