Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny w składzie następującym

Przewodniczący SSR Magdalena Glinkiewicz

Protokolant st. sekr. sąd. Bożena Czajkowska

Po rozpoznaniu w dniu 13 czerwca 2018r. w Toruniu.

sprawy z

D. M.

przeciwko:

Gminie M. T. i S. B.

o:

ustalenie

orzeka:

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powódki kosztami procesu poniesionymi przez pozwanych.

Sygn. akt I C 517/17

UZASADNIENIE

Powódka D. M. wniosła przeciwko Gminie M. T. pozew o ustalenie prawa do lokalu socjalnego przysługującemu w toczącym się postępowaniu egzekucyjnym, prowadzonym przez komornika sądowego R. C., na podstawie tytułu wykonawczego – postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 2.08.2016 r. w sprawie XI Co 1350/14 w przedmiocie przysądzenia własności lokalu położonego w T. przy ul. (...) lok. 39 oraz nakazania dłużnikom opróżnienia i wydania nabywcy wskazanej nieruchomości.

W uzasadnieniu wskazała, iż postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2016 r. Sąd Rejonowy przesądził własność lokalu mieszkalnego należącego do powódki oraz jej byłego małżonka T. M. na rzecz S. B. oraz nakazał dłużnikom opróżnienie i wydanie nabywcy opisanej nieruchomości. Wobec D. M. oraz jej trojga dzieci Sąd nie orzekł o prawie do lokalu socjalnego. Wskazał, iż w postępowaniu egzekucyjnym komornik R. C. zmierzał do usunięcia jej i dzieci z lokalu. Powódka powołując się treść przepisów art. 24 i 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego zaznaczyła, iż lokal zamieszkuje troje małoletnich dzieci wraz nią jako ich opiekunką. Podkreśliła, iż nie otworzył się dla niej sześciomiesięczny termin do wniesienia powództwa i wobec powyższego nie może być we wskazanym terminie przez komornika przekwaterowana zaś postępowanie egzekucyjne winno być zawieszone. Dodała, iż zdaniem komornika wierzyciel wskazał pomieszczenia tymczasowe i załączył umowę zawartą pomiędzy wierzycielem a właścicielem Hotelu (...) w T., umowę odpłatnego używania pokoju hotelowego – pomieszczenia tymczasowego na okres 2 miesięcy. Powódka wskazała, iż udała się na oględziny lokalu. Zaznaczyła, iż lokal miał mniejszą niż wymagalna powierzchnię nadto w pomieszczeniu nie ma możliwości zainstalowania urządzenia do gotowania. W związku z powyższym dłużnika nie można przekwaterować do pomieszczenia, które nie spełnia przesłanek do uznania go za pomieszczenie tymczasowe, a powódka z dziećmi zasługuje na ochronę prawną.

Postanowieniem z dnia 7 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Toruniu zabezpieczył powództwo poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 371/17 prowadzonego przez Komornika Sądowego R. C. do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

Zaznaczyła, iż powodom nie przysługuje roszczenie o przyznanie prawa do lokalu socjalnego gdyż nie posiadają oni statusu lokatora. Nie mogą więc korzystać z ochrony prawnej wynikającej z przepisów ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego. Nie ma tutaj również zastosowanie art. 35 ustawy, gdyż roszczenie o uprawnienie do lokalu socjalnego dotyczy osób objętych orzeczeniem sądowym wydanym przed dniem wejście w życie ustawy tj. przed 11 lipca 2001 r.

W kolejnym piśmie powódka podtrzymała swoje roszczenie i stanowisko w sprawie. jednocześnie wniosła o ustalenie prawa do lokalu socjalnego w oparciu o art. 189 k.p.c. w zw. z art. 24 ustawy o ochronie praw lokatorów. Podkreśliła, iż w przedmiotowym stanie faktycznym przyznanie lokalu socjalnego samotnej matce bez zatrudnienia i dochodów, pod opieką której pozostaje troje małoletnich dzieci jest szczególnie uzasadnione w świetle zasad współżycia społecznego Nadto powódka spełnia kryterium dochodowe do ustalenia prawa do lokalu socjalnego. Miesięczne dochody rodziny wynoszą 2.699 zł.

Postanowieniem z dnia 18 grudnia 2017 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego S. B..

Pismem z dnia 7 maja 2018 r. pozwany S. B. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, iż nabył własność lokalu przy ul (...) w T. na podstawie postanowienie o przysądzeniu własności i nie jest zobowiązany do dostarczenia powódce lokalu socjalnego. Podkreślił, iż zaproponował powódce pomieszczenie tymczasowe w Hotelu (...), które spełnia kryteria tego pomieszczenia, powódka złożyła skargę na czynności komornika w sprawie prowadzonej egzekucji, która została oddalona.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

D. M. i T. M. byli właścicielami lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...).

Bezsporne.

Postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2016r. wydanym w sprawie XI Co 1350/14 Sąd Rejonowy w Toruniu przysądził własność lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...) na rzecz S. B., nakazując dłużnikom T. M. i D. M. opróżnienie i wydanie nabywcy ww. nieruchomości.

Bezsporne.

D. M. wraz z trójką małoletnich dzieci nadal zamieszkuje w lokalu przy ul. (...) w T.. Dzieci otrzymują alimenty. D. M. nie pracuje, pomagają jej rodzice i rodzeństwo.

Bezsporne.

Stan faktyczny w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia był bezsporny, Sąd więc oparł się na zgodnych oświadczeniach stron w tym zakresie, przedłożonych dokumentach oraz zeznaniach powódki.

Sad nie znalazł podstaw do podważenia zeznań złożonych przez powódkę co do jej sytuacji materialnej i rodzinnej.

Bezspornym było, że powódka wraz z byłym mężem byli właścicielami lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w T.. Sąd Rejonowy w Toruniu postanowieniem z 2.08.2016 r. przysądził własność przedmiotowego lokalu na rzecz S. B. oraz nakazał dłużnikom opróżnienie i wydanie nabywcy nieruchomości. P. pozostaje również kwestia wezwania powódki przez komornika do dobrowolnego opróżnienia lokalu oraz przymusowego terminu eksmisji. Strony były zgodne również co do tego, iż wierzyciel zaproponował powódce lokal tymczasowy mieszący się w Hotelu (...).

Istota niniejszego sporu sprowadzała się do odpowiedzi na pytanie, czy powódce przysługiwało roszczenie wobec pozwanych o ustalenie prawa do lokalu socjalnego.

W ocenie Sądu Rejonowego, powództwo podlegało oddaleniu.

Przechodząc do oceny zasadności żądania podkreślić należy, że w myśl z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Wymienione unormowanie nie rodzi roszczenia prawa materialnego lecz wprowadza trzeci obok nakazania ( zasądzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu ) i ukształtowania rodzaj żądania pozwu. Jego skuteczność jest jednak uzależniona od występowanie takiego stanu faktycznego, który w świetle obowiązującego prawa materialnego, pozwala na korzystne dla powoda rozstrzygnięcie. Innymi słowy, uwzględnienie powództwa jest możliwe tylko, jeżeli istnieje postawa, czy to ustawowa, czy umowna, która uzasadniania takie orzeczenie, ponieważ ingerencja sądu w sferę cywilnoprawną stron jest możliwa tylko w takim przypadku. Z takiego brzmienia przepisu zatem wynika, że interes prawny w sprawie o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa nie decyduje wprost o zasadności powództwa, a jedynie warunkuje możliwość badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że dany stosunek prawny lub prawo istnieje lub nie istnieje. Brak wykazania interesu prawnego skutkuje oddaleniem powództwa a limine.

W tym miejscu wskazać należy, iż przepis art. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego stanowi, że lokatorem jest najemca lokalu lub osoba używająca lokal na podstawie innego tytułu niż prawo własności. Wobec tego lokatorem, w rozumieniu cytowanej ustawy jest wyłącznie osoba, która posiadała tytuł prawny do lokalu, ale tytuł inny niż prawo własności. W konsekwencji przymiotu lokatora nie posiadają osoby, których jedynym tytułem do używania lokalu było prawo własności, jak również osoby, które nigdy nie dysponowały żadnym tytułem prawnym do zajmowanego lokalu, w tym osoby, które objęły go samowolnie (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 22 marca 2017 r, III CZP 64/16, wyrok Sądu Najwyższego z 26 lipca 2004 r., V Ca 1/04, uchwałę Sądu Najwyższego z 15 listopada 2001 r., III CZP 66/01; uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 21 grudnia 2010 r., III CZP 109/10).

Podkreślić należy, iż powódka była współwłaścicielką lokalu podlegającego opróżnieniu. Używała więc ten lokalu właśnie na podstawie prawa własności, a obecnie wobec postanowienia o przysądzeniu własności lokalu na rzecz S. B. używa go bez jakiegokolwiek tytułu prawnego. Sąd nie zgodził się z powódką, iż prawomocne postanowienie o przysądzeniu prawa własności tego lokalu na rzecz nabywcy, czyniło z niej lokatora w rozumieniu ustawy. Postanowienie to pozbawiło powódkę prawa własności lokalu, nie dając jej jednocześnie żadnego innego tytułu do używania tego lokalu. Skoro zaś powódka nie była i nie jest lokatorem w rozumieniu ustawy o chronię praw lokatorów, to oczywiście nie przysługuje jej przewidziane w tejże ustawie uprawnienie do lokalu socjalnego. Uprawnienie takie, przewidziane w art. 14 ust. 3 i 4 ustawy przysługuje bowiem wyłącznie osobom, które były lokatorami w rozumieniu tej ustawy.

