Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 maja 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach, Wydział V Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Olga Gornowicz – Owczarek (spr.)

Sędziowie: SA Aleksandra Janas

SA Irena Piotrowska

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2018 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Spółki Akcyjnej w K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w C.

o udzielenie zabezpieczenia

na skutek zażalenia pozwanej

na postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 2 listopada 2017 r., sygn. akt XIII GCo 66/17

postanawia:

1)  odrzucić zażalenie w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia zawartego w pkt 1 zaskarżonego postanowienia;

2)  oddalić zażalenie w pozostałej części;

3)  pozostawić rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

SSA Irena Piotrowska SSA Olga Gornowicz – Owczarek SSA Aleksandra Janas

Sygn. akt V AGz 372/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Katowicach w pkt 1 na podstawie
art. 395 § 2 k.p.c. uchylił postanowienie tego Sądu z dnia 26 września 2017 r., którym stwierdził upadek zabezpieczenia udzielonego na mocy postanowienia z dnia 26 czerwca 2017 r. i w konsekwencji w pkt 2 oddalił wniosek obowiązanego o stwierdzenie upadku zabezpieczenia. Sąd wskazał, że przed wytoczeniem powództwa uprawniony złożył dwa wnioski o udzielenie zabezpieczenia tego samego roszczenia, tj. o zapłatę kwoty
39.800.000 zł tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną działaniem organu obowiązanego, przy czym w zakresie żądanego sposobu zabezpieczenia – zajęcia
2.872.596 akcji na okaziciela spółki (...) S.A w R., oba wnioski różniły się jedynie oznaczeniem bądź brakiem oznaczenia miejsca zdeponowania podlegających zajęciu akcji. Pierwszy wniosek rozpoznany został postanowieniem z dnia 1 czerwca 2017 r.
sygn. XIII GCo 59/17, którym udzielono zabezpieczenia i zobowiązano uprawnionego do wytoczenia powództwa o zabezpieczone roszczenie w terminie dwutygodniowym pod rygorem upadku zabezpieczenia. W dniu 22 czerwca 2017 r. uprawniony w zakreślonym mu terminie złożył pozew (sprawa XIII GC 325/17). Z kolei drugi wniosek o udzielenie zabezpieczenia rozpoznany został postanowieniem z dnia 26 czerwca 2017 r.,
sygn. XIII GCo 66/17, a więc już po wniesieniu przez uprawnionego pozwu, niemniej również tym postanowieniem, udzielając zabezpieczenia, Sąd zobowiązał uprawnionego do wytoczenia powództwa o zabezpieczone roszczenia w terminie dwutygodniowym pod rygorem upadku zabezpieczenia. Wobec wszczęcia postępowania w sprawie XIII GC 325/17 pozwany nie wytoczył kolejnego powództwa o podlegające zabezpieczeniu roszczenie tożsame w przypadku obu wniosków o zabezpieczenie. Postanowienie z dnia 26 czerwca 2017 r. sygn.. XIII GCo 66/17 było przedmiotem postępowania zażaleniowego przed Sądem Apelacyjnym w Katowicach. Postanowieniem z dnia 6 września 2017 r. sygn. V ACz 832/17 Sąd ten umorzył postępowanie zażaleniowe uznając, że, wobec niezłożenia przez uprawnionego pozwu w terminie wynikającym z postanowienia z dnia 26 czerwca 2017 r., udzielone tym postanowieniem zabezpieczenie upadło, czyniąc tym samym wniesione zażalenie bezprzedmiotowym. W konsekwencji postanowieniem z dnia 26 września 2017 r. sygn. XIII GCo 66/17 Sąd Okręgowy na wniosek obowiązanego stwierdził upadek zabezpieczenia udzielonego postanowienie z dnia 26 czerwca 2017 r. W wyniku jednak wniesionego przez uprawnionego zażalenia oraz w świetle wskazanych wyżej okoliczności dotyczących chwili złożenia pozwu w sprawie XIII GC 325/17 Sąd Okręgowy zaskarżonym obecnie postanowieniem uchylił postanowienie z dnia 26 września 2017 r. i ponownie orzekł o wniosku obowiązanego o stwierdzenie upadku zabezpieczenia oddalając ten wniosek, a to wobec przyjęcia, że złożenie przez uprawnionego pozwu w dniu 22 czerwca 2017 r. skutkowało zachowaniem terminu do wytoczenia powództwa wskazanego w postanowieniu
z dnia 26 czerwca 2017 r. Tym samym udzielone tym postanowieniem zabezpieczenie
nie upadło.

