Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IX Ca 40/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Jacek Barczewski (spr.)

Sędziowie:

SO Mirosław Wieczorkiewicz

SO Beata Grzybek

Protokolant:

st. sekr. sąd. Agnieszka Najdrowska

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w J.

przeciwko Skarbowi Państwa – Naczelnikowi (...)- (...)Skarbowego w O.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 22 września 2017 r., sygn. akt X C 1052/17,

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Mirosław Wieczorkiewicz Jacek Barczewski Beata Grzybek

Sygn. akt IX Ca 40/18

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w J. wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu (...) w O. kwoty 33.110,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a nadto o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych .

W uzasadnieniu wskazała, iż dochodzona pozwem kwota stanowi odszkodowanie za szkodę powstałą na skutek bezprawnego pozbawienia możliwości korzystania automatu do gier na automatach o niskich wygranych, a tym samym prowadzenia na nim działalności gospodarczej i uzyskiwania dochodu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, a nadto o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, ze powódka nie wykazała zarówno przesłanek potrzebnych do powstania po stronie pozwanego odpowiedzialności odszkodowanej, jak również wysokości szkody. Podniósł również, że działania powódki były sprzeczne z przepisami ustawy o grach hazardowych i niosła za sobą uzasadnione ryzyko wszczęcia kontroli i postępowania karnego skarbowego, zaś podjęte przez funkcjonariuszy czynności znajdowały oparciu w obowiązującym wówczas stanie prawnym. Nadto podniósł zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem.

Wyrokiem z dnia 22 września 2017r. Sąd Rejonowy w Olsztynie w sprawie X C 1052/17 w pkt I zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 33.110,16 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 maja 2017r. do dnia zapłaty; w pkt II oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w pkt III zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.273 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie to zostało poprzedzone następującymi ustaleniami faktycznymi.

Powód prowadził od 2008r. działalność gospodarczą w zakresie urządzania i prowadzenia gier na automatach o niskich wygranych. Zezwolenie na powyższe uzyskał po przeprowadzeniu pełnego postępowania administracyjnego w przedmiocie spełnienia przesłanek wynikających z przepisów Ustawy z dnia 20 lipca 1992r. o grach zakładach wzajemnych. Na podstawie decyzji z dnia 23 grudnia 2007r. spółka uzyskała zezwolenie na urządzenie i prowadzenie działalności we wskazanym zakresie na terenie województwa (...) na okres 6 lat. Jednocześnie w ramach wydanej decyzji Dyrektor Izby Skarbowej zatwierdził wykaz punktów gier na automatach o niskich wygranych w województwie (...), oznaczony jako załącznik nr 1 do decyzji oraz Regulamin gry na automatach o niskich wygranych, stanowiący załącznik nr 2 do ww. decyzji.

Wśród lokali, które obejmowało wskazane zezwolenie znajdował się lokal położony przy stacji paliw S. w O. przy ul. (...) (pozycja nr (...)Załącznika nr(...) do decyzji z dnia 23 grudnia 2008r.).

Urządzenie M. C. (...)nr fabrycznym (...), uzyskało pozytywną opinię techniczną jednostki badającej automaty do gier tj. Politechniki (...). Automat ten, wymieniony został pod L.p. (...) we Wskazaniach liczników służących do rozliczeń finansowych w trakcie badania, a termin ważności opinii oznaczono jako 31 marca 2015r.

W oparciu m.in. o wskazaną opinię, powód wystosował wniosek o rejestrację automatu lub urządzenia do gier, wskazując jako pierwotne miejsce eksploatacji miejscowość K., a następnie zgłaszał przemieszczenie przedmiotowego urządzenia w dniach 19 maja 2009r. pod adres ul. (...) w P., 25 czerwca 2009r. do miejscowości K., 22 września 2009r. do miejscowości T.. W dniu 09 grudnia 2009r. dokonano bezterminowego zgłoszenia zawieszenia eksploatacji urządzenia od dnia 01 stycznia 2010r.

W dniu 30 czerwca 2008r. pomiędzy powodem a (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. została zawarta umowa najmu nr (...) - (...). Zgodnie z § 3 ust. 1 Umowy powód uzyskiwał w wyniku umowy uprawnienie do zamontowania na wynajmowanej części powierzchni nieruchomości, wykazanych w załączniku nr 1 do umowy, na których umieści automaty do gier o niskich wygranych, co do których złożył wniosek o wydane zezwolenia na prowadzenie gier do właściwego Dyrektora Izby Skarbowej. (...) sp. z o.o. nr (...)położona przy ul. (...) w O. została uwzględniona w załącznikach nr 1 i 4 do wskazanej umowy najmu. Uprawnienie powoda do zamontowania automatów na stacji S. nr (...) została również uwzględniona w aneksach do umowy najmu, zmieniających brzmienie załącznika nr 1 do umowy z dnia 30 czerwca 2008r. w zakresie wykazu stacji, których umowa najmu dotyczy.

Na wskazanej stacji benzynowej umieszczony został automat marki M. C. (...)o nr fabrycznym (...), po uprzednim zgłoszeniu jego przemieszczenia Naczelnikowi Urzędu Celnego w O.. Jednocześnie wskazano, że eksploatacja urządzenia będzie zawieszona do dnia 15 lipca 2010r.

Zgodnie z aneksem nr (...) z dnia 5 stycznia 2010r. do mowy najmu z dnia 30 czerwca 2008r. powód, będący najemcą lokalu zobowiązał się wpłacać wynajmującemu 50% dochodu przypadającego z każdego automatu, w tym z automatu zamontowanego stacji paliw S. w O. przy ul. (...).

W dniu 25 lutego 2011r. funkcjonariusze Urzędu Celnego w O. przeprowadzili na Stacji S. w O., znajdującej się przy ul. (...) czynności kontrolne. W toku czynności ujawnili oni obecność przedmiotowego automatu do gier, który był wówczas włączony i gotowy do gry, a zatem w pełni sprawne techniczne. Funkcjonariusze przeprowadzili na wskazanym urządzeniu eksperyment, celem sprawdzenia, czy na automacie można prowadzić grę na nominałach wyższych, aniżeli 0,50 zł. W wyniku eksperymentu ustalono, że wartość stawki maksymalnej za udział w grze można ustanowić na 100 punktów kredytowych tj. 10 złotych. Nie można było z kolei ustalić wartości jednorazowej wygranej tj. czy może być wyższa lub równa 60 zł, czy zostały naruszone plomby zabezpieczające. Wobec ustaleń poczynionych w czasie eksperymentu funkcjonariusze zakwestionowali prawidłowość działania automatu, przyjmując że pozwalał on na udział za stawkę wyższą niż 0,50 zł. W konsekwencji funkcjonariusze dokonali zatrzymania wskazanego automatu w trybie dochodzenia w niezbędnym zakresie, w oparciu o przepis art. 308 k.p.k.

