Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 grudnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Kutnie,
IV Wydział Pracy ustalił, że powód P. M., podczas zatrudnienia u pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K., w okresie od dnia
1 kwietnia 1991 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony określone w Wykazie A Dział VIII poz. 2 Załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 z 1983 poz. 43 z późn. zm.), zaś w okresie od dnia 1 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku prace w szczególnym charakterze jako kierowca pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowania pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) sporządzonej w G. dnia 30 września 1957 roku, określoną w Załączniku nr 2 poz. 10 do ustawy z dnia 19 grudnia 1998 roku o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. poz. 664 z 2017 z późn. zm.) (pkt I wyroku); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II wyroku); zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu (pkt III wyroku).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Powód P. M. był zatrudniony w pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. w okresie od 1 kwietnia 1991 roku do 28 lipca 2016 roku. W całym okresie powód pracował jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony.

W dniu 28 lipca 2016 roku pozwany wystawił powodowi świadectwo pracy, w którym w punkcie 8 stwierdził, że wykonywał on pracę kierowcy samochodów ciężarowych przewożących towary niebezpieczne w okresie od 1 czerwca 2014 roku do 27 lipca 2016 roku, co stanowiło wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Świadectwo pracy zostało doręczone powodowi w dniu 12 sierpnia 2016 roku z pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia wniosku o sprostowanie świadectwa pracy, jak również terminu do wniesienia powództwa.

W dniu 25 kwietnia 2017 roku pracodawca wystawił powodowi kolejne świadectwo pracy, w którym oznaczył okres pracy powoda w warunkach szczególnych od dnia 1 stycznia 2010 roku do 27 lipca 2016 roku. Zostało ono wysłane powodowi w dniu 26 kwietnia 2017 roku. Powód otrzymał początkowo zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za lata 1992 – 2016, a następnie również za rok 1991. W całym okresie zatrudnienia powód wykonywał obowiązki kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony.

W okresie od kwietnia 1991 roku do września 2002 roku powód przewoził materiały sypkie, w tym pyliste. Firma zajmowała się wówczas wyłącznie przewozem materiałów sypkich przy użyciu wyłącznie samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Koniecznymi do wykonania czynnościami były również załadunki i rozładunki takich materiałów, jak również mycie silosów. (...) sypkie woziło się bez żadnych opakowań. W trakcie załadunku i rozładunku powód był narażony na zapylenie. W celu wykonywania obowiązków kierowcy przewożącego materiały niebezpieczne kierowca musiał przejść odpowiedni kurs. Powód ukończył przedmiotowy kurs w 2002 roku.

Powód wykonywał przewóz materiałów niebezpiecznych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy od września 2002 roku do końca zatrudnienia u pozwanego.

P. M. w okresie wykonywania obowiązków kierowcy samochodów ciężarowych przewożących towary niebezpieczne otrzymywał dodatek pieniężny określany jako dodatek (...). Wskazany dodatek był wypłacany wyłącznie kierowcom, którzy przewozili materiały niebezpieczne. Powód otrzymywał wskazany dodatek od czerwca 2008 roku do maja 2014 roku.

P. M. urodził się (...). Powód chciałby skorzystać
z możliwości przejścia na emeryturę w wieku 60 lat i gromadzi w tym zakresie niezbędne dokumenty.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo jest częściowo uzasadnione.

