Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w O.

przeciwko A. D.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 16 października 2017 r., sygn. akt I C 999/17,

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Olsztynie na rzecz kuratora wyznaczonego dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego w osobie radcy prawnego J. S. wynagrodzenie w kwocie 1.200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych) powiększone o należny podatek VAT.

Jacek Barczewski Beata Grzybek Mirosław Wieczorkiewicz

Sygn. akt IX Ca 247/18

UZASADNIENIE

Powód Syndyk Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w O. domagał się zasądzenia od A. D. kwoty 12.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że upadła spółka pożyczyła pozwanemu 30.000 zł w dniu 23 września 2010 r., jednakże powód nie posiada umowy sporządzonej na piśmie. Dowodem zawarcia umowy jest przelew zatytułowany „pożyczka z dnia 23-09-2010”. Pozwany w dniu 3 października 2010 r. zwrócił część pożyczki w kwocie 18.000 zł. W związku z brakiem pisemnej umowy przyjąć należy, że pożyczka jest zwracana na żądanie, a pismem z 14 marca 2014 r. pozwany został wezwany do zwrotu pożyczki, lecz nie zareagował na wezwanie.

Kurator pozwanego wniósł o oddalenie powództwa.

W uzasadnieniu wskazał, że z dowodów przedstawionych przez powoda nie wynika na jaki rachunek została przelana kwota 30.000 zł, a w szczególności, że pozwany był właścicielem rachunku. Ponadto przedłożone dokumenty nie spełniają wymogów formalnych, aby stanowić dowód w sprawie. Powód nie udowodnił, że doszło do zawarcia umowy, w jakiej konkretnie dacie oraz kiedy wierzytelność stała się wymagalna. Dodatkowo kurator podniósł zarzut przedawnienia roszczenia.

Wyrokiem z dnia 16 października 2017 r., Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił powództwo (pkt. I) oraz przyznał kuratorowi pozwanego wynagrodzenie w kwocie 4.428 zł brutto (pkt. II).

Sąd Rejonowy wskazał, że dowody zaoferowane przez stronę powodową nie pozwoliły na dokonanie w przedmiotowej sprawie jakichkolwiek ustaleń faktycznych istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia. Powód dołączył do pozwu tylko kserokopie, których autentyczność została zakwestionowana przez kuratora pozwanego. W związku z tym nie sposób ustalić, że 23 września 2010 r. powodowa spółka przelała odbiorcy A. D. 30.000 zł w tytule podając „pożyczka z dnia 23-09-2010”, ani też, że 3 października 2012 r. A. D. dokonał wpłaty 18.000 zł. Ponadto zakładając nawet walor dowodowy przedłożonych dokumentów, to wynikałoby z nich tylko tyle, że na koncie powoda dokonano operacji polegającej na przelewie 30.000 zł na rzecz odbiorcy A. D. w tytule podając „pożyczka z dnia 23.09.2010r.”. Brak jednak jakiegokolwiek potwierdzenia, że przelew został wykonany na konto pozwanego, jak również tego, iż pozwany zobowiązał się zwrócić ww. kwotę z tytułu pożyczki. Ponadto nawet gdyby wpłata z 3 października 2012 r. miała zostać zrealizowana na poczet pożyczki, to wówczas roszczenia na chwilę wniesienia pozwu byłoby przedawnione. Dokonanie wpłaty w październiku 2012 r. wskazywałoby bowiem na to, że pożyczka na ten dzień była już wymagalna. Z tytułu wpłaty nie wynika, że jest to określona rata pożyczki. Tym samym 3 letni termin przedawnienia minąłby najpóźniej z dniem 3 października 2015 r. Niemniej jednak głównym powodem oddalenia roszczenia pozwu, było jego nieudowodnienie przez powoda. O wynagrodzeniu kuratora pozwanego orzeczono na podstawie § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód, zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w całości.