Czynność przeszukania lokalu i zatrzymania automatu została następnie zatwierdzona postanowieniem Prokuratora Prokuratury Rejonowej O. – Północ w O. z dnia 1 marca 2011r., które to postanowienie zostało następnie uchylone postanowieniem Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 23 maja 2011r. w sprawie o sygn. akt II Kp 305/11, wskutek wniesienia zażalenia przez pełnomocnika powoda.

Po przeprowadzeniu kontroli w lokalu powód zgłosił również pisemnie zastrzeżenia i wyjaśnienia do protokołu kontroli, wnosząc o zwrot zatrzymanych przymusowo maszyn oraz zatrzymanych środków pieniężnych. Naczelnik Urzędu Celnego w O. nie uwzględnił zastrzeżeń powoda oraz wniosków dowodowych, zgłoszonych wraz z zastrzeżeniami.

W konsekwencji orzeczenia Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 23 maja 2011r., Naczelnik Urzędu Celnego w dniu 9 czerwca 2011r. wydał postanowienie o zmianie postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych, nakazując zwrot powodowi bezzasadnie zatrzymanego automatu do gier (...)nr fabryczny (...). Do zwrócenia automatu jednakże nie doszło albowiem, postanowieniem z dnia 21 lipca 2011r. o żądaniu wydania rzeczy Prokurator Prokuratury Rejonowej O. – Północ w O. zażądał od pracowników powoda dobrowolnego wydania rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie w postaci wskazanego zatrzymanego uprzednio automatu do gier. W dniu 20 września 2010r. automat M. C. 3 został zwrócony przedstawicielowi powoda, jednakże nie przeszedł on fizycznie w dyspozycje powoda, albowiem następnie został zabezpieczony na potrzeby prowadzonego postępowania karnego skarbowego jako dowód w sprawie RKS(...)Izby Celnej w O.. Postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2012r. wydanym w sprawie o sygn. akt II Kp 184/21 Sąd Rejonowy w Olsztynie, po rozpoznaniu zażalenia powoda, uchylił postanowienie prokuratora z dnia 21 lipca 2011r.

W związku z zatrzymaniem automatu, powód zgłosił Naczelnikowi Urzędu Celnego w O. zawieszenie eksploatacji wskazanego urządzenia z dniem 26 lutego 2011r., a następnie wycofał wskazane urządzenie z eksploatacji z dniem 23 kwietnia 2012r. Urządzenie było eksploatowane łącznie od dnia jego rejestracji w dniu 13 maja 2009r. aż do jego zatrzymania w dniu 25 lutego 2011r., z wyłączeniem okresu zawieszenie eksploatacji od 1 stycznia do 15 lipca 2010r. W związku z zatrzymaniem automatu przez funkcjonariuszy Urzędu Celnego w O. powód był pozbawiony prowadzenia działalności gospodarczej na tym urządzeniu przez 424 dni.

W związku z działaniem automatu M. C. (...)na stacji S. nr (...)osiągnięte zostały następujące przychody: za sierpień 2010r. 6.698 zł, za wrzesień 2010r. 15.081 zł, za październik 2010r. 6.156 zł, za listopada 2010r. 2.909 zł, za grudzień 2010r. 9.260 zł, za styczeń 2011r. 8.057 zł tj. łącznie 48.161 zł przychodu za cały okres działania urządzenia M. C. (...) na stacji przy ul. (...) w O., co przy przeliczeniu danej kwoty na ilość dni, objętych raportami miesięcznych przychodów (184 dni), daje po zaokrągleniu w górę kwotę 261,75 zł dziennie.

W związku z użytkowaniem automatów do gier, w tym również automatu na stacji S. (...) powód uiszczał na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. czynsz najmu w oparciu o wystawiane faktury VAT, które obejmowały dochody z tytułu najmu wszystkich automatów, umieszczonych przez powoda na stacjach paliw wynajmującego.

Wysokość najmu za dany automat M. C. (...) o nr fabrycznym (...) wynosiła 50% osiąganego dochodu tj. za sierpień 2010r. 2.349,00 zł, za wrzesień 2010r. 6.540,50 zł, za październik 2010r. 2.078,00 zł, za listopada 2010r. 454,50 zł, za grudzień 2010r. 3.630,00 zł, za styczeń 2011r. 3.028,50 zł tj. łącznie 18.080,50 zł.

Nadto, powód uiszczał podatek od gier na automatach o niskich wygranych w wysokości 2.000 zł miesięcznie na podstawie art. 139 ust. 1 Ustawy z dnia 19 listopada 2009r. o grach hazardowych. Przekładając kwotę rocznie uiszczanego podatku na poszczególne dni, dzienny podatek, jaki powód winien uiszczać od prowadzenia gry na wskazanym automacie wynosił 65,75 zł, co w przeliczeniu na poszczególne dni w okresie sierpień 2010r. – styczeń 2011r. daje kwotę 12.098 zł.

Z uwagi na konieczność zapewnienia obsługi serwisowej automatów do gier, powód zawarł w dniu 1 marca 2010r. umowę z właściwym, kompetentnym w tej dziedzinie podmiotem tj. firmą (...) z siedzibą w O.. Serwisant, stosownie do umowy sporządzał wyliczenia urządzenia M. C. (...) usytuowanego na stacji S. w O. przy ul. (...) za okres od sierpnia do listopada 2010r.

W dniu 1 grudnia 2010r. powód zawarł umowę serwisu z M. K. Przedsiębiorstwo (...) z siedzibą w T., na usługi serwisu, które to, co do urządzenia M. C. (...) o nr fabrycznym (...) wykonane były za okres od grudnia 2010r. do stycznia 2011r.