Zdaniem Sądu Rejonowego na częściowe uwzględnienie zasługuje w części żądanie ustalenia wykonywania przez powoda pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze oparte na art. 189 k. p. c. Tym samym niezbędne było zbadanie czy powód ma interes prawny w powyższym ustaleniu. Analizując interes prawny powoda Sąd Rejonowy podkreślił, iż z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, iż powód dążąc do uzyskania orzeczenia ustalającego miał na celu uzyskanie dowodu niezbędnego do przedstawienia w przyszłości w organie rentowym przy wniosku o ustalenie prawa do emerytury. W związku z powyższym bezspornym jest, iż powód zamierzał uzyskać w toku niniejszego postępowania jedynie dowód pracy w warunkach szczególnych, który chciał wykorzystać w postępowaniu o ustalenie prawa do wcześniejszej emerytury, a więc w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zdaniem Sądu Rejonowego w takiej sytuacji teoretycznie można by przyjąć, iż powód nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu procesu, ale tylko wówczas gdyby chciał jedynie uzyskać środek dowodowy do postępowania ubezpieczeniowego o prawo do emerytury, co jednocześnie nie zakończyłoby takiego postępowania przed organem rentowym i nie usunęłoby stanu niepewności w tym zakresie. Sąd Rejonowy podkreślił, iż w takiej sytuacji powód mógłby dochodzić swych praw na drodze odwołania od ewentualnie negatywnej dla niego decyzji organu rentowego do Sądu Okręgowego, Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Sąd wskazał, iż stanowisko to jest zgodne z poglądami orzecznictwa wyrażonymi między innymi przez Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 15 maja 2013 roku (IV CSK 254/12), z dnia 7 kwietnia 2010 roku (II PK 342/09), Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyrokach z dnia 27 czerwca 2014 roku (I ACa 35/14), z dnia 19 listopada 2013 roku (I ACa 333/13), w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 maja 2014 roku (I ACa 313/13), Sąd Apelacyjny w Krakowie z dnia 12 marca 2013 roku (III AUa 1250/12). Taka sytuacja, w ocenie Sądu Rejonowego, nie ma jednak miejsca w niniejszym stanie faktycznym.

Powód na chwilę obecną nie spełnia bowiem kryterium wieku do uzyskania prawa do emerytury, zaś jego motywacja w żądaniu ustalenia pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze zmierza do uzyskania dokumentów, które na przyszłość usuną stan niepewności co do jego praw emerytalnych. Tym samym nie ma podstaw zmuszania go poprzez oddalenie powództwa z uwagi na ewentualny brak interesu prawnego do oczekiwania dopiero na przyszłą negatywną decyzję organu rentowego i ewentualne postępowanie przez Sądem Okręgowym. Właśnie wytoczenie niniejszego powództwa może usunąć na przyszłość stan niepewności P. M. co do oceny kiedy będzie uprawniony do uzyskania praw emerytalnych. W takiej zaś sytuacji, w ocenie Sądu I instancji, powód posiada interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie wykonywania pracy w warunkach szczególnych, zgodnie z art. 189 k. p. c. Zdaniem Sądu Rejonowego sam fakt, iż powód posiadał również prawo wystąpienia z żądaniem sprostowania świadectwa pracy (które również zgłosił w niniejszym postępowaniu, a które zostało oddalone z przyczyn formalnych), zdaniem Sądu pierwszej instancji nie wyłącza interesu prawnego w ustaleniu rzeczywistej treści stosunku pracy zgodnie z art. 189 k. p. c.

Jak stwierdził Sąd Rejonowy, tym samym powództwo co do zasady mogło być oceniane pod względem merytorycznym, za wyjątkiem jednak żądania dotyczącego okresu od 1 stycznia 2010 roku do 27 lipca 2016 roku, albowiem okres ten powód ma już potwierdzony przez pracodawcę w wystawionym świadectwie pracy z dnia 25 kwietnia 2017 roku. Pracodawca w tym zakresie spełnił swój obowiązek prawny wynikający z art. 97 § 2 k. p. oraz § 2 ust. 1 punkt 15 Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 roku w sprawie świadectwa pracy (Dz. U. 2292 z późn. zm.), a zatem powód nie ma interesu prawnego w ponownym żądaniu ustalenia tej okoliczności.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, analizując merytoryczną zasadność powództwa o ustalenie, poza sporem jest okoliczność, iż powód w całym okresie zatrudnienia wykonywał pracę kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony. Materiał dowodowy sprawy wskazuje również, iż w okresie od września 2002 roku do końca zatrudnienia powód wykonywał również pracę kierowca pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowania pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) sporządzonej w G. dnia 30 września 1957 roku, określoną w Załączniku nr 2 poz. 10 do ustawy z dnia 19 grudnia 1998 roku o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. poz. 664 z 2017 z późn. zm.).