Powód zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu:

1.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na przyjęciu ustaleń sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania oraz zasadami doświadczenia życiowego, a co za tym idzie dokonanie wadliwej oceny materiału dowodowego mającej istotny wpływ na rozstrzygnięcie, a mianowicie nieprawidłowe uznanie, iż powód nie udowodnił roszczenia dochodzonego w toku niniejszego procesu mimo wykazania, iż powód zawarł umowę pożyczki na łączną kwotę 30.000 zł,

1.  naruszenie art. 308 § 1 k.p.c. oraz 309 k.p.c. poprzez bezzasadne przyjęcie, iż zgłoszonym przez powoda na poparcie swojego roszczenia dokumentom nie można przypisać waloru dowodowego,

2.  naruszenie 720 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwą wykładnię, tj. przyjęcie w istocie, iż powód powinien wykazać, iż do zawarcia umowy pożyczki doszło na piśmie, podczas gdy zgodnie z przepisami prawa materialnego obowiązującymi w chwili zawierania umowy pożyczki forma pisemna umowy pożyczki była wymagana przy zawarciu umowy pożyczki na kwotę co najmniej 500 zł, lecz forma ta zastrzeżona była jedynie dla celów dowodowych, a nie pod rygorem nieważności,

3.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż powód nie zawarł de facto z pozwanym umowy pożyczki na kwotę 30.000 zł oraz że nie doszło do przekazania na rzecz pozwanego wskazanej kwoty, jak również zwrotu przez pozwanego na rzecz powoda kwoty 18.000 zł.

Mając powyższe na uwadze, powód wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powoda całego roszczenia dochodzonego w pozwie oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu przed Sądem I instancji według norm przepisanych,

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

W odpowiedzi pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Kontrola instancyjna doprowadziła Sąd II instancji do przekonania, że ustalenia faktyczne i przyjęte rozstrzygnięcie prawne dokonane przez Sąd Rejonowy jest prawidłowe i odpowiada prawu. Wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ustalenia i wywody zostały przeprowadzone na podstawie poprawnej analizy dowodów oraz podanej tam podstawy prawnej, których ocena nie wykazała błędów natury faktycznej, czy logicznej, jak również jurydycznej. Sąd I instancji wskazał, jakie fakty uznał za potrzebne do ukierunkowanego we wniosku i żądanego rozstrzygnięcia oraz na jakich przesłankach oparł swoją decyzję.

W konsekwencji ustalenia te i oceny Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, zwracając uwagę, że nie ma wobec tego potrzeby procesowej przeprowadzania na nowo w uzasadnieniu tego orzeczenia oceny każdego ze wskazanych wywodów, a wystarczy odnieść się do tych ustaleń i ocen, które zostały zakwestionowane w apelacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 1998 r., III CKN 650/98, OSNC 1999/3/60, wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2003 r., II UK 156/03, Lex nr 390069, wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2012 r., III CSK 179/11 , Lex nr 1165079).

W pierwszej kolejności rozpatrzeniu podlega zarzut dotyczący naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Jedynie bowiem w przypadku niewadliwego ustalenia stanu faktycznego sprawy, możliwa jest kontrola ewentualnych naruszeń prawa materialnego.

Sąd Okręgowy pragnie wyjaśnić, że do skutecznego postawienia tego zarzutu skarżący obowiązany jest wykazać, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Dopóki więc skarżący nie wykaże istotnych błędów logicznego rozumowania, sprzeczności oceny z doświadczeniem życiowym, braku wszechstronności czy też bezzasadnego pominięcia dowodów, które prowadzą do wniosków odmiennych, dopóty nie można uznać, że sąd naruszył art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98 ( OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124) podkreślił, że same nawet bardzo poważne wątpliwości, co do trafności oceny dokonanej przez Sąd pierwszej instancji jeśli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c. nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez Sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska.

Należy w tym miejscu podkreślić, że strona, która chce podważyć swobodną ocenę dowodów nie może ograniczyć się do przedstawienia własnej oceny nawet, jeśli jest ona przekonywająca.

Zdaniem Sądu II instancji, podniesiony przez powoda zarzut naruszenia 233 § 1 k.p.c. stanowi klasyczną polemikę ze stanowiskiem przyjętym przez Sąd pierwszej instancji. Treść zarzutu i jego rozwinięcie w uzasadnieniu apelacji świadczą jedynie o przekonaniu strony o innej niż przyjął sąd doniosłości dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu.

Powód na poparcie dochodzonego roszczenia przedłożył: wydruk zawierający zestawienie transakcji na rachunku bankowym o nieznanym numerze (k. 4), zapis na koncie A. D. zawierający tabelę częściowo uzupełnioną pismem ręcznym (k. 5), zestawienie pożyczek udzielonych A. D. (k. 6) oraz kserokopię wezwania A. D. do zapłaty (k. 7) wraz z potwierdzeniem nadania tego pisma (k. 8).