W związku z zawarciem wskazanych umów, powód zobowiązywał się uiszczać tytułem wynagrodzenia kwotę wynoszącą 60% dochodu brutto z działalności każdego urządzenia, po potrąceniu innych należności w tym czynszu najmu oraz należności publicznoprawnych. Stacja paliw S. nr (...) była objęta wskazanymi umowami serwisu. Opłaty za serwis były uiszczane w oparciu o zbiorcze faktury za wszystkie urządzenia objęte usługą serwisanta, wymienione w załączniku do umowy serwisu. W przeliczeniu kwot wskazanych na fakturach, podzielonych przez ilość urządzeń objętych usługą, powód poniósł z tytułu serwisu automatu M. C. (...) o nr fabrycznym (...), w okresie sierpień 2010r. – styczeń 2011r., łącznie koszt 3.616,10 zł, co w przeliczeniu na jeden dzień daje kwotę 19,65 zł.

Serwisanci dokonywali rozliczenia automatów, wykonywali dokumentację z tych rozliczeń, jak również wyciągali pieniądze z wewnątrz automatu. Nadto dokonywali spisania stanu liczników, co znalazło odzwierciedlenie w comiesięcznych raportach. Wyniki stanu liczników były podstawą do sporządzenia protokołów rozliczeniowych, a te z kolei stanowiły podstawę do dalszych rozliczeń powoda w związku z urządzaniem gier na automatach o niskich wygranych.

W wyniku prowadzonej działalności przed zatrzymaniem urządzenia, powód osiągał dzienny czysty zysk w wysokości 78,09zł dziennie. Do zatrzymania urządzenia doszło w dniu 25.2.2011r., do zabezpieczenia jako dowód w sprawie karnoskarbowej w dniu 21.7.2011r., a do wycofania urządzenia z eksploatacji w dniu 23.4.2012r. Na skutek zatrzymania i zabezpieczenia urządzenia jako dowód w sprawie przez okres 424 dni (od 25.2.2011r. do 23.4.2012r.) powód utracił czysty zysk w kwocie 33 110,16zł.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd I instancji uznał, że powództwo w całości zasługiwało na uwzględnienie, z korektą jedynie co do terminu początkowego naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie.

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie powód wykazał i udowodnił wszystkie te przesłanki odszkodowawczej z art. 417 k.c.

Oceniając bezprawność działania funkcjonariuszy pozwanego Sąd zgodził się z jego stanowiskiem, że postępowanie kontrolne oraz stanowiące jego kontynuację postępowanie przygotowawcze, było prowadzone przez organy celne zgodnie z obowiązującymi przepisami procedury administracyjnej i karnej- art. 30 ust. 1 i 2 ustawy z 27.8.2009r. o Służbie celnej, na podstawie uzasadnionego podejrzenia naruszenia przepisów art. 129 ust. 3 ustawy z 19.11.2009r. o grach hazardowych. Wszczęcie zatem postępowania karnoskarbowego RKS (...) było uzasadnione w świetle eksperymentu prowadzonego przez celników i uprawdopodobniającego możliwość naruszenia nastawowego zakazu umożliwienia gry na automacie za kwotę pond 0,50zł .

Jednakże Sąd ten zauważył, iż za początkowymi jednak działaniami pozwanego, skutkującymi wyłączeniem z możliwości korzystania przez powoda z automatu, nie poszły dalsze czynności przygotowawcze, co do których pozwany miał obowiązek je przeprowadzić lub zwrócić automat.

Sąd podkreślił, że eksperyment ten nie mógł być decydującym i jedynym argumentem uzasadniającym nałożenie na powoda sankcji z ustawy z 29.7.1992r. o grach i zakładach wzajemnych, a mógł być jedynie podstawą wszczęcia właściwego postępowania. W tym wypadku był podstawą do wszczęcia postępowania karno-skarbowego RKS (...). Po wszczęciu tego postępowania działania pozwanego można było ocenić już jednak jako rażąco naruszające prawo.

Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, iż samo wszczęcie postępowania RKS (...) nie przesądzało o winie i odpowiedzialności powódki. W toku tego postępowania powódka mogła bowiem i korzystała z tej możliwości, brać czynny udział w gromadzeniu materiału dowodowego, kwestionować ustalenia organu karno-skarbowego, zgłaszać wnioski dowodowe i bronić swojego stanowiska. Dotyczyło to w szczególności ustalenia, czy automat nie spełniał warunków technicznych dla uznania go za automat do gier o niskich wygranych. Ustalenie definitywne, że wymogów tych nie spełniał, wyłączałoby odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego, bowiem zabronione było prowadzenie działalności hazardowej na innych automatach poza kasynami, zatem zatrzymanie i odmowa wydania automatu byłaby uzasadniona, zapobiegałaby popełnianiu przez powoda przestępstwa karno-skarbowego. Pozwany jednak, poza wszczęciem samego postępowania RKS (...), nie poczynił dalszych ustaleń co do odpowiedzialności pozwanego uzależnionej od niespełnienia przez automat warunków technicznych automatu do gier o niskich wygranych. Mimo to automatu powódce nie zwrócił. Nie wykazał naruszenia przepisów technicznych ustawy, nie dopuścił dowodu z opinii biegłego potwierdzającego lub nie wyniki eksperymentu z 25.2.2011r., nie dał powódce możliwości przedstawienia dowodów i argumentów dla obrony jego stanowiska. Sprawa karno-skarbowa zawisła w próżni od lutego 2011r. do momentu zamknięcia rozprawy w przedmiotowej sprawie. Pozwany nie potrafił nawet odnaleźć akt wskazanego postepowania, nie mówiąc już o wydaniu jakiejkolwiek decyzji ustalającej odpowiedzialność skarbową, czy złożeniu aktu oskarżenia do Sądu. W sprawie RKS (...) nic się nie działo, a jednocześnie powodowi został odebrany automat do gier służący do prowadzenia działalności gospodarczej, bez możliwości jego odzyskania, bez udowodnienia naruszenia przepisów ustawy, bez przeprowadzenia badania, czy automat ten naruszał warunki do uznania go za automat do gier o niskich wygranych. W ocenie Sądu w takim działaniu pozwanego, nie w początkowych czynnościach kontrolnych, upatrywać należało rażącego naruszenia prawa przy wykonywaniu przez pozwanego władzy publicznej i skutkującego odpowiedzialnością odszkodowawczą z art. 417§1 k.c.

Sąd wskazał, iż od momentu zatrzymania do wycofania z eksploatacji, powódka mnie mogła korzystać z automatu posiadającego urzędowe zezwalania na prowadzenie gier o niskich wygranych, a jednocześnie pozwany nie podjął dalszych czynności przygotowawczych, pomimo posiadania takiej możliwości, by albo stwierdzić naruszenie przez automat warunków dopuszczenia do eksploatacji, albo zwrócić urządzenie powodowi. Powódka straciła przez to możliwość korzystania z urządzenia zgodnie z jego przeznaczeniem i uzyskiwania dochodu.