Mimo to, zdaniem Sądu Rejonowego możliwość ustalenia, iż P. M. wykonywał prace w warunkach szczególnych ogranicza się jedynie do okresu od 1 kwietnia 1991 do 31 grudnia 1998 roku, zaś w szczególnym charakterze od 1 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku (przy uwzględnieniu również potwierdzonego wykonywania takiej pracy w dalszym okresie po 1 stycznia 2010 roku w wydanym pracownikowi świadectwie pracy). Jak zauważył Sąd pierwszej instancji, podstawą prawną uwzględnionego powództwa dotyczącego okresu od 1 kwietnia 1991 do 31 grudnia 1998 roku jest § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Z przepisu tego wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, to jest ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00). Zdaniem Sądu Rejonowego, z zeznań zarówno powoda jak i przesłuchanych w sprawie świadków wynika jednoznacznie, iż w całym okresie zatrudnienia powód stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony określone w Wykazie A Dział VIII poz. 2 Załącznika do wskazanego powyżej Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze. Powód stale wykonywał te obowiązki, w pełnym wymiarze czasu pracy zaś dodatkowe czynności jak pomoc w załadunku, rozładunku towarów czy mycie pojazdu nie zaprzeczają możliwości uznania, iż była to praca wykonywana
w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu I instancji nie ma jednak podstaw do ustalenia, iż wykonywanie tej pracy w okresie od 1 stycznia 1999 roku może być również zaliczone do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 roku zostało bowiem wydane na podstawie art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267). Przepis ten stanowiący delegację do wydania wskazanego rozporządzenia utracił moc powszechnie obowiązującą od dnia 1 stycznia 1999 roku a więc dniem wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. poz. 1383 z 2017) uchylającą poprzednio obowiązującą ustawę z dnia 14 grudnia 1982 roku (art. 195 punkt 5). W ocenie Sądu I instancji oznacza to, iż od 1 stycznia 1999 roku co do zasady wskazane rozporządzenie nie obowiązywało jako akt powszechnie obowiązujący, a zatem nie ma podstaw do ustalania na jego podstawie, iż prace jakie były po tej dacie wykonywane, a były zbieżne z zapisami załączników w postaci Wykazu A i B do tego rozporządzenia, można uznawać za pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Wskazane rozporządzenie zachowało jedynie moc i podlega nadal zastosowaniu na warunkach wskazanych przepisem art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku zgodnie z którym wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Nie ulega jednak wątpliwości, iż wskazane unormowanie a więc również prawo stosowania dotychczasowych zapisów Rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku odnosi się wyłącznie do ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym równocześnie pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 32 ust. 1). Poza sporem w niniejszej sprawie jest fakt, iż powód nie należy do grona ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku a zatem nie ma on prawa do korzystania z unormowania wyrażonego art. 32 ust. 4. W stosunku do jego sytuacji prawnej w okresie od 1 stycznia 1999 roku do 31 grudnia 2008 roku nie można zatem mówić o świadczeniu pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy, gdyż nie obowiązywały żadne unormowania pozwalające na takie określenie jego pracy. Tym samym nie ma podstaw do uwzględnienia powództwa o ustalenie wykonywania pracy w tych warunkach we wskazanym okresie od 1 stycznia 1999 do 31 grudnia 2008 z uwagi na brak podstaw prawnych do takiego rozstrzygnięcia.

