Sygn. akt III AUa 1788/17
Dnia 14 maja 2018 r.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSA Maria Pietkun (spr.)
Sędziowie: SSA Monika Kiwiorska-Pająk
SSO del. Artur Tomanek
Protokolant: Magdalena Krucka
po rozpoznaniu w dniu 14 maja 2018 r. we Wrocławiu
na rozprawie
sprawy z wniosku J. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.
o emeryturę
na skutek apelacji J. M.
od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 6 września 2017 r. sygn. akt IX U 579/17
I. zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 15 maja 2017 r. w ten sposób, iż przyznaje wnioskodawcy J. M. prawo do emerytury poczynając od 1 kwietnia 2017 r.,
II. zasądza od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy kwotę 350 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Wyrokiem z 6 września 2017 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu IX Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie J. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddziału we W. z 15 maja 2017 r., którą odmówiono przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.
Powyższe rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny:
Wnioskodawca J. M., urodzony (...), w dniu 18 stycznia 2016 r. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury.
W dniu 18 stycznia 2016 r. wnioskodawca złożył pierwszy wniosek o przyznanie emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Decyzją z 29 lutego 2016 r. ZUS odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia z uwagi na brak udowodnienia 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.
W wyniku wniesionego odwołania od ww. decyzji, wyrokiem z 19 maja 2016 r. (sygn. akt IX U 448/16) Sąd Okręgowy we Wrocławiu IX Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił ww. decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy J. M. prawo do emerytury od 18 stycznia 2016 r.
W wyniku wniesionej przez pozwanego apelacji Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, wyrokiem z 7 grudnia 2016 r. (sygn. akt III AUa 1312/16) zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił odwołanie wnioskodawcy od zaskarżonej decyzji.
W dniu 4 kwietnia 2017 r. wnioskodawca ponownie złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury. Decyzją z 15 maja 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury z powodu nie udokumentowania 15-letniego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Za udowodniony przyjęto staż pracy w wymiarze 26 lat i 10 dni, w tym okresy składkowe: 25 lat, 7 miesięcy i 24 dni; okresy nieskładkowe: 4 miesiące i 16 dni. Organ rentowy przyjął za udowodniony staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 3 lat, 1 miesiąca i 22 dni.
Do stażu pracy w szczególnych warunkach ZUS zaliczył okresy od 2 października 1995 r. do 16 lipca 1997 r., od 15 sierpnia 1997 r. do 19 października 1997 r., od 1 listopada 1997 r. do 31 grudnia 1998 r.
Do stażu pracy w szczególnych warunkach Zakład nie uwzględnił okresu zatrudnienia wnioskodawcy od 7 listopada 1979 r. do 30 czerwca 1995 r. w Przedsiębiorstwie (...) we W., gdzie wnioskodawca zatrudniony był na stanowisku kierowcy samochodowego oraz mechanika samochodowego.
Podejmując zatrudnienie na stanowisku kierowcy posiadał prawo jazdy kategorii „B - które nie uprawniało do kierowania samochodami powyżej 3,5 tony.
W arkuszu kwalifikacyjnym - weryfikacyjnym z 2 marca 1982 r. pracodawca wskazał, że wnioskodawca uzupełnił kwalifikacje o prawo jazdy kategorii III. W tym dokumencie określono, że wnioskodawca jest kierowcą samochodów ciężarowych do 3,5 ton.
Wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku kierowcy od 7 listopada 1979 r. do 31 sierpnia 1993 r., natomiast od 1 września 1993 r. zatrudniony był na stanowisku mechanika samochodowego, gdyż w okresie od 12 sierpnia 1993 r. do 12 lutego 1994 r. miał orzeczony zakaz kierowania pojazdami. W tym czasie zajmował się mechaniką pojazdów, wyjeżdżał w teren jako pogotowie techniczne.
Od stycznia 1995 r. wnioskodawca zatrudniony był ponownie na stanowisku kierowcy samochodowego.
Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługiwało na uwzględnienie. Jak wskazał Sąd, w niniejszej sprawie, istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. posiada wymagany staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze niezbędny do przyznania mu emerytury w obniżonym wieku.