Za chybiony Sąd uznał zarzut przedawnienia roszczenia. Sąd wskazał, iż w sprawie X Co 274/14 powód wezwał pozwanego do próby ugodowej o zapłatę kwoty 300 000zł, przerywając tym samym bieg terminu przedawnienia. Po rozprawie w dniu 21.8.2014r. przedawnienie rozpoczęło bieg od nowa, a skoro pozew został złożony w dniu 23.2.2017r., do przedawnienia wynoszącego 3 lata nie doszło.

Dokonując ustaleń w zakresie wysokości roszczenia Sąd w całości oparł się na dokumentach i wyliczeniach przedstawionych przez powódkę. W ocenie Sądu wyliczenie zostało należycie uzasadnione, poparte dokumentami źródłowymi, przyjętymi również jako prawdziwe przez pozwanego naliczającego i sprawdzającego podatek pobierany od działalności powoda. Poza tym pozwany nie przedstawił żadnych merytorycznych zarzutów kwestionujących wyliczenia szkody powoda.

Odnośnie żądania odsetek, Sąd wskazał, iż powód nie przedstawił wezwania do zapłaty poprzedzającego wniesienia pozwu. Roszczenie odszkodowawcze nie miało charakteru terminowego, wymagalność zapłaty zależała od wezwania. Sąd potraktował doręczenie pozwu jako pierwsze wezwanie do zapłaty i od daty doręczenia 14.4.2017r., dodał 14 dni na spełnienie świadczenia bez zbędnej zwłoki, co skutkowało przyznaniem odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 1.5.2017r.

O kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 98§1 i 2 k.p.c.

Pozwany wniósł apelację od powyższego wyroku zaskarżając go w pkt I tj. zasądzającej od Skarbu Państwa - Naczelnika (...)- (...)Skarbowego w O. - następcy prawnego Naczelnika Urzędu Celnego w O., od pozwanego dla powódki kwotę 33.110,16 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 1 maja 2017 r., do dnia zapłaty; i w pkt III, tj. w części zasądzającej od pozwanego dla powódki kwotę 5.273 zł, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1)  naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 231 k.p.c., art. 230, art. 229, art. 228 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. polegające na bezpodstawnym przyjęciu, że pozwany poza samym wszczęciem postępowania RKS (...), nie poczynił dalszych czynności, iż pozwany nie wykazał naruszenia przepisów technicznych ustawy o grach hazardowych, nie dopuścił dowodu z opinii biegłego potwierdzającego lub nie, wyniki eksperymentu z dnia 25 lutego 2011 r., że sprawa karna skarbowa zawisła w próżni od miesiąca lutego 2011 r., jak też, że w sprawie RKS (...) nic się nie działo, a w związku z tym nie przeprowadzono badania, czy automat do gier M. C. (...) nr fabryczny (...) naruszał warunki do uznania go za automat do gier o niskich wygranych, co doprowadziło Sąd pierwszej instancji do przekonania, iż powyższe rodziło skutek w postaci rażącego naruszenia prawa przy wykonywaniu przez pozwanego władzy publicznej,

2)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 417 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż podstawą do przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa - Naczelnika (...)- (...)Skarbowego w O. w reżimie art. 417 k.c. jest fakt, iż w ocenie Sądu pierwszej instancji w sprawie RKS (...)nic się nie działo.

W oparciu o powyższe zarzuty domagał się zmiany orzeczenia Sądu pierwszej instancji w zaskarżonej części, poprzez oddalenie powództwa w części zasądzającej od Skarbu Państwa - Naczelnika (...)- (...)Skarbowego w O., od pozwanego dla powódki kwotę 33.110,16 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 1 maja 2017 r., do dnia zapłaty (pkt I zaskarżonego wyroku) i w części zasądzającej od pozwanego dla powódki kwotę 5.273 zł, tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III zaskarżonego wyroku); ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Ponadto domagał się zasądzenia od powódki na rzecz pozwanego, kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Ponadto na podstawie art. 368 § 1 pkt 4 w związku z art. 381 k.p.c. i art. 227 k.p.c. wniósł o przeprowadzenie dowodów:

a) z dokumentów znajdujących się w aktach zastępczych sprawy o znaku: RKS (...), na okoliczność, iż automat do gier M. C. (...) nr fabryczny (...) jest urządzeniem, które nie jest zgodne z zapisami ustawy o grach hazardowych, tj. art. 129 ust. 3 tej ustawy w zakresie maksymalnej stawki, za udział w jednej grze oraz maksymalnej wygranej w jednej grze, a tym samym, że doszło do urządzania przez (...) sp. z o.o. na automacie do gier M. C. (...) nr fabryczny (...), gier o wygrane pieniężne wbrew przepisom ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych, co skutkuje tym, iż w stanie faktycznym sprawy nie miało miejsca niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej,

b) z dokumentu w postaci opinii biegłego A. C. z dnia 2 czerwca 2011 r. znajdującego się w aktach zastępczych RKS 393/2011/371000/TA oraz w aktach głównych o znaku: RKS (...), na okoliczność, iż automat do gier M. C. (...)nr fabryczny (...) jest urządzeniem, które nie jest zgodne z zapisami ustawy o grach hazardowych, tj. art. 129 ust. 3 tej ustawy w zakresie maksymalnej stawki, za udział w jednej grze oraz maksymalnej wygranej w jednej grze, a tym samym, że doszło do urządzania przez (...) sp. z o.o. na automacie do gier M. C. (...) nr fabryczny (...), gier o wygrane pieniężne wbrew przepisom ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych, co skutkuje tym, iż w stanie faktycznym sprawy nie miało miejsca niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej,

c) z dokumentów znajdujących się w aktach głównych sprawy o znaku:
RKS (...), na okoliczność, iż automat do gier M. C. (...) nr fabryczny (...) jest urządzeniem, które nie jest zgodne z zapisami ustawy o grach hazardowych, tj. art. 129 ust. 3 tej ustawy w zakresie maksymalnej stawki, za udział w jednej grze oraz maksymalnej wygranej w jednej grze, a tym samym, że doszło do urządzania przez (...) sp. z o.o. na automacie do gier M. C. (...) nr fabryczny (...), gier o wygrane pieniężne wbrew przepisom ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych, co skutkuje tym, iż w stanie faktycznym sprawy nie miało miejsca niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej,