W zażaleniu na powyższe postanowienie obowiązany wnosił o jego zmianę poprzez uchylenie zaskarżonego postanowienia i stwierdzenie upadku zabezpieczenia udzielonego postanowieniem z dnia 26 czerwca 2017 r. Skarżący zarzucił naruszenie przez Sąd Okręgowy: art. 365 k.p.c. poprzez odmowę stwierdzenia upadku zabezpieczenia w sytuacji, gdy uprzednio Sąd Apelacyjny w postanowieniu z dnia 6 września 2017 r. V ACz 832/17 uznał, iż zabezpieczenie to upadło, a ustalenie to było dla Sądu Okręgowego wiążące; naruszenie art. 395 § 2 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uchylenie postanowienia
z dnia 26 września 2017 r. stwierdzającego upadek zabezpieczenia w sytuacji, gdy brak było podstaw do uznania wniesionego przez uprawnionego zażalenia za oczywiście uzasadnione; naruszenie art. 732 i 733 k.p.c. poprzez wydanie przez Sąd Okręgowy w dniu 26 czerwca 2017 r. kolejnego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, w założeniu jedynie uszczegółowiającego uprzednie postanowienie z dnia 1 czerwca 2017 r., a w istocie stanowiącego samodzielny, odrębny tytuł zabezpieczenia; naruszenie art. 360 k.p.c.
w zw. z art. 733 § 2 k.p.c. poprzez uznanie, że postanowienie o zabezpieczeniu z dnia 26 czerwca 2017 r. wydane zostało w toku procesu, gdy z treści tego postanowienia wynika,
iż zostało ono wydane przed wszczęciem postępowania, a treść ta była dla Sądu oraz stron wiążąca; a także naruszenie art. 754 ¹ § 2 k.p.c. w zw. z art. 733 k.p.c. poprzez odmowę stwierdzenia upadku zabezpieczenia pomimo niewytoczenia przez uprawnionego powództwa o zabezpieczone roszczenie w terminie wynikającym z postanowienia z dnia 26 czerwca
2017 r.

W odpowiedzi na zażalenie uprawniony wnosił o jego oddalenie, ewentualnie odrzucenie z uwagi na brak interesu prawnego obowiązanego we wniesieniu środka zaskarżenia wskazując, że w sytuacji, gdy obowiązany w toku postępowania twierdził,
że zbył mające stanowić przedmiot zabezpieczenia akcje, nie był w żaden sposób pokrzywdzony postanowieniem o ich zajęciu. W kwestii natomiast samego oddaleniu wniosku o stwierdzenie upadku zabezpieczenia uprawniony wskazał, że zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 2 listopada 2017 r. odpowiadało prawu korygując błędne ustalenia Sądu Okręgowego i Apelacyjnego zawarte odpowiednio w postanowieniach
z dnia 26 września 2017 r. i 6 września 2017 r., w których to postanowieniach Sądu obu instancji błędnie przyjęły, jakoby zabezpieczenie udzielone postanowieniem z dnia 26 czerwca 2017 r. upadło. Uprawniony wskazał również, że ustalenia poczynione przez Sąd Apelacyjny we wskazanym wyżej postanowieniu z dnia 6 września 2017 r. o umorzeniu postępowania zażaleniowego, jako zawarte w orzeczeniu o charakterze formalnym, nie były wiążące.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie obowiązanego na rozstrzygnięcie zawarte w pkt 1 zaskarżonego postanowienia jako niedopuszczalne podlegało odrzuceniu. Wskazać należało,
że postanowienie Sądu Okręgowego wydane na podstawie art. 395 § 2 k.p.c. uchylające uprzednie postanowienie tego Sądu nie należało do katalogu orzeczeń, o których mowa
w art. 394 k.p.c., podlegających zaskarżeniu zażaleniem. Nie zostało bowiem odrębnie wymienione w tym przepisie, nie było również orzeczeniem kończącym postępowanie
w sprawie, jako że na nowo otwierało drogę do wydania przez sąd pierwszej instancji orzeczenia w kwestii uprzednio rozstrzygniętej. W konsekwencji wniesione zażalenie na rozstrzygnięcie zawarte w pkt 1 zaskarżonego postanowienia, jako niedopuszczalne, podlegało odrzuceniu na podstawie art. 373 k.p.c. w zw. z art. 370 k.p.c. Jednocześnie zaznaczenia wymagało, że wobec faktu sporządzenia zażalenia przez profesjonalnego pełnomocnika i niesformułowania w zażaleniu wniosku o poddanie kontroli instancyjnej rozstrzygnięcia zawartego w pkt 1 postanowienia (art. 380 k.p.c.) zarzuty dotyczące naruszenia art. 395 § 2 k.p.c., jako dotyczące orzeczenia nieobjętego zakresem kognicji Sądu Odwoławczego nie podlegały ocenie (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2016 r. sygn. I CZ 119/15).

Na uwzględnienie nie zasługiwał wniosek uprawnionego o odrzucenie zażalenia
w pozostałej części wywodzony z braku interesu prawnego obowiązanego w zaskarżeniu orzeczenia. Wskazać należało, że sam uprawniony kwestionował okoliczność zbycia przez obowiązanego stanowiących przedmiot zabezpieczenia akcji, czynienie zaś w tym zakresie szczegółowych ustaleń wykraczało poza ramy postępowania o stwierdzenie upadku zabezpieczenia. W konsekwencji na obecnym etapie sprawy brak było podstaw do odrzucenia z tej przyczyny wniesionego zażalenie.