Sąd Rejonowy stwierdził, że ponowna możliwość oceny danego rodzaju pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze pod względem prawnym pojawia się dopiero od 1 stycznia 2009 roku w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. poz. 664 z 2017). Ustawa ta ponownie wprowadziła pojęcie pracy w szczególnych warunkach (art. 3 ust. 1) określając je jako prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku, zaś wykaz prac w szczególnych warunkach został określony w załączniku nr 1 do tej ustawy. Ustawa wprowadziła również możliwości zakwalifikowania określonych prac za mające szczególny charakter wskazując w art. 3 ust. 3, iż są to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania
w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się (wykaz prac o szczególnym charakterze został określony w załączniku nr 2 do ustawy). Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż ustawodawca wprowadził również pojęcie pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (ust. 4 i 5), uzależniając co do zasady wykonywanie takiej pracy dopiero po dniu wejścia w życie ustawy a zatem dopiero po dniu 1 stycznia 2009 roku.

Wprawdzie w ust. 7 cytowanego przepisu wskazano również, iż za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jednakże zdaniem Sądu dotyczy to wyłącznie sytuacji osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku. Takich bowiem ubezpieczonych dotyczą wskazane przepisy art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Gdyby zapis „osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy” miał dotyczyć ubezpieczonych urodzonych zarówno przed 1 stycznia 1949 roku jak i po 31 grudnia 1948 roku to zdaniem Sądu Rejonowego faktycznie miałoby to zastosowanie do wszystkich ubezpieczonych, a zatem rozróżnienie okresu możliwości kwalifikowania prac za wykonywane w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, wprowadzone przepisem art. 3 ust. 4 i 5 w stosunku do unormowania określonego ust. 7 byłoby całkowicie zbędne. De facto ustawodawca mógłby bowiem wprowadzić zapis wyłącznie określony ust. 7 co jasno wskazywałoby, iż zapisy ustawy co do kwalifikacji danej pracy za wykonywaną w warunkach szczególnych jak i szczególnym charakterze stosowałby się do wszystkich ubezpieczonych również za okres przed dniem jej wejścia w życie ograniczając jedynie je do spełniających wymogi definicji określonych art. 3 ust 1 i 3 i wymienionych w załącznikach do tej ustawy. W związku z powyższym zdaniem Sądu Rejonowego dla powoda możliwość zakwalifikowania danej pracy za pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze istnieje dopiero od 1 stycznia 2009 roku. Materiał dowodowy sprawy wskazuje zaś jednoznacznie, iż od tej daty do końca zatrudnienia powód wykonywał prace w szczególnym charakterze jako kierowca pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowania pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) sporządzonej w G. dnia 30 września 1957 roku, określoną w Załączniku nr 2 poz. 10 do cytowanej już ustawy z dnia 19 grudnia 1998 roku o emeryturach pomostowych. Ponieważ jednak pracodawca uwzględnił w świadectwie pracy okres tej pracy od 1 stycznia 2010 roku to interes prawny powoda w ustaleniu ogranicza się jedynie do okresu od 1 stycznia do 31 grudnia 2009 roku, zaś w pozostałym zakresie żądanie to podlega oddaleniu.

Reasumując zdaniem Sądu pierwszej instancji możliwość uwzględnienia pierwszego z roszczeń powoda o ustalenie wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze ogranicza się jedynie do okresu od 1 kwietnia 1991 do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony jak również okresu od 1 stycznia do 31 grudnia 2009 roku jako kierowcy przewożącego materiały niebezpieczne. W pozostałym zakresie żądanie to podlega oddaleniu.