d) z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy prowadzonej przez Prokuraturę Apelacyjną w Białymstoku o znaku: Ap V Ds. 28/09, w zakresie obejmującym wątek urządzania przez (...) sp. z o.o. na automacie do gier M. C. (...) nr fabryczny (...), gier o wygrane pieniężne wbrew przepisom ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych, na okoliczność, iż automat do gier M. C. (...)nr fabryczny (...) jest urządzeniem, które nie jest zgodne z zapisami ustawy o grach hazardowych, tj. art. 129 ust. 3 tej ustawy w zakresie maksymalnej stawki, za udział w jednej grze oraz maksymalnej wygranej w jednej grze, a tym samym, że doszło do urządzania przez (...) sp. z o.o. na automacie do gier M. C. (...) nr fabryczny (...), gier o wygrane pieniężne wbrew przepisom ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych, co skutkuje tym, iż w stanie faktycznym sprawy nie miało miejsca niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej,

e) z pisma (...)- (...)Skarbowego w O. z dnia 8 września 2017 r., znak: (...) na okoliczność, że przedłożenie ww. dowodów nie było wcześniej możliwe; na podstawie art. 391 § 1 k.p.c. w związku z art. 187 § 2 pkt 4 k.p.c, art. 381 k.p.c, art. 227 k.p.c. wnoszę o zażądanie przez Sąd odwoławczy na rozprawę dokumentów (dowodów) znajdujących się w Prokuraturze Apelacyjnej w Białymstoku w aktach głównych postępowania karnego skarbowego o znaku: RKS (...), jak też w aktach sprawy prowadzonej przez Prokuraturę Apelacyjną w Białymstoku o znaku: Ap V Ds. 28/09, w zakresie obejmującym wątek urządzania przez (...) sp. z o.o. na automacie do gier M. C. (...) nr fabryczny (...), gier o wygrane pieniężne wbrew przepisom ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych oraz opinii biegłego A. C. z dnia 2 czerwca 2011 r. znajdującej się w aktach w aktach głównych o znaku: RKS (...) - na okoliczność, iż automat do gier M. C. (...) nr fabryczny (...) jest urządzeniem, które nie jest zgodne z zapisami ustawy o grach hazardowych, tj. art. 129 ust. 3 tej ustawy w zakresie maksymalnej stawki, za udział w jednej grze oraz maksymalnej wygranej w jednej grze, a tym samym, że doszło do urządzania przez (...) sp. z o.o. na automacie do gier M. C. (...)nr fabryczny (...), gier o wygrane pieniężne wbrew przepisom ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych, co skutkuje tym, iż w stanie faktycznym sprawy nie miało miejsca niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od strony pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji jak również ich ocenę prawną.

Wbrew zarzutom apelacyjnym, Sąd Odwoławczy uznał, że ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy nie wykraczają poza granice swobodnej oceny dowodów. Poczynione zostały na podstawie wszechstronnej analizy dowodów, których ocena nie wykazała błędów natury faktycznej, czy logicznej, znajdując swoje odzwierciedlenie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Sąd Rejonowy wskazał, jakie fakty uznał za udowodnione, na czym oparł poszczególne ustalenia. Sąd I instancji wskazał również wnioski, jakie wyprowadził z dokonanych ustaleń, opierając na nich swoje merytoryczne rozstrzygnięcie, co zostało zawarte w dokładnych i logicznych wywodach uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji ustalenia te i oceny Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Przeprowadzone ustalenia faktyczne korespondują ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym i jednocześnie nie przekraczają wyznaczonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. granic swobodnej oceny dowodów.

Zgodnie bowiem z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, a zatem jak podkreśla się w orzecznictwie z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności.

Fakt, że przedstawione przez skarżącego dowody zostały cenione niezgodnie z jego intencją, nie oznacza naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Ocena dowodów należy bowiem do Sądu orzekającego a zasada swobodnej oceny dowodów odnosi się zarówno do wyboru środków dowodowych jak i do sposobu ich przeprowadzenia. Sąd Rejonowy w motywach swojego uzasadnienia wskazał na jakich dowodach się oparł, ocenił wiarygodność zeznań świadków jak również zeznań stron. Nie zostały zatem naruszone przepisy kodeksu postępowania cywilnego.

Zgodnie z treścią art. 417§ 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Przepis ten reguluje kwestię odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych, do których niewątpliwie zaliczyć funkcjonariuszy urzędu celnego. Do przypisania odpowiedzialności Skarbu Państwa niezbędne jest zaistnienie następujących przesłanek: powstawanie szkody, związek przyczynowy między działaniem a szkodą oraz niezgodność działania z prawem. Podkreślenia wymaga, że podstawą odpowiedzialności Skarby Państwa na podstawie tego przepisu jest wyłącznie „niezgodne z prawem” działanie lub zaniechanie organu władzy publicznej, a nie wina jego funkcjonariuszy. Surowsze przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej organów publicznych wiążą się w szczególności ze służebną rolą organów władzy publicznej, które mają zapewnić ochronę wolności oraz praw człowieka i obywatela. Odpowiedzialność Skarbu Państwa aktualnie związana winna być nie z działalnością konkretnego funkcjonariusza związanego z daną instytucją, a z funkcjonowaniem tej właśnie instytucji jako pewnej zorganizowanej struktury.

Pojęcie bezprawności na gruncie zastosowanego w niniejszej sprawie przez Sąd I instancji art. 417 § 1 k.c. wielokrotnie było przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego, który wyjaśnił, że nieprawidłowość w działaniu władzy publicznej może przybrać postać naruszeń konstytucyjnych praw i wolności, konstytucyjnych zasad funkcjonowania władzy publicznej, uchybień wymaganiom określonym w ustawach zwykłych, aktach wykonawczych (uchybienia w sferze prawa materialnego i procesowego), jak i uchybień normom pozaprawnym w różny sposób powiązanym z normami prawnymi. W podobny sposób na temat bezprawności, w kontekście odpowiedzialności Skarbu Państwa, wypowiada się Trybunał Konstytucyjny, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 grudnia 2001 r. (SK 18/00, opubl. w nr 8 OTK z 2001 r. pod poz. 256) wskazał, że pojęcie "działanie niezgodne z prawem" ma ugruntowane znaczenie oraz, że w kontekście regulacji konstytucyjnej należy je rozumieć jako zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej. "Niezgodność z prawem" w świetle art. 77 ust. 1 Konstytucji musi być rozumiana ściśle, zgodnie z konstytucyjnym ujęciem źródeł prawa (art. 87-94 Konstytucji). Pojęcie to jest więc węższe niż tradycyjne ujęcie bezprawności na gruncie prawa cywilnego, które obejmuje obok naruszenia przepisów prawa również naruszenie norm moralnych i obyczajowych, określanych terminem "zasad współżycia społecznego" lub "dobrych obyczajów".

