Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II AKa 80/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA - Adam Wrzosek

Sędziowie: SA - Małgorzata Janicz

SO (del.) -Anna Wierciszewska-Chojnowska(spr.)

Protokolant: sek. sąd. Sylwester Leńczuk

przy udziale Prokuratora Jacka Pergałowskiego

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2018 r.

sprawy M. S. (1), urodzonego (...) w C., syna E. i T. z domu K.

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 29 grudnia 2017 r. sygn. akt VIII K 203/17

I.  na podstawie art. 105 § 1 i 2 k.p.k. prostuje oczywistą omyłkę pisarską w ten sposób, że w pkt. V wyroku w miejsce słów „dowodów rzeczowych wyszczególnionych pod poz. 1 i 2 wykazu „Drz” nr (...)” wpisuje „dowodu rzeczowego wyszczególnionego pod poz. 1 wykazu „Drz” nr (...)”;

II.  zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 380 (trzysta osiemdziesiąt) złotych tytułem opłaty oraz obciąża go pozostałymi kosztami sądowymi w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

M. S. (1) został oskarżony o to, że: w dniu 26 sierpnia 2015 r. w bliżej nieustalonym miejscu, działając wspólnie w porozumieniu z nieustalonymi osobami, z góry powziętym zamiarem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. w kwocie 400.000 zł., poprzez wprowadzenie w błąd w ten sposób, że przedłożył pracownikowi (...) Bank (...) S.A. w celu uzyskania kredytu, mający istotne znaczenie dla uzyskania kredytu podrobiony dokument w postaci umowy poręczenia z dnia 26 sierpnia 2015 r. zawierającej sfałszowany podpis M. S. (2), który to dokument stanowił podstawę udzielonego mu na mocy umowy numer (...) z dnia 26 sierpnia 2015 r. kredytu w kwocie 400.000 zł., czym wyrządził (...) Bank (...) SA z siedzibą w W. szkodę znacznej wartości w kwocie 400.000 zł.

tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Sąd Okręgowy w Warszawie, wyrokiem z dnia 29 grudnia 2017 r. w sprawie o sygn. akt VIII K 203/17 oskarżonego M. S. (1) uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 k.k. oraz art. 72 § 1 pkt. 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres 2 lat próby, zobowiązując oskarżonego do informowania na piśmie sądu – raz na 6 miesięcy – o przebiegu okresu próby. Na podstawie art. 72 § 2 k.k. zobowiązał M. S. (1) do częściowego naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia na rzecz pokrzywdzonego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 172.042,14 zł. (stu siedemdziesięciu dwóch tysięcy czterdziestu dwóch złotych i czternastu groszy), zaś na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzekł przepadek dowodów rzeczowych wyszczególnionych pod poz. 1 i 2 wykazu „Drz” nr (...) (k. 43) poprzez pozostawienie ich w aktach sprawy.

Na podstawie art. 627 k.p.k. Sąd Okręgowy obciążył oskarżonego kosztami sądowymi, w tym stosowną opłatą.

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, który wyrok zaskarżył w całości, zarzucając rozstrzygnięciu Sądu pierwszej instancji na podstawie art. 427 k.p.k., art. 438 pkt. 1, 2, 3 i 4 k.p.k.:

1.  obrazę przepisów postępowania karnego, która miała wpływ na treść zapadłego orzeczenia tj. art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 2 § 2 k.p.k. poprzez zaniechanie ustalenia współsprawców czynu zabronionego przypisanego M. S. (1), mimo złożenia do akt sprawy kopii zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, a tym samym ustalenia zakresu winy oskarżonego;

2.  obrazę prawa materialnego w postaci art. 60 § 3 k.k. poprzez zaniechanie zastosowania co do oskarżonego obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary i orzeczenie kary łagodniejszego rodzaju od kary pozbawienia wolności w sytuacji ustalenia, iż oskarżony poinformował organy ścigania o współsprawcach oraz szczegółowych okolicznościach popełnienia przestępstwa, o które został oskarżony;