Kwestią sporną w sprawie było ustalenie, czy J. M. w zakwestionowanym przez organ rentowy okresie, jako kierowca samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony i mechanik samochodowy, pracował w szczególnych warunkach.
W tej kwestii Sąd oparł się na zgromadzonej w sprawie dokumentacji, a przede wszystkim na aktach osobowych wnioskodawcy. Zdaniem Sądu dowód ten zasługiwał w pełni na przymiot wiarygodności, gdyż brak było jakichkolwiek podstaw do jego negatywnej oceny. Sąd ten wskazał, że wnioskodawca ubiegał się o przyznanie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. nr 8, poz. 4 ze zm.).
Sąd pierwszej instancji uznał, że z materiału dowodowego niniejszej sprawy wynika, że wnioskodawca nie spełnił wszelkich niezbędnych przesłanek do przyznania powyższego świadczenia. Przede wszystkim w ocenie tego Sądu nie sposób przyjąć, wyłącznie na podstawie zeznań wnioskodawcy oraz przesłuchanych w sprawie świadków, by w całym tym spornym okresie wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Sąd stwierdził, że wnioskodawca posiadał co prawda uprawnienia do kierowania pojazdami powyżej 3,5 tony od roku 1979, jednakże ani z treści umowy o pracę z przedsiębiorstwem (...), ani ze świadectwa pracy wystawionego przez tego pracodawcę, nie wynika by wnioskodawca zajmował stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony. Nadto, jak wynika z akt osobowych wnioskodawcy oraz jego zeznań, w powyższym okresie wnioskodawca wykonywał także czynności mechanika samochodowego.
Sąd zaznaczył również, że w okresie od 12 sierpnia 1993 r. do 12 lutego 1994 r. wnioskodawca miał orzeczony zakaz kierowania pojazdami. W tym czasie zajmował się mechaniką pojazdów, wyjeżdżał w teren jako pogotowie techniczne.
Oznacza to, że praca wnioskodawcy miała charakter mieszany, w związku z czym praca kierowcy nie mogła wyczerpywać w pełni wymiaru czasu pracy wnioskodawcy u powyższego płatnika.
Sąd podkreślił, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do cytowanego rozporządzenia. Przy czym praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki, co wynika wprost z treści art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Ponadto, powołując się na § 2 ust. 2 ww. rozporządzenia Sąd zaznaczył, że okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy /wyrok SN z dnia 15.12.1997r II UKN 417/097 OSNAPiUS 1998, nr 21, poz. 638 oraz wyrok SA w Katowicach z dnia 30.01.2001r III AUa 1887/00, PP 2002, nr 9/.
Analiza dowodów zebranych w sprawie, bez względu na okoliczności podnoszone przez wnioskodawcę wskazuje według Sądu Okręgowego, że w spornym okresie, oprócz czynności związanych z transportem towarów samochodami ciężarowymi, wykonywał on również prace, które nie zostały rodzajowo wymienione w tym rozporządzeniu. Prace te polegały bowiem m.in. na naprawach samochodów, wyjazdach tzw. pogotowiem techniczno-naprawczym. To zaś dowodzi niespełnienia w spornym okresie wymaganej przesłanki wynikającej z § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., czyli braku wykonywania stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez minimum 8 godzin dziennie), prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia, o znacznym stopniu uciążliwości.
W przedmiotowym stanie faktycznym i prawnym, wobec ustalenia, że wnioskodawca w szczególnych warunkach nie przepracował 15 lat, Sąd Okręgowy nie doszukał się podstaw do uwzględnienia odwołania wnioskodawcy. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku, a to po myśli art. 477 14 § 1 k.p.c.
Z powyższym orzeczeniem nie zgodził się wnioskodawca, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie art. 233 § 1 w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. przez dokonanie błędnych ustaleń faktycznych polegających na uznaniu przez Sąd pierwszej Instancji, że wnioskodawca nie pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 7 listopada 1979 r. do 30 czerwca 1995 r. (z wyłączeniem okresu od 12 sierpnia 1993 r. do 12 lutego 1994 r.) w szczególnych warunkach jako kierowca samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony, podczas gdy taką pracę wykonywał, gdyż pracodawca (...) (...)nie zatrudniał kierowców innych pojazdów, takich pojazdów nie posiadał na stanie poza dwoma samochodami. Apelujący zarzucił również brak zastosowania art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez uznanie, że wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, podczas gdy wnioskodawca wykonywał taką pracę i tylko w wyjątkowych wypadkach, gdy samochód ciężarowy był niesprawny i nie mógł nim się poruszać, pomagał mechanikom w jego naprawie.