Zdaniem Sądu Rejonowego brak jest podstaw do uwzględnienia w jakimkolwiek zakresie roszczenia o uzupełnienie zaświadczenia o wynagrodzeniu i zatrudnieniu i wydanie go powodowi. Wskazać należy, iż pierwotnie powód żądał wydania tych dokumentów za cały okres zatrudnienia, ostatecznie pełnomocnik powoda ograniczył to żądanie do roku 1991. Poza sporem jest jednak okoliczność, iż strona powodowa nigdy nie cofnęła powództwa w tym zakresie o jakikolwiek dochodzony okres a zatem koniecznym było jego merytoryczne rozpoznanie. Z materiału dowodowego sprawy wynika jednoznacznie, iż pozwany spełnił swoje świadczenie w tym zakresie i wydał zaświadczenie dotyczące lat 1992 – 2016 jeszcze przed wytoczeniem powództwa (załączniki do pozwu) zaś za rok 1991 w toku procesu. Tym samym spełnił w całości dochodzone przez powoda żądanie, co skutkuje jego oddaleniem. Sąd podkreślił, iż na żadnym etapie procesu powód nie żądał ustalenia wysokości wynagrodzenia określonego w uzyskanych zaświadczeniach, co faktycznie oznaczałoby żądanie ustalenia wysokości wynagrodzenia, a wyłącznie uzupełnienia zaświadczenia o dane dotyczące wynagrodzenia z okresu zatrudnienia i o wydanie tak wystawionego dokumentu.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji nie ma również podstaw prawnych do uwzględnienia roszczenia o sprostowanie świadectwa pracy gdyż zostało złożone po upływie ustawowego terminie. Terminy przewidziane w art. 97 § 2 ¹ k. p. są terminami prawa materialnego, stąd oddala się powództwo, gdy pozew został wniesiony po upływie terminów określonych w tym przepisie, jeżeli ich nie przywrócono. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2009 roku, II PK 156/09). W razie przekroczenia przez pracownika bez jego winy terminu wystąpienia do sądu o sprostowanie świadectwa, Sąd na jego wniosek przywróci ten termin (art. 265 § 1 k. p.). Wystąpienie przez pracownika z powództwem po terminie należy traktować jako zawierające w sobie wniosek o przywrócenie terminu (odpowiednio Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 14 marca 1986 roku, III PZP 8/86,). Jednakże według Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 21 lutego 2002 roku, I PKN 903/00) przy ocenie niedokonania czynności,
bez winy pracownika reprezentowanego przez fachowego pełnomocnika należy uwzględniać wiedzę o konieczności zachowania należytej staranności przez tego pełnomocnika. Znaczne przekroczenie siedmiodniowego terminu do wniesienia powództwa w tym o sprostowanie świadectwa pracy mogą usprawiedliwiać tylko szczególne okoliczności trwające przez cały czas opóźnienia. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2001 roku, I PKN 660/00).

W niniejszym stanie faktycznym rozszerzenie powództwa nastąpiło na rozprawie w dniu 24 lipca 2017 roku. Powód otrzymał świadectwo pracy z dnia 28 lipca 2016 roku wraz z pouczeniami o sposobie i terminie odwołania się do Sądu w dniu 12 sierpnia 2016 roku. Następnie w dniu 25 kwietnia 2017 roku pozwany sam sprostował świadectwo pracy powoda wysyłając je w dniu 26 kwietnia 2017 roku. Tym samym rozszerzenie powództwa, które nastąpiło faktycznie w obu przypadkach bez wyczerpania drogi wynikającej z kodeksu pracy, a więc złożenia wniosku o jego sprostowanie do pracodawcy, nastąpiło z dużym przekroczeniem ustawowego terminu, co w żaden sposób nie pozwala na ewentualne jego przywrócenie, a co w konsekwencji skutkuje jego oddaleniem.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k. p. c. znosząc je wzajemnie między stronami uznając, iż w równym zakresie każda z nich wygrała proces.