Zgodnie z art. 30 ust. 1 i 2 obowiązującej do dnia 3 marca 2017r. ustawy o Służbie Celnej z dnia 27 sierpnia 2009 roku, kontrola wykonywana przez Służbę Celną polega na sprawdzeniu prawidłowości przestrzegania przepisów prawa przez zobowiązane do tego osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, zwane dalej „podmiotami podlegającymi kontroli”, w zakresie, o którym mowa w ust. 2 i 3. W myśl ust. 2, kontroli podlega m.in. przestrzeganie przepisów regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych, o których mowa w ustawie z dnia 19 listopada 2009r. o grach hazardowych oraz zgodność tej działalności z udzieloną koncesją lub zezwoleniem oraz zatwierdzonym regulaminem ( pkt 3 ).

Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 13 i 14 w/w ustawy o Służbie Celnej, funkcjonariusze wykonujący kontrole są uprawnieni do przeprowadzania w uzasadnionych przypadkach, w drodze eksperymentu, doświadczenia lub odtworzenia możliwości gry na automacie, gry na automacie o niskich wygranych lub gry na innym urządzeniu i zabezpieczania zebranych dowodów.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o Służbie Celnej, do zadań Służby Celnej należy także realizacja polityki celnej w części dotyczącej przywozu i wywozu towarów oraz wykonywanie innych zadań wynikających z przepisów odrębnych, a w szczególności rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych oraz ściganie ich sprawców, w zakresie określonym w ustawie z dnia 10 września 1999r. - Kodeks karny skarbowy. Zadania określone w ust. 1 Służba Celna wykonuje, podejmując odpowiednio czynności kontrolne, prowadząc postępowania przygotowawcze zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. - Kodeks postępowania karnego, Kodeksu karnego skarbowego, lub ustawy z dnia 24 sierpnia 2001r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia lub prowadząc postępowania celne, audytowe, podatkowe lub administracyjne ( ust. 2 ). W zakresie zadań określonych w ust. 1 pkt 6 Służbie Celnej przysługują uprawnienia procesowe Policji wynikające z przepisów kodeksu postępowania karnego ( ust. 3 ).

W myśl art. 72. 1 i nast. ustawy o Służbie Celnej, funkcjonariusz, w celu realizacji zadań, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 - 6, oprócz uprawnień określonych w art. 32, ma prawo m.in. do zatrzymywania rzeczy w trybie i przypadkach określonych w przepisach kodeksu postępowania karnego. Osobie, wobec której dokonano przeszukania, przysługują uprawnienia odpowiednio osoby zatrzymanej lub osoby, której prawa zostały naruszone, przewidziane w Kodeksie postępowania karnego.

W niniejszej sprawie funkcjonariusze pozwanego w dniu 25 lutego 2011r. przeprowadzili kontrolę na stacji S. w O. w zakresie urządzenia i prowadzenia gier na automatach o niskich wygranych, w ramach której to przeprowadzono w drodze eksperymentu odtworzenie gry na automacie o niskich wygranych należących do powódki, którego to przebieg został potwierdzony stosownym protokołem.

Oceniając legalność tej kontroli, należy powołać się na treść z art. 30 ust. 1 i 2 oraz art. 32 ust. 1 pkt 13 i 14 ww. ustawy o Służbie Celnej i stwierdzić, że funkcjonariusze celni byli uprawnieni do jej przeprowadzenia oraz do przeprowadzenia stosownego w tych okolicznościach eksperymentu.

Nie było też przez strony kwestionowane, że w trakcie eksperymentu, funkcjonariusze pozwanego stwierdzili, iż wartość stawki maksymalnej za udział w jednej grze na automacie jest wyższa niż 0,50 zł, tj. wyższa, niż określona w art. 129 ust. 3 ustawy z dnia 19.11.2009r. o grach hazardowych, zaś wartość jednorazowej wygranej jest wyższa, niż równowartość 60 zł. Tym samym mogło zachodzić uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu wskazanego w art. 107 k.k.s.

Jednak należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, iż kwestię bezprawności działań strony pozwanej rozpatrzeć należało w odniesieniu do faktu dalszego przetrzymywania automatu do gier.

Postanowieniem z dnia 1 marca 2011r. Prokurator Prokuratury Rejonowej O.-Północ w O. zatwierdził przeszukania pomieszczenia stacji paliw przeprowadzone w dniu 25 lutego 2011r. przez funkcjonariuszy urzędu celnego. Jednakże postanowieniem z dnia 23 maja 2011r. Sąd Rejonowy w Olsztynie uchylił to postanowienie uznając, iż w niniejszej sprawie nie wystąpiły przesłanki uzasadniające dokonanie przeszukania w tym trybie.

Następnie postanowieniem z dnia 9 czerwca 2011r. Urzędu Celnego w O., postanowiono wydać powódce automat, po czym wydanym na wniosek Izby Celnej w O. postanowieniem z dnia 21 lipca 2011r. Prokuratora Rejonowego O.-Północ zażądano od pracowników powódki wydania automatu jako stanowiącego dowód w sprawie o czyn z art. 107 § 1 k.k.s. Postanowienie to zostało uchylone przez Sąd Rejonowy w Olsztynie. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd ten zwrócił uwagę na nadmierne przetrzymywanie dowodu rzeczowego przez Urząd Celny.

Pomimo tego automat nie został powódce zwrócony. Nie zostały również przedstawione zarzuty, nie skierowano do sądu aktu oskarżenia.

W ocenie pozwanego legalność wszczętego postępowania przygotowawczego i – co za tym idzie – czynności procesowych podjętych w jego toku, w tym w szczególności dotyczących zatrzymania automatu, została potwierdzona w sprawach prowadzonych pod sygn. RKS (...)

Akt tych na etapie postępowania przed sądem I instancji pozwany nie przedłożył.

Zarządzeniem z dnia 19 czerwca 2017r. pełnomocnik pozwanego został zobowiązany w terminie 7 dni do nadesłania akt sprawy powołanych w odpowiedzi na pozew.