Abstrahując od formy powyższych dowodów (wydruki i kserokopie) wskazać należy, że ich treść w żaden sposób nie potwierdza, aby w dniu 23 września 2010 r. doszło do zawarcia pożyczki w kwocie 30.000 zł między (...) Sp. z o.o. a A. D..

Wydruk znajdujący się na karcie 4 akt sprawy wskazuje jedynie, że w dniu 23 września 2010 r. (...) Sp. z o.o. wykonał przelew na rzecz A. D. w kwocie 30.000 zł.

Jednakże z tego wydruku nie wynika, jaki był numer rachunku bankowego nadawcy oraz jaki był numer rachunku bankowego odbiorcy. Poza tym na podstawie tego wydruku nie sposób stwierdzić, czy A. D. rzeczywiście otrzymał kwotę 30.000 zł.

Na karcie 5 akt sprawy, znajduje się częściowo uzupełniona pismem ręcznym tabela zatytułowana „Zapisy na koncie, konto: (...) D. A.”. Pod tabelą, nieznana osoba sporządziła adnotację o następującej treści „ (...) wpłata D. A. - zwrot 18.000 zł - 03.10.2012 r”.

Sąd Okręgowy pragnie zauważyć, że gdyby powyższy dowód został przedłożony w oryginale, to i tak jego wartość dowodowa byłaby znikoma, ponieważ nie zawiera on podpisu osoby która go sporządziła, a więc nie stanowi nawet dokumentu prywatnego.

Z kolei na karcie 6 akt sprawy, znajduje się tabela zatytułowana „zestawienie udzielonych pożyczek”.

Z treści tego wydruku wynika, że A. D. zaciągnął trzy umowy pożyczki - w tym z dnia 23 września 2010 r., która została spłacona w kwocie 18.000 zł.

Przedmiotowy wydruk jest niepodpisany, a więc nie stanowi nawet dokumentu prywatnego. Poza tym takie zestawienie, mogło zostać sporządzone przez każdą osobę, na potrzeby dowolnego postępowania sądowego.

Na karcie 7 akt sprawy, znajduje się wezwanie A. D. do spłaty 42.000 zł z tytułu pożyczek udzielonych mu przez powoda. W piśmie tym zastrzeżono, że z ostrożności należy je traktować jako wypowiedzenie umów pożyczek. Oznacza to, że strona powodowa sama nie jest w stanie ustalić daty wymagalności pożyczki, a także innych warunków przedmiotowej umowy.

Zgodnie z podstawą materialną żądania tj. art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Kodeksowa definicja pożyczki wskazuje więc, że świadczeniem dającego pożyczkę jest przeniesienie na własność biorącego pożyczkę określonej ilości pieniędzy i wykonanie tego świadczenia na rzecz pożyczkobiorcy (czyli pozwanego) pożyczkodawca (czyli powód) powinien udowodnić. Natomiast biorący pożyczkę powinien wykazać wykonanie swego świadczenia w postaci zwrotu tej samej ilości pieniędzy przy założeniu, że pożyczkodawca udowodni przekazanie kwoty pożyczki. Rodzaj obowiązków, świadczeń stron umowy pożyczki determinuje rozkład ciężaru dowodu w ewentualnym procesie związanym z wykonaniem umowy pożyczki.

W świetle art. 720 § 1 k.c. nie może budzić zastrzeżeń twierdzenie, że występujący z żądaniem zwrotu pożyczki - zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu cywilnym wyrażoną w art. 6 k.c. - powinien wykazać zawarcie stosownej umowy i w jej ramach przekazanie pożyczkobiorcy kwoty pożyczki.

Świadczeniem dającego pożyczkę jest przeniesienie na własność biorącego pożyczkę określonej ilości pieniędzy i wykonanie tego świadczenia dający pożyczkę powinien udowodnić w procesie cywilnym. Dopiero wówczas zasadne staje się oczekiwanie od biorącego pożyczkę, że udowodni on spełnienie swojego świadczenia, czyli zwrotu pożyczki (w oparciu o wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 luty 2015 r., I ACa 546/14, Legalis nr 1241656).