W związku z powyższymi ustaleniami na podstawie powołanych przepisów Sąd pierwszej instancji orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła strona powodowa, zaskarżając wyrok
w części:

1) w pkt 1 w zakresie nieustalenia zgodnie z żądaniem powoda przez Sąd I instancji,
iż powód od 1 stycznia 1999 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze, jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, określone w Wykazie A Dział VIII poz. 2 Załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz nieustalenia zgodnie z żądaniem powoda, iż od września 2002 roku do 31 grudnia 2008 roku wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze jako kierowca samochodu ciężarowego przewożącego towary niebezpieczne wymagające oznakowania tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej zgodnie z przepisami umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (...);

2) w pkt 2 w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego:

1) art. 46 w zw. z art. 32 w zw. z art. 194 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 roku oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze poprzez ich niezastosowanie, a co za tym idzie błędne uznanie, iż mimo prawidłowo ustalonego stanu faktycznego od 1 stycznia 1999 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku nie można mówić o świadczeniu przez powoda pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy, gdyż nie obowiązywały żadne unormowania pozwalające na takie określenie jego pracy, a tym samym błędne uznanie, że nie ma podstaw do uwzględnienia powództwa o ustalenie wykonywania pracy w tych warunkach w okresie od 1 stycznia 1999 roku do 31 grudnia 2008 roku z uwagi na brak podstaw prawnych do takiego rozstrzygnięcia, podczas gdy podstawy prawne istniały;

2) art. 97 § 2 ¹ kodeksu pracy poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, iż powód uchybił terminowi na żądanie sprostowania świadectwa pracy, podczas gdy powód w ustawowym terminie świadectwo pracy z dnia 25 kwietnia 2017 roku odesłał pozwanej wraz z wnioskiem o sprostowanie, jednakże pozwana nie odpowiedziała na wniosek powoda i nie ustosunkowała się w żaden sposób do jego żądania, a co za tym idzie nie można mówić, że powód uchybił 7 dniowemu terminowi od zawiadomienia go o odmowie sprostowania świadectwa pracy do wystąpienia z żądaniem jego sprostowania do sądu pracy.

Mając powyższe na uwadze skarżący wniósł o:

1) zmianę wyroku Sądu Rejonowego w Kutnie w zaskarżonej części poprzez ustalenie, iż powód od 1 stycznia 1999 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony określone w Wykazie A Dział VIII poz. 2 Załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz poprzez ustalenie, iż powód od września 2002 roku do 31 grudnia 2008 roku wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze jako kierowca samochodu ciężarowego przewożącego towary niebezpieczne wymagające oznakowania tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej zgodnie z przepisami umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (...) oraz sprostowanie bądź uzupełnienie świadectwa pracy powoda o powyższe informacje oraz o informację, że z wyżej wymienionych tytułów odprowadzone zostały odpowiednie składki;

2) zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na powyższe pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie apelacji
w całości jako bezzasadnej i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji
i przyjmuje je jako własne.

W ocenie Sądu Okręgowego chybiony jest zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 46 w zw. z art. 32 w zw. z art. 194 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

W ocenie powoda, Sąd pierwszej instancji nieprawidłowo uznał, iż w okresie od 1 stycznia 1999 roku do 31 grudnia 2008 roku nie ma możliwości ustalenia wykonywania pracy w warunkach szczególnych z uwagi na brak podstaw prawnych.

Na wstępie należy jednak zaznaczyć, że Sąd ma obowiązek badania z urzędu,
czy istnieje interes prawny powoda uzasadniający oparcie powództwa na art. 189 k. p. c., gdyż jest to materialnoprawna przesłanka powództwa o ustalenie. Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Mając na uwadze konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu, zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnej sprawy. Interes prawny powoda musi zatem istnieć obiektywnie, co oznacza niepewność w rozumnej ocenie sytuacji, a nie tylko w subiektywnym odczuciu strony. Ponadto, interes prawny w rozumieniu art. 189 k. p. c. oznacza taką potrzebę prawną, która wynika z sytuacji prawnej, w której powód aktualnie się znajduje (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2017 roku, IV CSK 712/16, Legalis nr: 1695702).