Nadto wskazać należy, iż powołany przez powódkę przepis art. 35 ustawy zastosowanie ma wyłącznie do osób, o których mowa w art. 14 ust. 4 tejże ustawy, a zatem do osób, które były lokatorami w rozumieniu tejże ustawy. W tym miejscu też stwierdzić należy, że przepis ten dotyczy wyłącznie takich osób, które zostały objęte nakazującymi opróżnienie lokalu orzeczeniem sądowym lub ostateczną decyzją administracyjną wydanymi przed dniem wejścia w życie ustawy (przed 10 lipca 2001 r.), i z tej przyczyny oczywiście nie mógł znaleźć zastosowania w okolicznościach niniejszej sprawy.

Wreszcie, także przepis art. 791 § 3 k.p.c. w zw. z art. 999 § 1 k.p.c., wyraźnie wskazuje na potrzebę uwzględnienia praw „określonych przepisami o ochronie praw lokatorów”, a zatem właśnie zawartymi w ustawie o ochronie praw lokatorów Tymczasem, jak już wyżej wskazano, przepisy tejże ustawy nie mają zastosowania do powódki, która nie była i nie jest lokatorem w rozumieniu tejże ustawy, co oznacza, że nie przysługuje jej przewidziane w art. 14 ust. 4 tejże uprawnienie do lokalu socjalnego.

Z tego samego powodu nie zasługiwało na uwzględnienie powoływanie się przez powódkę na art. 24 ustawy o ochronie lokatorów.

R. roszczenie powódki nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd w punkcie I wyroku oddalił więc powództwo.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. przyjmując, że wobec złej sytuacji materialnej powódki nie jest uzasadnione obciążanie jej tymi kosztami. Obciążenie strony, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, całością lub nawet tylko częścią kosztów procesu może w okolicznościach konkretnej sprawy pozostawać trudne do pogodzenia z poczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Z tego względu ustawodawca przewidział specjalne unormowanie pozwalające nie obciążać strony przegrywającej (powoda, pozwanego) obowiązkiem zwrócenia przeciwnikowi całości lub części kosztów. Ideę tę urzeczywistnia wyrażona w powołanym przepisie zasada słuszności. Artykuł 102 nie konkretyzuje w żaden sposób pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych. Wskazanie w tym przepisie na dopuszczalność odstąpienia od zasady odpowiedzialności za wynik procesu jedynie w wypadkach wyjątkowych ("szczególnie uzasadnionych") wyłącza możliwość stosowania wykładni rozszerzającej. Ocena, czy taki wypadek rzeczywiście zachodzi, pozostawiona została uznaniu sądu. Musi ona mieć na względzie całokształt okoliczności sprawy. Chodzi tu nie tylko o okoliczności związane z przebiegiem procesu, ale również pozostające poza jego obszarem (np. stan majątkowy stron, ich sytuacja życiowa). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Kryteria pomocne przy rozstrzyganiu o istnieniu czy też nieistnieniu przesłanek zastosowania zasady słuszności wskazane zostały w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego. Sposób skorzystania z art. 102 jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążania kosztami procesu strony przegrywającej spór (zob. wyroki SN: z dnia 3 lutego 2010 r., II PK 192/09, Lex nr 584735 i z dnia 27 maja 2010 r., II PK 359/09, Lex nr 603828 oraz postanowienia SN: z dnia 19 października 2011 r., II CZ 68/11, Lex nr 1044004 i z dnia 20 kwietnia 2012 r., III CZ 17/12, Lex nr 1164739). O tym, czy w konkretnej sprawie zachodzi "szczególnie uzasadniony wypadek" w rozumieniu art. 102, decyduje m.in. sposób prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą sprawę. Jeżeli prowadzi ona proces w sposób nielojalny, np. przez usiłowanie wprowadzenia sądu w błąd, albo celowo dąży do przewleczenia procesu lub zwiększenia jego kosztów, to nie zasługuje na potraktowanie jej w uprzywilejowany sposób i na zwolnienie od zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi (zob. postanowienie SN z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, Lex nr 7366).Do wypadków szczególnie uzasadnionych w rozumieniu art. 102 można także zaliczyć sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu sądu. Taki zaś szczególny charakter ma powództwo i wyrok uwzględniający powództwo w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa, zwłaszcza wtedy, gdy strona pozwana nie przeczyła twierdzeniom zawartym w pozwie i uznała żądanie w nim zgłoszone (zob. postanowienie SN z dnia 11 września 1973 r., I CZ 122/73, OSNCP 1974, nr 5, poz. 98; por. też postanowienie SN z dnia 20 maja 1965 r., II CZ 30/65, Lex nr 5804).

W niniejszej sprawie powódka sama wychowuje trójkę dzieci. Jej sytuacja materialna i rodzinna jest trudna. Dodatkowe obciążenie powódki kosztami jeszcze pogorszyłoby jej trudną sytuację.

Dlatego uznać należy, że istnieją szczególnie uzasadnione okoliczności pozwalające na nieobciążanie powódki kosztami procesu.