Poza zakresem kognicji Sądu Apelacyjnego pozostawała podnoszona w zażaleniu kwestia prawidłowości wydania przez Sąd Okręgowy w dniu 26 czerwca 2017 r. kolejnego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, jako że postanowienie to nie podlegało kontroli instancyjnej w ramach rozpoznania wniosku o stwierdzenie upadku zabezpieczenia.

Odnosząc się natomiast do meritum wskazać należało, że na uwzględnienie
nie zasługiwały zarzuty obowiązanego w zakresie, w jakim zmierzały do wykazania, że do zachowania terminu wskazanego w postanowieniu Sądu Okręgowego z dnia 26 czerwca
2017 r. konieczne było wytoczenie przez uprawnionego kolejnego powództwa. Abstrahując od tego, czy postanowieniem tym udzielono zabezpieczenia roszczenia przed wszczęciem, czy też w toku postępowania zauważyć należało, że zgodnie z literalnym brzmieniem pkt 2 tego postanowienia uprawnionemu wyznaczony został dwutygodniowy termin do wytoczenia powództwa przeciwko obowiązanemu o zapłatę kwoty 39.800.000 zł tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną zawinionym działaniem organu obowiązanego uprawnionego do jego reprezentacji, pod rygorem upadku zabezpieczenia. Bezspornym było przy tym, że takie właśnie powództwo zostało przez uprawnionego wytoczone w dniu 22 czerwca 2017 r. Jednocześnie zaznaczyć należy, że Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje rygoru bezskuteczności czynności dokonywanych przed rozpoczęciem biegu terminu do ich dokonania. W szczególności rozpoznaniu podlegać mogą więc środki zaskarżenia złożone przed rozpoczęciem biegu terminu do ich wniesienia pod warunkiem, że dotyczą orzeczenia istniejącego na chwilę ich złożenia. Początek biegu terminu nie determinuje zatem początkowego momentu, od którego może być dokonana czynność, dla której termin ten jest zastrzeżony. Analogicznie przyjąć należy, że wyznaczenie w postanowieniu z dnia 26 czerwca 2017 r. terminu do wytoczenia powództwa o zabezpieczone tym postanowieniem roszczenie nie wykluczało możliwości uznania tego terminu za dochowany jeszcze przed rozpoczęciem jego biegu. Niezależnie zatem od uznania, czy postanowienie z dnia 26 czerwca 2017 r wydane zostało przed wszczęciem postępowania głównego, czy też w jego toku, wynikający z tego postanowienia dwutygodniowy termin do wytoczenia powództwa jako, że pozew złożony został już w dniu 22 czerwca 2017 r., w ocenie Sądu Apelacyjnego, został dochowany.

Zarazem nie można było podzielić zarzutów skarżącego, aby Sądy orzekające
w sprawie na podstawie art. 365 k.p.c. związane był stanowiskiem wyrażonym
w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 września 2017 r. sygn. V ACz 832/17, w którym to postanowieniu Sąd umarzając postępowanie zażaleniowe w przedmiocie wniosku o zabezpieczenie uznał, że zabezpieczenie to upadło. Rozstrzygnięcie to wydane zostało bowiem w toku postępowania zabezpieczającego, a więc z istoty swej,
z punktu widzenia ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy, nie mogło mieć charakteru wiążącego, a nadto było orzeczeniem o charakterze wyłącznie formalnym. W kontekście powyższego podkreślenia wymagało, że kwestia mocy wiążącej w rozumieniu art. 365 k.p.c. postanowień innych niż co do istoty sprawy budzi w doktrynie wątpliwości.
Wskazuje się jednak, że skutki postanowień, których działania zamyka się w ramach toczącego się postępowania, należałoby wiązać wyłącznie z art. 360 k.p.c. i przepisami szczególnymi regulującymi ich konsekwencje, a nie z art. 365 k.p.c. Nie ulega zaś wątpliwości, że postanowienia wydane w toku postępowania zabezpieczającego nie wywołują skutków poza postępowaniem w którym zostały wydane, a co więcej, w przypadku umorzenia postępowania, nie zawierają jakiekolwiek merytorycznego rozstrzygnięcia. Powyższe okoliczności, zdaniem Sądu, stoją na przeszkodzie przyznaniu postanowieniom wydawanym w ramach postępowania zabezpieczającego waloru orzeczeń wiążących inne sądu
w rozumieniu art. 365 k.p.c. W konsekwencji stanowiska wyrażone przez Sąd Apelacyjny
w postanowieniu z dnia 6 września 2017 r. V ACz 832/17 odnośnie upadku zabezpieczania nie wyłączało dokonania odmiennej oceny prawnej okoliczności faktycznych sprawy
i przyjęcia, że zabezpieczenie udzielone postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 26 czerwca 2017 r., wobec dochowania ze wskazanych wcześniej względów terminu do wytoczenia przez uprawnionego powództwa, nie upadło.

Stąd też zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie i podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

SSA Irena Piotrowska SSA Olga Gornowicz – Owczarek SSA Aleksandra Janas