Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Przemysław Majkowski

Protokolant: sekr. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa B. H.

przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Członkowi Rady Ministrów H. K. i T. S.

o odszkodowanie

1.  oddala powództwo.

2.  nie obciąża powoda B. H. kosztami procesu.

Sygn. akt I C 338/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 29 września 2016 r. (data wpływu) powód B. H. wniósł o „zasądzenie od Skarbu Państwa - Ministra Rady Ministrów H. K. kwoty 64.000 000 zł tytułem „ przestępczego oddalania powództwa przez Sąd Okręgowy w Kaliszu” oraz o „ zasądzenie kwoty 15.000 000 zł od pozwanego Sędziego Sądu Okręgowego w Kaliszu T. S. z tytułu działalności proceduralno-przestępczej nieuzasadnionym oddaleniem powództwa”. Nadto powód wniósł o „zasądzenie kosztów procesowych powoda w wysokości 150.000 zł z tytułu jego wkładu pracy w tym prawniczej wniesionej w pozew i pracy przyszłej wynikającej z wniesionego pozwu”, (pozew k. 3-6)

W odpowiedzi na pozew pozwany Sędzia Sądu Okręgowego w Kaliszu T. S. wniósł o odrzucenie pozwu a limine i obciążenie powoda kosztami procesu, (odpowiedź na pozew k. 93-93v).

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa-Minister Rady Ministrów H. K. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda B. H. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej według norm przepisanych, (odpowiedź na pozew k. 96-100).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Przed Sądem Okręgowym w Kaliszu toczyła się sprawa o sygn. akt I C 1072/13 z powództwa B. H. przeciwko A. A., J. K. (1) i P. T. o zapłatę. Wyrokiem z dnia 17 października 2014 r. w sprawie o sygn. akt I C 1072/13 Sąd Okręgowy w Kaliszu oddalił powództwo B. H. przeciwko P. T., J. K. (2) i A. A.. Sądowi orzekającemu przewodniczył pozwany T. S.. Wyrok uprawomocnił się w dniu 22 czerwca 2015 r., (dowód: kserokopia protokołu SO w Kaliszu w sprawie o sygn. akt I C 1072/13 k. 10-11, kserokopia postanowienia SO w Kaliszu k. 14, 16, kserokopia wyroku SO w Kaliszu k. 17-18). (pozew k. 3-6)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Z treści pozwu inicjującego postępowanie w niniejszej sprawie wynika, że powód swe roszczenie wywodzi z procedowania Sądu Okręgowego w Kaliszu w sprawie sygn. akt I C 1072/13 polegającego m.in. na wydaniu wyroku bez obecności powoda, nieuwzględnieniu wniosków powoda w zakresie wezwania kolejnych osób do udziału w sprawie w charakterze pozwanych, dopuszczeniu się bliżej nieokreślonych „ wielokrotnych przestępstw proceduralnych naruszających prawo przy rozpoznaniu wniesionego pozwu na szkodę powoda chroniąc kryminalistów Urzędu Miasta i Miejskiego Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej (...) sp. z o.o.”, braku realizacji wniosku powoda o wydanie decyzji zapadłych na rozprawie w dniu 13 października 2014 r.

Dochodzenie odszkodowania za szkodę wyrządzoną niezgodnym z prawem działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej, uzależnione jest od wykazania przesłanek warunkujących odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa, przy czym, zgodnie z treścią art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. ciężar udowodnienia tych przesłanek, spoczywa w całości na stronie powodowej. Zgodnie zaś z przepisami kodeksu cywilnego regulującymi kwestię odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych tj. art. 415 i nast. k.c, przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej są: szkoda, wina po stronie odpowiedzialnej oraz związek przyczynowy pomiędzy zawinionym działaniem podmiotu zobowiązanego do naprawienia szkody, a powstałą szkodą. Natomiast odpowiedzialność Skarbu Państwa została kompleksowo uregulowana w przepisach art. 417 i nast. kodeksu cywilnego i uzależniona jest od wystąpienia łącznie następujących przesłanek:

1) szkoda musi być wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej,

2) pomiędzy szkodą, a bezprawnym zachowaniem się (działaniem bądź zaniechaniem) musi istnieć normalny związek przyczynowy.