3.  rażącą niewspółmierność kary poprzez nałożenie na oskarżonego obowiązku naprawienia całej wyrządzonej szkody w okresie jednego roku od uprawomocnienia się wyroku;

4.  błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na treść wyroku poprzez przyjęcie, iż spłatę zaciągniętego kredytu powyżej kwoty 172 042, 14 zł dokonał Bankowy Fundusz Gwarancyjnym pomimo tego, iż nie leży to w zakresie działania tego podmiotu i w sytuacji, gdy z umowy kredytu z dnia 26 sierpnia 2015 r. o numerze (...) jasno wynika, iż podmiotem zobowiązanym do ewentualnej spłaty kredytu w ramach ubezpieczenia był Bank (...), co z kolei pozostaje w sprzeczności z treścią zeznań świadka A. M..

W konkluzji środka odwoławczego obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie wobec oskarżonego kary ograniczenia wolności po stwierdzeniu zaistnienia przesłanek z art. 60 § 3 k.k., a także obowiązku naprawienia czwartej części szkody w okresie próby.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Podnoszony w punkcie pierwszym zarzut obrazy art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 2 § 2 k.p.k. nie mógł zostać uwzględniony. Obowiązek nałożony na przewodniczącego rozprawy w ramach art. 366 § 1 k.p.k. obejmuje wyjaśnienie istotnych okoliczności sprawy ocenianych przez pryzmat realizacji zasady prawdy materialnej, a więc poprzez ocenę dokonanych ustaleń faktycznych. Obrońca oskarżonego zarzucił, że w toku przewodu sądowego zaniechano ustalenia współsprawców czynu zabronionego przypisanego M. S. (1), mimo złożenia do akt sprawy kopii zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, jakie do organów ścigania skierował oskarżony, a tym samym nie ustalono zakresu winy oskarżonego.

Należało zatem odpowiedzieć na pytanie, czy niewyjaśnienie tej okoliczności mogło mieć wpływ na ustalenia faktyczne poczynione w przedmiotowej sprawie i czy gdyby ją wyjaśniono, to te ustalenia mogły być inne. Odpowiedź na to pytanie nie może być twierdząca. Niewątpliwie łączne rozpoznanie sprawy wszystkich sprawców przestępstwa najlepiej zapewnia wszechstronne wyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy i prawidłowe osądzenie sprawców. Zasada ta nie ma jednak charakteru bezwzględnego. W przedmiotowej sprawie – po przeprowadzonym śledztwie – prokurator wniósł akt oskarżenia jedynie w stosunku do oskarżonego, wyłączając w dniu 21 września 2017 r. (k. 121 -122 akt sprawy) do odrębnego postępowania materiały dotyczące przestępstwa podrobienia dokumentu oraz pomocnictwa do oszustwa. Rolą Sądu w przedmiotowej sprawie (której granice podmiotowe i przedmiotowe zostały zakreślone w akcie oskarżenia) nie było ustalenie tożsamości osób współdziałających z oskarżonym w popełnieniu czynu zabronionego zarzuconego w akcie oskarżenia, a to - czy to oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał wszystkie znamiona zarzuconego mu czynu. Sąd Okręgowy z obowiązku tego się wywiązał. Z uważnej lektury pisemnych motywów wyroku wynika, że Sąd meriti ustalił, że przypisanego czynu oskarżony dopuścił się działając wspólnie i w porozumieniu z innymi nieustalonymi osobami. Sąd Okręgowy ustalił również na czym polegała rola oskarżonego w przestępstwie, a przede wszystkim to, że to oskarżony wprowadził w błąd przedstawiciela pokrzywdzonego banku przedstawiając mu umowę poręczenia, która nie została podpisana przez żonę oskarżonego (a przez nieustaloną osobę trzecią), a która to umowa miała istotne znaczenie dla uzyskania kredytu. Ustalił nadto, że to oskarżony działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i taką korzyść osiągnął, że to oskarżony wykorzystał całość limitu kredytowego, który przeznaczył na prowadzenie działalności gospodarczej (na jego rachunek wpłynęła kwota kredytu, on dokonywał dalszych przelewów bankowych).