W odpowiedzi na powyższe zobowiązanie pełnomocnik pismem z dnia 4 sierpnia 2017r. wniósł o przedłużenie wyznaczonego przez Sąd terminu do dnia 4 września 2017r. argumentując, iż przedłożenie ich w zakreślonym terminie nie było możliwe gdyż podlegały one archiwizacji. Wskazał również, że znajdują się w aktach obejmujących postępowania, które należały do właściwości rzeczowej różnych komórek organizacyjnych byłego urzędu celnego w O. a do ich wyszukiwania niezbędne jest przeszukanie wszystkich spraw prowadzonych w stosunku do powódki, co jest bardzo pracochłonne.

Następnie na rozprawie w dniu 8 września 2017r. pełnomocnik pozwanego po raz kolejny domagał się przedłużenia terminu do złożenia dokumentów powołując się na problemy organizacyjne po reorganizacji służb celno –skarbowych.

W tej sytuacji Sąd I instancji słusznie oddalił przedmiotowy wniosek. Decyzja Sądu jest zasadna tym bardziej, że pozwany nie wskazał żadnego terminu w jakim mógłby dostarczyć powołane dowody.

Podkreślić należy, iż strona nie może się powoływać przed Sądem na dokumenty, nawet gdyby ich treść była znana pozwanemu, jeżeli nie zostały przedstawione jako dowody w sprawie. Przedstawienie dowodów w rozumieniu art. 3 k.p.c. i art. 232 k.p.c. oznacza w wypadku dowodów z dokumentów po prostu ich złożenie do akta sprawy w załączeniu do pisma procesowego albo podczas rozprawy. Zatem pozwany zastępowany przez zawodowego pełnomocnika powinien wykazać się należytą aktywnością dowodową i w zakresie dowodów z dokumentów powinien je należycie zaoferować i przedłożyć Sądowi. Zaniechanie pozwanego w tym zakresie może tylko zadziałać na jego niekorzyść.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje możliwości dopuszczenia dowodu przez sąd "z akt innej sprawy", bez jednoczesnego sprecyzowania konkretnych kart akt określonego postępowania.

Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego nie jest dopuszczalne przeprowadzenie dowodu z akt, gdyż wbrew dosłownej treści art. 224 § 2 k.p.c. - dowód taki nie istnieje. Zawarte w art. 224 § 2 k.p.c. sformułowanie "gdy ma być przeprowadzony dowód z akt" oznacza możliwość dopuszczenia dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach. Strona, która chce skorzystać z tego środka dowodowego (dowodu z dokumentu), a także sąd działając z urzędu powinni dowód taki oznaczyć i wskazać jego miejsce w aktach. Jeśli dowód w postaci dokumentów załączonych w innych aktach zostanie przeprowadzony, w protokole rozprawy należy odnotować ten fakt przez ujawnienie treści dokumentów i zapisów lub określenie kart akt, na których się one znajdują (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1999 r., II CKN 798/97, LEX nr 50747; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2005 r., III CK 121/05, LEX nr 520050).

Powyższe sprawia, że zawarte w odpowiedzi na pozew wnioski dowodowe nie mogły być uwzględnione.

W dalszej kolejności wskazać należy, iż ze stanowiska pełnomocnika pozwanego na rozprawie apelacyjnej wynika, iż w toczących się postępowaniach do tej pory nie zostały przedstawione zarzuty przedstawicielom powodowej Spółki, czy też jej pracownikom.

Zatem nawet gdyby akta postępowań zostały złożone przed Sądem I instancji to wobec stanowiska strony powodowej, zawarta w nich opinia biegłego, nie mogłaby stanowić wystarczającego dowodu na wykazanie, że zatrzymany automat nie spełnia wymogów ustawy o grach hazardowych.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 listopada 2011 r., II CNP 23/11, LEX nr 1110965, zajął stanowisko, że dowód z opinii biegłego złożonej w innej sprawie, w zakresie zawartej w takiej opinii treści, ma charakter dokumentu prywatnego - co oznacza, że stanowi dowód tego, że dana osoba, która go podpisała złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie (art. 245 k.p.c.).

Zaaprobować należy również tezę zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2016 r. w sprawie IV CSK 45/16 (LEX nr 2162819), iż opinia biegłego sporządzona w innej sprawie może być wykorzystana jako dowód w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c. tylko wtedy, gdy żadna ze stron nie zgłasza co do niej zastrzeżeń i nie żąda powtórzenia tego dowodu w toczącym się postępowaniu w sprawie cywilnej.

Moc dowodowa takiej ekspertyzy jako dokumentu prywatnego różni się zatem istotnie od opinii biegłego. Zawarte w niej twierdzenia mogłyby stać się podstawą ustaleń faktycznych w razie ich przyznania (art. 229 k.p.c.) albo braku zaprzeczenia przez stronę przeciwną (art. 230 k.p.c.). Zakwestionowanie ich przez stronę przeciwną powoduje, że potrzebny staje się dowód w rozumieniu art. 278 k.p.c.

W niniejszej sprawie pełnomocnik strony powodowej wprost oświadczył, iż nie wyraża zgody na odstąpienie od zasady bezpośredniości z art. 235 § 1 k.p.c.

Odnosząc się do zawartych w apelacji wniosków dowodowych, w ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do uzupełnienia materiału dowodowego o wymienione w apelacji dokumenty.

Zgodnie z treścią art. 381 k.p.c., Sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później.

Strona pozwana wskazywała, iż wcześniejsze przedłożenie dowodów nie było możliwe, tym samym Sąd Okręgowy na podstawie art. 382 k.p.c. dopuścił dowód z pisma Naczelnika (...)Skarbowego z dnia 8 września 2017r. na okoliczność wykonania zobowiązania Sądu Rejonowego w Olsztynie do przedłożenia akt wskazanych w odpowiedzi na pozew postępowań.

Z pisma tego wynika, że o akta zwrócono się dopiero pismem z dnia 24 sierpnia 2017r. Tym samym termin do przedłożenia akt nie został zachowany nie z przyczyn organizacyjnych, ale przez zawinione zachowanie po stronie pozwanej.

Według dominującego stanowiska orzecznictwa niemożność skorzystania w postępowaniu przed sądem I instancji z określonych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych nie ma miejsca, gdy istniała obiektywna możliwość powołania ich w tym postępowaniu, a tylko na skutek opieszałości, zaniedbań, zapomnienia lub błędnej oceny potrzeby ich powołania strona tego nie uczyniła (por. post. SN: z 15.5.1968 r., I CO 1/68, OSNC 1969, Nr 2, poz. 36; z 10.2.1999 r., II CKN 807/98, Legalis).