W przekonaniu Sądu biorąc pod uwagę treść pozwu, stwierdzić należy, iż powód w żaden sposób nie udowodnił domniemanej szkody, jej wysokości, ani tym bardziej nie wykazał normalnego związku przyczynowego pomiędzy wskazywanymi zdarzeniami sprawczymi, a hipotetyczną szkodą. B. H. nie udowodnił również by działanie Skarbu Państwa, w tym Sądu Okręgowego w Kaliszu było niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa, a już sam brak przymiotu bezprawności działania pozwanego Skarbu Państwa wyklucza możliwość zasądzenia jakiejkolwiek kwoty tytułem odszkodowania, bez konieczności badania istnienia pozostałych przesłanek. Zgodnie z art. 417 ¹ § 2 k.c., jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Powód dochodząc od strony pozwanej zapłaty za szkodę wyrządzoną orzeczeniem Sądu Okręgowego w Kaliszu nie wykazał przesłanek niezbędnych do przypisania odpowiedzialności Skarbowi Państwa w myśl cytowanego przepisu. Wskazać należy, że zgodnie z brzmieniem samego art. 417 ¹ § 2 k.c. pierwszą przesłanką warunkującą odpowiedzialność Skarbu Państwa jest prawomocność orzeczenia, które rzeczoną szkodę miało wyrządzić. W niniejszej sprawie powód domaga się naprawienia szkody wyrządzonej przez orzeczenie Sądu, które jest prawomocne. Kolejną, kluczową przesłanką warunkującą uznanie odpowiedzialności Skarbu Państwa w myśl powyższego przepisu jest wcześniejsze stwierdzenie niezgodności z prawem takiego prawomocnego orzeczenia we właściwym postępowaniu, tj. istnienie tzw. prejudykatu. W orzecznictwie wskazuje się, że sąd rozpoznający roszczenie odszkodowawcze nie może samodzielnie ustalić niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego. Jeżeli ustawa wiąże oznaczone skutki prawne z obowiązywaniem prawomocnego orzeczenia, a jednocześnie reguluje zasady i tryb jego wzruszania z powodu niezgodności z prawem, to prawna skuteczność takich orzeczeń nie może być podważana bezpośrednio w każdym procesie odszkodowawczym, z pominięciem zasad i trybu postępowania zastrzeżonego do kontroli prawomocnych orzeczeń (patrz: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 września 2013 r., I ACa 392/13, LEX nr 1372254). Zmiana treści art. 417 ¹ § 2 k.c., dokonana ustawą z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 155, poz. 1037) polegała na uzupełnieniu pierwszego zdania tego przepisu o stwierdzenie „chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej”. Wskazano w ten sposób na możliwość uchylenia obowiązku uzyskania prejudykatu. Istotnym w tym względzie przepisem jest art. 4241b k.p.c., który expressis verbis stanowi, że w wypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych. Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że orzeczenie o oddaleniu powództwa nie zostało wydane przez osobę nieuprawnioną i w sposób niezgodny z prawem.