W orzecznictwie i judykaturze ugruntowane jest stanowisko, zgodnie z którym dopuszczalność powództwa o ustalenie, w świetle art. 189 k. p. c., zależy od istnienia interesu prawnego w ustaleniu, który istnieje tylko wtedy, gdy powód w potrzebie ochrony swej sfery prawnej, uczynić może zadość przez samo ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa. Dla zbadania, czy interes prawny istnieje, każdorazowo należy rozważyć i poddać ocenie okoliczność – jak uwzględnienie powództwa wpłynie na sytuację powoda, zważywszy, że interes z reguły nie istnieje wówczas, gdy powód ma inne możliwości ochrony swoich praw. Dlatego niezbędne jest ustalenie stanu, w którym nie istnieje już inny środek prawny, przy użyciu którego powód uzyskać może skuteczną ochronę prawną, a ponadto orzeczenie ustalające wydane w oparciu o art. 189 k. p. c. taką skuteczną ochronę prawną powodowi zapewni (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 listopada 2017 roku, I ACa 444/17, Legalis nr: 1712578, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2002 roku, IV CKN 1519/00).

Ciężar wykazania interesu prawnego w celu uzyskania ochrony prawnej przez ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa spoczywa na osobie, która wywodzi z tego faktu skutki prawne (art. 6 k. c.).

W niniejszym postępowaniu, ani przed Sądem I instancji ani przed Sądem II instancji powód nie wykazał, aby istniał interes prawny uzasadniający rozstrzygnięcie powództwa opartego na podstawie dyspozycji art. 189 k. p. c.

W ustalonym stanie faktycznym, powód jedynie zdołał wykazać, że w przyszłości będzie chciał skorzystać z możliwości uzyskania świadczeń emerytalnych, po ukończeniu niższego wieku emerytalnego, ze względu na staż pracy w warunkach szczególnych. Nie budzi zatem wątpliwości, że ustalenie wykonywania pracy w warunkach szczególnych nie wiąże się z aktualną sytuacją prawną powoda, bowiem nie jest on jeszcze uprawniony do skorzystania z prawa do emerytury. Ponadto, trudno mówić o ewentualnym obiektywnym zagrożeniu interesu prawnego powoda, a w konsekwencji konieczności uzyskania ochrony prawnej w tym zakresie skoro dotyczy to sytuacji przyszłej i niepewnej. Powód nie jest w stanie już w tym momencie rozstrzygnąć i przewidzieć jaką decyzję podejmie organ rentowy w zakresie przyjęcia stażu pracy w warunkach szczególnych. Tym samym zagrożenie interesu prawnego o jakim mowa sprowadza się wyłącznie do subiektywnego odczucia powoda co do jego przyszłych uprawnień emerytalnych, które nie znajdują odzwierciedlenia w jego aktualnej sytuacji prawnej.

Sąd Okręgowy zaznacza również, że interes prawny powoda może zostać zaspokojony, gdy po spełnieniu wszystkich przesłanek przewidzianych w ustawie złoży wniosek o świadczenie emerytalne do organu rentowego. Decyzja organu rentowego przesądzi o tym czy dane prawo powodowi przysługuje czy też nie. W razie decyzji negatywnej podlega ona kontroli sądu, bowiem służy od niej odwołanie do Sądu Okręgowego. Nie ulega zatem wątpliwości, że istnieje usankcjonowana prawnie ścieżka służąca ochronie praw powoda, z której niezależnie od treści przedmiotowego wyroku będzie on mógł skorzystać. Podkreślić należy, że ustalenie wykonywania pracy w warunkach szczególnych przez Sąd Rejonowy nie wywołuje żadnych skutków prawnych na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych, a w konsekwencji prawa do świadczeń emerytalnych. Tym samym nawet uwzględnienie powództwa opartego na art. 189 k. p. c. nie stanowiłoby dla powoda gwarancji uzyskania pożądanych przez niego świadczeń emerytalnych. W tym zakresie kognicja, co do wydawania decyzji w sprawach indywidualnych z zakresu ubezpieczeń społecznych, przyznana została Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. To organ rentowy jest władny samodzielnie ustalić okoliczności faktyczne mające wpływ na prawo do świadczeń. Reasumując, ponownie należy podkreślić, że powód nie posiada interesu prawnego w dochodzeniu przed sądem pracy ustalenia wykonywania pracy w warunkach szczególnych dla celów emerytalnych, jeśli jest to możliwe w odrębnym trybie przed organem rentowym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1983 roku, I PRN 189/83, Legalis nr: 23992 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 1998 roku, II CKN 572/97). Ponadto, orzeczenie ustalające, wydane w oparciu o art. 189 k. p. c., nie zapewni powodowi skutecznej ochrony prawnej, tym bardziej, że ustalenie to ma wyłącznie charakter deklaratoryjny.