Wskazując na te zarzuty J. M. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z 15 maja 2017 r. przez przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania przed Sądem drugiej Instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego.
Dodatkowo wnioskodawca złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków J. W. i M. W. na okoliczność wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) (...)
Sąd Apelacyjny ustalił dodatkowo:
W posiadaniu Przedsiębiorstwa (...), który zajmował się transportem za pomocą samochodów ciężarowych, było kilkadziesiąt sztuk samochodów ciężarowych i z tego powodu zakład zatrudniał głównie kierowców samochodów tego rodzaju. Na takim właśnie stanowisku zatrudniony był J. M. jako kierowca betoniarki i wywrotki.
(Dowód: zeznania świadków W. M. i Z. O. k. 67 v.).
Orzeczeniem Kolegium do spraw wykroczeń z 16 września 1993 r. wobec J. M. zastosowano zakaz kierowania pojazdami w okresie od 12 sierpnia 1993 r. do 12 lutego 1994 r. po upływie okresu owej kary wnioskodawca powrócił do pracy na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych o całkowitym ciężarze powyżej 3,5 tony.
(Dowód: pismo Departamentu Obsługi i Administracji Urzędu Miejskiego W. z 18 sierpnia 2017 r. wraz z orzeczeniem nr 894/93 – k. 27-28). Akta osobowe wnioskodawcy z A..
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.
Nie było sporu między stronami co do faktu, że J. M. ukończył 60 rok życia oraz, że na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się ponad 25-letnim stażem pracy. Spór obejmował wykazanie przez wnioskodawcę co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. ZUS uznał bowiem za udowodnione jedynie 3 lata, 1 miesiąc i 22 dni takiego stażu pracy. Ubezpieczony podnosił, że w okresie zatrudnienia w (...)we W. od 7 listopada 1979 r. do 30 czerwca 1995 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych, tj. pracę kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.
Wnioskodawca ubiegał się o prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U.2017.1383 t.j.). Przepis ten m.in. stanowi, że prawo do emerytury jest uzależnione od udowodnienia okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn. Przepisami tymi są przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. nr 8, poz. 43 ze zm.), które zachowało moc obowiązującą (por. uchwałę z 13 lutego 2002 r. w sprawie III ZP 30/01, ISNP 2002 z. 10 poz. 234). Przepis § 4 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia następujące warunki: osiągnął wiek wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych…, wskazane są jako zatrudnienie w warunkach szczególnych w wykazie A, dziale VIII pkt 2 załącznika do ww. rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.
Sąd Okręgowy stwierdził, że brak jest dowodów dostatecznie potwierdzających, że wnioskodawca w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze wykonywał pracę kierowcy samochodów ciężarowych o masie całkowitej powyżej 3,5 tony. Ponowna analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi jednak do przeciwnego wniosku. O wykonywaniu przez wnioskodawcę pracy kierowcy samochodów ciężarowych o masie całkowitej powyżej 3,5 tony świadczą przede wszystkim zdobyte przez niego w trakcie zatrudnienia kwalifikacje do kierowania takimi pojazdami, a także zeznania słuchanych w sprawie świadków Z. O. i W. M., z których wynika, że Przedsiębiorstwo (...) zajmowało się głównie transportem za pomocą ciężkich samochodów ciężarowych, których posiadało ok. kilkudziesięciu sztuk. Taka baza wymagała zatrudniania kierowców posiadających odpowiednie kwalifikacje. Świadkowie rzeczowo scharakteryzowali ten zakład pracy, w sposób pewny opisując również pracę wykonywaną przez wnioskodawcę jako zatrudnienie kierowcy betoniarki i wywrotki. Zeznania te korelują z zeznaniami samego wnioskodawcy oraz świadków słuchanych przed Sądem