Odnosząc się zaś do pozostałych powołanych przez B. H. zarzutów, wskazać trzeba, iż w świetle zaprezentowanej poniżej argumentacji, nie zasługują one na uwzględnienie. Przede wszystkim, zgodnie z treścią art. 177 § 1 pkt 5 k.p.c. sąd może zawiesić postępowanie z urzędu w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy. Zatem jest to możliwość, nie zaś obowiązek Sądu i brak zawieszenia postępowania w okolicznościach wskazywanych przez powoda nie stanowi naruszenia prawa. Powód został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy w dniu 13 października 2014 roku i po stronie Sądu Okręgowego nie istniała konieczność odrębnego powiadomienia B. H. o postanowieniu o odroczeniu na tej rozprawie ogłoszenia wyroku do dnia 17 października 2014 roku. Zgodnie z treścią art. 211 k.p.c. w razie nieobecności strony na rozprawie przewodniczący przedstawia jego wnioski, twierdzenia i dowody znajdujące się w aktach sprawy. W sprawie o sygn. akt I C 1072/13 na rozprawie w dniu 13 października 2014 roku Przewodniczący składu orzekającego odczytał pismo powoda z 1 października 2014 roku oraz wskazał, iż powód w zakreślonym terminie nie złożył wniosków dowodowych. Ponadto przeprowadzono dowód z wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 30 października 2013 roku I C 845/13. Powód nie wykazał przy tym, ani jakie było postanowienie Sądu z 25 listopada 2013 roku zakreślające termin do złożenia wniosków dowodowych, ani aby wykonał w terminie przedmiotowe postanowienie. Twierdzenia powoda są w tym zakresie całkowicie gołosłowne i bezpodstawne, zaś samo przedstawienie pisma złożonego na biurze podawczym Sądu w dniu 9 grudnia 2013 roku w żaden sposób nie potwierdza twierdzeń B. H. o rzekomym poświadczeniu nieprawdy w tym zakresie w protokole rozprawy z 13 października 2014 roku. Podnieść także należy, iż obecność strony na rozprawie z reguły nie jest obowiązkowa i nie tamuje rozpoznania sprawy. Podobnie nieobecność stron nie wstrzymuje ogłoszenie wyroku. Samo zaś ogłoszenie wyroku nie musi nastąpić na posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę lecz może zostać odroczone - co nastąpiło w sprawie niniejszej. Zasadnie także wskazano powodowi, iż postanowienie o odroczeniu ogłoszenia wyroku nie wymaga spisywania odrębnej sentencji, bowiem nie przysługuje na nie zażalenie i nie kończy ono postępowania w sprawie. Całkowicie nieuprawnione i niewykazane są przy tym zarzuty dotyczące rzekomego braku uwzględnienia wniosku powoda z 15 października 2014 roku o wydanie orzeczeń zapadłych na rozprawie 13 października 2014 roku. Przede wszystkim B. H. nie wykazał, aby w ogóle złożył przedmiotowy wniosek z 15 października 2014 roku. Ponadto, jak wynika z dokumentów dołączonych do pozwu przez samego powoda, na jego wniosek z sierpnia 2016 roku w tym samym miesiącu doręczono mu odpis protokołu rozprawy z 13 października 2014 roku zawierający także postanowienie o odroczeniu ogłoszenia wyroku do 17 października 2014 roku. Nietrafne są także zarzuty powoda dotyczące rzekomego nieuprawnionego ograniczenia przez Sąd kręgu pozwanych w sprawie I C 1072/13 - co potwierdzają postanowienia Sądu Okręgowego w Kaliszu z 6 grudnia 2013 roku oraz z 21 lutego 2014 roku IC 1072/11, a dotyczące wniosku o wezwanie do udziału sprawie w charakterze pozwanych osób wskazanych w treści postanowienia z 6 grudnia 2013 roku. W sprawie o sygn. akt I C 1072/13 doszło do rozpoznania sprawy i wydania prawomocnego wyroku, co do którego powód nie uzyskał stwierdzenia jego niezgodności z prawem, co także przesądza o braku zasadności powództwa w niniejszej sprawie. Z tych wszystkich względów wskazać należy, iż działanie pozwanego Skarbu Państwa oraz Sędziego Sądu Okręgowego w Kaliszu T. S. było w przedmiotowej sprawie zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. W tych okolicznościach, skoro powód nie wykazał bezprawności działania pozwanego Skarbu Państwa, a także faktu poniesienia w wyniku tego działania szkody we wskazanej w pozwie wysokości, jego powództwo winno zostać oddalone. Nie został także wykazany jakikolwiek związek przyczynowy pomiędzy niewykazaną rzekomą szkodą powoda a działaniami Sądu Okręgowego w Kaliszu.