W konkluzji należy stwierdzić, że Sąd I instancji prawidłowo uczynił oddalając roszczenie powoda o ustalenie, dotyczące wykonywania pracy w warunkach szczególnych w okresie od 1 stycznia 1999 roku do 31 grudnia 2008 roku, gdyż powód nie wykazał interesu prawnego takiego ustalenia. Istnienie interesu prawnego stanowi bowiem przesłankę merytoryczną powództwa o ustalenie.

Mając na uwadze powyższe, dalsze rozważania w zakresie istnienia bądź nieistnienia podstawy prawnej umożliwiającej uwzględnienie roszczeń powoda w spornym okresie, są prawnie irrelewantne. Kwestia ta, podjęta w uzasadnieniu Sądu pierwszej instancji oraz apelacji powoda, wobec niespełnienia przesłanki materialnoprawnej powództwa o ustalenie, wynikającej z dyspozycji art. 189 k. p. c., pozbawiona jest znaczenia prawnego.

Odnosząc się do drugiego zarzutu podniesionego w apelacji, w zakresie naruszenia art. 97 § 2 ¹ k. p., Sąd Okręgowy w pełni podziela uzasadnienie prawne przedmiotowego rozstrzygnięcia przedstawione przez Sąd pierwszej instancji. Brak jest podstaw prawnych uprawniających do uwzględnienia roszczenia powoda co do sprostowania świadectwa pracy. Kodeks pracy oraz rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie świadectwa pracy z dnia 30 grudnia 2016 roku określają drogę, umożliwiającą sprostowanie wadliwego świadectwa pracy. W tym celu należy w ciągu 7 dni od otrzymania świadectwa pracy wystąpić z wnioskiem do pracodawcy o sprostowanie. Następnie, pracodawca zawiadamia pracownika o negatywnym rozpatrzeniu wniosku o sprostowanie świadectwa pracy w ciągu 7 dni od dnia jego otrzymania. Po wyczerpaniu wskazanych środków otwiera się możliwość, aby w ciągu 7 dni od zawiadomienia o odmowie sprostowania świadectwa pracy, wystąpić z żądaniem jego sprostowania do sądu pracy. W przedmiotowej sprawie powód nie podjął działań uprawniających go do wystąpienia z takim żądaniem do sądu,
a zatem musiał liczyć się z tym, że Sąd oddali powództwo w tym zakresie. Co prawda istnieje możliwość przywrócenia terminu jednakże, jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, wniosek złożony został ze znacznym przekroczeniem ustawowego terminu. Tym samym brak jest podstaw, aby ten termin przywrócić a w konsekwencji, aby w tym zakresie powództwo merytorycznie rozstrzygnąć. Ponadto, powód nie wykazał obiektywnych okoliczności, które zaistniały w sprawie, a które uzasadniałyby ewentualne rozważenie przywrócenia terminu do wystąpienia z żądaniem sprostowania świadectwa pracy.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k. p. c. oddalił apelację strony pozwanej, jako bezzasadną.

O kosztach procesu za II instancję orzeczono na podstawie art. 98 k. p. c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. § 9 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

(K. J.)

Przewodniczący: Sędziowie:

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.

4 czerwca 2018 roku