Stąd też zawarte w apelacji wnioski dowodowe, jako spóźnione i nie zawierający cech nowości nie mogły być uwzględnione z braku podstaw z art. 381 k.p.c.

W tej sytuacji oceniając zaoferowany przez strony materiał dowodowy należało podzielić stanowisko Sądu I instancji i przyjąć zaistnienie bezprawności działania funkcjonariuszy pozwanego.

Podkreślić należy, iż urządzenie to było wprowadzone do obrotu w sposób legalny. Posiadało ważną opinię techniczną co do ich cech jako automatów o niskich wygranych, na której to opinii oparto rejestrację tych automatów. Ponadto były eksploatowane w miejscu objętym pozwoleniem.

Zatrzymanie i bezterminowe przetrzymywaniu urządzenia, tylko na podstawie jednorazowego eksperymentu celnego, zdaniem Sądu Okręgowego uznać należy za działanie bezprawne.

Strona powodowa została pozbawiona możliwości korzystania z urządzenia zgodnie z jego przeznaczeniem i uzyskiwania dochodu. Wskazuje to na istnienie związku przyczynowego między czynnością podjęta przez funkcjonariuszy, a szkodą w postaci utraty korzyści.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie może również budzić wątpliwości zaistnienie przesłanki niezgodnego z prawem działania organu władzy publicznej w okresie od zatrzymania automatu do chwili obecnej. Jak przyjmuje się w doktrynie, pojęcie „niezgodność z prawem” może być rozumiane jako sprzeczność zachowania się władzy publicznej z prawem pozytywnym oraz z zasadami współżycia społecznego, a więc zgodnie z cywilnoprawnym rozumieniem bezprawności [por. J.J. Skoczylas, Odpowiedzialność Skarbu Państwa i innych podmiotów, s. 24 i 31; odmiennie jednak tenże, Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej emanacją humanizacji państwa prawa (art. 417–421 KC), w: Prawo handlowe XXI wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Okolskiego (red. M. Modrzejewska), Warszawa 2010, s. 937; K. Osajda , Niejasności mimo zmian; B. Lewaszkiewicz-Petrykowska , Prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie, s. 520–521; E. Bagińska , Odpowiedzialność odszkodowawcza za wykonywanie władzy, s. 315 i nast.; taż, w: System Prawa Administracyjnego, t. 12 (red. E. Bagińska, J. Parchomiuk), 2016, s. 238 i nast.; P. Dzienis , Odpowiedzialność cywilna władzy, s. 216; A. Rąpała , Bezprawność jako przesłanka odpowiedzialności za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej, Roczniki Nauk Prawnych 2010, vol. 20, Nr 2, s. 53; R. Szczepaniak , w: Gutowski , Komentarz KC 2016, I, art. 417, Nb 40–43].

Stanowisko takie zdaje się również reprezentować SN, który w wyroku z 19.4.2012 r. (IV CSK 406/11, OSN 2012, Nr C, poz. 68) stwierdził, że o obowiązkach organów wykonujących władzę publiczną, a tym samym o niezgodności z prawem ich działań i zaniechań, rozstrzygają też szeroko rozumiane normy postępowania (także o charakterze deontologicznym), które składają się na ogólnie pojęty porządek prawny. W uzasadnieniu powyższego wyroku wskazano, że przesłanka niezgodności z prawem musi być rozumiana w sposób właściwy dla prawa cywilnego, tj. jako sprzeczność działania lub zaniechania z porządkiem prawnym sensu largo. Podobny pogląd wyraził SN w wyroku z 17.2.2011 r. (IV CSK 290/10, Legalis), w którym podkreślił, że nieprawidłowość w działaniu władzy publicznej może przybrać postać zarówno naruszeń konstytucyjnych praw i wolności, konstytucyjnych zasad funkcjonowania władzy publicznej, uchybień wymaganiom określonym w ustawach zwykłych, aktach wykonawczych, jak i uchybień normom pozaprawnym, w różny sposób powiązanym z normami prawnymi.

Jak stanowi z kolei art. 2 § 1 pkt 4 k.p.k., przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.

Przenosząc powyższe założenia na grunt przedmiotowej sprawy zważyć należy, że zajęcie maszyny powódki przez funkcjonariuszy celnych miało miejsce 25 lutego 2011 r. Do chwili obecnej nie została ona właścicielowi zwrócona, nie wniesiono również aktu oskarżenia, co więcej – jak wynika z niekwestionowanego stanowiska pełnomocnika powódki – postępowanie przygotowawcze nadal toczy się „w sprawie”, nie zaś przeciwko konkretnej osobie. Trudno pojąć, w jaki sposób pozwany mógłby usprawiedliwić fakt zniweczenia uprawnienia właściciela z art. 140 k.c., skoro przez okres ponad 7 lat organy władzy publicznej nie były w stanie skutecznie przeprowadzić czynności zmierzających do wykazania swych racji, leżących u podstaw zatrzymania automatu. Wszak zgodnie z normą art. 21 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia, zaś art. 45 ust. 1 tejże stanowi, iż każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

W tej sytuacji zachowanie pozwanego uznać należało za niezgodne zarówno z prawem stanowionym, jak i szeroko pojętymi zasadami słuszności.

Nie budzi również wątpliwości wysokość szkody, która została udowodniona załączonymi do pozwu dokumentami.

Wskazać należy, iż szkoda w postaci utraconych korzyści nie jest abstrakcyjna, a jedynie hipotetyczna, co oznacza, że winna być liczona przy wykorzystaniu danych co do wysokości dochodu dotychczas uzyskiwanego przez poszkodowanego. Do obliczenia dochodu zbędne było przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego. Sposób obliczenia nie wymagał bowiem wiadomości specjalnych. Automat był wcześniej eksploatowany, a strona powodowa złożyła dokumentację finansową pozwalającą na ustalenie w jakiej wysokości przynosił przychód oraz jakie strona powodowa ponosiła koszty związane z jego eksploatacją.

Wobec powyższego zaskarżone orzeczenie jest trafne, a zarzuty apelacyjne należy uznać za nieskuteczne, co skutkowało oddaleniem apelacji na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

Beata Grzybek Jacek Barczewski Mirosław Wieczorkiewicz