W ocenie Sądu żądanie powoda nie znajduje również podstawy w treści art. 417 § 1 k.c. Rozróżnienia zasad odpowiedzialności Skarbu Państwa unormowanych w przepisach art. art. 417 § 1 k.c. oraz art. 417 ¹ § 2 dokonał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 marca 2013 r. (sygn. akt II CSK 420/12, LEX nr 134166) wskazując, że wybór jednej z podstaw odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, tj. art. 417 § 1 k.c. bądź art. 417 ¹ § 2 k.c., ma istotne znaczenie dla oceny zasadności wniesionego powództwa, a ściślej dla oceny, czy czyn będący źródłem szkody miał charakter bezprawny. Według art. 417 § 1 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa. Przez „niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie”, przy uwzględnieniu art. 77 ust. 1 Konstytucji, rozumie się działanie sprzeczne z przepisami, zgodnie z konstytucyjnym ujęciem jego źródeł. Innymi słowy, chodzi o każde obiektywnie sprzeczne z prawem działanie władzy publicznej. W odniesieniu jednak do prawomocnych orzeczeń sądowych przyjęto inne, autonomiczne pojęcie bezprawności w art. 417 ¹ § 2 k.c. w postaci „orzeczenia niezgodnego z prawem”. Powyższa kategoria „bezprawności judykacyjnej” z art. 417 ¹ § 2 k.c. jest węższa od bezprawności obiektywnej z art. 417 § 1 k.c. Wzgląd na specyfikę władzy sądowniczej obdarzonej w atrybut niezawisłości sędziowskiej sprzeciwia się przyjęciu, że każde obiektywnie niezgodne z prawem orzeczenie, niezależnie od stopnia tej niezgodności, stanowi działanie, które może być źródłem odpowiedzialności Skarbu Państwa. Działalność orzecznicza sądów wymaga zapewnienia sędziom pewnego zakresu władzy dyskrecjonalnej, ponadto polega ona na konieczności interpretacji i stosowania przepisów zawierających pojęcia nieostre i ocenne, co może prowadzić do przyjmowania różnych interpretacji przez sądy tych samych przepisów w podobnych stanach faktycznych. Z tych względów, ustawodawca w stosunku do ogólnego przepisu zawartego w art. 417 § 1 k.c., regulującego odpowiedzialność odszkodowawczą za bezprawne działania władzy publicznej, przyjął odrębną regulację prawną, obecnie zawartą w art. 417 ¹ § 2 k.c., dotyczącą odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem. Istota tego przepisu dotyczy przyjęcia specyficznie rozumianej przesłanki bezprawności działania w postaci orzeczenia niezgodnego z prawem oraz sposobu jej stwierdzenia co do zasady w odrębnym postępowaniu. Przyjmując za Sądem Najwyższym, wskazać należy, że w niniejszej sprawie, z oczywistych względów żądanie powoda nie znajduje podstawy w treści przepisu art. 417 § 1 k.c., gdyż brak jest przesłanki bezprawności, co w konsekwencji determinuje brak podstaw odpowiedzialności Skarbu Państwa w oparciu o powyższą regulację prawną. Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy w Kaliszu podejmował czynności wyłącznie w ramach obowiązujących przepisów prawa, a zgromadzony w sprawie materiał dowody nie dostarcza podstaw do uznania odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa. Funkcjonariusze pozwanej jednostki, z której działalnością powód wiąże dochodzone roszczenie, nie dopuścili się żadnych uchybień, które wskazywałyby na niezgodne z prawem działanie. Marginalnie należy zauważyć, że okolicznością wyłączająca bezprawność zachowania jest bowiem działanie dokonywane w ramach porządku prawnego i w granicach przyznanych kompetencji, a taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Powód nie wykazał, by na skutek tych działań w wymienionej sprawie poniósł szkodę majątkową bądź niemajątkową, pozostające z takimi zdarzeniami w normalnym związku przyczynowym (art. 361 k.c.). Zatem z uwagi na niewykazanie przesłanek odpowiedzialności deliktowej pozwanego powództwo podlegało oddaleniu w całości, o czym Sąd orzekł, jak w pkt 1 wyroku.

W sprawie powód nie wykazał jakiegokolwiek związku wniesionego powództwa z ministrem H. K. ani z Radą Ministrów. Nie wykazał w tej części żadnej inicjatywy dowodowej, a to na nim z mocy art. 6 k.c. ciążył obowiązek przedstawienia dowodów. Wobec powyższego twierdzenia pozwu jako nieudowodnione w tej części podlegały oddaleniu.

Sąd nie obciążył powoda kosztami procesu, o czym orzekł, jak w pkt 2 wyroku, na podstawie art. 102 k.p.c., z uwagi na trudną sytuację finansową i majątkową powoda, który nie posiada majątku i dochodu, a jedynie same zobowiązania co wykazał złożonym do akt sprawy oświadczeniem o stanie majątkowym będącym także podstawą zwolnienia go od ponoszenia kosztów sądowych.