Okręgowym, wobec czego nie ma podstaw by uznać je za niewiarygodne. Jednocześnie jednak Sąd Apelacyjny stwierdził, że nie można przyjąć, że praca wnioskodawcy była wykonywana w warunkach szczególnych przez cały wskazywany przez niego okres zatrudnienia w (...). Z pisma kierownika działu ogólnego i spraw pracowniczych tego zakładu pracy datowanego na 7 listopada 1979 r. wynika bowiem, że na początku wnioskodawca został zatrudniony na stanowisku kierowcy samochodowego z kategorią prawa jazdy „B”. W takim charakterze pracował do 2 marca 1982 r., kiedy to uzyskał dodatkowe kalifikacje w postaci uprawnienia do prowadzenia pojazdów o ciężarze powyżej 3,5 tony – prawo jazdy kategorii III, co wynika z protokołu komisji kwalifikacyjnej. Od tej daty zostało także przyznane wnioskodawcy wyższe wynagrodzenie z powodu zaszeregowania z II do IV kategorii zatrudnienia. Fakty te pozwalają na uznanie, że od tego momentu wnioskodawca zmienił stanowisko pracy ze zwykłego kierowcy na kierowcę samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony. W takim charakterze pracował natomiast do momentu, kiedy orzeczono wobec niego zakaz kierowania pojazdami, czyli do 12 sierpnia 1993 r. Zakaz trwał do 12 lutego 1994 r. W tym czasie wnioskodawca został przeniesiony na stanowisko mechanika samochodowego. Co prawda ze skąpych, ale jednocześnie autentycznych dokumentów pracowniczych wnioskodawcy pochodzących ze spornego okresu nie wynika, do kiedy J. M. pracował jako mechanik, tak zarówno z karty obiegowej, jak i świadectwa pracy wynika, że ostatnim zajmowanym przez niego stanowiskiem pracy było stanowisko kierowcy samochodowego. To zaś uprawnia do przyjęcia, że po upływie okresu, na który orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów, powrócił na poprzednio zajmowane stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego. Przywołane wyżej okoliczności wraz z charakterystyką przedsiębiorstwa (...), wynikającą z zeznań świadków pozwoliły na ustalenie okresu świadczenia przez wnioskodawcę pracy w warunkach szczególnych w wymiarze powyżej 15 lat, co stanowi podstawę przyznania mu prawa do emerytury w obniżonym wieku. Skoro bowiem ZUS uznał za udowodnione 3 lata, 1 miesiąc i 22 dni takiej pracy, to uznany w obecnym postępowaniu okres od 2 marca 1982 r. do 12 sierpnia 1993 r. w wymiarze 11 lat, 5 miesięcy i 10 dni oraz kolejny, liczony od 13 lutego 1994 r. do ustania zatrudnienia, tj. do 30 czerwca 1995 r. w wymiarze 1 roku, 4 miesięcy i 18 dni, daje łącznie ponad 15 lat wymaganego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Istotne jest , ze z akt osobowych wnioskodawcy , w ty świadectwa pracy wynika , że ostatnim zatrudnieniem , w tym po zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych , była praca ponownie na stanowisku kierowcy. Zebrany materiał dowodowy , w tym zeznania świadków w niniejszym postepowaniu , jak i poprzednim dają podstawę przekonująca do uznania , że wnioskodawca w powołanych okresach stale i w pełnym wymiarze był kierowca samochodów ciężarowych o całkowitym ciężarze powyżej 3,5 tony.
W związku z powyższym wyrok Sądu Okręgowego został zmieniony w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c., o czym orzeczono jak w punkcie pierwszym sentencji. Sąd Apelacyjny przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od miesiąca, w którym złożył on ponowny wniosek o świadczenie, stosowanie do treści art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. od 1 kwietnia 2017 r.
Orzeczenie o zwrocie kosztów postępowania Sąd Apelacyjny wydał w oparciu o art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, za pierwszą instancję i § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 tego rozporządzenia za drugą instancję. Sąd Apelacyjny wziął również pod uwagę poniesioną przez wnioskodawcę opłatę od apelacji.
SSA Monika Kiwiorska-Pająk SSA Maria Pietkun SSO del. Artur Tomanek
R.S.