Słusznie zatem Sąd pierwszej instancji przyjął, iż zebrany w toku przewodu sądowego materiał dowodowy jest wystarczający do podjęcia merytorycznej decyzji co do odpowiedzialności karnej oskarżonego i jej zakresu. W przedmiotowej sprawie wydając zaskarżone orzeczenie w stosunku do oskarżonego Sąd Okręgowy rozważył wynikające z materiału dowodowego wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, przemawiające zarówno na korzyść tego oskarżonego, jak i jego niekorzyść. Należycie uzasadnił, dlaczego poszczególnym dowodom i w jakim zakresie dał wiarę, dlaczego innym tej wiarygodności i w jakim zakresie odmówił, sporządzając uzasadnienie zgodnie z wymogami określonymi w art. 424 § 1 i 2 k.p.k., wyjaśniając należycie podstawę faktyczną i prawną zaskarżonego orzeczenia.

Nie można zarzucić przewodniczącemu składu orzekającego żadnych uchybień w kierowaniu rozprawą. Oskarżonemu bowiem umożliwiono złożenie dodatkowych wyjaśnień na okoliczności złożonego zawiadomienia o przestępstwie, z której to możliwości oskarżony nie skorzystał.

Nie można również zapominać, że każdemu ze współdziałających przypisuje się jego własny czyn zabroniony i ponosi on odpowiedzialność karną na zasadzie niezależności od pozostałych współdziałających, co wynika wprost z treści art. 20 k.k. i na którą to okoliczności, słusznie, zwrócił uwagę Sąd Okręgowy.

Nie mógł zostać również uwzględniony podniesiony w apelacji zarzut błędu w ustaleniach faktycznych. Jakkolwiek słusznie obrońca oskarżonego zwrócił uwagę, iż częściowej spłaty zaciągniętego przez oskarżonego kredytu nie dokonał Bankowy Fundusz Gwarancyjny, a Bank (...) (k. 219 gwarancja), to nie wykazał jednak, jakie znaczenie ten błąd miał mieć na treść zapadłego rozstrzygnięcia. Sąd pierwszej instancji zobowiązując oskarżonego do naprawienia szkody uwzględnił przecież spłatę dokonaną w ramach udzielonej gwarancji.

Niezasadny okazał się również zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 60 § 3 k.k. poprzez jego niezastosowanie. Zgodnie z treścią art. 60 § 3 k.k. „sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia”. Z treści tego przepisu jednoznacznie wynika, że aby móc liczyć na nadzwyczajne złagodzenie kary, sprawca współdziałający z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa musi informacje ich dotyczące oraz istotne okoliczności popełnionego czynu ujawnić nie później niż w toku postępowania przygotowawczego, przed wniesieniem aktu oskarżenia. Wynika to z ratio legis tego unormowania (tak, by oskarżyciel mógł sądowi przedstawić pełną informację o okolicznościach czynu objętego aktem oskarżenia), ale przede wszystkim z wyraźnego wskazania ustawowego, że owo ujawnienie ma nastąpić wobec organu powołanego do ścigania przestępstw. Złożenie zatem przez oskarżonego – w trakcie trwającego wobec niego postępowania sądowego – pisemnego zawiadomienia o przestępstwie, nie spełnia ustawowych wymogów przewidzianych w art. 60 § 3 k.k. Zwrócić nadto należy uwagę, iż zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie sądów przyjmuje się, że sprawca chcący skorzystać z obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary musi także szczerze przyznać się do własnego udziału w zarzuconym mu przestępstwie i określić pełnioną w nim rolę (tak m.in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 września 2004 r. w sprawie V KK 91/04, Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 4 marca 2016 r. w sprawie II AKa 10/16). Taki sprawca nie może dozować podawanych informacji, uzależniać ich treści od oceny własnej sytuacji procesowej, ani też raz przekazanych informacji odwoływać ( tak w wyroku z dnia 26 października 2006 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w sprawie II AKa 289/06, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie II KK 184/13). W realiach przedmiotowej sprawy oskarżony zarówno w śledztwie, jak i w postępowaniu sądowym nie przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu, korzystając z prawa do odmowy wyjaśnień. Nie chciał również wyjaśniać na okoliczności złożonego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa na rozprawie w dniu 19 grudnia 2017 r.