Przenosząc powyższe na niniejszy stan faktyczny, należy stwierdzić, że powód nie udowodnił przede wszystkim, iż strona pozwana zawarła umowę pożyczki, o której mowa w pozwie. Brak jest bowiem dowodów na to by pozwany złożył oświadczenie woli, którego treścią byłoby przyjęcie obowiązków charakterystycznych dla umowy pożyczki. W tej sytuacji nawet przelew określonej kwoty - którego wykonanie i tak nie zostało udowodnione - na rzecz pozwanego nie może być uznany za wynikający z umowy pożyczki.

Zgodnie z treścią przepisu art. 720 § 2 k.c. - obowiązującego w dniu zawarcia rzekomej umowy - pożyczka, której wartość przenosi pięćset złotych ^, powinna być stwierdzona pismem.

Z powyższego przepisu jednoznacznie wynika, że wymóg zachowania formy pisemnej, został zastrzeżony jedynie dla celów dowodowych przy zawieraniu umowy pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych. Niezachowanie zatem wymaganej tym przepisem formy zawarcia umowy pożyczki ma ten skutek, że sama ta czynność prawna jest ważna, a ustawodawca nakazuje stosować tylko ograniczenia dowodowe określone w art. 74 § 1 k.c. Jednakże nawet wymienione tym przepisem ograniczenia dowodowe nie znajdują zastosowania w razie wystąpienia przesłanek wymienionych w art. 74 § 2 k.c.

Jednakże istota niniejszej sprawy polega na tym, że powód nie wykazał innymi dowodami faktu zawarcia umowy pożyczki. Treść przedłożonych wydruków i kserokopii nie potwierdza, że do zawarcia umowy pożyczki kiedykolwiek doszło.

Z powyższych względów, zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., art. 720 § 2 k.c. oraz błędu w ustaleniach faktycznych, nie mogły znaleźć aprobaty Sądu Okręgowego.

Odnośnie zarzutu zarzucenia naruszenia procedury w zakresie art. 309 k.p.c., Sąd Okręgowy przypomina, że sąd może dopuścić dowód także z fotokopii, stanowiąc w art. 308 § 2 k.p.c., iż przeprowadza się taki dowód przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o dowodzie z oględzin oraz dowodzie z dokumentów. Fotokopia stanowi odbitkę rysunku lub tekstu bez sporządzania negatywu, ma charakter wtórny, a zatem powinna być potwierdzona za zgodność z oryginałem na potrzeby postępowania dowodowego. Fotokopie niepoświadczone za zgodność z oryginałem, co do zasady, nie stanowią dokumentu. Przyjęte zostało w orzecznictwie, że należy uznać za dopuszczalne posłużenie się niepotwierdzoną kserokopią (fotokopią), jako środkiem przydatnym do ustalenia treści pisemnego dokumentu, w sytuacji, gdy z przyczyn faktycznych uzyskanie dostępu do oryginału, odpisu lub wypisu, zrównanego w skutkach z oryginałem, nie jest możliwe dla strony, a także dla sądu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2014r., III CSK 254/13).

Ponadto wydruki komputerowe mogą stanowić dowód w postępowaniu cywilnym, stanowią bowiem „inny środek dowodowy”, o którym mowa w art. 308 i art. 309 k.p.c. Jakkolwiek nie można przyjąć, że oświadczenie zawarte w wydruku komputerowym jest zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy, to należy przyjąć, że przedmiotowy środek dowodowy świadczy jedynie o istnieniu zapisu komputerowego określonej treści w chwili dokonywania wydruku.

Problem jest również, kto i dla jakich potrzeb taki wydruk wygenerował.

Zgodnie z przepisem art. 77 ³ k.c., dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jego treścią. Jednakże zgodnie z przepisem art. 77 ² k.c., do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarczy złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie.

Tymczasem przedłożone przez powoda wydruki, mogły zostać wygenerowane przez dowolną osobę, a tym samym nie mają żadnego waloru dowodowego.

Reasumując wskazać należy, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe i zasługuje na pełną aprobatę. Zarzuty apelacyjne dotyczące naruszenia prawa procesowego i materialnego, nie mogły podważyć prawidłowości zaskarżonego orzeczenia.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda na podstawie art. 385 k.p.c.

Kuratorowi pozwanego przyznano wynagrodzenie w oparciu o § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych - w brzmieniu obowiązującym po nowelizacji z dnia 3 października 2016 r.

Jacek Barczewski Beata Grzybek Mirosław Wieczorkiewicz