Niezasadny okazał się również podniesiony w apelacji zarzut rażącej niewspółmierności kary. Zarzut rażącej niewspółmierności kary jest zasadny bowiem tylko wtedy, gdy nie są kwestionowane ustalenia faktyczne dotyczące kary lub środka karnego, a podważana jest ocena okoliczności, które sąd wziął pod uwagę przy ich wymiarze. Takich okoliczności skarżący w środku odwoławczym jednak nie wykazał. W istocie – mając na uwadze uzasadnienie środka odwoławczego – obrońca zarzucił Sądowi pierwszej instancji naruszenie art. 74 § 1 k.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie. I w tym jednak zakresie podniesioną w apelacji argumentację należało odrzucić. W toku przewodu sądowego Sąd Okręgowy zebrał informacje dotyczące sytuacji rodzinnej i majątkowej oskarżonego, a poczynione w tym zakresie ustalenia faktyczne należało uznać za wystarczające do orzeczenia obowiązku naprawienia szkody i określenia terminu jego wykonania. Ustalono bowiem, że oskarżony jest młodym 35-letnim mężczyzną, posiada wyższe wykształcenie, jest rozwiedziony, nie posiada nikogo na utrzymaniu, utrzymuje się z prowadzonej działalności gospodarczej, z której osiąga – jak deklarował - miesięczny dochód w wysokości 1000 zł miesięcznie, posiada udziały w (...) P. (które stały się przedmiotem zabezpieczenia majątkowego), majątek w postaci samochodu i motoroweru. Te okoliczności jednoznacznie dowodzą, iż oskarżony posiada możliwości zarobkowe, by sprostać nałożonemu obowiązkowi naprawienia szkody w części i to w terminie wskazanym w wyroku (może podjąć nową bardziej płatną pracę, bądź pracę dodatkową). Termin wskazany przez Sąd pierwszej instancji jest odpowiedni dla przywrócenia przez oskarżonego stanu zgodnego z prawem i uwzględnienia prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego, któremu oskarżony swym bezprawnym działaniem wyrządził szkodę. To od postawy oskarżonego w okresie wyznaczonym przez sąd będzie zależało, czy podejmowane przez niego działania w wykonaniu nałożonego obowiązku będą uznane za wystarczające, czy też zostaną uznane za działania ukierunkowane na bezpodstawne uchylanie się od ich wykonania. Pamiętać należy, że obowiązek naprawienia szkody określony w art. 72 § 2 k.k. jest warunkiem probacyjnym, środkiem związanym z poddaniem sprawcy próbie, który przede wszystkim daje możliwość sądowi istotnego oddziaływania wychowawczego na skazanego w czasie całego okresu próby. Zatem funkcja kompensacyjna, jakkolwiek priorytetowa, nie jest jedyną, którą taki środek ma spełniać. Obowiązki, które są nakładane na podstawie art. 72 KK (czyli także obowiązek naprawienia szkody z art. 72 § 2 KK) muszą mieć zatem ze swej istoty charakter wyłącznie osobisty, albowiem postawa skazanego wobec nałożonych obowiązków probacyjnych stanowi jeden z istotnych kryteriów oceny przebiegu próby, a zaniechania w zakresie ich wykonywania stanowią podstawę do ewentualnego zarządzania wykonania kary.

Z uwagi na zasadność wniosku prokuratora o sprostowanie oczywistej omyłki pisarskiej, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 105 § 1 i 2 k.p.k. dokonał sprostowania zaskarżonego wyroku w zakresie wskazanym w przedmiotowym wniosku, w całości podzielając zawartą w nim argumentację.

O kosztach postępowania przed sądem II instancji orzeczono na podstawie art. 636 § 1 k.p.k., obciążając oskarżonego stosowną opłatą oraz pozostałymi kosztami postępowania odwoławczego.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.